2011-05-30 Czy Szwecja upora siÄ™ z europejskimi Å›&
22 maja 2011
Tomasz Walat ze Sztokholmu
Czy Szwecja upora się z europejskimi śmieciami
Szwedzi śmieciarzem Europy
Szwedzi chcą posprzątać Neapol i kupować śmieci z innych europejskich miast.
Pierwszą spalarnię śmieci uruchomiono w Sztokholmie równo sto lat temu. A dziś największy udział w szwedzkim bilansie energetycznym mają nie
ropa i gaz, tylko biopaliwa pochodzące głównie z odpadów. Dają one też więcej energii niż energetyka wodna i atomowa łącznie, chociaż obydwie
gałęzie są równie dobrze rozwinięte. Biomasa, czyli rośliny oraz odpady roślinne i zwierzęce (także ludzkie), używana jest powszechnie w produkcji
prądu i ciepła. Wykorzystuje się ją jako środek napędowy w transporcie i surowiec w przemyśle. Prawie wszystkie szwedzkie miasta ogrzewają
centralnie elektrociepłownie spalające śmieci lub wytwarzany z nich biogaz.
StolicÄ™ Szwecji ogrzewa dziÅ› głównie elektrociepÅ‚ownia Högdalen i kilka mniejszych zakÅ‚adów dzielnicowych, poÅ‚ożonych w bezpoÅ›rednim
sąsiedztwie osiedli, skąd śmieci trafiają do pieców. Protesty mieszkańców? Nie słyszano. Szefowie elektrociepłowni chlubią się tym, że szkodliwych
substancji w gazie opuszczającym kominy jest tyle, ile w dymie z papierosów trzech palaczy na ulicy. Potwierdza to inspekcja ochrony środowiska.
Högdalen zbudowano na dawnym wysypisku, w pobliżu rezerwatu przyrody i w odlegÅ‚oÅ›ci zaledwie kilkunastu kilometrów od dwóch parków
narodowych. Niedawno podjęto decyzję o budowie kolejnej spalarni w historycznej Sigtunie, pierwszej stolicy kraju, położonej w sąsiedztwie
sztokholmskiego lotniska Arlanda.
Puste wysypiska
Oczywiście spalanie pociąga za sobą emisję dwutlenku węgla, powodującego nadmierne ocieplenie klimatu. Ale w przypadku śmieci jest to
dwutlenek wchłonięty wcześniej z atmosfery. Ponadto z pozostawionych na wysypiskach śmieci wyzwalają się z czasem znacznie groz
niejsze gazy
cieplarniane, metan i para wodna. Śmieci zajmują także cenne tereny podmiejskie, trzeba ponosić koszty ich składowania lub wydłużać trasy
transportu odpadów. Tylko 1 proc. odpadów trafia w Szwecji na wysypiska i są to najbardziej szkodliwe substancje, zamykane w pojemnikach
uniemożliwiających przedostawanie się ich do atmosfery czy wód podskórnych.
Zanim śmieci trafią pod kotły, trzeba je oczyścić z surowców wtórnych: papieru, szkła, tworzyw sztucznych i metalu. Ponad połowa śmieci
z gospodarstw domowych może być ponownie wykorzystana jako surowiec. Ostatnio upowszechnia się metoda rozdrabniania substancji
organicznych w odpadach domowych (np. resztek jedzenia czy niejadalnych części warzyw) i spuszczania ich przez zlew do systemu
kanalizacyjnego. Mieszają się wówczas ze ściekami komunalnymi i służą do produkcji biogazu, używanego zarówno jako opał, jak i środek napędowy
pojazdów.
Sztokholm otrzymał  jako pierwsze miasto Unii Europejskiej  tytuł ekologicznej stolicy Europy. Ekspertom i turystom odwiedzającym z tej okazji
miasto pokazuje siÄ™ z dumÄ… dzielnicÄ™ Przymorze (Sjöstad). Jest to wÅ‚aÅ›ciwie kilkudziesiÄ™ciotysiÄ™czne miasto, które ma być wkrótce energetycznie
samowystarczalne. Śmieci z gospodarstw domowych i ścieki trafiają do położonej na jego krańcach oczyszczalni, gdzie przetwarzane są na paliwo
spalane w elektrociepłowni (400 MW) na drugim krańcu osiedla. Potężne pompy cieplne elektrowni pobierają ponadto ciepło z zimnych skądinąd wód
kanału łączącego morze z jeziorem Melar, nad którym leży stolica, wykorzystując do tego celu nocne nadwyżki taniej energii. Wszystko to dzieje
się w odległości zaledwie 4 km od centrum Sztokholmu na dawnych terenach przemysłowych i portowych. Świetna izolacja budynków sprawia też,
że zapotrzebowanie na energię jest niewielkie. Dostarczają jej panele słoneczne instalowane na dachach.
Åšmieci z importu
DziÄ™ki korzystnym stawkom podatkowym przerób Å›mieci jest bardzo opÅ‚acalny. Zaczyna ich nawet brakować. W Göteborgu od wielu lat
sprowadzano śmieci z norweskiej stolicy naftowej Stawanger. Ostatnio również Norwegia, mimo zasobności w ropę i gaz, traktuje śmieci jak
surowiec energetyczny. Podjęto więc próbę importu śmieci z Neapolu, który w nich tonie, i Włosi nie są w stanie rozwiązać tego problemu.
Szwedzko-norweskie przedsiębiorstwo zamierza stamtąd kupować około miliona ton śmieci rocznie, płacąc około 90 euro za tonę. Mogą się więc
one stać prawdziwym złotem Neapolu, nawiązując do tytułu kultowego filmu z Sophią Loren. Zakład energetyczny Hem z Halmstadu, miasta na
poÅ‚udnie od Göteborga, gotów jest rozwiÄ…zać kryzys Å›mieciowy nie tylko Neapolu, lecz także innych europejskich metropolii, zapewnia Per Aalund,
jeden z szefów Hemu. W Europie składuje się ciągle 150 mln ton śmieci na wysypiskach, mimo zakazu UE. Wez
miemy je, mówi.
Szwedzcy eksperci wyliczają, że 3 mln ton śmieci mają wartość energetyczną miliarda metrów sześc. gazu. W Polsce produkuje się co roku 12 mln
ton śmieci, które nadal, mimo unijnego zakazu, lądują na wysypiskach. Odpowiada to z grubsza deficytowi w naszym bilansie gazowym. Jednak
przerobem i spalaniem śmieci Polacy wcale nie są zainteresowani. Jeden z polskich działaczy samorządowych, dr inż. Jerzy Ziora z Częstochowy,
zwrócił uwagę, że w szwedzkim i polskim podejściu do wykorzystania śmieci jest nawet różnica semantyczna: w Polsce mówi się o  termicznym
unieszkodliwianiu odpadów komunalnych , a w Szwecji o ich  energetycznym wykorzystywaniu .
Szwedzi wykorzystują śmieci  w połączeniu z odpadami rolniczymi i specjalnie uprawianymi roślinami energetycznymi  również do produkcji
napędowego biogazu. Ponadto, powstający w tym procesie kompost zastępuje nawozy sztuczne, których wytwarzanie jest szczególnie
energochłonne. Prawie każda gmina ma dzisiaj także obiekty przetwarzające odpady, często w formie parków wodnych, które służą także rekreacji.
Szwedzki minister ochrony środowiska Anders Carlgren zapowiedział, że do 2020 r. Szwecja wyeliminuje ropę w urządzeniach napędowych,
zastępując ją biopaliwami lub energią elektryczną. Eksperci tego nie podważają, są tylko sceptyczni w kwestii terminu i ostrożnie podają 2030 r.
Samochody na biopaliwo (etylen i gaz) stały się w Szwecji tak popularne, że produkcja tego paliwa nie nadąża za popytem. Przed dystrybutorami
biogazu tworzyły się długie kolejki pojazdów. Bunt taksówkarzy, narażanych na przerwy w pracy z powodu nie dość płynnych dostaw paliwa,
doprowadził do tego, że biogaz zaczęto mieszać z gazem ziemnym, który ma podobny skład chemiczny (metan). Gaz ziemny ma jednak normalnie
niewielki udział (nieco ponad 1 proc.) w szwedzkim bilansie energetycznym, co pokazuje, że można się doskonale bez niego obejść.
polityka.pl/& /1515592,1,czy-szwecja-up& 1/2
2011-05-30 Czy Szwecja upora siÄ™ z europejskimi Å›&
Energia ze wszystkiego
Jest wiele innych z
ródeÅ‚ energii wykorzystywanych w znikomym stopniu. David Frykeraas, biznesman ze szwedzkiego Norrköpingu, pracowaÅ‚
w młodości na norweskich platformach naftowych na morzu i marzył o własnych z
ródłach, które dawałyby mu równie szybkie zyski. Okazało się, że
podobne do ropy surowce oleiste można znalez
ć prawie wszędzie. Zaczął więc od produkcji małych instalacji, wytwarzających paliwo dieslowskie
z rzepaku na potrzeby okolicznych chłopów. Z czasem te agregaty stały się bardzo opłacalnym towarem eksportowym.
Unikatowa technologia pozwala oczyszczać produkowane paliwo bez użycia wody, co przyniosło jej wielką popularność w suchych rejonach Afryki
i Azji. Agregaty są bardzo proste w obsłudze. Niemal każdy może wytwarzać paliwo dla siebie, jeśli znajdzie odpowiednie z
ródło surowców.
Kilkadziesiąt instalacji znalazło zastosowanie na Wyspach. Anglicy kupili je, żeby przerabiać zużywany podczas smażenia fish and chips olej na
paliwo do diesli. Niedawno David Frykeraas ogłosił, że właśnie otrzymał zamówienie z kliniki na Florydzie, odsysającej tłuszcz osobom otyłym. Do
transakcji jeszcze nie doszło, ale szwedzkie media szybko wyliczyły, że z 1 kg ludzkiego tłuszczu można by wyprodukować 1,5 l oleju napędowego.
Może brzmi to nieco makabrycznie, ale tłuszcz zwierzęcy jest już w większej skali przerabiany w instalacjach Frykeraasa. Ostatnio pojawiły się
artykuły na temat przerabiania na paliwo starych dżinsów i innych odpadów bawełnianych. Dawniej społeczeństwa nie wytwarzały w ogóle śmieci,
wszystko było bowiem wykorzystywane (np. stare ubrania jako izolacja domostw), co pokazuje otwarta w tym roku wystawa w sztokholmskim
Muzeum Nordyckim.
Szwecja, której terytorium prawie w dwóch trzecich pokrywają lasy, wiąże duże nadzieje z opracowaniem technologii pozwalającej opłacalnie
przerabiać odpady drewna na paliwo metylowe. W miejscowości Piteaa za kołem polarnym zbudowano właśnie pierwszą na świecie instalację
pilotowÄ…, która rewolucjonizuje ten proces. DziÄ™ki katalizatorom, wynalezionym przez doktorantkÄ™ z tego regionu Caroline Haggström,
wyprodukowano tam pierwsze litry biodiesla (oleju talowego), konkurencyjnego cenowo z olejem dieslowskim pochodzÄ…cym z ropy. Olej talowy
powstaje podczas przeróbki drewna, lecz może być także rafinowany z odpadów leśnych. I jako paliwo dieslowskie zaczął być tej wiosny po raz
pierwszy sprzedawany w szwedzkich stacjach benzynowych.
Odkrycie doktorantki pozwoli ponadto w bliskiej przyszłości na opłacalną produkcję innego paliwa, eteru dimetylowego (DME), nazywanego często
paliwem XXI w. Powstaje ono z odpadowych ługów powarzelnych licznych w Szwecji celulozowni i zakładów papierniczych. Były one dotychczas
spalane w kotłach, co dawało znacznie mniejszą korzyść energetyczną niż zgazowywanie zawartych w odpadach lignitów na paliwo do silników.
Szwedzki producent ciężarówek Volvo od kilku lat testuje na drogach pojazdy z silnikami na DME. Dotychczas było to paliwo dość drogie, ale
powodowało 3 4 razy mniej zanieczyszczeń i znacznie wyciszało pracę silników.
Drewniane miasto
Zanim odkryto ropę naftową i jej zalety, głównym surowcem energetycznym było drewno. Teraz, kiedy ropa się kończy, drewno wraca do łask nie
tylko w produkcji środków napędowych. Wiadomo, jak wiele energii z surowców kopalnych (w Polsce węgla) trzeba zużyć do produkcji cementu.
W Szwecji zaczęto więc znów budować z drewna, nie tylko domy, ale i mosty.
Miasto Vaxjö, na poÅ‚udniu kraju, Å›ciÄ…gnęło kilkuset dziennikarzy z caÅ‚ego Å›wiata  wÅ‚adze miejskie musiaÅ‚y do ich obsÅ‚ugi utworzyć osobny referat 
przyglądających się budowie kilkunastopiętrowych domów, które powstawały tylko przy użyciu drewna. Tak wysokich drewnianych budynków nie
budowano dotychczas na świecie. Domy są w dodatku tak dobrze izolowane, że do ich ogrzania wystarczy w zasadzie ciepło emitowane przez
mieszkańców i użytkowane przez nich wentylatory, lodówki, telewizory i inny sprzęt elektryczny.
Wykonanie Javatech | Prawa autorskie © S.P. Polityka
polityka.pl/& /1515592,1,czy-szwecja-up& 2/2