MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Leszek Jaszczyk
Sortowanie materiałów tartych 311[32].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Urszula Przystalska
mgr inż. Sławomir Skorupa
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Leszek Jaszczyk
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[32].Z1.03
Sortowanie materiałów tartych zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik technologii drewna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Klasyfikacja, podział i znakowanie tarcicy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Pomiar i obliczanie miąższości materiałów tartych 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 16
4.2.3. Ćwiczenia 16
4.2.4. Sprawdzian postępów 17
4.3. Sortowanie materiałów tartych 18
4.3.1. Materiał nauczania 18
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.3.3. Ćwiczenia 22
4.3.4. Sprawdzian postępów 24
5. Sprawdzian osiągnięć 25
6. Literatura 29
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Tobie pomocny w nabywaniu umiejętności z zakresu klasyfikacji,
podziału i znakowania tarcicy, pomiaru i obliczania miąższości materiałów tartych, a przede
wszystkim zasad sortowania materiałów tartych, z uwzględnieniem zagadnień organizacji
sortowania.
Jednostka modułowa: Sortowanie materiałów tartych jest kolejną jednostką dotyczącą
procesu technologicznego przerobu drewna.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś posiadać,
aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej, które określają umiejętności, jakie opanujesz
w wyniku procesu kształcenia.
3. Materiał nauczania, który zawiera informacje niezbędne do realizacji zaplanowanych
szczegółowych celów kształcenia, umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazanÄ… literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji. Obejmuje on również:
pytania sprawdzające wiedzę niezbędną do wykonania ćwiczeń,
ćwiczenia z opisem sposobu ich wykonania oraz wyposażenia stanowiska pracy,
sprawdzian postępów, który umożliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po
wykonaniu ćwiczeń.
4. Sprawdzian osiągnięć w postaci zestawu pytań sprawdzających opanowanie umiejętności
z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego jest dowodem umiejętności określonych w tej
jednostce modułowej.
5. Wykaz literatury dotyczącej programu jednostki modułowej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po zrealizowaniu celów kształcenia spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie,
co oznacza, że osiągnąłeś cele kształcenia w wyniku zorganizowanego procesu nauczania-
uczenia siÄ™ lub nie.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w miejscu sortowania materiałów tartych oraz przy ich pomiarach
musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji
przeciwpożarowych, obowiązujących podczas poszczególnych rodzajów prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 311[32].Z1
Technologia przerobu
drewna
311[32].Z1.01
Dostawa i odbiór drewna
okrągłego
311[32].Z1.02 311[32].Z1.04
311[32].Z1.03
Obróbka drewna Suszenie drewna
Sortowanie materiałów
tartacznego
tartych
311[32].Z1.05
Technologia tworzyw
drzewnych
311[32].Z1.06
Chemiczny przerób drewna
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- stosować narzędzia pomiarowe zgodnie z ich przeznaczeniem,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp,
- dobierać przybory i materiały do wykonania rysunku,
- posługiwać się normami na tarcicę,
- wykonywać i odczytywać szkice, schematy i rysunki,
- rozróżniać typowe części i zespoły maszyn,
- posługiwać się dokumentacją techniczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wskazać związek między wymiarami materiałów tartych, a przynależnością do
określonych sortymentów,
- obliczyć miąższość materiałów tartych,
- sklasyfikować tarcicę iglastą i liściastą zgodnie z obowiązującą normą,
- oznakować tarcicę,
- wyróżnić czynności wchodzące w skład operacji sortowania,
- wskazać i nazwać wady występujące w tarcicy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Klasyfikacja, podział i znakowanie tarcicy
4.1.1. Materiał nauczania
Klasyfikacja wymiarowa materiałów tartych opiera się na ustaleniu granic wymiarowych
różnych sortymentów. Za jej podstawę przyjmuje się grubość i szerokość sortymentów
(tarcica obrzynana) lub ich grubości i odkrycia (tarcica nie obrzynana). Wymiary tarcicy
podawane w normach przedmiotowych odnoszą się do materiałów w stanie wilgotności
powietrzno-suchym (poniżej 20%). Materiały tarte o większej wilgotności maja przeważnie
wymiary zwiększone o nadmiar na zeschnięcie. Oprócz nadmiarów na zeschnięcie stosuje się
również odchyłki wymiarowe, których wartość zwiększa się odpowiednio do wzrostu
wymiarów. Długość tarcicy zależy od sortymentu  inne długości ma tarcica iglasta i liściasta.
Klasyfikacja jakościowa materiałów tartych polega na zaliczeniu każdej sztuki tarcicy do
odpowiedniej klasy lub kategorii jakości, zależnie od rodzaju i jakości drewna, liczby wad
i ich rozmieszczenia na lepszej płaszczyz
nie lub na obu płaszczyznach i bokach danej sztuki.
Zasięg lub wielkość wad drewna i ich rozmieszczenie w materiałach tartych ocenia się
w stosunku do grubości danej sztuki, a także w stosunku do jej szerokości. Wpływ na
klasyfikację jakościowa tarcicy wywiera również jakość obróbki maszynowej. Przyjmując
jako kryterium oceny jakość przetarcia rozpatruje się takie błędy produkcyjne jak:
mechowatość (szorstkość) lub falistość powierzchni, rysy z przetarcia oraz nierówność
obróbki czół w stosunku do płaszczyzn i boków. [3, s. 137]
Tarcica iglasta ogólnego przeznaczenia
Tarcica iglasta ogólnego przeznaczenia stanowi blisko 70% ogólnej ilości materiałów
tartych wytwarzanych w kraju z różnych rodzajów drzew iglastych. Zależnie od rodzaju
drewna, z którego pozyskano tarcicę iglastą, rozróżnia się:
- tarcicÄ™ sosnowÄ… i modrzewiowÄ… (So/Md),
- tarcicę świerkową, jodłową i daglezjową (Sw/Jd/Dg). [3, s. 138]
Biorąc za podstawę stopień obróbki, tarcicę iglastą ogólnego przeznaczenia dzieli się na
dwie grupy sortymentów:
- tarcica iglasta nie obrzynana (n/o),
- tarcica iglasta obrzynana równolegle (o). [3, s. 139]
Zależnie od wymiarów przekroju poprzecznego sortymentami tarcicy nie obrzynanej są:
deski i bale, a tarcicy obrzynanej  również deski i bale oraz łaty, krawędziaki i belki.
Wymiary nominalne desek i bali odnoszą się do drewna o wilgotności bezwzględnej nie
większej niż 20%. Sortymenty iglaste pozyskane z drewna o większej wilgotności
bezwzględnej powinny mieć uwzględnione nadmiary na zeschnięcie. Nadmiar na zeschnięcie
określa różnicę między wymiarem materiału tartego w stanie świeżym, a wymiarem
nominalnym przy określonej wilgotności. Wymiary krawędziaków i belek odnoszą się do
drewna o wilgotności w chwili przetarcia.
Tarcicę iglastą ogólnego przeznaczenia zależnie od długości dzieli się na:
- tarcicę długą o długości 2,4-6,3 m z odstopniowaniem co 0,30 m (deski i bale),
- tarcicę średniej długości 0,9-2,3 m z odstopniowaniem co 0,10 m (deski i bale). [3, s. 139]
Do sortymentów tarcicy iglastej długiej zalicza się także: łaty, krawędziaki i belki, w tym
łaty i krawędziaki o wymiarach 2,4-6,3 m oraz belki o wymiarach 3,0-6,3 m
z odstopniowaniem co 0,30 m. [3, s. 139]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Tabela 1. Wymiary tarcicy iglastej nie obrzynanej ogólnego przeznaczenia (wg PN-75/D-96000) [3, s. 139]
Wymiary
Nazwa sortymentu
grubość [mm] odkrycie [mm] długość [m]
19
22 e" 60
25
Deski 28
2,40-6,30
32 stopniowanie co 0,30
e" 100
38 oraz
0,90-2,30
45
stopniowanie co 0,10
50
63
Bale e" 120
75
100
Tabela 2. Wymiary tarcicy iglastej obrzynanej ogólnego przeznaczenia (wg PN-75/D-96000) [3, s. 140]
W klasyfikacji jakościowej podstawa oceny jakości desek i bali jako sortymentów
iglastych nie obrzynanych są wady drewna i wady obróbki występujące na lepszej
powierzchni płaszczyzny danej sztuki. Powierzchnia płaszczyzny przeciwległej powinna
odpowiadać warunkom co najmniej niższej o jedną klasę jakości w stosunku do powierzchni
płaszczyzny lepszej.
Jakość desek i bali (sortymenty iglaste obrzynane) określa się w zależności od
rozmieszczenia wad występujących na gorszej powierzchni płaszczyzny i boku.
Klasyfikację jakościową belek i krawędziaków iglastych przeprowadza się na podstawie
rozmieszczenia wad występujących na powierzchni płaszczyzny jakościowo gorszej.
W odniesieniu do desek i bali nie obrzynanych i obrzynanych tarcicy iglastej rozróżnia
się cztery klasy jakości: I, II, III, IV. W odniesieniu do pozostałych sortymentów tarcicy
iglastej (łat, krawędziaków i belek) rozróżnia się dwie klasy jakości: I i II. [3, s. 141]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Tarcica liściasta ogólnego przeznaczenia
W klasyfikacji tarcicy liściastej ogólnego przeznaczenia uwzględnia się te same kryteria,
które dotyczą tarcicy iglastej, tj.: rodzaj drewna, kształt i stan obróbki boków, wymiary
przekroju poprzecznego, długość oraz jakość drewna i jakość obróbki.
Zależnie od rodzaju drewna rozróżnia się tarcicę brzozową (Brz), bukową (Bk), dębową
(Db), grabowÄ… (Gb), akacjowÄ… (Ak), jaworowÄ… (Jw.), jesionowÄ… (Js), klonowÄ… (Kl), lipowÄ…
(Lp), olchowÄ… (Ol), osikowÄ… (Os), topolowÄ… (Tp), wiÄ…zowÄ… (Wz), wierzbowÄ… (Wb) i tarcicÄ™
z drewna drzew owocowych (Ow).
Zależnie od rodzaju obróbki i przekroju poprzecznego wyróżnia się następujące grupy
sortymentów tarcicy liściastej:
- nie obrzynane deski i bale (n/o),
- obrzynane deski i bale (o),
- listwy i Å‚aty (graniaki) (l/Å‚),
- krawędziaki i belki (k/b).
Obowiązujące wymiary poszczególnych sortymentów tarcicy liściastej podano
w tabelach 3 i 4. Są to wymiary nominalne, które odnoszą się do drewna o wilgotności
bezwzględnej 15-18%.
Tabela 3. Wymiary desek i bali liściastych nie obrzynanych i obrzynanych (wg PN-72/D-96002) [3, s. 142]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Tabela 4. Wymiary listew i łat oraz krawędziaków i belek sortymentów liściastych (wg PN-72/D-96002)
[3, s. 143]
Tarcicę liściastą ogólnego przeznaczenia zależnie od długości dzieli się na:
- tarcicę długą od 2,0 m wzwyż z odstopniowaniem co 0,25 m,
- tarcicę średniej długości od 1,0 do 1,9 m z odstopniowaniem co 0,10 m,
- tarcicę krótką od 0,30 do 0,95 m z odstopniowaniem co 0,05 m.
Do sortymentów długich zalicza się także krawędziaki i belki. [3, s. 142]
W klasyfikacji jakościowej jakość desek i bali jako sortymentów liściastych nie
obrzynanych określa się na podstawie wad występujących na powierzchni obu płaszczyzn. Są
to wady drewna i wady powstałe w wyniku obróbki występujące na lepszej powierzchni
płaszczyzny. Powierzchnia gorsza płaszczyzny przeciwległej powinna odpowiadać warunkom
niższej o jedną klasę jakości w stosunku do powierzchni płaszczyzny jakościowo lepszej.
Jakość desek i bali jako sortymentów liściastych obrzynanych określa się w zależności od
wad występujących na jakościowo lepszej powierzchni płaszczyzny i na ich bokach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
W klasyfikacji jakościowej listew, graniaków oraz belek i krawędziaków liściastych
ocenia się wszystkie cztery powierzchnie płaszczyzn sortymentu. O zaklasyfikowaniu
decyduje zawsze powierzchnia jakościowo gorsza.
W odniesieniu do desek i bali nie obrzynanych i obrzynanych tarcicy liściastej ogólnego
przeznaczenia rozróżnia się trzy klasy jakości: I, II i III, przy czym deski i bale klasy I i II
mogą być łączone w jedna grupę. W odniesieniu do pozostałych sortymentów liściastych
takich jak listwy, łaty, krawędziaki i belki rozróżnia się tylko I i II klasę jakości.
Tarcica specjalnego przeznaczenia
Materiały tarte określonego przeznaczenia, nazywane tarcicą specjalną, pozyskuje się
w wyniku różnych sposobów przetarcia drewna z wszystkich rodzajów drzew iglastych oraz
z drewna dębowego i bukowego, a także w mniejszej ilości jesionowego, wiązowego,
brzozowego i grabowego. Materiały tarte określonego przeznaczenia wytwarza się jako
tarcicę obrzynaną iglastą i liściastą, a w mniejszych ilościach jako tarcicę nie obrzynaną (np.
jako tarcicÄ™ lotniczÄ… i szkutniczÄ…).
Wspólną cechą tarcicy specjalnego przeznaczenia jest określony sposób jej użytkowania
oraz ustalone norma wymagania techniczne. Do cech tych dostosowuje się dobór drewna, tj.
jego rodzaj i jakość oraz odpowiednie warunki technologiczne przetarcia jak również
właściwy stopień obróbki, z uwzględnieniem obowiązujących wymiarów i dopuszczalnych
odchyłek od wymiarów nominalnych.
Do materiałów tartych określonego przeznaczenia w sortymentach iglastych zalicza się
m.in.: tarcicę lotniczą, okrętową, wagonową, rezonansową, podłogową i konstrukcyjną,
sortowana metodami wytrzymałościowymi, a w sortymentach liściastych m.in. tarcicę
dębową eksportową i tarcicę do wyrobu instrumentów muzycznych.
Szczegółowe wymagania dotyczące rodzaju i jakości sortymentów tarcicy specjalnej są
zawarte we właściwych normach przedmiotowych.
Znakowanie tarcicy
Znakowanie (cechowanie) materiałów tartych w sposób trwały umożliwia łatwe
określenie ich klas jakości oraz wymiarów. Znaki jakości w postaci barwnych punktów
o średnicy 1 cm umieszcza się zwykle na czołach każdej sztuki, a niekiedy także na jednej
z płaszczyzn tuż przy czole tarcicy. [3, s. 138]
Tabela 5. Przykład znakowania tarcicy iglastej ogólnego przeznaczenia [3, s. 138]
Klasa jakości Liczba punktów Barwa
I 1 niebieska
II 1 zielona
III 1 czerwona
IV 1 czarna
Na każdej sztuce tarcicy umieszcza się znak klasy jakości oraz żółty punkt jako znak
zabezpieczenia tarcicy środkami antyseptycznymi. Jeżeli w określonej partii tarcicy iglastej
występuje kilka klas jakości, to stosuje się oznaczenia złożone z dwóch punktów, przy czym
pierwszy dotyczy klasy najwyższej, a drugi klasy najniższej w danej partii tarcicy.
W odniesieniu do desek i bali nie obrzynanych każdą sztukę cechuje się na płaszczyz
nie
w połowie długości, podając długość w metrach i szerokość w centymetrach. [3, s. 138]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega klasyfikowanie wymiarowe materiałów tartych?
2. Od czego zależy zaklasyfikowanie materiałów tartych do poszczególnych klas jakości?
3. Jaki jest podział tarcicy iglastej ogólnego przeznaczenia ze względu na stopień obróbki?
4. Jak dzieli się tarcicę iglastą ogólnego przeznaczenia ze względu na jej długość?
5. Jakie wymiary określają poszczególne sortymenty tarcicy iglastej ogólnego
przeznaczenia?
6. Jaki jest podział tarcicy liściastej ogólnego przeznaczenia ze względu na rodzaj jej
obróbki i przekrój poprzeczny?
7. Jakie wymiary określają poszczególne sortymenty tarcicy liściastej ogólnego
przeznaczenia?
8. Co to jest tarcica specjalnego przeznaczenia?
9. Na czym polega znakowanie materiałów tartych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ wymiary poszczególnych sortymentów tarcicy iglastej ogólnego przeznaczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z podziałem i klasyfikacją tarcicy iglastej ogólnego przeznaczenia,
2) określić grubość, długość i odkrycie desek i bali tarcicy iglastej nie obrzynanej ogólnego
przeznaczenia,
3) określić grubość, szerokość i długość desek, bali, łat, krawędziaków i belek tarcicy
iglastej obrzynanej ogólnego przeznaczenia,
4) przedstawić powyższe w formie tabelarycznej,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 arkusz papieru w kratkÄ™ formatu A-4,
 długopis/ołówek,
 linijka,
 metrówka,
 taśma miernicza,
 suwmiarka,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dokonaj klasyfikacji i podziału partii tarcicy liściastej ogólnego przeznaczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą na temat klasyfikacji i podziału tarcicy liściastej ogólnego
przeznaczenia,
2) scharakteryzować kryteria podziału tarcicy liściastej ogólnego przeznaczenia,
3) określić wymiary nominalne głównych sortymentów tarcicy liściastej ogólnego
przeznaczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4) przedstawić powyższe w formie opisowej i tabelarycznej,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 arkusz papieru w kratkÄ™ formatu A-4,
 długopis/ołówek,
 linijka,
 metrówka,
 taśma miernicza,
 suwmiarka,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj przykładowe znakowanie wybranych materiałów tartych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami znakowania materiałów tartych,
2) przygotować sprzęt i środki do znakowania,
3) dokonać klasyfikacji materiałów tartych,
4) umieścić barwne punkty na czołach materiałów tartych zgodnie z klasą jakości,
5) umieścić barwne punkty na płaszczyznach materiałów tartych,
6) nanieść znak zabezpieczenia tarcicy środkami antyseptycznymi,
7) oznaczyć na płaszczyz
nie desek i bali nie obrzynanych długość i szerokość,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 farba w aerozolu koloru niebieskiego, zielonego, czerwonego, żółtego i czarnego,
 rękawice ochronne,
 ołówek/lubryka,
 literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie klasyfikacji wymiarowej materiałów tartych?
2) określić zasady klasyfikacji jakościowej materiałów tartych?
3) przedstawić podział tarcicy iglastej ogólnego przeznaczenia
ze względu na stopień obróbki?
4) przedstawić podział tarcicy iglastej ogólnego przeznaczenia
ze względu na jej długość?
5) scharakteryzować wymiary poszczególnych sortymentów tarcicy
iglastej ogólnego przeznaczenia?
6) przedstawić podział tarcicy liściastej ogólnego przeznaczenia
ze względu na rodzaj jej obróbki i przekrój poprzeczny?
7) określić wymiary poszczególnych sortymentów tarcicy liściastej
ogólnego przeznaczenia?
8) wyjaśnić co to jest tarcica specjalnego przeznaczenia?
9) scharakteryzować znakowanie materiałów tartych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Pomiar i obliczanie miąższości materiałów tartych
4.2.1. Materiał nauczania
Pomiar materiałów tartych
Podstawową jednostką miary materiałów tartych jest metr. Grubość i szerokość tarcicy
określa się w milimetrach, długość zaś w metrach. [3, s. 150]
W odniesieniu do sortymentów tarcicy eksportowej obowiązuje system miar angielskich.
W tym wypadku jednostką miary grubości i szerokości jest cal angielski (1 cal równa się 25,4
mm), a długości stopa angielska (1 stopa równa się 0,3048 m). [3, s. 151]
Pomiar materiałów tartych polega na mierzeniu ich grubości, szerokości i długości za
pomocą odpowiednich przyrządów pomiarowych.
Grubość tarcicy mierzy się suwmiarką od strony boku w odległości co najmniej 15 cm od
czoła i wyraża z dokładnością do 1 mm. Jeżeli grubość ta nie jest jednakowa na całej długości
sztuki, to mierzy się ją wtedy kilkakrotnie i za grubość uznaje się średnią arytmetyczną
wyników. Sortymenty tarte grubości 200 mm i większej można mierzyć miarką metryczną
z podziałką milimetrową.
Szerokość tarcicy mierzy się miarką metryczną z podziałką milimetrową z dokładnością
do 10 mm. Szerokość tarcicy obrzynanej równolegle mierzy się w dowolnym miejscu na
czole lub płaszczyz
nie sztuki. Szerokość tarcicy nie obrzynanej o grubości do 40 mm mierzy
się na węższej płaszczyz
nie. Szerokość grubszej tarcicy mierzy się na obu powierzchniach
płaszczyzn przyjmując średnią arytmetyczną obu pomiarów. Pomiar szerokości tarcicy nie
obrzynanej wykonuje się w najwęższym miejscu odkrycia prostopadle do osi materiału
z zaokrągleniem w dół do 10 mm.
Długość tarcicy mierzy się łatą mierniczą z podziałką decymetrową wzdłuż podłużnej osi
materiału, z dokładnością do 10 cm, z zaokrągleniem w dół. Tarcicę krzywą nie obrzynaną
mierzy się wzdłuż najkrótszej odległości między czołami. Pomiar długości tarcicy
określonego przeznaczenia wykonuje się zgodnie z ustaleniami przyjętymi w normach
przedmiotowych.
Redukcja wymiarów tarcicy nie obrzynanej
Przy pomiarze tarcicy nie obrzynanej, w przypadku występowania w poszczególnych
sztukach wad drewna niedopuszczalnych w danej klasie jakości, wykonuje się redukcję
szerokości i długości tarcicy. Na jednej sztuce tarcicy można zredukować tylko jeden wymiar:
szerokość albo długość. Redukcja wymiarów tarcicy polega bowiem na odliczeniu z długości
lub szerokości paska materiału odpowiadającego zasięgowi występującej wady.
Niedopuszczalne jest występowanie wad drewna: pęknięcia podłużne, skośne i czołowe,
smugi, zgnilizna, zbrunatnienie lub sinizna, rozluz
nienie tkanki przyrdzeniowej, zakorek,
zabitka, pęcherze żywiczne.
Długość może być zredukowana w dowolnym miejscu wzdłuż danej sztuki (po jednej lub
po obu stronach miejsca redukcji powinien pozostać materiał szerokości równej co najmniej
najmniejszej dopuszczalnej długości sortymentu). [3, s. 152]
Szerokość tarcicy po zredukowaniu nie może być mniejsza od najmniejszej szerokości
przewidzianej w normie lub zamówieniu.
KlasyfikacjÄ™ tarcicy ze zredukowanymi wymiarami przeprowadza siÄ™ na podstawie
części materiału pozostałego po zredukowaniu, czyli tak, jakby wada będąca przyczyną
redukcji w ogóle nie występowała. [3, s. 153]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Obliczanie miąższości materiałów tartych
Miąższość pojedynczej sztuki tarcicy ustala się z dokładnością, jaka wynika z wyliczeń,
przy czym w sortymentach średnio i wielkowymiarowych dopuszcza się stosowanie
zaokrągleń do trzeciej cyfry po przecinku. Jeżeli na czwartym miejscu po przecinku znajduje
się cyfra od 1 do 4 to zaokrągla się w dół, jeżeli od 5 do 9, zaokrągla się w górę.
Miąższość jednej sztuki tarcicy oblicza się przez pomnożenie jej grubości, szerokości
i długości według wzoru:
G ‡ S ‡ L
M =
1 000 000
gdzie:
M  miąższość tarcicy w m3,
G  grubość tarcicy w mm,
S  szerokość tarcicy w mm,
L  długość tarcicy w m.
Obliczenie miąższości partii tarcicy wykonuje się przy pomocy tabel miąższości.
Przykładowe obliczanie miąższości partii tarcicy w zależności od rodzaju tarcicy
przedstawiają trzy kolejne tabele o układzie dostosowanym do określonych grup
sortymentów.
Tabela 6. Przykład obliczania miąższości tarcicy nie obrzynanej [3, s. 153]
Liczba A
Ä…czna A
Ä…czna A
Ä…czna
Grubość Długość Miąższość
szt./szerokość liczba szerokość powierzchnia
[mm] [m] [mm] [szt.] [mm] [m2] [m3]
2,5 3/80; 3/100; 6 540 1,350
2,6 1/90; 1/100; 3 310 0,810
32
2,7 1/120; 1/110; 4 500 1,350
2/120; 1/150
Razem: 13 3,510 0,112
Tabela 7. Przykład obliczania miąższości krawędziaków [3, s. 154]
Przekrój Liczba A
Ä…czna A
Ä…czna
Miąższość
grubość szerokość powierzchnia szt./długość liczba długość
[mm] [mm] [cm2] [m] [szt.] [m] [m3]
120 120 144 3/3; 2/3,5; 8 30 0,432
2/4,5; 1/5;
120 140 168 2/3; 2/3,5; 8 30 0,504
2/4; 2/4,5;
140 140 196 2/3; 3/4; 3/5; 8 33 0,647
Razem: 24 1,583
Tabela 8. Przykład obliczania miąższości tarcicy wymiarowej [3, s. 154]
Wymiary Dokładna Liczba
Miąższość
grubość szerokość długość miąższość 1 szt. sztuk
[mm] [mm] [m] [m3] [szt.] [m3]
25 80 4,0 0,00800 300 2,400
25 80 4,5 0,00900 500 4,500
25 90 5,0 0,01125 600 6,750
Razem: 1400 13,650
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wymiary tarcicy podlegajÄ… mierzeniu?
2. Jakie przyrządy pomiarowe używa się przy pomiarze materiałów tartych?
3. Z jaką dokładnością wykonuje się poszczególne pomiary?
4. Jaki jest wzór na obliczenie miąższości pojedynczej sztuki tarcicy?
5. Na podstawie czego oblicza się miąższość partii tarcicy?
6. Na czym polega redukowanie wymiarów tarcicy nie obrzynanej?
7. Jakie wady powodują konieczność stosowania redukcji wymiarów tarcicy?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj pomiar materiałów tartych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą na temat pomiaru materiałów tartych,
2) przygotować przyrządy pomiarowe,
3) zmierzyć grubość, szerokość oraz długość tarcicy,
4) odnotować wyniki pomiarów w notatniku,
5) zestawić wyniki pomiarów w formie tabelarycznej,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 tarcica obrzynana i nie obrzynana,
 suwmiarka,
 miarka metryczna,
 Å‚ata miernicza,
 notatnik,
 arkusz papieru w kratkÄ™ formatu A4,
 ołówek/długopis,
 przymiar liniowy,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Oblicz miąższość materiałów tartych w pojedynczych sztukach i zbiorczo dla
przykładowej partii tarcicy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać informacje w literaturze dotyczące obliczania miąższości materiałów tartych,
2) obliczyć miąższość pojedynczych sztuk tarcicy z wykorzystaniem stosownego wzoru,
3) obliczyć miąższość przykładowej partii tarcicy na podstawie tabel miąższości,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 ołówek/długopis,
 kalkulator,
 tablice miąższości materiałów tartych,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Dokonaj redukcji wymiarów tarcicy nie obrzynanej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać w literaturze informacje na temat redukcji wymiarów tarcicy,
2) określić zasady redukcji szerokości oraz długości tarcicy,
3) wykonać redukcję wymiarów tarcicy,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 ołówek/długopis,
 tarcica,
 literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić wymiary tarcicy podlegające mierzeniu?
2) wyszczególnić przyrządy pomiarowe używane przy pomiarze
materiałów tartych?
3) określić dokładność, z jaką wykonuje się poszczególne pomiary?
4) przedstawić i opisać wzór na obliczenie miąższości pojedynczej
sztuki tarcicy?
5) obliczyć miąższość określonej partii tarcicy?
6) wyjaśnić na czym polega redukowanie wymiarów tarcicy?
7) określić wady, które powodują konieczność stosowania redukcji
wymiarów tarcicy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.3. Sortowanie materiałów tartych
4.3.1. Materiał nauczania
Sortowanie materiałów tartych obejmuje dwie podstawowe grupy czynności:
1) sprawdzenie, czy poszczególne sztuki sortowanych materiałów odpowiadają
postanowieniom odpowiednich norm przedmiotowych pod względem jakości, wymiarów
i kształtu, oraz zaliczenie ich do odpowiednich kategorii jakościowo-wymiarowych,
2) rozłożenie sklasyfikowanych materiałów na oddzielne stosy lub stopki, czyli
rozsegregowanie zgodnie z poprzednio dokonanÄ… ocenÄ….
Sposoby sortowania w dużym stopniu zależą od tego, czy są to materiały tarte ogólnego
przeznaczenia, czy też przeznaczeniowe, od sposobu zorganizowania dalszego ich
przemieszczenia i suszenia oraz sposobu wysyłki do odbiorców. [2, s. 365]
Zasady sortowania tarcicy ogólnego przeznaczenia i tarcicy przeznaczeniowej
Tarcicę ogólnego przeznaczenia rozsortowuje się pod względem:
- rodzaju drewna,
- przeznaczenia,
- stopnia obróbki,
- jakości drewna,
- wymiarów.
Przy sortowaniu według rodzajów drewna dopuszcza się łączenie niektórych rodzajów ze
sobą, gdy pewne rodzaje występują w niewielkich ilościach i traktuje się je jako nieznaczną
domieszkę, np. łącząc tarcicę modrzewiową z sosnową, świerkową z jodłową, czy osikową
z topolowÄ….
Całość tarcicy ogólnego przeznaczenia rozsortowuje się na tarcicę towarową, tzn.
przeznaczoną do sprzedaży, oraz na tarcicę do dalszego przerobu w tym samym zakładzie.
Pod względem stopnia obróbki sortuje się tarcicę na nie obrzynaną i obrzynaną.
Ze względu na jakość drewna wyprodukowana tarcica rozsortowywana jest na klasy
jakości zgodnie z postanowieniami obowiązujących norm przedmiotowych.
Przy sortowaniu wymiarowym szczególnie ważne jest rozsortowanie pod względem
grubości, gdyż ma to znaczenie przy dalszym procesie konserwowania i magazynowania
tarcicy. Ze względu na długość tarcicę sortujemy na trzy grupy: długą (od 2,5 m wzwyż),
krótką (od 1 do 2,4 m) oraz najkrótszą (od 0,4 do 0,9 m). Szerokości nie uwzględnia się przy
sortowaniu tarcicy ogólnego przeznaczenia.
TarcicÄ™ przeznaczeniowÄ… sortuje siÄ™ zgodnie z postanowieniami odpowiednich norm
przedmiotowych. Normy te opierają się na podobnych kryteriach jak dla tarcicy ogólnego
przeznaczenia, są jednak zawężone do mniejszej liczby cech. Pewne sortymenty tarcicy
przeznaczeniowej mogą być produkowane tylko z drewna określonych rodzajów
i o określonym stopniu obróbki, o mniejszej liczbie klas jakości i o określonych wymiarach
grubości, szerokości oraz długości.
Główną metodą sortowania materiałów tartych jest sortowanie wizualne. Polega ono na
wzrokowej ocenie cech tarcicy pod względem jakościowym jak i wymiarowym,
uwzględniającej występowanie wad:
- zmniejszających wytrzymałość, takich jak sęki, skręt włókien, niska gęstość, pęknięcia,
- kształtu, jak obliny i krzywizny,
- pochodzenia biologicznego, jak chodniki owadzie, i zgnilizny,
- pozostałych, jak drewno reakcyjne i uszkodzenia mechaniczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Odrębny sposób sortowania materiałów tartych stanowi sortowanie wytrzymałościowe.
Jest to sposób sortowania uwzględniający właściwości mechaniczne iglastej tarcicy
konstrukcyjnej, takich jak: moduł sprężystości przy zginaniu statycznym, wytrzymałość na
zginanie i ściskanie wzdłuż włókien, gęstość drewna, wytrzymałość na ścinanie
i moduł odkształcenia postaci. Zastosowanie klasyfikacji wytrzymałościowej zapewnia
większą niż w materiałach ogólnego przeznaczenia jednolitość tarcicy pod względem
właściwości mechanicznych.
Rys. 1. Statystyczny rozkład wyników badania modułu sprężystości
przy zginaniu statycznym tarcicy sosnowej i świerkowej o grubości
ponad 38 mm przed sortowaniem wytrzymałościowym (ogółem)
i po sortowaniu (klasy KW, KS, KG) [1, s. 43]
Rys. 2. Statystyczny rozkład wyników badania wytrzymałości na
zginanie statyczne tarcicy sosnowej i świerkowej o grubości ponad
38 mm przed sortowaniem wytrzymałościowych (ogółem) i po
sortowaniu (klasy KW, KS, KG) [1, s. 43]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
UrzÄ…dzenia sortownicze
W zakładach gdzie duży rozmiar produkcji uniemożliwia ręczne sortowanie materiałów
tartych stosuje się sortowanie mechaniczne. W tym przypadku materiały tarte przemieszczane
są przy pomocy przenośników wzdłużnych do zespołu łańcuchów wyposażonych w zabieraki
i tworzących tzw. przenośnik sortowniczy. Tarcica zsuwa się z przenośników wzdłużnych na
łańcuchy przenośnika sortowniczego, skąd przenoszona jest poprzecznie do miejsc
rozsortowania. Sortownicy kwalifikują poszczególne sztuki tarcicy do odpowiedniej klasy lub
kategorii jakościowej, a następnie ręcznie przemieszczają zakwalifikowane deski i bale na
wózki transportowe. Materiały ciężkie (belki, krawędziaki, podkłady kolejowe) są podawane
przenośnikami wzdłużnymi poza łańcuchy sortownicze, gdzie zsuwają się na zrzutnie
sprowadzające je na poziom składu lub platform nośnych wózków manipulacyjnych. Długość
sortowni powinna umożliwiać zdejmowanie z łańcuchów przenośnika sortowniczego
sortymenty wszystkich klas jakości na oddzielne wózki manipulacyjne lub platformowe.
Rys. 3. Schemat maszynowej sortowni tarcicy: 0  hala przetarcia, 1  przenośniki wzdłużne tarcicy, 2 
zrzutnie materiałów ciężkich, 3  zastawki, 4  wiata sortowni, 5  cięgła łańcuchowe przenośnika
sortowniczego, 6  strefa kÄ…pieli antyseptycznych, 7  pilarki tarczowe do przycinania tarcicy, 8 
chodniki dla sortowników, 9  wózki z rozsortowaną tarcicą [2, s. 371]
W zakładach o bardzo dużej wydajności produkcji sortowanie tarcicy jest bardziej
zmechanizowane. Przykładem jest wieszakowa sortownia tarcicy, gdzie deski lub bale
zabierane sÄ… przez specjalnej konstrukcji wieszaki poruszajÄ…ce siÄ™ po szynach umocowanych
na konstrukcji wsporczej pod stropem budynku sortowni. Brakarz tarcicy za pośrednictwem
pulpitu sterowniczego, po ocenie jakości tarcicy, przyciskając odpowiedni przycisk na
pulpicie sterowniczym powoduje wytworzenie siÄ™ przerwy w odpowiednim miejscu szyn
jezdnych sortowni, co wywołuje zmianę położenia wieszaka niosącego sztukę i spadnięcie
sztuki tarcicy. Pusty wieszak prowadzony jest dalej łańcuchem posuwowym do końca
sortowni, gdzie po zmianie kierunku ruchu zostaje ustawiony w położenie robocze. Ruchomy
odcinek szyny jezdnej po zrzuceniu deski powraca natychmiast do położenia poziomego i gdy
tylko rolki wieszaka spadną z szyny, zamyka powstałą przerwę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Poszczególne przyciski na pulpicie sterowniczym otwierają przerwy w szynach jezdnych
zgodnie z przyjętym podziałem tarcicy na grupy jakościowo-wymiarowe. Każdej przerwie
odpowiada pod względem jakości i wymiarów przekroju określony sortyment tarcicy.
Pod sortownią są ustawione wózki manipulacyjne z odpowiednio wysokimi kłonicami.
Po napełnieniu wózka określoną liczbą sztuk tarcicy możliwą do unosu, wózek wyjeżdża
automatycznie spod estakady szyn sortowni i wjeżdża pod estakadę suwnicy mostowej, skąd
następuje zabranie całego ładunku chwytakiem suwnicy.
Rys. 4. Zasada działania wieszakowej sortowni tarcicy: 6  część nośna
wieszaka, 7  ramie wieszaka, 8,9  szyna jezdna wieszaka, 10  ruchoma
część szyny jezdnej
W przypadku tarcicy z drewna drzew liściastych sortowanie powinno odbywać się na
stanowiskach traserskich znajdujących się na końcu linii obróbczych. Stoły traserskie
powinny być wyposażone w prowadnice krążkowe, ułatwiające przesuwanie tarcicy
poprzecznie do jej długości po podaniu przenośnikiem wzdłużnym. Stanowisko powinno być
wyposażone w pilarkę tarczową poprzeczną. Tarcica wypiłowana z kłód ma często różną
jakość na poszczególnych odcinkach i dlatego musi być przecinana przez trasera zgodnie
z różną jej przydatnością na sortymenty tarcicy towarowej lub do przerobu na elementy
przeznaczeniowe.
Pomiar i zakwalifikowanie tarcicy towarowej do odpowiednich klas jakości odbywa się
bezpośrednio przy stanowisku trasera. Zakwalifikowana tarcica jest układana odpowiednio do
jej oceny stopkami na wózkach lub paletach transportowych i wywożona z hali w stanie
rozsortowanym. [2, s. 375]
Organizacja sortowania materiałów tartych
Sortowanie wyrobów finalnych, jakimi w tartacznictwie są tarcica towarowa i elementy
przeznaczeniowe, musi być wykonywane ściśle według postanowień obowiązujących norm
przedmiotowych. Prawidłowe rozsortowanie materiałów tartych w dużym stopniu jest
uzależnione od różnorodności sortymentów jednocześnie produkowanych w hali przetarcia
lub w przyrzynalni. Dotyczy to głównie tartaków przerabiających drewno drzew iglastych.
Sortowanie materiałów produkowanych w halach przecierających kłody drzew liściastych
sprowadza się do ich indywidualnej oceny na stołach traserskich i zaliczenia do tarcicy
towarowej albo przeznaczonej do dalszego przerobu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Produkcja w hali przetarcia powinna być tak zorganizowana, aby w celu ułatwienia
sortowania wymiarowego materiałów tartych spełnione zostały następujące wymagania:
- w bocznych deskach produkowanych jednocześnie na wszystkich pilarkach ramowych
i taśmowych nie powinno być więcej niż dwa stopnie grubości, przy czym należy dążyć
do tego, aby tarcica o poszukiwanych grubościach była produkowana przez dłuższy czas,
- ilość stopni grubości lub ilość różnych przekrojów tarcicy stanowiącej materiał główny
powinna być jak najmniejsza,
- różnice grubości między poszczególnymi sztukami tarcicy w jednym sprzęgu powinny
wynosić co najmniej 5 mm, co umożliwi sortownikom wzrokowe uchwycenie różnic
pomiędzy kolejnymi grubościami.
Sortowanie jakościowe materiałów tartych opiera się w zasadzie na umownych
granicznych wielkościach poszczególnych wad drewna dla poszczególnych klas jakości,
przyjętych w normach przedmiotowych.
Ważnym ułatwieniem sortowania tarcicy jest możliwie dokładne posegregowanie kłód
przeznaczonych do przetarcia na grupy jakościowe już na składzie drewna tartacznego.
Szczególnie dotyczy to drewna drzew iglastych, które są przecierane na pilarkach ramowych
pionowych. Prawidłowa segregacja kłód pod względem jakości sprawia, że w trakcie ich
przecierania dobrze dobranymi sprzęgami uzyskuj się bardziej jednolite pod względem
jakości materiały tarte, a udział sztuk o jakości granicznej ulega znacznemu zmniejszeniu.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są zasady sortowania tarcicy ogólnego przeznaczenia?
2. Jakie sÄ… zasady sortowania tarcicy przeznaczeniowej?
3. Jakie znasz rodzaje urządzeń sortowniczych?
4. Jakie właściwości mechaniczne podlegają badaniu przy wytrzymałościowym sortowaniu
tarcicy?
5. Jak przedstawić graficznie wybrane wyniki badań wytrzymałościowego sortowania
tarcicy?
6. Jakie są główne wymagania organizacji sortowania materiałów tartych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj sortowania tarcicy ogólnego przeznaczenia i tarcicy przeznaczeniowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą dotyczącą sortowania tarcicy,
2) scharakteryzować zasady sortowania tarcicy ogólnego przeznaczenia,
3) scharakteryzować zasady sortowania tarcicy przeznaczeniowej,
4) określić typy urządzeń sortowniczych,
5) wykonać sortowanie tarcicy,
6) przedstawić powyższe w formie opisowej,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 ołówek/długopis,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Określ główne zasady sortowania wytrzymałościowego tarcicy i przedstaw graficznie
wybrane wyniki badań.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą dotyczącą sortowania wytrzymałościowego tarcicy,
2) określić główne zasady sortowania wytrzymałościowego,
3) przedstawić powyższe w formie opisowej,
4) scharakteryzować graficznie wyniki badań modułu sprężystości przy zginaniu statycznym
tarcicy sosnowej,
5) przedstawić graficznie wyniki badania wytrzymałości na zginanie statyczne tarcicy
sosnowej,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 arkusz papieru w kratkÄ™,
 ołówek/długopis,
 linijka,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj schemat maszynowej sortowni tarcicy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą na ten temat,
2) wykonać rysunek schematyczny maszynowej sortowni tarcicy,
3) oznaczyć na schemacie poszczególne elementy,
4) opisać pod rysunkiem oznaczone na schemacie elementy,
5) przedstawić w formie opisowej zasadę działania tej sortowni,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 arkusz papieru w kratkÄ™,
 ołówek/długopis,
 linijka,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zasady sortowania tarcicy ogólnego przeznaczenia ?
2) określić zasady sortowania tarcicy przeznaczeniowej?
3) scharakteryzować rodzaje urządzeń sortowniczych?
4) określić właściwości mechaniczne podlegające badaniu przy
wytrzymałościowym sortowaniu tarcicy?
5) przedstawić graficznie wybrane wyniki badań wytrzymałościowego
sortowania tarcicy?
6) określić główne wymagania organizacji sortowania materiałów tartych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
6. LITERATURA
1. Dzbeński W., Kozakiewicz P., Krzosek S.: Wytrzymałościowe sortowanie tarcicy
budowlano-konstrukcyjnej. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2005
2. Gromadzki J.: Technologia drewna. Tom I. PWRiL, Warszawa 1974
3. Szczuka J., Żurowski J.: Materiałoznawstwo przemysłu drzewnego. WSiP, Warszawa
1999
4. Norma PN-75/D-96000: Tarcica iglasta ogólnego przeznaczenia. PKNMiJ, Warszawa
1975
5. Norma PN-82/D-94021: Tarcica iglasta konstrukcyjna sortowana metodami
wytrzymałościowymi. PKNMiJ, Warszawa 1982
6. Norma PN-EN 844-3:2002: Drewno okrągłe i tarcica. Terminologia. Część 3. Terminy
ogólne dotyczące tarcicy. PKNMiJ, Warszawa 2002
7. Norma PN-EN 844-9:2002: Drewno okrągłe i tarcica. Terminologia. Część 9. Terminy
dotyczÄ…ce cech tarcicy. PKNMiJ, Warszawa 2002
Czasopisma
- Gazeta przemysłu Drzewnego: Wydawnictwo Inwestor sp. z o. o.
- Gazeta Drzewna  Holz-Zentralblatt Polska sp. z o.o. Poznań
- Meblarstwo  pismo dla producentów i odbiorców mebli: Wydawnictwo Inwestor sp. z o. o.
- Przemysł Drzewny: Wydawnictwo Świat sp. z o. o.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29