MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Zbigniew Leszczyński
Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki
materiałów fotograficznych
313[05].Z1.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Edward Habas
dr hab. inż. Piotr Nowak
Opracowanie redakcyjne:
mgr Andrzej Zbigniew Leszczyński
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].Z1.03
 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu fotograf.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne
6
3. Cele kształcenia 7
4. Przykładowe scenariusze zajęć 8
5. Ćwiczenia 11
5.1. Przygotowanie roztworów do chemicznej obróbki negatywowych materiałów
czarno-białych 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Przygotowanie roztworów do pozytywowej obróbki materiałów czarno-białych 15
5.2.1. Ćwiczenia 15
5.3. Przygotowanie roztworów do tonowania pozytywowych materiałów czarno-
białych 17
5.3.1. Ćwiczenia 17
5.4. Przygotowanie roztworów do wysokotemperaturowej obróbki barwnych
materiałów. 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
5.5. Sporządzanie roztworów zgodnie z recepturami 21
5.5.1. Ćwiczenia 21
6. Ewaluacja osiągnięć uczniów 23
7. Literatura 32
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu  Poradnik dla nauczyciela , który będzie pomocny w organizowaniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie fotograf. Dotyczy on realizacji modułu
313[05].Z1.03 -  Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów
fotograficznych , która jest składnikiem modułu  Technologia prac fotograficznych - 313[05].Z1
(patrz dydaktyczna mapa programu).
Należy zapoznać się z treścią rozdziału Wprowadzenie ponieważ umożliwi to Państwu
skuteczne korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w realizacji jednostki modułowej
 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych dla zawodu
Fotograf 313[05] (pozycja 9 w załączonej tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp. Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
1.
313[05].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
2.
313[05].O1.02 Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań
zawodowych
3.
313[05].O1.03 Posługiwanie się terminologią zawodową
4.
313[05].O1.04 Rozróżnianie materiałów fotograficznych
5.
313[05].O1.05 Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
6.
313[05].O1.06 Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
7.
313[05].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy
8.
313[05].Z1.02 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
9.
313[05].Z1.03 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów
fotograficznych
10.
313[05].Z1.04 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi
i technikami cyfrowymi
11.
313[05].Z1.05 Wykonywanie zdjęć portretowych
12.
313[05].Z1.06 Wykonywanie zdjęć plenerowych
13.
313[05].Z1.07 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
14.
313[05].Z1.08 Wykonywanie zdjęć reportażowych
15.
313[05].Z1.09 Wykonywanie zdjęć reklamowych
16.
313[05].Z1.10 Wykonywanie zdjęć technicznych
Poradnik składa się z sześciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia, Scenariusze
zajęć, Ćwiczenia, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które uczeń
powinien posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej. Jeśli po
analizie uznacie Państwo, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez ucznia opanowane,
wówczas uczeń powinien ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty w poradnikach
z poprzednich jednostek modułowych.
W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności, które uczeń będzie posiadał po
zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie, czy rzeczywiście
takie umiejętności uczeń opanował, pomoże Państwu załączony w poradniku sprawdzian osiągnięć.
Przykładowe Scenariusze zajęć są szczegółową propozycją przeprowadzenia lekcji w ramach
realizacji materiału nauczania dla tej jednostki modułowej.
W części Ćwiczenia znajdą Państwo propozycje ćwiczeń będących praktycznym
zastosowaniem wiadomości z zakresu materiału nauczania przewidzianego dla tej jednostki
modułowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Każde z ćwiczeń zawartych w poradniku opisane jest w formie polecenia co należy wykonać.
Natomiast uszczegółowieniem tego polecenia jest lista działań (czynności) określająca Sposób
wykonania ćwiczenia. Ćwiczenia mogą być realizowane indywidualnie lub w 2-5 osobowych
zespołach, w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób.
Ponadto każde z ćwiczeń zawiera Wskazówki do realizacji poszczególnych ćwiczeń.
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest Lista środków dydaktycznych niezbędnych do
prawidłowego wykonania ćwiczenia oraz zalecone metody nauczania  uczenia się.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie poziomu
wiadomości i umiejętności ucznia po zakończeniu realizacji programu danej jednostki modułowej.
Składa się on z testu teoretycznego oraz z testu praktycznego. Pozytywnie rozwiązane przez
ucznia sprawdziany osiągnięć (teoretyczny i praktyczny) oraz załączona do oceny teczka z efektami
realizacji ćwiczeń stanowić będzą dowód, że uczeń potrafi zrealizować zdanie zawodowe
polegające na prawidłowym przygotowywaniu roztworów do chemicznej obróbki materiałów
fotograficznych . W przypadku sprawdzianu osiągnięć uczeń powinien wiedzieć, że ma on formę
testu podobnego do tych, jakie występują w egzaminie zewnętrznym dla potwierdzenia kwalifikacji
w zawodzie. Dlatego też istotne jest to, aby nabrał wprawy w rozwiązywaniu tego typu testów, co
z pewnością będzie procentować w przypadku egzaminu zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy z zakresu tej jednostki modułowej
nauczyciel może skorzystać z listy materiałów z
ródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej Literatura. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach biblioteki szkolnej lub innych
bibliotekach publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji możecie również pozyskać
Państwo z zasobów internetowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń należy zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie regulaminów,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających
z prowadzonych prac. Przepisy te uczeń poznał już wcześniej, a niektóre pozna w trakcie nauki.
Należy pamiętać, że uzupełnieniem tego poradnika jest  Poradnik dla ucznia , w którym
między innymi zamieszczono materiał nauczania, stanowiący podbudowę do realizacji ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
313[05].Z1
Technologia prac fotograficznych
313[05].Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.02
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.03
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.04
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.07
313[05].Z1.05 313[05].Z1.06 313[05].Z1.08 313[05].Z1.09 313[05].Z1.10
Wykonywanie
Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie
zdjęć
zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć
architektonicznych
portretowych plenerowych reportażowych reklamowych technicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- posługiwać się terminologią zawodową w kontaktach z klientami i dokumentowaniu prac
fotograficznych,
- rozpoznawać rodzaje materiałów światłoczułych oraz inne materiały fotograficzne,
- magazynować, przechowywać i dokumentować materiały fotograficzne zgodnie
z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami i standardami.
- organizować stanowisko pracy fotografa z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i ergonomii pracy,
- dobierać optymalny sprzęt i materiały do wykonywania prac fotograficznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
- rozpoznać roztwory do obróbki materiałów fotograficznych i ocenić ich przydatność
do określonych procesów chemicznych,
- przygotować roztwory robocze i dopełniające poszczególnych procesów
wysokotemperaturowych,
- przeprowadzić monitorowanie przebiegu procesów fotograficznych,
- odczytać i zinterpretować treść receptur do obróbki czarno-białej,
- wykonać dozowanie składników metodą objętościową, wagową i wagowo-objętościową,
- określić szacunkowo ilość roztworów chemicznych do obróbki materiałów,
- sporządzić zapotrzebowanie i rozliczenie materiałowe,
- przeprowadzić konserwację narzędzi i sprzętu,
- porozumieć się ze współpracownikami i przełożonymi,
- wykonać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Fotograf - 313[05]
Moduł: Technologia prac fotograficznych 313[05].Z1
Jednostka modułowa: Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów
fotograficznych 313[05].Z1.03
Temat: Przygotowanie roztworów do tonowania pozytywowych materiałów czarno-białych.
Cel ogólny: Sporządzenie roztworów do tonowania odbitek czarno-białych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- zdefiniować termin tonowanie,
- rozróżnić sposoby tonowania,
- zilustrować procedurę tonowania,
- przygotować roztwór do tonowania odbitek czarno-białych.
Metody nauczania-uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna, praca w zespołach nie więcej niż 4 osób w grupie.
Czas: 180 min
Åšrodki dydaktyczne:
- waga laboratoryjna,
- zestaw odczynników,
- szkło laboratoryjne,
- pojemniki na roztwory,
- mieszadła,
- receptury roztworów tonujących.
Przebieg zajęć:
1. omówienie tematu i celu zajęć,
2. charakterystyka i omówienie odczynników potrzebnych do wykonania ćwiczenia,
3. uzasadnienie teoretyczne zadania i wskazówki praktyczne do jego realizacji,
- reakcja wybielania,
- rodzaje wybielaczy,
- przebieg reakcji tonowania,
- rodzaje substancji tonujÄ…cych,
4. sporządzanie roztworów,
5. przeprowadzenie tonowania,
6. wnioski, zestawienie wyników.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Zakończenie zajęć
Nauczyciel dokonuje podsumowania efektów ćwiczeń.
Praca domowa
- Opisać ćwiczenie i umieścić w teczce tonowaną odbitkę.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Każdy z uczniów wypowiada się, czy zajęcia były prowadzone w sposób ciekawy i zrozumiały.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Fotograf - 313[05]
Moduł: Technologia prac fotograficznych 313[05].Z1
Jednostka modułowa: Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów
fotograficznych 313[05].Z1.O4
Temat: Sporządzanie wywoływacza
Cel ogólny: Przygotowanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów czarno-białych
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- sklasyfikować rodzaje wywoływaczy negatywowych,
- sporządzać roztwory według kolejności rozpuszczania składników wywoływacza.
Metody nauczania-uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna, nie więcej niż 4 osoby w grupie.
Czas: 180 min
Åšrodki dydaktyczne:
- waga,
-
szkło laboratoryjne, zlewka o pojemności 1000 cm3, cylinder miarowy o pojemności 1000 cm3
- termometr,
- mieszadło,
- zbiornik do przechowywania sporzÄ…dzonego roztworu,
- kuweta.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel przedstawia uczniom tematykę i cel zajęć,
2. Nauczyciel przypomina uczniom ogólne wiadomości dotyczące zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy na zajęciach w pracowni,
3. Nauczyciel przeprowadza pokaz z objaśnieniem wykonania ćwiczenia,
4. Uczniowie indywidualnie sporządzają roztwory według kolejności rozpuszczania składników,
5. Ocena pracy przez nauczyciela.
Analiza zajęć:
Nauczyciel podsumowuje ćwiczenia, wskazuje jakie nowe umiejętności zostały wykształcone, jakie
wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.
Zakończenie zajęć
Nauczyciel dokonuje podsumowania efektów ćwiczeń.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Każdy z uczniów wypowiada się, czy zajęcia były prowadzone w sposób ciekawy i zrozumiały.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Przygotowanie roztworów do chemicznej obróbki negatywowych
materiałów czarno-białych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj działanie i przeprowadz
rozpuszczenie wywoływacza i utrwalacza negatywowego
z chemikaliów konfekcjonowanych w formie proszku. Wywołaj film czarno-biały zgodnie
z instrukcją wywoływania. Oceń efekty pracy i zapisz uwagi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
instrukcjami dołączonymi do wywoływacza i utrwalacza,
4) przeprowadzić rozpuszczenie chemikaliów oraz przelanie ich do szczelnie zamykanych
i dokładnie opisanych pojemników,
5) przygotować film do wywołania,
6) skontrolować temperaturę roztworów,
7) przeprowadzić wywołanie i utrwalanie w odpowiednim czasie pamiętając o tym, aby okresowo
poruszać koreksem,
8) po wypłukaniu filmu zanurzyć go w kąpieli zwilżającej i wysuszyć,
9) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór sprzętu
i materiałów do wywołania filmu,
10) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw konfekcjonowanych chemikaliów w proszku potrzebnych do wywołania filmu czarno-
białego z instrukcjami fabrycznymi,
- naczynia laboratoryjne,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
- cylinder miarowy o odpowiedniej objętości,
- mieszadło,
- zbiorniki na gotowe chemikalia,
- koreks,
- stoper,
- termometr,
- suszarka do negatywów,
- naświetlony film czarno-biały.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj działanie i przeprowadz
rozpuszczenie wywoływacza i utrwalacza negatywowego
z chemikaliów konfekcjonowanych w formie koncentratu. Wywołaj film czarno-biały. Oceń efekty
pracy i zapisz uwagi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
instrukcjami dołączonymi do wywoływacza i utrwalacza,
4) przeprowadzić rozpuszczenie oraz przelanie ich do szczelnie zamykanych i opisanych
pojemników,
5) przygotować film do wywołania,
6) skontrolować temperaturę kąpieli,
7) przeprowadzić wywołanie i utrwalanie w odpowiednim czasie, okresowo poruszając koreksem,
8) po wypłukaniu zanurzyć film w kąpieli zwilżającej i wysuszyć,
9) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór sprzętu
i materiałów do wywołania filmu,
10) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw konfekcjonowanych chemikaliów w koncentracie, potrzebnych do wywołania filmu
czarno-białego, wraz z instrukcjami fabrycznymi,
- naczynia laboratoryjne,
- cylinder miarowy o odpowiedniej objętości,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
- mieszadło,
- zbiorniki na gotowe chemikalia,
- koreks,
- stoper,
- termometr,
- suszarka do negatywów,
- naświetlony film czarno-biały.
Ćwiczenie 3
Zaplanuj działanie i przeprowadz
rozpuszczenie wywoływacza negatywowego z odważonych
odczynników chemicznych. Zmierz pH gotowego roztworu. Oceń efekty pracy i zapisz uwagi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
receptami wywoływacza,
4) przeprowadzić rozpuszczenie chemikaliów i pomiar pH,
5) zlać wywoływacz do szczelnie zamykanego pojemnika i odpowiednio go opisać,
6) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
7) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
8) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw odczynników chemicznych potrzebnych do przygotowania wywoływacza,
- waga techniczna z odważnikami,
- naczynia laboratoryjne,
- cylinder miarowy i zlewka o odpowiedniej objętości,
- łyżka do mieszania lub bagietka,
- zbiornik na gotowy roztwór,
- termometr,
- kuweta,
- pehametr lub papierki wskaz
nikowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 4
Zaplanuj działanie i przeprowadz
rozpuszczenie utrwalacza negatywowego z odczynników
chemicznych. Zmierz pH gotowego roztworu. Oceń efekty pracy i zapisz uwagi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
receptami utrwalacza negatywowego,
4) przeprowadzić rozpuszczenie chemikaliów i dokonać pomiaru pH,
5) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
6) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw odczynników chemicznych potrzebnych do przygotowania utrwalacza,
- waga techniczna z odważnikami,
- naczynia laboratoryjne,
- cylinder miarowy i zlewka o odpowiedniej objętości,
- łyżka do mieszania lub bagietka,
- zbiornik na gotowy roztwór,
- termometr,
- kuweta,
- pehametr lub papierki wskaz
nikowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.2. Przygotowanie roztworów do pozytywowej obróbki materiałów
czarno-białych
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj działanie i przeprowadz
rozpuszczenie wywoływacza i utrwalacza pozytywowego
z chemikaliów konfekcjonowanych w formie proszku. Oceń efekty pracy i zapisz uwagi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
instrukcjami dołączonymi do wywoływacza i utrwalacza,
4) przeprowadzić rozpuszczenie chemikaliów oraz przelanie ich do szczelnie zamykanych
i opisanych pojemników,
5) zaprezentować rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór sprzętu i materiałów,
6) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw konfekcjonowanych chemikaliów w proszku potrzebnych do wywołania pozytywów
czarnobiałych z instrukcjami fabrycznymi,
- naczynia laboratoryjne,
- cylinder miarowy o odpowiedniej objętości,
- mieszadło,
- zbiorniki na gotowe roztwory,
- lejki,
- termometr.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj działanie i przeprowadz
rozpuszczenie wywoływacza i utrwalacza pozytywowego
z chemikaliów konfekcjonowanych w formie koncentratu. Oceń efekty pracy i zapisz uwagi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
instrukcjami dołączonymi do wywoływacza i utrwalacza,
4) przeprowadzić rozpuszczenie chemikaliów oraz przelanie ich do szczelnie zamykanych
i opisanych pojemników,
5) zaprezentować nauczycielowi rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór sprzętu
i materiałów,
6) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw konfekcjonowanych chemikaliów w koncentracie, potrzebnych do wywołania
pozytywów czarnobiałych z instrukcjami fabrycznymi,
- naczynia laboratoryjne,
- cylinder miarowy o odpowiedniej objętości,
- mieszadło,
- zbiorniki na gotowe roztwory,
- lejki,
- termometr.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.3. Przygotowanie roztworów do tonowania pozytywowych
materiałów czarno-białych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj roztwór bezpośrednio tonujący i przeprowadz
tonowanie zdjęcia czarno-białego na
brunatnoczarno. Oceń efekty pracy i zapisz uwagi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (max. 2 osoby),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska, zgodnie z listą wyposażenia dla tego
stanowiska,
3) wybrać odpowiedni sprzęt do wykonania ćwiczenia,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem przebieg ćwiczenia,
5) odważyć potrzebne odczynniki,
6) rozpuścić tonujący roztwór roboczy,
7) przeprowadzić tonowanie obrazu fotograficznego,
8) zaprezentować nauczycielowi rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór sprzętu
i materiałów,
9) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw odczynników, potrzebnych do przygotowania roztworu tonującego pozytywy czarno-
białe,
- waga techniczna z odważnikami,
- naczynia laboratoryjne,
- cylinder miarowy o odpowiedniej objętości,
- mieszadło,
- zbiornik na gotowe chemikalia,
- kuwety fotograficzne,
- lejek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 2
Przygotuj roztwory potrzebne do przeprowadzenia pośredniego tonowania na brązowo
i przeprowadz
tonowanie czarno-białego zdjęcia. Oceń efekty pracy i zapisz uwagi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (max. 2 osoby),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska, zgodnie z listą wyposażenia dla tego
stanowiska,
3) wybrać odpowiedni sprzęt do wykonania ćwiczenia,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem przebieg ćwiczenia,
5) odważyć potrzebne odczynniki,
6) rozpuścić wybielacz i tonujący roztwór roboczy,
7) przeprowadzić wybielanie obrazu i intensywne płukanie,
8) przeprowadzić tonowanie obrazu fotograficznego,
9) zaprezentować nauczycielowi rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór sprzętu
i materiałów,
10) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z instruktażem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw odczynników, potrzebnych do przygotowania roztworu wybielacza i roztworu
tonującego pozytywy czarno-białe,
- waga techniczna z odważnikami,
- naczynia laboratoryjne,
- cylinder miarowy o odpowiedniej objętości,
- mieszadło,
- zbiorniki na gotowe chemikalia,
- kuwety fotograficzne,
- lejki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Przygotowanie roztworów do wysokotemperaturowej obróbki
barwnych materiałów
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj potrzebne kąpiele do przeprowadzenia procesu obróbki barwnej negatywu C-41
standart. Wywołaj dowolny negatyw barwny w procesorze. Oceń efekt.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) przygotować negatyw do wywołania - procedura wynika z typu procesora,
4) sprawdzić parametry obróbki, jeżeli procedura tego wymaga,
5) uruchomić procesor,
6) po obróbce wysuszyć film,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) dołączyć materiał negatywowy do opisu ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z instruktażem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- procesor automatycznie wywołujący negatywy, np. typu jobo lub przeciągowy, wraz
z instrukcją obsługi,
- zestaw chemikaliów roboczych do C-41,
- suszarka do negatywów (przy procesorze typu jobo).
Ćwiczenie 2
Przygotuj potrzebne kąpiele do przeprowadzenia procesu obróbki barwnej diapozytywu E-6.
Wywołaj dowolny film odwracalny w procesorze. Oceń efekt.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) przygotować diapozytyw do wywołania - procedura wynika z typu procesora,
4) sprawdzić parametry obróbki, jeżeli procedura tego wymaga,
5) uruchomić procesor,
6) po obróbce wysuszyć diapozytyw,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) dołączyć materiał odwracalny do opisu ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z instruktażem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- procesor automatycznie wywołujący negatywy, np. typu jobo lub przeciągowy, wraz
z instrukcją obsługi,
- zestaw chemikaliów roboczych do E-6,
- suszarka do negatywów (przy procesorze typu Jobo).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.5. Sporządzanie roztworów zgodnie z recepturami
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj 1 litr roztworu roboczego wywoływacza pozytywowego. Zostaw go na 24 godziny.
Zaobserwuj powstały osad. Jak należy postępować z osadem? Wnioski zanotuj.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) uzgodnić z nauczycielem termin wykonania ćwiczenia,
4) odważyć i rozpuścić składniki wywoływacza,
5) przelać do szczelnego naczynia i pozostawić do odstania,
6) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
7) po 24 godzinach delikatnie obejrzeć powstały osad,
8) zapisać wnioski.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- waga techniczna z odważnikami,
- odczynniki chemiczne zgodnie z recepturÄ…,
- naczynia laboratoryjne, cylinder miarowy,
- mieszadło,
- pojemnik na gotowy wywoływacz.
Ćwiczenie 2
Oblicz, jakÄ… iloÅ›ciÄ… wÄ™glanu sodu jednowodnego Na2CO3·H2O można zastÄ…pić100 g wÄ™glanu
sodu bezwodnego Na2CO3
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów
z odpowiedniego zakresu materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel
monitoruje sposób realizacji ćwiczenia i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
zakończonym ćwiczeniu nauczyciel powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty
końcowe jego (ich) pracy zwracając uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odczytać z układu okresowego pierwiastków masy molowe odpowiednich pierwiastków,
2) obliczyć masy molowe obydwóch substancji,
3) ułożyć odpowiednią proporcję,
4) obliczyć wynik,
5) oddać do oceny,
6) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- praca indywidualna,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- układ okresowy pierwiastków,
- kalkulator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Przygotowywanie roztworów do
chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1-15 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 16-22 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak uczeń
otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące oceny
szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego.
Plan testu Klucz odpowiedzi
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Rozróżniać etapy obróbki
1. B P c
w procesie C-41
Rozróżniać etapy obróbki
2. B P d
w procesie E-6
Rozróżniać etapy obróbki
3. B P b
w procesie RA-4
Sklasyfikować materiały
fotograficzne do obróbki
4. C P b
w procesie C-41
Określać rolę dopełniania
roztworów roboczych
5. C P a
w procesorze
Nazywać proces stabilizacji
6. A P b
obróbki w procesorze
Zdefiniować pojęcie
monitorowanie procesu A P c
7.
obróbki chemicznej
Wyjaśnić konieczność
8. utylizacji odpadów B P b
fotograficznych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Zastosować informację
9. o utylizacji odpadów C P d
fotograficznych
Porównać poszczególne
10. C P c
procesy obróbki
Scharakteryzowanie cech
11. przewołanego filmu C P a
negatywowego
Rozróżniać cechy materiału
12. B P b
pozytywowego
Wybrać sposób wykorzystania
13. C P b
zestawu E-6 Kit
Sklasyfikować zagrożenia
wynikajÄ…ce ze stosowania
14. C P b
fotograficznych odczynników
chemicznych
Rozróżnić rodzaje zagrożeń
15. wynikajÄ…cych ze stosowania B P b
odczynników chemicznych
Zastosować procedury
udzielania pomocy
16. C PP a
przedlekarskiej
Wybrać właściwy sposób
17. postępowania z chemikaliami C PP a
fotograficznymi
substancje zasadowe w
wywoływaczach czarno-białych
Określić rolę substancji
pełnią role substancji
zasadowych w
18. D PP przyspieszajÄ…cych redukcjÄ™ soli
wywoływaczach czarno-
srebra do srebra metalicznego;
białych
zaliczamy do nich węglan sodu,
węglan potasu, wodorotlenek sodu
W wywołaniu barwnym następuje
redukcja naświetlonych
halogenków srebra do srebra
metalicznego; proporcjonalnie do
Scharakteryzowanie przebiegu tego procesu w tych miejscach
19. wywołania barwnego C PP tworzy się obraz barwnikowy w
negatywu w procesie C-41 wyniku syntezy zużytego
wywoływacza i komponentów
barwników zawartych w
poszczególnych warstwach
emulsyjnych
kontrastowe, wyrównawczo-
Sklasyfikować rodzaje czarno- drobnoziarniste,
20. białych wywoływaczy C PP ultradrobnoziarniste,
negatywowych małokontrastowe, specjalne
(tropikalne, utrwalajÄ…ce)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
KontrolÄ™ kontrastu obrazu
pozytywowego prowadzimy
poprzez dobór odpowiedniej
gradacji papieru
Zanalizowanie możliwości
stałokontrastowego lub poprzez
sterowania kontrastem obrazu
21. D PP użycie odpowiedniej barwy światła
czarno-białego w trakcie
powiększalnika  pracując na
wywoływania pozytywu
papierach wielokontrastowych.
Korzystanie z wywoływaczy o
różnym kontraście jest mniej
wygodne.
Rozpuszczanie kryształów
Wnioskować na podstawie
tiosiarczanu sodowego
informacji, jak przebiega
krystalicznego w wodzie jest
22. proces rozpuszczania D PP
reakcjÄ… endotermicznÄ…, to znaczy,
tiosiarczanu sodowego
że w trakcie rozpuszczanie,
krystalicznego
związek pobiera ciepło z otoczenia
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak
X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie
zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na
póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 min.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
Część I  Poziom podstawowy
1. Proces obróbki chemicznej barwnych materiałów negatywowych, oparty na procedurze Kodaka
oznaczonej C-41, składa się z następujących etapów:
a) wywołanie, przerywanie, utrwalenie, płukanie,
b) wywołanie barwne, wybielanie-utrwalanie, płukanie,
c) wywołanie barwne, wybielanie, utrwalanie, płukanie,
d) wywołanie cz-b, przerywanie, zadymianie, wywoływanie barwne, wybielanie, utrwalanie,
płukanie.
2. Proces obróbki chemicznej barwnych materiałów odwracalnych, oparty na procedurze Kodaka
oznaczonej E-6, składa się z następujących etapów:
a) wywołanie, przerywanie, utrwalenie, płukanie,
b) wywołanie barwne, wybielanie-utrwalanie, płukanie,
c) wywołanie barwne, wybielanie, utrwalanie, płukanie,
d) wywołanie cz-b, przerywanie, zadymianie, wywoływanie barwne, wybielanie, utrwalanie,
płukanie.
3. Proces obróbki chemicznej barwnych materiałów pozytywowych, oparty na procedurze
Kodaka oznaczonej RA-4, składa się z następujących etapów:
a) wywołanie, przerywanie, utrwalenie, płukanie,
b) wywołanie barwne, wybielanie-utrwalanie, stabilizacja,
c) wywołanie barwne, wybielanie, utrwalanie, płukanie,
d) wywołanie cz-b, przerywanie, zadymianie, wywoływanie barwne, wybielanie, utrwalanie,
płukanie.
4. Rozpoznaj, jaki film można wywołać w procesie barwnym negatywowym.
a) Fomapan 100 Classic (D 76),
b) Kodak Portra 160NC Film (C 41),
c) Kodak Ektachrome E100S Profesjonal (E 6),
d) Kodak TRX (T-max).
5. Czemu służy systematyczne dopełnianie roztworów roboczych w trakcie pracy maszyny
wywołującej?
a) utrzymaniu roztworów w stałej aktywności chemicznej,
b) wyrównaniu ubytków chemii, które odparowały,
c) regulacji temperatury,
d) zatrzymaniu procesu utleniania użytych chemikaliów.
6. Stabilizacja warunków obróbki w procesorze typu miniLab polega na
a) okresowym przeglÄ…dzie maszyn,
b) utrzymaniu stałej temperatury i sprawnych pomp cyrkulacyjnych,
c) utrzymaniu sprawnych pomp cyrkulacyjnych,
d) kontroli czystości chemikaliów w tankach roboczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
7. Monitorowanie procesu obróbki negatywów polega na
a) regulacji dawek regeneracyjnych,
b) rozpuszczaniu zestawów z chemikaliami,
c) kontroli przy pomocy testów (stripów) kontrolnych,
d) uzupełnianiu roztworów roboczych w maszynie wywołującej.
8. Utylizujemy zużyte kąpiele chemiczne z zakładu fotograficznego
a) dla pieniędzy,
b) ponieważ tego wymagają przepisy prawne,
c) dla ochrony przyrody,
d) ponieważ łatwiej rozpuszczają się koncentraty chemikaliów.
9. Które chemikalia nie są utylizowane?
a) wywoływacz,
b) utrwalacz,
c) wybielacz,
d) przerywacz.
10. Dla którego z procesów barwnej obróbki chemicznej charakterystyczne jest pierwsze
wywołanie czarno-białe?
a) barwny proces pozytywowy (EP-2),
b) barwny proces pozytywowy szybki (RA-4),
c) barwny proces odwracalny (E-6),
d) barwny proces negatywowy (C-41).
11. Zbyt długo wywołany negatyw barwny rozpoznajemy po
a) zbyt ciemnej masce,
b) jasnych napisach na perforacji,
c) mniejszych odstępach między klatkami,
d) zamianie obrazu negatywowego na pozytywowy.
12. Papier fotograficzny barwny, laminowany wywołujemy w szybkim procesie
a) C-41,
b) RA-4,
c) E 6,
d) R-3000.
13. Zestaw E-6 Kit jest przeznaczony do obróbki
a) materiałów odwracalnych w profesjonalnych laboratoriach przemysłowych w systemie
ciągłym,
b) materiałów odwracalnych w jednorazowo prowadzonych procesach w małych procesorach
wywołujących,
c) filmów negatywowych, barwnych w warunkach domowych,
d) materiałów barwnych w procesorach z automatycznym regenerowaniem.
14. Oznaczenie przedstawione na rysunku informuje o tym, że dane odczynniki chemiczne są
a) niebezpieczne na wypadek wdychania oparów, kontaktu ze skórą, połknięcia,
b) poddawane utylizacji,
c) zastrzeżonymi znakami handlowymi,
d) szkodliwe na rozmaite sposoby.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
15. Oznaczenie przedstawione na rysunku informuje o tym, że dane odczynniki chemiczne nie są
a) trujÄ…ce,
b) obojętne dla środowiska naturalnego,
c) poddawane utylizacji,
d) zastrzeżonymi znakami handlowymi.
16. Jak należy postąpić w sytuacji, gdy fotograficzna substancja chemiczna dostanie się do oczu?
a) wynieść osobę na świeże powietrze i rozluz
nić krępujące ubranie,
b) podać szklankę wody,
c) zdjąć skażone ubranie i obuwie,
d) niezwłocznie przepłukać oczy czystą, bieżącą wodą przez przynajmniej 10 minut.
17. W trakcie pracy z fotograficznymi chemikaliami nie należy
a) jeść, pić, palić,
b) nosić fartucha, osłony na twarz i rękawic,
c) przechowywać chemikaliów z dala od dzieci,
d) przestrzegać przepisów bhp i ochrony ppoż.
Część II poziom ponadpodstawowy:
18. Wymień znane Ci substancje zasadowe i omów ich rolę w wywoływaczach.
19. Omów przebieg procesów chemicznych w trakcie wywoływania barwnego negatywu.
20. Zaproponuj klasyfikację i podział czarno-białych wywoływaczy negatywowych.
21. Dlaczego w przypadku wywoływaczy pozytywowych nie ma takiego zróżnicowanego
asortymentu pod względem otrzymywanego kontrastu wywoływanego obrazu jak w przypadku
wywoływaczy negatywowych?
22. Dlaczego w trakcie rozpuszczania tiosiarczanu sodu krystalicznego temperatura roztworu
znacznie spada?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
Zakreśl X poprawną odpowiedz
lub wykonaj zdanie.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18.
19.
20.
21.
22.
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
TEST II
Test praktyczny  ćwiczenie pisemne do jednostki modułowej
 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów
fotograficznych
Instrukcja dla nauczyciela
W badaniu osiągnięć ucznia w jednostce modułowej  Przygotowywanie roztworów do
chemicznej obróbki materiałów fotograficznych przewiduje się zastosowanie zadania testowego
typu  praktyczne ćwiczenia pisemne  , gdyż pozwoli ono sprawdzić poziom wiedzy teoretycznej,
niezbędny do swobodnego posługiwaniu się odczynnikami w praktyce. Zadanie zostało tak
skonstruowane, aby można było sprawdzić wyszczególniony poniżej plan czynności
wykonywanych przez ucznia. Zadaniem nauczyciela jest wprowadzenie ucznia w wiarygodnÄ…
sytuacjÄ™ pracy na stanowisku zadaniowym.
Nauczyciel powinien:
- przypomnieć uczniom zasady BHP,
- dokonać oceny końcowej wykonanej pracy.
Treść zadania
Zaplanuj i opisz przygotowanie zestawu chemikaliów i przebieg obróbki negatywu barwnego.
Uwzględnij cechy maszyny, którą wybierzesz. Pamiętaj, że na jakość pracy może wpływć jej
roboczy wariant obróbki i pojemność, możliwości regeneracji oraz wydajność kąpieli.
Ustal plan działania, listę potrzebnego wyposażenia i odczynników.
Czas przeznaczony na wykonanie zadania wykonania zadania 45 minut
Instrukcja dla ucznia
Plan działania powinien zawierać:
1) założenia - dane do projektu, zakres planowanych prac,
2) wykaz działań laboratoryjnych, np. w formie listy,
3) opis sposobów realizacji prac określonych w wykazie.
Kryteria oceniania projektu realizacji prac będą uwzględniać:
1) poprawność sformuowanych założeń w odniesieniu do treści zadania,
2) poprawność opracowanego wykazu działań z zakresu technologi laboratoryjnej,
3) dobór metod i techniki obróbki chemicznej,
4) dobór urządzeń pomiarowych i sprzętu laboratoryjnego.
Uczeń powinien umieścić w planie działania następujące elementy:
1) założenia do projektu działania,
2) dokonać wyboru typu maszyny,
3) opisać sposób wprowadzenia materiału światłoczułego do procesora,
4) dokonać wyboru zestawu chemikaliów,
5) przedstawić sposób przygotowania roztworów roboczych,
6) opisać sposób przeprowadzenia procesu obróbki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Kryteria poprawnego wykonania zadania
Możliwa do
Lp Przyznana
uzyskania ilość
. Czynności wykonane przez ucznia ilość punktów
punktów
I. Zaplanowanie wykonania zadania
przedstawienie w formie pisemnej założeń do wykonania 5
-
zadania
wykaz działań laboratoryjnych 5
-
Razem: 10
II. Sposob realizacji zaplanowanych prac
wybranie typu maszyny 5
-
opisanie sposobu wprowadzenia materiału światłoczułego 5
-
do procesora
dokonanie wyboru zestawu chemikaliów 10
-
przygotowanie roztworów roboczych 10
-
przygotowanie procesora i kontrola parametrów obróbki 5
-
opisanie sposób przeprowadzenia procesu obróbki 5
-
Razem: 40
Ogółem pozycje 1-8: 50
Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne:
Ocena Liczba uzyskanych punktów
dopuszczajÄ…cy 27-32
dostateczny 33-38
dobry 39-44
bardzo dobry 45-50
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
7. LITERATURA
1. Iliński M.: Materiały i procesy fotograficzne. WaiF, Warszawa 1989
2. Katalog wybranych produktów firmy Kodak. Foto-World a joint wenture with Kodak,
Warszawa 1996
3. Nowak P.: Monitoring procesów firmy AGFA. TINTA, Wrocław 2003
4. Paśko J.R.: Z chemią przez fotografię jednobarwną. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne,
Warszawa 1989
5. Witryna internetowa firmy Foma http://www.foma.cz dostęp 26 kwietnia 2006
6. Witryna internetowa firmy Fujii http://www.fujifilm.pl dostęp 26 kwietnia 2006
7. Witryna internetowa firmy Ilford http://www.ilford.pl dostęp 26 kwietnia 2006
8. Witryna internetowa firmy Kodak http://www.kodak.pl dostęp 26 kwietnia 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32