MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Teresa Walaszek
Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi
i zaburzeniami w rozwoju
513 [01].Z1.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr Jolanta Szada  Borzyszkowska
mgr Elżbieta Halaburda
Opracowanie redakcyjne:
Mgr Teresa Walaszek
Konsultacja:
Mgr Zenon W. Pietkiewicz
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z1.03
Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami w rozwoju,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Zaburzenia w rozwoju i zachowaniu małego dziecka 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Dziecko niepełnosprawne 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Dziecko z trudnościami wychowawczymi 18
5.3.1. Ćwiczenia 18
6. Ewaluacja osiągnięć uczniów 20
7. Literatura 36
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekunka dziecięca 513[01].
W poradniku zamieszczono:
- wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do pracy z
poradnikiem,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć i w ramach samokształcenia,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowania u uczniów umiejętności
praktycznych,
- ewaluację osiągnięć ucznia,
- wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:
- metody przypadków,
- seminarium,
- wykładu,
- pogadanki z wykorzystaniem filmów i innych środków dydaktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy w grupach 6  8 osobowych.
Wskazane jest prowadzenie ćwiczeń w placówkach specjalistycznych.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, można posłużyć się
zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi różnego rodzaju
zadania.
W tym rozdziale podano również:
- propozycje norm wymagań,
- plany testów w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,
- instrukcje dla nauczyciela,
- instrukcje dla ucznia,
- zestawy zadań testowych,
- karty odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
513[01].Z1
Rozwój psychomotoryczny
małego dziecka
513[01].Z1.01 513[01].Z1.02
Rozpoznawanie osiągnięć Stymulowanie rozwoju
rozwojowych psychomotorycznego
w poszczególnych etapach życia i osobowości dziecka
dziecka
513[01].Z1.03
Opiekowanie się dziećmi z trudnościami
wychowawczymi i zaburzeniami
w rozwoju
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń (słuchacz) powinien
umieć:
 charakteryzować proces rozwojowy dziecka,
 stosować metody oceny rozwoju dziecka,
 oceniać psychomotoryczne osiągnięcia dziecka na podstawie norm rozwojowych,
 rozpoznać niedobory i odchylenia rozwojowe,
 posługiwać się inwentarzem rozwojowym i kartą rozwoju psychomotorycznego,
 sporządzać dokumentację rozwoju psychomotorycznego rozwoju dziecka,
 charakteryzować procesy emocjonalne,
 charakteryzować strukturę osobowości człowieka,
 werbalizować i nazywać swoje uczucia,
 aktywnie uczestniczyć w zajęciach,
 rozpoznawać potrzeby dziecka,
 przeprowadzać rozmowę z dzieckiem i rodzicami,
 zastosować techniki relaksacyjne,
 pracować w sytuacji problemowej,
 rozumieć polecenia i instrukcje wykonania ćwiczeń,
 nawiązywać kontakty z ludz
mi,
 okazywać szacunek i zaufanie do ludzi,
 pracować różnymi metodami,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji.
Pracownia przedmiotowa powinna być wyposażona w:
- meble dziecięce,
- kÄ…ciki tematyczne,
- zabawki i pomoce dla niemowlÄ…t,
- pomoce dydaktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń (słuchacz) powinien umieć:
- scharakteryzować zaburzenia zachowania,
- scharakteryzować zaburzenia rozwojowe małego dziecka,
- rozpoznać przejawy zaburzeń w rozwoju i zachowaniu dziecka,
- dokonać analizy niedoborów i odchyleń od norm rozwojowych,
- dobrać metody postępowania wychowawczego w stosunku do dziecka specjalnej troski,
- zmodyfikować metody postępowania wychowawczego u dzieci z trudnościami lub
defektami rozwojowymi,
- zastosować działania profilaktyczne, terapeutyczne i rehabilitacyjne wobec dziecka
z zaburzeniami w rozwoju,
- zapobiec powstawaniu choroby sierocej,
- zapobiec stanom zmęczenia i znużenia dziecka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Rozwój psychomotoryczny małego dziecka 513[01].Z1
Jednostka modułowa: Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi
i zaburzeniami w rozwoju 513[01].Z1.03
Temat: Wczesne oznaki autyzmu
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności rozpoznawania zaburzeń rozwojowych na
podstawie objawów.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- zanalizować kartę zdrowia dziecka,
- wyodrębnić objawy charakterystyczne dla autyzmu,
- rozpoznać wczesne objawy autyzmu,
- scharakteryzować objawy autyzmu,
- rozpoznać stereotypie ruchowe,
- opisać charakterystyczne zachowania dziecka z autyzmem,
- ocenić zależność między nawiązywaniem kontaktu a rozwojem dziecka,
- zaplanować i przeprowadzić zabawę, dla dziecka z autyzmem.
Metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- metoda przypadku.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w małych zespołach.
Czas: 90 minut.
Åšrodki dydaktyczne:
- foliogram z TabelÄ… 1; Wczesne oznaki autyzmu,
- rzutnik do folii,
- zeszyt,
- karta zdrowia dziecka,
- kartki i długopis.
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest opanowanie umiejętności rozpoznawania jednostki chorobowej
na podstawie objawów zapisanych w karcie zdrowia dziecka i zaplanowanie zabawy dla
dziecka z autyzmem.
FAZA WST
PNA
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Omówienie zasady pracy metodą przypadku.
4. Podzielenie się na czteroosobowe zespoły.
5. Zorganizowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczenia.
6. Przygotowanie środków dydaktycznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
FAZA WA
AÅšCIWA
INFORMACJE
1. Co to jest autyzm?  wykład.
2. Zapoznanie z Tabelą 1  Wczesne oznaki autyzmu: Pisula E., Małe dziecko z autyzmem,
diagnoza i terapia, GWP, Gdańsk 2005, s. 69.
3. Zapoznanie z KartÄ… Zdrowia Dziecka.
4. Przypomnienie materiału nauczania dotyczącego autyzmu.
PLANOWANIE
1. Ustalanie, które z objawów opisanych w Karcie Zdrowia Dziecka, odpowiadają
autyzmowi.
2. Zastanawianie się, czy opis objawów jest czytelny i zrozumiały.
3. Analizowanie, które objawy mogą odpowiadać także innym zaburzeniom?
WYKONANIE
1. Przystąpienie do wypisywania z Karty Zdrowia Dziecka objawów mogących mieć wpływ
na postawienie diagnozy.
2. Wybieranie z Tabeli 1 objawów typowych dla autyzmu.
3. Dokładne przeanalizowanie, czy wybrane objawy odpowiadają tylko wczesnym objawom
autyzmu, czy mogą występować w innych zaburzeniach.
4. Zapisanie na kartce wybranych wczesnych objawów autyzmu.
5. Wyjaśnienie, na czym polegają stereotypie ruchowe.
6. Ocenienie możliwości nawiązania kontaktu z dzieckiem.
7. Zastanowienie siÄ™ nad wyborem odpowiedniej zabawy.
8. Skonsultowanie z nauczycielem poprawności wykonanej pracy i zapisanie w zeszycie
objawów wczesnego autyzmu i propozycji zabawy.
ANALIZA
Uczniowie z nauczycielem analizują, które elementy ćwiczenia, sprawiły im największą
trudność. Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie wskazując, że uczniowie opanowali
umiejętność rozpoznawania jednostki chorobowej na podstawie objawów zapisanych
w Karcie Zdrowia Dziecka i zaplanowania zabawy dla dziecka z autyzmem.
FAZA KOC
CZ
CA
Dyskusja podsumowujÄ…ca z :
- powtórzeniem wiadomości związanych z objawami autyzmu,
- określenie trudności związanych z analizą objawów,
- ustalenie trudności z doborem odpowiedniej zabawy.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, zdobytych
umiejętności, trudności materiału oraz treści, które szczególnie zainteresowały ucznia.
Uzupełniające z
ródła informacji dla nauczyciela:
1. Literatura:
- Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa 1999,
- Olechnowicz H.: Wokół autyzmu, WSiP, Warszawa 2004,
- Pisula E., Małe dziecko z autyzmem, diagnoza i terapia, GWP, Gdańsk 2005.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Rozwój psychomotoryczny małego dziecka 513[01].Z1
Jednostka modułowa: Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi
i zaburzeniami w rozwoju 513[01].Z1.03
Temat: Algorytmizacja czynności osoby niewidzącej
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności pracy z dzieckiem niewidomym.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- nawiązać kontakt z dzieckiem niewidomym,
- współpracować z dzieckiem w zakresie wykonywania czynności życia codziennego,
- zorganizować środowisko pobytu dziecka niewidomego,
- opracować plan wykonywania czynności związanych z życiem codziennym.
Metody nauczania:
- asymilacji wiedzy (miniwykład konwersatoryjny),
- praca z książką Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa
1999, s. 336
- dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna,
- grupowa.
Czas: 90 minut
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura: Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa 1999,
- zeszyt ,
- kartki i długopis.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczeń.
4. Przygotowanie środków dydaktycznych.
5. Realizacja tematu:
- miniwykład konwersatoryjny na temat: algorytmizacji czynności osoby niewidzącej,
wpływu uporządkowania w życiu na poczucie bezpieczeństwa
i poczucia własnej wartości,
- praca z książką: Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa
1999, s. 336,,
- zapisanie na kartkach przykładu czynności życia codziennego oraz sposobu nawiązania
kontaktu z dzieckiem niewidomym,
- zastanowienie się nad planem codziennych czynności osoby niewidomej ( np. parzenie
herbaty, sprzątanie pokoju, podlewanie kwiatów, rozmowa telefoniczna i inne),
- zrobienie notatek do wybranej czynności,
- skonsultowanie z nauczycielem poprawności wykonanej pracy,
- zapisanie w zeszycie przygotowanego zadania,
- zaprezentowanie wykonanego zadania na forum klasy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Zakończenie zajęć:
Dyskusja podsumowujÄ…ca na temat wykonywanego zadania z :
- wyeksponowaniem potrzeby algorytmizacji czynności dziecka niewidzącego,
- zwróceniem uwagi na stworzenie odpowiedniego środowiska dla dziecka,
- wykształceniem umiejętności kontaktu z dzieckiem niewidomym.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
materiału, dobytych umiejętności oraz treści, które szczególnie zainteresowały ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Zaburzenia w rozwoju i zachowaniu małego dziecka
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj obserwację dziecka w grupie żłobkowej (niemowlęta), u którego istnieje
podejrzenie parcjalnych zaburzeń w rozwoju.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie wiadomości na temat zaburzeń w rozwoju,
2) zapoznać się z kwestionariuszem oceny reakcji i percepcji wzrokowej dziecka
w: Piszczek M.; Dziecko, którego rozwój emocjonalno - poznawczy nie przekracza
pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć, CMPPP,
Warszawa 2006, s. 34
3) przygotować stanowisko pracy,
4) przeprowadzić obserwację zgodnie z kwestionariuszem,
5) zastanowić się nad udzieleniem odpowiedzi na pytanie:
- czy obserwacja dziecka powinna dotyczyć jednego zmysłu, czy wszystkich i dlaczego?
6) zapisać wnioski z obserwacji,
7) zastanowić się nad działaniami profilaktycznymi i terapeutycznymi,
8) zapisać propozycje i wnioski w zeszycie.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- latarka,
- przedmiot (obojętny),
- kolorowy obrazek,
- czarno  biały obrazek,
- samochodzik,
- bÄ…czek,
- piłka,
- miska z pianÄ… mydlanÄ…,
- światłowody,
- literatura: Piszczek M.; Dziecko, którego rozwój emocjonalno  poznawczy nie
przekracza pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć,
CMPPP, Warszawa 2006, s. 34,
- zeszyt,
- kartki i długopis.
- latarka,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
- przedmiot (obojętny),
- kolorowy obrazek,
- czarno  biały obrazek,
- samochodzik,
- bÄ…czek,
- piłka,
- miska z pianÄ… mydlanÄ…,
- światłowody,
- literatura: Piszczek M.; Dziecko, którego rozwój emocjonalno - poznawczy nie
przekracza pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć,
CMPPP, Warszawa 2006, s. 34,
- zeszyt,
- kartki i długopis.
Ćwiczenie 2
Korzystając z Karty Zdrowia Dziecka i Tabeli 1, zanotuj występujące oznaki autyzmu
i zaplanuj zabawę, która zainteresowałaby dziecko.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia i zapoznać uczniów z kartą ćwiczeń nr 2.
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie wiadomości na temat zaburzeń w rozwoju,
2) zapoznać się z Tabelą 1, literatura: E. Pisula, Małe dziecko z autyzmem, diagnoza
i terapia, GWP, Gdańsk 2005, s. 69
3) przygotować stanowisko pracy,
4) korzystając z Karty Zdrowia Dziecka, wypisać objawy wskazujące na autyzm,
5) wybrać z literatury: Franczyk A. , Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela  terapeuty,
Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2005, zabawę, najbardziej adekwatną do
potrzeb,
6) sformułować uzasadnienie wyboru i wskazać na rodzaj trudności w planowaniu zabawy,
7) zapisać propozycję zabawy w zeszycie, z uzasadnieniem,
8) zapoznać się z Tabelą 1, literatura: E. Pisula, Małe dziecko z autyzmem, diagnoza
i terapia, GWP, Gdańsk 2005, s. 69,
9) przygotować stanowisko pracy,
10) korzystając z Karty Zdrowia Dziecka, wypisać objawy wskazujące na autyzm,
11) wybrać z literatury: Franczyk A. , Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela  terapeuty,
Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2005, zabawę, najbardziej adekwatną do
potrzeb,
12) sformułować uzasadnienie wyboru i wskazać na rodzaj trudności w planowaniu zabawy,
13) zapisać propozycję zabawy w zeszycie, z uzasadnieniem.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- Karta Zdrowia Dziecka,
- literatura: E. Pisula, Małe dziecko z autyzmem, diagnoza i terapia, GWP, Gdańsk 2005, s. 69,
- zeszyt i długopis.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 3
Nawiąż kontakt z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo wykorzystując Metodę
malowania dziesięcioma palcami.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie wiadomości na temat zaburzeń w rozwoju,
2) zapoznać się z Metodą malowania dziesięcioma palcami: literatura,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) zaproponować dziecku dwa tematy do wyboru (las, rodzina),
5) uczestniczyć z dzieckiem w zajęciach,
6) wspólnie z dzieckiem ocenić, skuteczność nawiązania kontaktu,
7) przedyskutować na forum klasy jakie zachowania dziecka z nadpobudliwością mogą
wykazywać cechy dziecka upośledzonego,
8) zapisać wnioski w zeszycie.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- metoda malowania dziesięcioma palcami,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura: Kaja B.,Zarys Terapii Dziecka, Akademia Bydgoska im. Kazimierza
Wielkiego, Bydgoszcz 2001, s. 80,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- kartki z bloku, format A3,
- farby.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Dziecko niepełnosprawne
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Nawiąż kontakt i zaproponuj zajęcia rehabilitacyjne dla dziecka z wadą słuchu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym dzieci niepełnosprawnych,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wypisać z literatury: Góralówna M., Hołdyńska B.: Rehabilitacja małych dzieci z wadą
słuchu, PZWL, Warszawa 1993, s. 112, jak należy postępować z dzieckiem z wadą
słuchu,
4) wybrać z proponowanego rozdziału jedną propozycję zajęć,
5) zapisać przygotowane propozycje zajęć w zeszycie i odpowiedzi na następujące pytania:
Jakie znaczenie dla dziecka ma zmiana postawy rodziców?
Kiedy następuje moment krytyczny w przewartościowaniu postaw rodziców?
Jakie propozycje wsparcia ze strony opiekunów mogą otrzymać rodzice?
6) wziąć udział w dyskusji dotyczącej wybranych zajęć,
7) nawiązać kontakt z dzieckiem.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- dyskusja,
- problemowa.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyty, długopisy,
- foremki, piłki, lalki,
- literatura: Góralówna M., Hołdyńska B.: Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu,
PZWL, Warszawa 1993.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj zabawÄ™ dla dziecka niewidomego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym dzieci niepełnosprawnych,
2) przygotować stanowisko pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
3) wypisać z literatury: Franczyk A., Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela  terapeuty,
Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2005, s. 104:
- cele zajęć,
- propozycje zabaw,
- kolejne etapy zabawy,
- role opiekuna,
- potrzeby fizyczne,
4) zaobserwować na przeprowadzanych zajęciach w żłobku:
- reakcje rodziców i dzieci w zabawie,
- jaka jest wartość bezpośredniego kontaktu dotykowego, poznawanie otoczenia, własnego
ciała,
- ocenić poziom akceptacji niepełnosprawności dziecka przez rodziców,
5) wymienić się obserwacjami i doświadczeniami w dyskusji na forum klasy,
6) zaplanować zabawę dla dziecka niewidomego,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum klasy.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyty, długopisy,
- literatura: Franczyk A. , Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela  terapeuty, Oficyna
Wydawnicza  Impuls , Kraków 2005
Ćwiczenie 3
Zaplanuj zabawÄ™ z dzieckiem agresywnym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym zaburzeń psychicznych,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z techniką relaksacyjną Jacobsona; Kaja B.: Zarys Terapii Dziecka,
Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2001, s. 45
4) napisać własną propozycję zabawy,
5) przygotować do dyskusji odpowiedzi na pytania:
- Dlaczego zachowania nerwicowe przybierają postać agresji lub apatii?
- Jakie środki terapeutyczne należy stosować u tych dzieci?
6) zaprezentować przygotowaną propozycję zabawy,
7) wziąć udział w dyskusji dotyczącej zabaw dla dzieci agresywnych.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- dyskusja,
- metoda projektów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura: Kaja B.: Zarys Terapii Dziecka, Akademia Bydgoska im. Kazimierza
Wielkiego, Bydgoszcz 2001
- zeszyt, długopis,
Ćwiczenie 4
Przeprowadz
zajęcia plastyczne z dzieckiem nieśmiałym i biernym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym dzieci niepełnosprawnych,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) zaproponować dziecku temat pracy do wyboru (morze, mój przyjaciel),
4) współuczestniczyć w pracy z dzieckiem,
5) wspólnie z dzieckiem ocenić wykonaną pracę,
6) zapisać w zeszycie wnioski z zajęć,
7) przygotować się do przedyskutowania zagadnień:
- Czy taka forma pracy pozwala nawiązać kontakt z dzieckiem?
- Jakie oddziaływania wychowawczo  terapeutyczne pozwolą zapobiec chorobie sierocej?
8) wziąć udział w dyskusji dotyczącej przeprowadzonych zajęć.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
- kartki z bloku, format A3,
- szary papier,
- farby, pędzle.
Ćwiczenie 5
Opracuj plan pielęgnacyjno  wychowawczy dla dziecka nadpobudliwego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z literaturą: Opolska T., Potemska E.: Dziecko nadpobudliwe program
korekcji, CMPPP, Warszawa 1999
2) przygotować stanowisko pracy,
3) wykonać projekt planu określając:
Cel: Korekcja zachowań
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Umiejętności:
- potrafi nawiązać kontakt,
- potrafi rozładować napięcie,
- potrafi koncentrować uwagę,
- potrafi współdziałać w grupie.
Sposób realizacji:
a) zajęcia grupowe o charakterze integrującym (scenariusze w proponowanej literaturze) ,
b) zajęcia ruchowe ( gimnastyka ogólnorozwojowa),
c) zajęcia higieniczne ( samoobsługa),
d) zajęcia indywidualne,
e) zajęcia z psychologiem,
f) zajęcia z rodzicami,
4) zapisać plan w zeszycie,
5) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- metoda projektów.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura: Opolska T., Potemska E.: Dziecko nadpobudliwe program korekcji, CMPPP,
Warszawa 1999
- zeszyt, długopis.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.3. Dziecko z trudnościami wychowawczymi
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozwiąż konflikt w czteroosobowej grupie trzylatków chcących bawić się jednym
samochodem. Wykorzystaj metodę 6 kroków?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym trudności wychowawczych,
2) zapoznać się z metodą 6 kroków w literaturze: Gordon T.; Wychowanie bez porażek,
Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1995, s. 232,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) zapisać na kartce 6 kroków rozwiązywania konfliktów,
a) określić problem: czwórka dzieci chce się bawić jednym samochodem,
b) szukać możliwych rozwiązań:
- każde dziecko dostaje inny samochód,
- wszystkie dzieci dostajÄ… inne zabawki,
- organizuję zabawę, którą lubią wszystkie dzieci,
- budujemy z klocków stacje obsługi samochodów, a ponieważ na stacji nigdy nie zdarza
się aby, zepsuły się samochody jednej marki, to każde dziecko przyjeżdża innym
samochodem,
c) ocenić rozwiązania: dyskusja z dziećmi, która propozycja wydaje im się najlepsza,
d) podjąć decyzję: zaakceptowanie wybranego rozwiązania, przydzielenie każdemu dziecku
zadania,
e) wypracować sposob realizacji postanowienia: ustalenie harmonogramu prac,
f) sprawdzić jak w praktyce sprawdziło się dane rozwiązanie: obserwacja zabawy, czy daje
dzieciom satysfakcjÄ™.
5) zapisać w zeszycie wnioski,
6) przygotować i zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania:
- Na ile ekspresyjny model wychowania sprawdza siÄ™ w takiej sytuacji?
- Jakie podejście wychowawcze do małego dziecka jest skuteczniejsze: klasyczne czy
stosowanej analizy zachowania?
- Jak można wykorzystać teorię poznania społecznego w sytuacji konfliktu?
7) wymienić się poglądami zapisanymi we wnioskach w grupie klasowej.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- problemowa,
- dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyty, długopisy,
- literatura: Gordon T.; Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa
1995,
- klocki, samochody.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
zabawę redukującą stan zmęczenia (zabawa relaksacyjna, słuchanie
muzyki).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie definicję: zmęczenia, znużenia i przemęczenia,
2) zapoznać się z literaturą: Friedl L.: Zabawy, które uczą. Jak wspierać rozwój małego
dziecka, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2004
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) wybrać z literatury propozycję zabawy,
5) opisać zabawę w zeszycie,
6) przeprowadzić zabawę w grupie 5  osobowej,
7) odpowiedzieć pisemnie w zeszycie na pytania:
- Czym różni się stan zmęczenia od znużenia?
- Kiedy zmęczenie przechodzi w przemęczenie?
- Czy wybrana zabawa pozwoli zlikwidować stan zmęczenia?
8) dokonać samooceny przeprowadzonej zabawy.
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt , długopis,
- komputer,
- literatura: Friedl L.: Zabawy, które uczą. Jak wspierać rozwój małego dziecka,
Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2004 Friedl L.: Zabawy, które uczą. Jak wspierać
rozwój małego dziecka, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2004
- odtwarzacz CD,
- płyty z muzyką relaksacyjną,
- zestaw instrumentów muzycznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Opiekowanie się dziećmi
z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami w rozwoju
Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów
w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki
modułowej.
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1  14 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 15  20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.
Plan testu
Klucz odpowiedzi
Cel operacyjny Poprawna odpowiedz

(mierzone osiągnięcia ucznia)
1. Zdefiniować pojęcie A P b
,,defektologia .
2. Wskazać narzędzia pomiaru A P a
rozwoju dziecka.
3. Wskazać przejawy zaburzeń A P c
w procesie socjalizacji.
4. Sklasyfikować stadia procesu B P 1) doznanie niepełnosprawności,
przystosowywania się do 2) uświadomienie sobie ograniczeń,
niepełnosprawności. 3) próba funkcjonowania z
niepełnosprawnością,
4) przystosowanie.
5. Sklasyfikować dzieci B P  niewidome,
z uszkodzeniem wzroku.  ociemniałe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
celu
Numer
Poziom
zadania
wymagań
Kategoria
  niedowidzÄ…ce,
 słabowidzące,
 słabowidzące z zaburzeniami
obuocznego widzenia z powodu
zezujÄ…cego niedowidzÄ…cego jednego
oka.
6. Wymienić zadania rehabilitacji B P  nauka komunikowania się,
dziecka głuchego.  nauka orientacji i poruszania się
w przestrzeni,
 nauka umiejętności niezbędnych
w życiu codziennym.
7. Wyjaśnić pojęcie: B P Hiperaktywność jest to zespół
hiperaktywność. trwałego niepokoju i nieuwagi, który
rozpoczyna siÄ™ we wczesnym
dzieciństwie.
8. Wskazać określenie pojęcia: B P a
koncentracja.
9. Wybrać właściwe określenie B P d
pojęcia: rozproszenie.
10. Dobrać właściwe określenie dla B P b
dzieci autystycznych.
11. Wskazać czynniki B P a
determinujące rozwój
psychomotoryczny dziecka.
12. Nazwać stan zmęczenia. A P c
13. Wymienić skalę określającą B P b
stopień upośledzenia
umysłowego.
14. Scharakteryzować zaburzenia B P Są to trwałe i niewłaściwe zachowania
zachowania. powodujące konflikty społeczne i / lub
poczucie osobistego nieszczęścia, co
ma wpływ na osiągnięcia dziecka.
15. Wskazać jednoznaczność C PP d
określeń terminów:
postrzeganie, percepcja,
integracja sensoryczna.
16. Wskazać cechy myślenia dzieci C PP c
lekko upośledzonych
umysłowo:
( wg Ireny Obuchowskiej).
17. Wymienić czynniki C PP  zaburzenia struktury rodziny i jej
determinujÄ…ce sieroctwo dezintegracja,
społeczne.  zjawiska patologiczne (alkoholizm,
kohabitacja),
 deprywacja psychicznych potrzeb
dziecka,
 całkowite pozbawienie opieki
rodzicielskiej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
18. Scharakteryzować D PP  zapobieganie nakładaniu się
oddziaływania wychowawcze deprywacji społecznej i zmysłowej
z wykorzystaniem doznań na samo upośledzenie,
dotykowych.  podtrzymywanie aktywności
eksteroreceptorów i przeciwdziałanie
autostymulacji,
 zapewnienie dziecku kontaktu z
otoczeniem i kształtowanie jego
gotowości wchodzenia w interakcje
społeczne.
19. Scharakteryzować procesy D PP  Przenoszenia drgań akustycznych,
składające się na funkcje  przetwarzania drgań akustycznych
słyszenia. na mikroimpulsy (w ślimaku)
i przewodzenia tych impulsów
włóknami nerwu słuchowego do
ośrodkowego układu nerwowego i
do kory płata skroniowego,
 procesy odbywajÄ…ce siÄ™ w OUN
a zwłaszcza w korze mózgowej,
których efektem jest świadomy
odbiór dz
więków, ich kojarzenie
i zapamiętywanie.
20. Scharakteryzować obszary C PP  biologia (dzieci urodzone z
specyficznych przyczyn płodowym zespołem alkoholowym),
zaburzeń zachowania.  szkoła ( niewłaściwe środowisko
wywołujące agresję, wycofanie,
frustracjÄ™),
 społeczeństwo (krańcowe ubóstwo,
rozbicie rodziny),
 rodzina (niewłaściwe interakcje).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania
i oceniania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielenia odpowiedzi na zadania wielokrotnego wyboru
i zadania otwarte.
5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9. Sprawdz
prace. NanieÅ› punkty na kartÄ™ odpowiedzi.
10. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną i
statystyczną zestawu zadań.
11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących opieki nad dziećmi z trudnościami wychowawczymi
i zaburzeniami w rozwoju.
5. Zadania: 1, 2, 3, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 16 sÄ… zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko
jedna odpowiedz
jest prawidłowa;
Zadania: 4, 5, 6, 7, 14, 17, 18, 19, 20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej
odpowiedzi.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
znakiem X
- w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
- ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową),
- w zadaniach otwartych wpisz odpowiedzi w wyznaczone pole.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania: 15  20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia !
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Defektologia to:
a) nauka o rozwoju małego dziecka,
b) dział psychologii zajmujący się defektami psychicznymi, mowy, poziomu
inteligencji,
c) dział medycyny zajmujący się resocjalizacją dzieci,
d) dział psychologii o rozwoju dzieci z podwyższonym ilorazem inteligencji.
2. Do badania rozwoju dziecka używa się:
a) testów,
b) tabel,
c) siatek,
d) pomiarów.
3. Czym przejawiajÄ… siÄ™ zaburzenia w procesie socjalizacji.
a) nadmiernym przywiÄ…zaniem,
b) chłodem uczuciowym,
c) niedostosowaniem społecznym,
d) stanami lękowymi.
4. Wymień stadia procesu przystosowywania się do niepełnosprawności.
5. Określ grupy dzieci z uszkodzeniem wzroku.
6. Określ zadania rehabilitacji dziecka głuchego.
7. Zdefiniuj pojęcie: hiperaktywność.
8. Koncentracja to:
a) skupienie uwagi na percepcji bodz
ców, działaniu lub wypełnianiu zadania,
b) pilne wykonywanie czynności,
c) ciężka praca,
d) scalanie.
9. Rozproszenie to:
a) rozbieganie ruchowe bez możliwości zatrzymania,
b) niemożność nauczenia się nowych zachowań,
c) wyłączenie się z odbioru bodz
ców.
d) brak umiejętności odcięcia się od nieistotnych bodz
ców i oderwanie od
wykonywanie czynności,
10. Dzieci autystyczne określa się jako:
a) mało samodzielne,
b) jakby w skorupie,
c) ciekawe świata,
d) nieszczęśliwe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
11. Wskaż czynniki determinujące rozwój psychomotoryczny dziecka.
a) biologiczne, psychiczne, środowiskowe,
b) biologiczne, odżywianie,
c) środowiskowe,
d) psycho  społeczne.
12. Zmęczenie to:
a) uczucie zadowolenia,
b) stan psychiki.
c) stan fizjologiczny,
d) stan chorobowy,
13. Stopień upośledzenia umysłowego określa skala:
a) Binet  Lezina,
b) Werschlera Termana  Merilla,
c) M. Bogdanowicz,
d) M. Żebrowskiej.
14. Scharakteryzuj zaburzenia zachowania.
15. Określ czy postrzeganie, percepcja, integracja sensoryczna są terminami jednoznacznymi.
a) Percepcja i integracja sÄ… jednoznaczne.
b) Nie,
c) Tylko częściowo,
d) Tak
16. Wybierz cechy myślenia dzieci lekko upośledzonych umysłowo (wg Ireny
Obuchowskiej).
a) krótkotrwałość, przerzutność,
b) małe zrozumienie,
c) niepewność własnych sądów, konkretność, mała przerzutność,
d) kreatywność, trwałość.
17. Określ czynniki determinujące sieroctwo społeczne.
18. Scharakteryzuj oddziaływania wychowawcze z wykorzystaniem doznań dotykowych.
19. Scharakteryzuj procesy składające się na funkcje słyszenia.
20. Scharakteryzuj obszary specyficznych przyczyn zaburzeń zachowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami
w rozwoju
Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedz
.
Numer Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4.
5.
6.
7.
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
13. a b c d
14.
15. a b c d
16. a b c d
17.
18.
19.
20.
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej: Opiekowanie się dziećmi
z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami w rozwoju
Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów
w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki
modułowej.
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1  14 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 15  20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
 ponadpodstawowego.
Plan testu
Klucz odpowiedzi
Nr
Cel operacyjny Kategoria Poziom
zad. Poprawna odpowiedz

(mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań
1. A P c
Określić wiek, w jakim dziecko
odróżnia fakty od fantazji.
2. Określić odległość, z jakiej A P b
powinno się dawać sygnały
dz
więkowe podczas badania
słuchu.
3. Zdefiniować upośledzenie A P ...ograniczonym
umysłowe. ...uczeniu się
4. Wymienić kryteria CHAT. B P  zabawa z udawaniem,
 współdzielenie uwagi,
 zainteresowania społeczne
i zabawa społeczna.
5. Wytłumaczyć termin: dziecko A P Dziecko niepełnosprawne, to
niepełnosprawne. dziecko, którego możliwości
są tak poważnie ograniczone,
że wymaga specjalnej pomocy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
6. Wyjaśnić, czym są zaburzenia B P Brak współdziałania różnych
koordynacji. grup mięśniowych i części
ciała.
7. Zdefiniować, czym jest choroba A P ... nerwicowych &
sieroca.
8. Wskazać fazy przebiegu B P a
choroby sierocej.
9. Określić liczbę poziomów A P c
kształcenia, proponowaną
przez system edukacji dzieciom
niepełnosprawnym.
10. Zdefiniować stan przemęczenia. A P a
11. Wyjaśnić sposób likwidacji B P d
znużenia.
12. Wskazać objawy cielesne, które A P b
mogą towarzyszyć
niedorozwojowi umysłowemu.
13. Podać stopnie upośledzenia A P Lekki, umiarkowany, znaczny,
umysłowego. głęboki.
14. Wymienić obszary koordynacji. B P  ręka  ręka,
 oko  ręka,
 ręka  stopa.
15. Sklasyfikować zaburzenia D PP  zaburzenia z zachowaniami
zachowania u dzieci niszczycielskimi,
i młodzieży.  zaburzenia emocjonalne,
 zaburzenia odżywiania,
 upośledzenie umysłowe,
 zaburzenia uczenia siÄ™,
 upośledzenie zdolności
porozumiewania siÄ™
i nawiÄ…zywania relacji
z ludz
mi,
 tiki,
 zaburzenia wydalania.
16. Określić funkcje stereotypii C PP  kiwanie jako bezpośrednie
w głębszym upośledzeniu wyładowanie potrzeb
umysłowym. ruchowych,
 kiwanie siÄ™ w sytuacjach
lękotwórczych i
frustrujÄ…cych,
 kiwanie się jako czynność
przyjemna, redukujÄ…ca
napięcie,
 kiwanie siÄ™ jako
zabezpieczenie prawidłowego
rozwoju ruchowego,
 kiwanie siÄ™ jako z
ródło
uspokojenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
17. C PP  szok - wstrząs, odrętwienie,
 kryzys emocjonalny -
Wymienić fazy adaptacji do depresja z bezradnością,
choroby dziecka  pozorne przystosowanie siÄ™,
 konstruktywne
przystosowanie siÄ™ do sytuacji.
18. Określić podłoże nabytej C PP Swobodne wychowywanie
hiperaktywności. dziecka, pozostawianie go
samemu sobie z jego
niepokojami, nie zaspokajanie
poczucia bliskości i
bezpieczeństwa wywołuje
stres i reakcjÄ™ w postaci
nadaktywności.
19. Scharakteryzować termin: C PP Zebranie w jedną całość
integracja sensoryczna. wszystkich wrażeń
zmysłowych. Odbiór bodz
ców
przez 7 układów zmysłowych
i przewodzenie do mózgu, w
którym następuje ich
przetwarzanie.
20. Zdefiniować termin: dziecko C PP Dziecko z ograniczonymi
z ograniczonymi możliwościami to termin
możliwościami. opisujący dzieci z problemami
fizycznymi, które ograniczają
jego zdolność do
wykonywania pewnych zadań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania
i oceniania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielenia odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9. Sprawdz
prace. NanieÅ› punkty na kartÄ™ odpowiedzi.
10. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną
i statystyczną zestawu zadań.
11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących opieki nad dziećmi z trudnościami wychowawczymi
i zaburzeniami w rozwoju.
5. Zadania: 1, 2, 8, 9, 10, 11, 12 sÄ… zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedz
jest prawidłowa; Zadania 3, 7 to zdania z luką; Zadania: 4, 5, 6, 13, 14, 15,
16, 17, 18, 19, 20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
a) w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową),
b) w zadaniach otwartych ( z luką, krótkiej odpowiedzi ) wpisz w wyznaczone pole pełną
odpowiedz
lub brakujÄ…ce wyrazy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania: 15  20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
10. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia !
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Podaj wiek, w jakim dziecko odróżnia fakty od fantazji?
a) 2 lata,
b) 4 lata,
c) 5 i ½,
d) 6 i ½.
2. Wskaż odległość, z jakiej powinno się dawać sygnały dz
więkowe podczas badania
słuchu.
a) 20 cm,
b) 30 cm,
c) 40 cm,
d) 50 cm
3. Uzupełnij definicję upośledzenia umysłowego.
Upośledzenie umysłowe polega, z pedagogicznego punktu widzenia, na ............ lub
defektywnym & ....... cechującym daną jednostkę w sposób decydujący o jej biografii.
4. Wymień kryteria CHAT.
5. Wytłumacz termin: dziecko niepełnosprawne.
6. Wyjaśnij, czym są zaburzenia koordynacji.
7. Uzupełnij zdanie:
Choroba sieroca to zespół objawów & ..............& powstałych na skutek rozstania
z matkÄ….
8. Fazy przebiegu choroby sierocej to:
a) lęku, rozpaczy, pogodzenia,
b) protestu, rozpaczy, wyobcowania,
c) krzyku, zagrożenia,
d) apatii, zmian fizjologicznych.
9. Podaj liczbę form kształcenia, proponowanych przez system edukacji dzieciom
niepełnosprawnym.
a) 4,
b) 5,
c) 6,
d) 3.
10. Przemęczenie to:
a) stan wyczerpania umysłowego, który po zwykłym wypoczynku ustępuje,
b) przeciążenie organizmu,
c) niemożność pracy fizycznej i umysłowej,
d) stan chorobowy.
11. Znużenie ustępuje gdy:
a) odpoczniemy,
b) wypijemy herbatÄ™ z cytrynÄ…,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
c) posłuchamy muzyki.
d) zmieni siÄ™ tryb pracy lub zorganizujemy przerwÄ™,
12. Wskaż objawy cielesne, które mogą towarzyszyć niedorozwojowi umysłowemu.
a) uśmiech,
b) tępy wyraz twarzy,
c) płaczliwość,
d) grymas.
13. Podaj stopnie upośledzenia umysłowego.
14. Wymień obszary koordynacji.
15. Sklasyfikuj zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży.
16. Określ funkcje stereotypii w głębszym upośledzeniu umysłowym.
17. Wymień fazy adaptacji do choroby dziecka.
18. Określ podłoże nabytej hiperaktywności.
19. Scharakteryzuj termin: integracja sensoryczna.
20. Wytłumacz termin: dziecko z ograniczonymi możliwościami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami
w rozwoju
Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedz
.
Numer Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a. b c d
2. a b c d
3.
..........................................................................
.........................................................................
4.
5.
6.
7. ..........................................................................
.........................................................................
8. a b c d
9. a b c d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
7. LITERATURA
1. Aly M.: Dziecko specjalnej troski. Pierwszy rok, GWP, Gdańsk 2002
2. Braun D.: Badanie i odkrywanie świata, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2002
3. Brearley G.: Psychoterapia dzieci niepełnosprawnych ruchowo, WSiP, Warszawa 1999
4. Dembo M.H.: Stosowana psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa 1997
5. Franczyk A. , Krajewska K.: Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym
z deficytami i zaburzeniami w rozwoju, Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2005
6. Franczyk A. , Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela - terapeuty, Oficyna Wydawnicza
 Impuls , Kraków 2005
7. Franczyk A. , Krajewska K.: Zabawy i ćwiczenia na cały rok, Oficyna Wydawnicza
 Impuls , Kraków 2005
8. Friedl L.: Zabawy, które uczą. Jak wspierać rozwój małego dziecka, Wydawnictwo
JEDNOŚĆ, Kielce 2004
9. Gordon T.: Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1995
10. Góralczyk E.: Choroba dziecka w Twoim życiu, CMPPP, Warszawa 1996
11. Góralówna M. , Hołyńska B.: Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu, PZWL,
Warszawa 1993
12. Helbruge T., Pierwszych 365 dni życia dziecka, Wydawnictwo  Promyk Słońca ,
Warszawa 1991
13. Hornowski B.: Psychologia różnic indywidualnych, WSiP, Warszawa 1985
14. http//:biurowe.sejm.gov.pl/teksty
15. Ilg F. L., Ames L.B., Baker S.M.: Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat, GWP,
Gdańsk 2005
16. Jaczewski A.; Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania cz. I i II, WSiP,
Warszawa 1998,
17. Kaja B.: zarys Terapii dziecka, Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego,
Bydgoszcz 2001
18. Kendal P.C.: Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji, GWP, Gdańsk 2004
19. Kozłowska: Zaburzenia życia uczuciowego dziecka problemem rodziny, Wydawnictwo
Akademickie  Żak , Warszawa 2005
20. Loscher W.: Świat wokół mnie, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2002
21. Nartowska H. Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego,
WSiP, Warszawa 1986
22. Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa 1999
23. Olechnowicz H.: Wokół autyzmu, WSiP, Warszawa 2004
24. Opolska T., Potemska E.: Dziecko nadpobudliwe program korekcji, CMPPP, Warszawa
1999
25. Pańczyk J., Dykcik W.; Pedagogika specjalna wobec zagrożeń i wyzwań XXI wieku,
Katedra Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Warszawa 1999
26. Pauli S., Klich A.: Co siÄ™ dzieje z moim dzieckiem? PZWL 2004
27. Patkiewicz J. red.: Udział rodziny w kompleksowej rehabilitacji i życiu dzieci
i młodzieży niepełnosprawnej, TWK, Wrocław 1999
28. Pisula E.: Małe dziecko z autyzmem, diagnoza i terapia, GWP, Gdańsk 2005
29. Piszczek M.: Dziecko, którego rozwój emocjonalno - poznawczy nie przekracza
pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć, CMPPP,
Warszawa 2006
30. Prekop I., Schweitzer Ch.: Niespokojne dzieci, Media rodzina of Poznań, Poznań 1997
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
31. Sadowska L. red.: Neurofizjologiczne metody usprawniania dzieci z zaburzeniami
w rozwoju, Wydawnictwo AWF, Wrocław 2004
32. Sherborne W.: Ruch rozwijajÄ…cy dla dzieci, PWN, Warszawa 2005
33. Stadnicka J.: Terapia dzieci muzykÄ…, ruchem i mowÄ…, WSiP, Warszawa 1998
34. Stein A.; Kiedy dzieci są agresywne, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2004
35. WiÄ…cek R.: Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w wieku przedszkolnym, Impuls,
Kraków 2004
36. Weyhreter H.: Trudności z koncentracją uwagi, PZWL, Warszawa 2004
37. WÅ‚odarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii, WSiP, Warszawa 1998
38. Woititz J. G. :Jak stworzyć dziecku wymarzone dzieciństwo, GWP, Gdańsk 2001
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37