plik


ÿþpsz.pl - Portal Spraw Zagranicznych System polityczny Szwecji Krzysztof Dbiec 26.02.2006. Szwecja jest z pewno[ci jednym z najstarszych paDstw narodowych w Europie, a i system polityczny nale|y do tych posiadajcych najbogatsze tradycje. Za pierwszy szwedzki statut konstytucyjny wielu historyków uznaje proklamacj na polach Mora koBo Uppsali z 1319 roku, zawierajc gwarancj swobód ko[cielnych i szlacheckich oraz zobowizanie króla do nienakBadania "nieuczciwych obci|eD" na lud. Sporna jest data powstania szwedzkiego parlamentu, Riksdagu. Cho sama nazwa Riksdag pochodzi z XVI wieku, dla wielu pierwszym ogólnonarodowym parlamentem jest zgromadzenie z Arboga z 1435 roku. Tym niemniej, pierwsza nowo|ytna konstytucja zostaBa uchwalona dopiero w czerwcu 1809 roku, po tym jak od wBadzy odsunity zostaB król Gustaw VI Adolf. OpieraBa si ona na monteskiaDskiej zasadzie podziaBu i równowagi wBadz; przetrwaBa a| do koDca 1974 roku, jednak liczne poprawki wnoszone do niej w ró|nych czasach nadaBy jej |artobliwe miano "szwedzkiej historii w formie paragrafów". Zgodnie z jej zapisami król dzier|yB caBo[ wBadzy wykonawczej, za[ wBadz ustawodawcz dzieliB si z Riksdagiem. Jednak to Riksdag decydowaB o wysoko[ci podatków, za[ ministrowie byli poddani jego kontroli. Wa|n postaci staB si ombudsman parlamentarny, nadzorujcy przestrzeganie praw. Pomimo licznych prób a| do 1866 roku nie udaBo si zreformowa przestarzaBej struktury Riksdagu. Wtedy to zniesiono jego podziaB na cztery stany, wprowadzajc bikameralny parlament. Reprezentacja stanu ustpiBa miejsce reprezentacji jednostek. Niemniej, dostp do parlamentu byB wci| bardzo ograniczony - niemal 90 proc. ludno[ci nie miaBo prawa gBosu. W 2. poBowie XIX wieku powstaBy nowoczesne masowe partie polityczne. Szczególnie reprezentanci dwóch z nich, socjaldemokraci i liberaBowie, postawili sobie za gBówny cel walk o powszechne prawo wyborcze. Ich starania doprowadziBy najpierw do poBowicznego sukcesu reformy z 1907 roku (prawo wyborcze dla m|czyzn od 24 lat), a nastpnie do ostatecznego wprowadzenia prawa wyborczego tak|e dla kobiet w 1921 roku. W 1917 ostatecznie zaakceptowano, |e to siBa partii w Riksdagu bdzie decydowa o kompozycji przyszBych rzdów. Odtd wic datuje si de facto pocztek nowoczesnego szwedzkiego parlamentaryzmu. W 1966 roku partie zawarBy kompromis, na podstawie którego zapowiedziano zniesienie izby wy|szej parlamentu (ostatecznie od 1 I 1971 Riksdag ma tylko jedn izb), a tak|e zmieniono system wyborczy: dotychczas obowizujcy byB korzystny dla du|ych partii; ten uzgodniony wówczas miaB z kolei zapewnia bardziej proporcjonaln reprezentacj, przy wprowadzeniu 4- procentowego progu wyborczego. Ustalono, |e wszystkie wybory bd odbywa si tego samego dnia, tak do Riksdagu, jak i do hrabstw i rad municypalnych, a ich kadencja bdzie trwa 3 lata. Pierwszy raz zastosowano nowy system wyborczy w 1970 roku. W 1974 roku przyjto nowy Instrument o Rzdzie (wszedB w |ycie 1 I 1975 roku). Jednym z jego najbardziej kontrowersyjnych ustaleD byBo utrzymanie monarchii przy jednoczesnym pozbawieniu monarchy wszystkich mocy decyzyjnych. GBównym celem nowej konstytucji byBa jednak nie zmiana, a raczej kodyfikacja ju| obowizujcych praktyk, które zd|yBy rozwin si w okresie obowizywania poprzedniej konstytucji. Nowo[ci byBo umieszczenie osobnego rozdziaBu po[wiconego prawom czBowieka, który pózniej jeszcze rozbudowano. W 1993 roku, po dBugim okresie debat konstytucyjnych, przywrócono 4-letni czas kadencji Riksdagu i wBadz lokalnych, utrzymujc zasad Bczonych wyborów. http://www.psz.pl/content/view/2330/ Utworzono 20 May, 2008, 18:29 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych Kryzys gospodarczy lat 90, skierowaB dyskusje raczej na tematy ekonomiczne, za[ ogBoszenie w 1990 roku przez premiera I. Carlssona chci czBonkostwa Szwecji w Unii Europejskiej - tak|e na tematy europejskie, zwiastujc powrót Szwecji - po niemal 200-letnim okresie przerwy - do gBównego nurtu polityki europejskiej. Z dniem 1 I 1995 roku Szwecja staBa si ostatecznie czBonkiem UE. Gdy spoglda si z perspektywy czasu na rozwój szwedzkiego systemu politycznego, jasnym staje si, |e wiele z jego cech ma swe korzenie w czasach do[ odlegBych. Je[li chcie je przedstawi w sposób zwizBy, mo|liwe jest wyodrbnienie piciu szczególnych okoliczno[ci, które pomogBy uformowa obecny szwedzki system polityczny. Po pierwsze, z czasów [redniowiecza odziedziczono tradycje samorzdu lokalnego, które mimo zapdów centralizacyjnych wielu szwedzkich rzdów s wyraznie obecne po dzi[ dzieD. Z okresu XVII-wiecznej potgi Szwecji wywodzi si dobrze zorganizowany aparat administracji paDstwowej. Eksperymenty Riksdagu XVIII wieku (zwanego w Szwecji "wiekiem wolno[ci") z systemem parlamentarnym nie prze|yBy poza ten okres; tym niemniej, pewna cigBa linia Bczy zasady swobody publikacji wprowadzone przez Akt o Wolno[ci Prasy z 1766 roku z podstawami nowoczesnego systemu wolno[ci informacji. Wiek XIX byB [wiadkiem zamierania starych o[rodków wBadzy i powstawania nowych. PowstaBe w tym czasie ruchy spoBeczne staBy si pózniej kluczowym elementem XX-wiecznego spoBeczeDstwa. Z kolei zainicjowana wraz z procesem modernizacji kultura in|ynierii spoBecznej uksztaBtowaBa koncepcje organizacji spoBeczeDstwa. Z jednej wic strony samorzd lokalny, wolno[ obiegu informacji i ruchy spoBeczne, z drugiej - administracja paDstwowa i in|ynieria spoBeczna reprezentuj na szwedzkim gruncie powracajcy w teorii politycznej konflikt pomidzy wolno[ci i Badem. W Szwecji udaBo si jednak w du|ym stopniu pogodzi elementy demokratyczne i egalitarne z silnym, scentralizowanym paDstwem. KONSTYTUCJA W Szwecji s obecnie cztery dokumenty majce statut konstytucyjny. Najwa|niejszym z nich jest uchwalony w 1974 roku Regeringsformen - Instrument o Rzdzie (nazywany te| Aktem o Formie Rzdów), który definiuje najwa|niejsze instytucje paDstwa i relacje pomidzy nimi. PozostaBe "prawa podstawowe" (grundlagar) to Akt o Sukcesji (Successionsordningen) z 1810 roku, Akt o Wolno[ci Prasy (Tryckfrihetsförordningen) z 1766 roku oraz Podstawowe Prawo Swobody Wyrazu (Yttrandefrihetsgrundlagen) z 1991 roku. Specjalny status ma te| Akt o Riksdagu z 1974 roku, aczkolwiek nie jest on zaliczany do "praw podstawowych". Zmiany dokonywane w grundlagar, jak równie| w Akcie o Riksdagu, wymagaj do wej[cia w |ycie co do zasady nie tylko decyzji Riksdagu jednej kadencji, ale te| odczekania do kolejnych wyborów i potwierdzenia tego przez nowy skBad parlamentu. GAOWA PACSTWA Zgodnie z Instrumentem o Rzdzie gBow paDstwa w Szwecji jest król lub królowa, zasiadajcy/a na szwedzkim tronie, zgodnie z kolejno[ci nastpstwa tronu regulowan przez Akt o Sukcesji z 1810 roku. Instrument o Rzdzie pozostawiB gBowie paDstwa de facto jedynie ceremonialne funkcje, std te| nie po[wica mu zbyt du|o miejsca. http://www.psz.pl/content/view/2330/ Utworzono 20 May, 2008, 18:29 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych Mo|na wszak znalez wzmiank, |e premier musi na bie|co informowa gBow paDstwa o sprawach narodowych (w praktyce spotkania odbywaj si kilka razy do roku). GBowa paDstwa przewodniczy Komitetowi Doradczemu Spraw Zagranicznych, który jest forum konsultacji rzdu i Riksdagu w tej dziedzinie (posiedzenia odbywaj si zwykle raz na dwa miesice). Król przyjmuje te| ambasadorów i bierze udziaB w oficjalnych wizytach paDstwowych. Monarcha cieszy si specjaln pozycj prawn: nie mo|e by [cigany za wykroczenia, za[ te dokonane przeciw niemu s szczególnie surowo karane. Od 1973 roku w Szwecji panuje Karol XVI Gustaw z dynastii Bernadotte, wywodzcej si od napoleoDskiego marszaBka, który zostaB wybrany przez Riksdag w 1810 roku na dziedzica szwedzkiego tronu i rzdziB w latach 1818-44 jako Karol XIV Jan. {on Karola XVI jest królowa Sylwia, trzy lata od niego starsza, pochodzca z rodziny niemiecko-brazylijskiej, z wyksztaBcenia tBumaczka (posBuguje si biegle sze[cioma jzykami i jzykiem migowym). Zgodnie z wprowadzon w 1980 roku poprawk do Aktu o Sukcesji, dziedzicem tronu jest najstarsze dziecko monarchy, bez wzgldu na pBe. Kolejno[ nastpstwa tronu jest nastpujca: 1. ksi|niczka Victoria (ur. 1977), 2. ksi| Carl Philip (ur. 1979) 3. ksi|niczka Madeleine (ur.1982) Akt o Sukcesji precyzuje, |e król musi "wyznawa czyst wiar ewangelick, tak jaka zostaBa przyjta i wyja[niona w niezmienionej Konfesji Augsburgskiej i w Rezolucji z Uppsali z roku 1593". Ka|dy czBonek rodziny królewskiej wyznajcy inn wiar jest automatycznie pozbawiony prawa sukcesji. Dzieci monarchy musz by wychowywane w Szwecji i nie mog zmieni stanu cywilnego bez zgody rzdu. Oprócz porzucenia wiary luteraDskiej, czBonek rodziny królewskiej mo|e wic straci prawo sukcesji przez bycie wychowanym za granic, zmian stanu cywilnego bez zgody rzdu lub te| zostanie gBow innego paDstwa bez zgody monarchy i Riksdagu. Opinia publiczna nie popiera pomysBów zniesienia monarchii, std partie s nadzwyczaj ostro|ne z wypowiedziami o wprowadzaniu republiki. Odkd rola monarchy jest de facto symboliczna, symboliczny staB si te| np. obecny do dzi[ zapis w manife[cie socjaldemokratów o d|eniu do zniesienia monarchii. PARLAMENT (RIKSDAG) Wraz z wyborami 1970 roku cz[ciowa reforma konstytucyjna wzmocniBa proporcjonalno[ systemu wyborczego. W tym samym czasie zniesiono wy|sz (pierwsz) izb parlamentu, co weszBo w |ycie 1 styczna 1971 roku. - wybory do Riksdagu W Riksdagu zasiada 349 posBów. 29 wieloosobowych okrgów wyborczych wybiera od 2 do 35 reprezentantów. Aczna liczba 310 miejsc rozdzielana jest pomidzy okrgi wyborcze w oparciu o wielko[ (ludno[) okrgu, na podstawie zmodyfikowanego systemu Sainte-Laguë (pierwszym dzielnikiem jest 1,4). Tylko z jednym wyjtkiem, jedynie te partie, które w skali kraju uzyskaj 4 proc. GBosów, otrzymuj mandaty. Wspomniany wyjtek dotyczy sytuacji, w http://www.psz.pl/content/view/2330/ Utworzono 20 May, 2008, 18:29 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych której partia osignie poparcie 12 proc. w danym okrgu wyborczym - wówczas uczestniczy ona w podziale miejsc w Riksdagu przypisanych danemu okrgowi, nawet nie osignwszy ogólnokrajowego progu 4 proc. Do[ jednak wysoki 12-procentowy próg sprawiB, |e |adna partia nie dostaBa si do Riksdagu tylko w oparciu o t zasad. Bardzo bliskie speBnienia tego warunku byBo w ostatnich wyborach regionalne ugrupowane Norrbottenspartiet, jednak 9,1 proc. uzyskane w poBo|onym najdalej na póBnoc okrgu Norrbotten nie wystarczyBo do przekroczenia progu. Dla partii, które uzyskaj 4 proc. gBosów w skali kraju przewidziany jest udziaB w rozdziale dodatkowych 39 mandatów, tak by zapewniona zostaBa mo|liwie najlepsza proporcjonalno[ pomidzy liczb gBosów a liczb uzyskanych mandatów. Wraz z wyborami w 1998 roku wprowadzono system "gBosów z pozytywn preferencj". Obok gBosu oddawanego na parti, wyborcy mogli odtd wybra tak|e konkretnego kandydata na li[cie partyjnej. Je[li liczba gBosów oddana na danego kandydata wynosi przynajmniej 8 proc. caBo[ci oddanych gBosów na parti w konkretnym okrgu wyborczym, wówczas ów kandydat przesuwa si automatycznie na czoBow pozycj listy partyjnej (w przeciwnym wypadku pozostaje ona jednak niezmieniona). W wyborach 1998 roku ok. 30 proc. wyborców (w 2002 - 26 proc.) skorzystaBo z mo|liwo[ci u|ycia "gBosów z pozytywn preferencj", niemniej i tak wikszo[ z nich oddana zostaBa na kandydatów ju| znajdujcych si na czele list partyjnych. Dane z tych wyborów wskazuj, |e bezpo[rednim efektem tej zmiany byB fakt, |e 12 z 349 posBów zostaBo wybranych w miejsce kandydatów umieszczonych wy|ej na listach partyjnych (w 2002 roku - dziesiciu). Z perspektywy wyborców jest niewtpliw wad systemu oddanie partiom niemal caBkowitej kontroli nad listami. Mimo zaznaczajcego si trendu dawania wikszego zakresu decyzji w rce wyborców, pozycja partii jest wci| niepodwa|alna. - stosunki z rzdem Jedn z podstawowych zasad systemu parlamentarnego jest kontrola rzdu przez parlament. Od wprowadzenia parlamentaryzmu w 1917 roku a| do 1971 roku zasada, |e rzd musi zrezygnowa, je[li nie cieszy si ju| poparciem wikszo[ci parlamentarnej obowizywaBa jedynie na mocy pewnego konwenansu. Cz[ciowa reforma konstytucyjna przeprowadzona w 1971 roku daBa prawne podstawy dla gBosowania wotum nieufno[ci wobec rzdu. Zgodnie wic z pisan zasad, do obalenia rzdu wymagana jest bezwzgldna wikszo[ parlamentarna (tj. 50 proc. + jeden gBos). Zapewnia to rzdom stabilno[, nawet tym nie majcym du|ego poparcia w Riksdagu (np. rzdom mniejszo[ciowym), jako |e ka|de wstrzymanie si od gBosu w takim przypadku oznacza de facto poparcie dla rzdu w takim gBosowaniu. Razem z now konstytucj, wprowadzone zostaBy nowe zasady dotyczce formowania rzdu. Jedn z najwa|niejszych cech instytucjonalnych szwedzkiej demokracji parlamentarnej jest jej tzw. "negatywny parlamentaryzm". O ile "pozytywny parlamentaryzm" wymaga poparcia rzdu przez wikszo[ parlamentu, w "negatywnym parlamentaryzmie" wystarcza tolerowanie go przez wikszo[, niekoniecznie za[ aktywne wspieranie. W ramach tej kategorii szwedzkie zasady s niezwykBe w dwójnasób. Po pierwsze, od 1 stycznia 1975 roku gBowa paDstwa, monarcha, zostaB wyBczony z procesu formowania rzdu. Po drugie, nieco inaczej ni| w modelu wyglda procedura gBosowania w sprawie osoby premiera: przewodniczcy Riksdagu (Talman) wysuwa kandydatur, która zostaje odrzucona tylko je[li ponad poBowa posBów (175) zagBosuje przeciw kandydaturze. Dlatego te| wszyscy kandydaci proponowani przez Talmana od 1975 roku aprobowani byli ju| w pierwszym gBosowaniu. Obecnie (przeBom 2005/2006) przewodniczcym Riksdagu jest socjaldemokrata Björn von Sydow, byBy minister obrony. Zwa|ywszy na jego uprawnienia mo|na bez przesady stwierdzi, |e urzd Talmana jest poniekd na gruncie szwedzkim "nietytularn prezydentur". Wotum nieufno[ci mo|e by gBosowane w odniesieniu do konkretnego ministra, ale je[li dotyczy premiera, to caBy gabinet, w wypadku jego przegranej, musi zrezygnowa. Próby http://www.psz.pl/content/view/2330/ Utworzono 20 May, 2008, 18:29 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych stosowania tej procedury w stosunku do premiera pojawiBy si dotd 4-krotnie, po raz ostatni w 2002 roku - nigdy nie byBy jednak skuteczne. GBosowania takie sBu| raczej demonstracji niezadowolenia z polityki rzdu. W wypadku, gdy wynik gBosowania jest przesdzony prawdopodobna jest tak|e rezygnacja z urzdu ministra przed gBosowaniem. Tak staBo si np. w 1988 roku, gdy minister sprawiedliwo[ci zrezygnowaB, by unikn usunicia go z urzdu. W latach 90. ubiegBego stulecia wprowadzono dwie znaczce zmiany w funkcjonowaniu wewntrznej struktury Riksdagu: now procedur bud|etow oraz komitet EU-namnden. Pierwsza z nich zostaBa wymuszona problemami finansowymi, zwizanymi z tym, |e procedura bud|etowa byBa zle koordynowana i podatna na nadmierne zwikszanie wydatków: parlament nie podejmowaB dotd decyzji w sprawie caBego bud|etu, a ka|d jego cz[ dyskutowano i gBosowano osobno. Wszystkie liczby dodawano i powstawaB bud|et. Reforma to zmieniBa: Riksdag uchwala teraz cele bud|etowe obowizujce przez 3 lata. GBosowanie w sprawie rocznego bud|etu odbywa si na jesieni, przed rozpoczciem roku bud|etowego. Bud|et podzielony jest na 27 obszarów, za[ Riksdag decyduje o limitach wydatków w poszczególnych obszarach oraz o alokacji [rodków w ich obrbie. Komitet EU-namnden powoBano w zwizku z przystpieniem Szwecji do Unii Europejskiej; z celem monitorowania rzdu w kontek[cie reprezentowania przezeD kraju w Radzie Unii Europejskiej. Komitet pozwala nadzorowa ministrów, nie posiada jednak praw regularnego komitetu Riksdagu, nie mogc np. wysuwa wBasnych propozycji polityk czy kierowa spraw na forum caBego parlamentu. Jest on niemniej uwa|any za istotny, co wyra|a si choby w fakcie, |e partie opozycyjne wysyBaj na spotkania komitetu liczcych si posBów. Ciekawy jest zestaw innych mechanizmów demokratycznych zapewniajcych stabilno[ rzdu. W przeciwieDstwie do wikszo[ci zachodnich demokracji parlamentarnych, nawet je[li odbywaj si dodatkowe wybory, konstytucyjny termin zwykBych wyborów parlamentarnych musi zosta zachowany, tj. czas, gdy koDczy si wcze[niejsza kadencja parlamentu. W efekcie zmniejsza to skBonno[ do opowiadania si za dodatkowymi wyborami. W okresie powojennym raz tylko, w 1958 roku, odnotowano przypadek dodatkowych wyborów. Konstytucja daje posBom do Riksdagu prawo zadawania ministrom pytaD odno[nie kwestii objtych kompetencjami rzdu. Jest to w wielu przypadkach u|yteczne, gdy| zmusza danego ministra do po[wicenia uwagi konkretnej kwestii, udzielenia posBowi informacji, a czasem i do dziaBania. Z poselskiego punktu widzenia korzystny jest te| fakt przycignicia uwagi mediów. Obecnie istniej trzy formy takich pytaD; pierwsza z nich to wprowadzone w 1991 roku cotygodniowe, transmitowane przez telewizj sesje, w których pytania zadawane s ustnie, a odpowiedzi s formuBowane bezpo[rednio przez ministrów. PosBowie maj te| prawo formuBowania pytaD w formie pisemnej oraz interpelacji. O ile na te pierwsze odpowiedz mo|e by przedstawiona tylko na pi[mie, o tyle te drugie mog wywoBa debat parlamentarn. W takiej debacie mo|liwa jest bezpo[rednia dyskusja danego posBa na forum parlamentu z ministrem, w którego obszarze odpowiedzialno[ci znajduje si dyskutowana kwestia. - frekwencja i równa reprezentacja Chocia| gBosowanie nie jest w Szwecji obowizkowe, frekwencja w wyborach do Riksdagu 4- krotnie przekraczaBa 90 proc. (w wyborach 1973 - 82). Najwy|szy wynik w historii zanotowano w 1976 roku, gdy swój gBos oddaBo 91,8 proc uprawnionych do tego osób. W ostatnich czasach frekwencja wykazuje raczej tendencj do spadku, a notowana w ostatnich wyborach (80,1 proc) jest najni|sz od czasu dodatkowych wyborów w 1958 roku, gdy wyniosBa 77,4 proc. Ciekawym zjawiskiem obserwowanym w polityce we wszystkich krajach skandynawskich w ostatnim wierwieczu jest promowanie przez wszystkie ogólnokrajowe partie równej proporcji m|czyzn i kobiet na listach partyjnych. W efekcie, udziaB kobiet zasiadajcych w Riksdagu od http://www.psz.pl/content/view/2330/ Utworzono 20 May, 2008, 18:29 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych 1985 roku zawsze przekraczaB 30 proc, a od 1994 roku - 40 proc. Obecnie (przeBom 2005/2006) 45 proc. mandatów poselskich sprawowanych jest przez kobiety. RZD W okresie powojennym rzd liczyB od 16 do 22 ministerstw. Acznie z premierem (Statsminister) jest obecnie (na rok 2006) 22 ministrów. Nie liczc MSZ, w ministerstwach zatrudnionych jest ponad 2,5 tysica pracowników, z czego 6 proc. pochodzi z nadania politycznego. Konstytucja z 1975 roku pozwala premierowi mianowa zastpc, jednak mo|liwo[ ta wykorzystywana jest w praktyce stosunkowo rzadko, za[ sama pozycja ma raczej charakter jedynie honorowy. Jednocze[nie jednak zaznacza si dominujca w stosunku do pozostaBych pozycja szwedzkiego Ministerstwa Finansów. W zasadzie to minister finansów, który odpowiada za przygotowanie bud|etu paDstwa, ma wiksze - nawet ni| premier - mo|liwo[ci nadzorowania innych ministerstw. Dopiero od lat 90. minionego stulecia zaznacza si wyrazne przesunicie kompetencji kontrolnych na korzy[ gabinetu premiera. Konstytucja daje premierowi szerokie uprawnienia odno[nie nominacji, jak i zwalniania ministrów. W roku 1976, gdy do wBadzy doszBa pierwsza powojenna niesocjalistyczna koalicja, gabinet premiera staB si wa|nym ogniwem koordynacji pracy koalicji i forum rozwizywania wielu problemów. Podczas trwania innej niesocjalistycznej koalicji w latach 1991-94 wprowadzono w ramach gabinetu premiera osobne jednostki koordynacyjne dla ka|dego z czterech partnerów koalicyjnych. Obecnie gabinet premiera liczy ponad 60 osób, z czego zdecydowana wikszo[ to eksperci prawni i urzdnicy sBu|by cywilnej wysokiego szczebla, nie za[ ludzie pochodzcy z nadania politycznego. Poszczególni ministrowie, w przeciwieDstwie do wielu innych krajów, nie stoj na czele agencji paDstwowych wprowadzajcych polityk publiczn. Podlegaj one caBemu gabinetowi, nie za[ konkretnym ministrom odpowiedzialnym za dany obszar. Ministrowie ci natomiast "rozmawiaj, konsultuj si i wymieniaj informacje" z agencjami wdra|ajcymi polityk w obszarze, za który s odpowiedzialni. W praktyce mog jednak wpBywa na dziaBania agencji choby przez kontrol nominacji na najwy|sze stanowiska, czy te| kontrol procesu przygotowaD danej linii polityk, w ramach okre[lonych przez Riksdag. Rozwizanie to cieszy si poparciem szerokiego spektrum partii politycznych w Szwecji, tym bardziej, |e szwedzka biurokracja, mimo wybuchajcych od czasu do czasu skandali, wolna jest w zasadzie od korupcji, a urzdnicy sBu|by cywilnej w du|ym stopniu niezale|ni i wpBywowi. Przeprowadzone w poBowie lat 90. badanie opinii publicznej wykazaBo, |e s oni uwa|ani za drug po mass- mediach najbardziej wpBywow grup w spoBeczeDstwie. PARTIE POLITYCZNE Po raz pierwszy partie polityczne wspomniane zostaBy w konstytucji w wyniku reformy, która weszBa w |ycie z pocztkiem 1971 roku. Konstytucja z 1975 roku definiuje je jako "ka|de zrzeszenie lub grup wyborców, która pojawia si w wyborach pod konkretn nazw". W podziale na partie lewicowe i prawicowe w tradycyjnym skandynawskim modelu 5- partyjnym, wyró|ni mo|na nastpujce partie: Parti Lewicy (Vänsterpartiet, do 1990 roku pod nazw Partia Komunistyczna), Socjaldemokratyczn Parti Robotnicz Szwecji (Sveriges socialdemokratiska arbetareparti, powszechnie zwana Socialdemokratern), Parti Centrum (Centerpartiet, do 1957 roku wystpujca pod nazw Liga Agrarna), Ludow Parti Liberaln (Folkpartiet liberalerna) oraz konserwatywn Umiarkowan Parti Jedno[ci (Moderata samlingspartiet, zwan powszechnie Moderatern). W okresie powojennym za wyjtkiem koalicji pomidzy socjaldemokratami a Lig Agrarn (1951-57), pierwsze dwie partie tworzyBy http://www.psz.pl/content/view/2330/ Utworzono 20 May, 2008, 18:29 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych nieformalny blok socjalistyczny, za[ pozostaBe trzy - blok niesocjalistyczny. W 1988 roku do Riksdagu dostaBo si 6 partii, za[ w wyniku kolejnych czterech wyborów 7 partii wysBaBo tam swych posBów. W latach 1988, a pózniej od 1994 mandaty uzyskaBa te| Partia Zielonych (Miljöpartiet de Gröna). W 1991 roku nie byBa ona reprezentowana, ale poparcie wyborców zyskaBy z kolei dwie inne nowe partie. Jedn z nich byBa populistyczna prawicowa Nowa Demokracja (Ny Demokrati), która uzyskawszy 24 mandaty, straciBa je wszystkie w kolejnych wyborach w 1994 roku. Z kolei Partia Chrze[cijaDsko-Demokratyczna zdoBaBa utrzyma reprezentacj w parlamencie poczwszy od 1991 roku. Po ostatnich wyborach w 2002 roku, uzyskawszy poparcie 9,15 proc. gBosujcych, staBa si czwart siB w Riksdagu. Zbli|ajce si jednak w tym roku wybory (2006) zwiastuj jednak znacznie gorszy wynik, a poparcie dla partii oscyluje na granicy 4-procentowego progu wyborczego. Oto wyniki ostatnich wyborów z wrze[nia 2002 roku, uwzgldniajce wyniki partii, które dostaBy si do parlamentu oraz Szwedzk Demokracj, która z partii pozaparlamentarnych byBa tego najbli|sza: [kliknij TUTAJ aby zobaczy dane w powikszeniu] /oprac. wBasne/ Tradycyjna jest w Szwecji pewna stabilno[ preferencji partyjnych wyborców. Aczkolwiek, od pocztku lat 70. XX wieku schematy gBosowania zaczynaj si zmienia. Mniej wyborców jest zdeklarowanymi zwolennikami jednej partii, za[ wiksza ich liczba decyduje o tym, na któr parti odda swój gBos w pózniejszym etapie kampanii wyborczej. Jednocze[nie zarysowuje si zjawisko rosncej nieufno[ci do politycznych instytucji, w tym partii, oraz do polityków w ogóle. Spada równie| liczba czBonków partii. Odsetek ludno[ci majcy legitymacj partyjn byB w Szwecji niegdy[ bardzo wysoki, w du|ej mierze dlatego, |e socjaldemokraci pozwalali lokalnym zwizkom zawodowym rejestrowa swoich czBonków grupowo jako czBonków partii. Std jeszcze w 1990 roku partie polityczne w kraju liczcym niewiele ponad 8 milionów ludzi miaBy 1,48 mln czBonków, za[ sama tylko Socialdemokraterna - ok. 1 milion. Pod presj opozycji i czBonków zwizków zawodowych socjaldemokraci zarzucili t praktyk. W 2002 roku Bczna liczba czBonków partii w Szwecji wyniosBa 346 000, z czego 40 proc. nale|aBo do Socialdemokraterny. Do tego spadku przyczynia si te| niewtpliwie wspomniany spadek zaufania do polityków i polityki, a w zwizku z tym kBopoty z rekrutacj nowych czBonków. Od 1966 roku partie, które dostaj si do Riksdagu s finansowane z bud|etu paDstwa. W 1972 roku rozszerzono ich zasig do wszystkich partii, które zdobd 2,5 proc. poparcia w skali kraju (cho w przypadku ostatnich wyborów nie robi to |adnej ró|nicy, gdy| te partie przekroczyBy te| próg 4-procentowy). W 2000 roku partie otrzymaBy z bud|etu kraju Bcznie 246 mln SEK. Nominacja kandydatów wewntrz partii nie jest regulowana odgórnie, decyduj o tym lokalne i regionalne oddziaBy partyjne. Obecnie na szerok skal przeprowadza si niewi|ce prawybory, w których czBonkowie danej partii gBosuj na wstpn list kandydatów, co ma sBu|y ustaleniu listy partyjnej na pózniejsze wybory. WAADZA SDOWNICZA Szwedzkie prawo, bazujc na tradycji germaDskiej, rzymskiej i anglosaskiej nie jest z jednej http://www.psz.pl/content/view/2330/ Utworzono 20 May, 2008, 18:29 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych strony skodyfikowane w takim stopniu jak np. prawo francuskie, ale te| nie jest zale|ne od praktyki sdowej i precedensów w skali takiej, jak to ma miejsce w Wielkiej Brytanii czy USA. Stanowi wic pewien twór po[redni, nie dajcy si Batwo sklasyfikowa do |adnej z tych grup, cho z nich czerpicy. System sdowniczy jest trójstopniowy. Najwy|ej w tej drabinie jest Sd Najwy|szy (Högsta domstolen), nieco ni|ej sdy apelacyjne (Hovrätter), za[ podstawow komórk stanowi sdy pierwszej instancji zwane Tingsrätter. Trójinstancyjne jest te| sdownictwo administracyjne. Pierwsz instancj stanowi sdy administracyjne hrabstw (Länsrätter), drug - administracyjne sdy apelacyjne (Kammarrätter), ostateczn instancj za[ jest Najwy|szy Sd Administracyjny (Regeringsrätten). Wa|n rol peBni tradycyjnie w Szwecji tak|e Rzecznik Praw Obywatelskich (Ombudsman). Warto doda, |e Szwecja jest pierwszym krajem, który wprowadziB ten urzd. Bibliografia: - T. Bergman: Democratic Reforms and Partisan Decline in an Emerging Speration-of-Powers System, Umea 2004; - S. Hadenius: Swedish Politics During the 20th Century, Stockholm 1999; - O. Petersson: Democracythe Swedish Way, Stockholm 1999; - O. Petersson: Swedish Government and Politics, Stockholm 1994. yródBa internetowe: - http://www.sweden.gov.se/ - http://www.riksdagen.se/ - http://www.royalcourt.se/index.html - www.wikipedia.com - www.sap.se - www.moderat.se - www.folkpartiet.se - www.kristdemokraterna.se - www.vansterpartiet.se - www.centerpartiet.se - www.mp.se http://www.psz.pl/content/view/2330/ Utworzono 20 May, 2008, 18:29

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zaladunek Szwecja
Szwecja Odszkodowania dla ofiar szczepionek
szwecja
glob szwecja
smiec szwecja
szwecja
WSP Królestwo Szwecji
Englund Niezwyciężony (o Karolu X, królu Szwecji) 1
glob szwecja
Szwecja
Englund Niezwyciężony (o Karolu X, królu Szwecji) 2
Przezroczysty kraj Szwecja

więcej podobnych podstron