MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Remigiusz Kutyła
Wykonywanie zdjęć reportażowych
313[05].Z1.08
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Grażyna Dobrzyńska-Klepacz
mgr inż. Andrzej Polak
Opracowanie redakcyjne:
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].Z1.08
 Wykonywanie zdjęć reportażowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu fotograf.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Dobór sprzętu i materiałów do wykonywania zdjęć reportażowych 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Oświetlenie w fotografii reportażowej 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 21
4.3. Rozpoznawanie i wykonywanie zdjęć reportażowych 22
4.3.1. Materiał nauczania 22
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.3.3. Ćwiczenia 30
4.3.4. Sprawdzian postępów 35
4.4. Zasady kompozycji i estetyki w fotografii reportażowej 36
4.4.1. Materiał nauczania 36
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 39
4.4.3. Ćwiczenia 39
4.4.4. Sprawdzian postępów 42
5. Sprawdzian osiągnięć 43
6. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Jesteś w posiadaniu  Poradnia dla ucznia , który będzie Ci pomocny w przyswajaniu
wiedzy i podstawowych umiejętności dotyczących zasad wykonywania fotografii
reportażowej, używania odpowiedniego sprzętu, wyposażenia i materiałów dla realizacji zdjęć
reportażowych z wykorzystaniem technik tradycyjnych oraz cyfrowych.
Fotografia reportażowa może mieć wiele odmian. Mogą to być pamiątkowe zdjęcia
wykonywane podczas wycieczki, zdjęcia reportażowe zamieszczane w folderach
reklamujących np. miasto lub region. Również fotografia prasowa opiera się w dużej mierze na
reportażu fotograficznym gdzie szczególnie cenne są zdjęcia pokazujące dynamizm i ekspresję
(np. zdjęcia z zawodów sportowych) lub będące relacją z spektakularnych zdarzeń (np.
katastrof, wojen zamieszek i klęsk żywiołowych).
Podczas wykonywania zawodu fotografa mamy najczęściej do czynienia z reportażem
realizowanym na imprezach okolicznościowych takich jak śluby, komunie, jubileusze, imprezy
plenerowe. Czasem też wykonujemy zdjęcia reportażowe w celu dokumentowania różnego
rodzaju działalności różnych instytucji (np. w celu zamieszczenia w Internecie).
Zapoznaj się dokładnie z treścią rozdziału Wprowadzenie ponieważ umożliwi Ci to
skuteczne korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w nauce, w ramach jednostki
modułowej  Wykonywanie zdjęć reportażowych dla zawodu Fotograf 313[05] (patrz
pozycja 14 w załączonej tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp. Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
1. 313[05].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska
2. 313[05].O1.02 Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań zawodowych
3. 313[05].O1.03 Posługiwanie się terminologią zawodową
4. 313[05].O1.04 Rozróżnianie materiałów fotograficznych
5. 313[05].O1.05 Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
6. 313[05].O1.06 Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
7. 313[05].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy
8. 313[05].Z1.02 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
9. 313[05].Z1.03 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
10. 313[05].Z1.04 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami cyfrowymi
11. 313[05].Z1.05 Wykonywanie zdjęć portretowych
12. 313[05].Z1.06 Wykonywanie zdjęć plenerowych
13. 313[05].Z1.07 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
14. 313[05].Z1.08 Wykonywanie zdjęć reportażowych
15. 313[05].Z1.09 Wykonywanie zdjęć reklamowych
16. 313[05].Z1.10 Wykonywanie zdjęć technicznych
Poradnik składa się z pięciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia, Materiał
nauczania, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które
powinieneś posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej. Jeśli po
analizie uznasz, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez Ciebie opanowane, wówczas
powinieneś ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty w poradnikach z poprzednich
jednostek modułowych. W dotarciu do właściwego poradnika pomoże Ci załączona powyżej lista
jednostek modułowych, która obejmuje swym zakresem cały program nauczania dla zawodu.
W przypadku trudności skonsultuj się z nauczycielem w celu trafnego wyboru poradnika.
W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności, jakie będziesz posiadał po
zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie, czy
rzeczywiście takie umiejętności opanowałaś, pomogą Ci załączone w poradniku sprawdziany
postępów oraz sprawdzian osiągnięć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Materiał nauczania jest podstawowym składnikiem poradnika i zawiera kompendium
informacji, które powinieneś starannie przyswoić, aby przystąpić do wykonania zaplanowanych
ćwiczeń oraz zaliczenia sprawdzianu osiągnięć. Przykład takiego sprawdzianu jest zawarty na
końcu poradnika. Ponadto materiał nauczania zawiera Pytania sprawdzające stan Twojej
wiedzy, która jest wymagana do realizacji danego ćwiczenia. Każde z Ćwiczeń zawartych
w poradniku opisane jest w formie polecenia, co należy wykonać. Natomiast
uszczegółowieniem tego polecenia jest lista działań (czynności) określająca Sposób
wykonania ćwiczenia. Ćwiczenia będziesz realizował indywidualnie lub pracując w zespole
z innymi uczniami.
Jeśli w opisie sposobu wykonania ćwiczenia nie jest polecone wykorzystanie funkcji
automatycznych w aparacie, którym wykonujesz zdjęcia to autor zaleca dokonanie pomiaru światła
i ustawieniu w aparacie fotograficznym parametrów naświetlania w trybie ręcznego sterowania
czasem i przysłoną (tzw. manual oznaczony symbolem M).
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest również Lista wyposażenia stanowiska
pracy. Lista ta umożliwia sprawdzenie czy stanowisko ćwiczeniowe jest wyposażone w środki
dydaktyczne niezbędne do prawidłowego wykonania ćwiczenia. W celu dokonania
samooceny, (określenia jaki jest efekt nabycia wiedzy i umiejętności z danego zakresu
materiału nauczania) możesz posłużyć się narzędziem, które nazywa się Sprawdzian
postępów. Jest to lista kontrolna, którą powinieneś wypełnić odpowiadając na pytanie  tak
lub  nie , co jest równoznaczne z oceną, że potrafisz wykonać daną czynność lub jeszcze jej
nie potrafisz. W tym drugim przypadku powinieneś powtórzyć trening wykonując ponownie
odpowiednie ćwiczenie. Zasadne jest również to, abyś wówczas jeszcze raz przestudiował
zakres materiału nauczania potrzebny do realizacji tych ćwiczeń. Pomoże Ci w tym Twój
nauczyciel, do którego powinieneś zwracać się z pytaniami i wątpliwościami.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwia sprawdzenie
poziomu Twoich wiadomości i umiejętności po zakończeniu realizacji programu jednostki
modułowej. Pozytywnie rozwiązany przez Ciebie sprawdzian osiągnięć oraz załączony do
oceny w formie  portfolio efekt realizacji ćwiczeń (wykonane fotografie) stanowił będzie
dowód, że potrafisz zrealizować zadanie zawodowe polegające na prawidłowym wykonywaniu
zdjęć reportażowych. W przypadku sprawdzianu osiągnięć powinieneś również wiedzieć, że
ma on formę testu podobnego do tych, jakie występują w części teoretycznej egzaminu
zewnętrznego dla potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie. Dlatego też istotne jest to, żebyś
nabrał wprawy w rozwiązywaniu tego typu testów, co z pewnością będzie procentować
w przypadku Twojego egzaminu zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy w zakresie tej jednostki modułowej
możesz również skorzystać z listy materiałów z
ródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej Literatura. Jednakże wymaga to od Ciebie inicjatywy aby dotrzeć do
rekomendowanego zastawu literatury. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach biblioteki
szkolnej lub innych bibliotek publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji możesz
również uzyskać korzystając z zasobów internetowych. Jeśli będziesz miał jakiekolwiek
trudności ze zrozumieniem treści materiału nauczania lub ćwiczeń to poproś nauczyciela
o dodatkowe wyjaśnienie i pomoc.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających
z prowadzonych prac. Przepisy te już wcześniej poznałeś lub poznasz w trakcie nauki.
W czasie pracy poza terenem szkoły koniecznie musisz stosować się do przepisów ruchu
drogowego oraz dbać o ochronę środowiska naturalnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
313[05].Z1
Technologia prac fotograficznych
313[05].Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.02
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.03
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.04
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.07
313[05].Z1.05 313[05].Z1.06 313[05].Z1.08 313[05].Z1.09 313[05].Z1.10
Wykonywanie
Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie
zdjęć
zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć
architektonicznych
portretowych plenerowych reportażowych reklamowych technicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozpoznawać rodzaje materiałów światłoczułych oraz inne materiały fotograficzne,
- dobierać czułości matrycy w aparacie cyfrowym oraz rozdzielczości i sposób zapisu
obrazu wytworzonego przez aparat,
- posługiwać się komputerem w zakresie obróbki obrazu cyfrowego, w tym obrazów
zapisanych w formacie RAW,
- wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- wykorzystywać elementy wiedzy o sztuce przy wykonywaniu zdjęć reportażowych,
- organizować stanowisko pracy fotografa z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i ergonomii pracy,
- posługiwać się terminologią zawodową w kontaktach z klientami i dokumentowaniu prac
fotograficznych,
- dobierać optymalny sprzęt i materiały do wykonywania prac fotograficznych,
- wykonywać podstawowe czynności fotograficzne, a w szczególności:
" korzystać z różnych z
ródeł informacji,
" posługiwać się aparatami fotograficznymi: lustrzanką średnioformatową, lustrzanką
małoobrazkową, lustrzanką cyfrową, cyfrowym aparatem kompaktowym
z możliwością ręcznych ustawień parametrów,
" stosować obiektywy wymienne,
" posługiwać się elektroniczną lampą błyskową,
" posługiwać się światłomierzem z możliwością pomiaru zarówno światła odbitego jak
i padajÄ…cego,
" dokonać archiwizacji wykonanego zdjęcia poprzez naklejenie go na odpowiednie
podłoże i opatrzenie właściwym opisem,
- wykonywać prace fotograficzne metodami tradycyjnymi i cyfrowymi,
- magazynować, przechowywać i dokumentować materiały fotograficzne zgodnie
z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami i standardami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić czym zajmuje się fotografia reportażowa,
- wybrać optymalną technikę fotografowania do wykonania zdjęć reportażowych,
- dobrać odpowiedni sprzęt i materiały (rodzaj aparatu, zestawu filtrów i obiektywów,
lampa błyskowa, statyw) do wykonania zdjęć reportażowych z uwzględnieniem warunków
(pogoda, oświetlenie, pora dnia itp.) w jakich będą one realizowane,
- zastosować ogólne zasady kompozycji obrazu fotograficznego w fotografii reportażowej,
- wykonać zestaw zdjęć reportażowych techniką cyfrową z wykorzystaniem funkcji
automatycznego i manualnego trybu pracy,
- zaplanować wykonanie zdjęcia ukazującego ludzi i obiekty w ruchu,
- zastosować metodę błysku dopełniającego w fotografii reportażowej,
- sfotografować z wykorzystaniem światła odbitego lampy błyskowej,
- rozróżnić rodzaje zdjęć reportażowych,
- stosować zasady wykonywania poszczególnych rodzajów zdjęć reportażowych,
- wykonać zdjęcia reportażowe w różnych warunkach oświetleniowych w plenerze,
- wykonać zdjęcia reportażowe z wykorzystaniem lampy błyskowej oraz światła zastanego
w danym pomieszczeniu,
- wykonać zdjęcia reportażowe w pomieszczeniach z użyciem lampy błyskowej,
- przewidzieć czas naświetlania obiektów w ruchu w celu uzyskania tzw. efektu zamrożenia
ruchu,
- wybrać odpowiednie miejsce do wykonania jak najciekawszych ujęć podczas meczów
koszykówki, piłki ręcznej, piłki siatkowej i piłki ręcznej,
- zaplanować reportaż fotograficzny składający się z zestawu zdjęć tak aby przedstawiał
całość wydarzenia,
- wydobyć z tła główny motyw zdjęcia reportażowego,
- zastosować zasady zachowania się podczas wykonywania zdjęć reportażowych,
- zastosować różne rodzaje perspektywy fotografowania przy wykonywaniu zdjęć
reportażowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Dobór sprzętu i materiałów do wykonywania zdjęć
reportażowych
4.1.1. Materiał nauczania
Reportażem nazywamy ten rodzaj fotografii, która zajmuje się życiem codziennym ludzi,
zdarzeniami, wypadkami, która jest silnie związana z rzeczywistością. Fotografia ta opowiada
o zajęciach ludzi i o ich uczuciach. Ukazuje świat i stosunki panujące miedzy ludz
mi.
Odnajduje w ludziach rysy ich charakteru, dociera do wnętrza człowieka, ukazuje warunki
w jakich żyje, odsłania nawet środowisko, z którego pochodzi. [ Poz. 1 s. 8]
Charakter zdjęć reportażowych zmusza fotografa do stosowania sprzętu i materiałów, które
pozwolą mu na swobodne poruszanie się w czasie wykonywania swojej pracy. Zarówno sprzęt jak
i materiały muszą być na tyle dobrej klasy, aby wykonane zdjęcia były wysokiej jakości. Fotograf
znający ogólne zasady wykonywania reportażu powinien poradzić sobie z każdym zamówieniem
klienta. Musisz pamiętać, że klient zamawiający zdjęcia reportażowe u profesjonalnego fotografa
ma prawo żądać wykonania usługi na najwyższym poziomie zarówno technicznym jak
i kompozycyjnym. Jest to trudne o tyle, że używając sprzętu i materiałów zapewniających swobodę
fotografowania często godzimy się na niższą (ale wcale nie średnią czy niską) jakość techniczną.
Nikt nie będzie przecież wykonywał zdjęć reportażowych z użyciem ciężkich i nieporęcznych
aparatów wielkoformatowych czy nieco mniejszych, średnioformatowych, które dają, co prawda
bardzo dobrą jakość, ale są dość nieporęczne w użyciu i drogie w eksploatacji.
Wybór sprzętu i materiałów
Do wykonywania fotografii reportażowej stosujemy obecnie dwie techniki zdjęciowe:
tradycyjnÄ… i cyfrowÄ….
Zarówno tradycyjny jak i cyfrowy, nowoczesny aparat stosowany do zdjęć reportażowych
powinien mieć następujące możliwości techniczne:
- możliwość nastawiania ręcznego trybu warunków ekspozycji, ogniskowej obiektywu i ostrości,
- w aparatach tradycyjnych automatyczny przesuw filmu w jednÄ… i drugÄ… stronÄ™,
- sprawny i szybki system nastawiania ostrości (autofocus),
- pomiar światła TTL zarówno dla światła ciągłego jak i dla systemowo z nim sprzężonej
lampy błyskowej,
- możliwości synchronizacji lampy błyskowej na pierwszą lub drugą kurtynę (bezpośrednio
po otwarciu pierwszej kurtynki migawki lub po naświetleniu  przed zamknięciem drugiej
kurtynki migawki).
Dodatkowe, ułatwiające fotografowanie reportażu tryby pracy aparatów to: program (P),
priorytet przysłony (Av), priorytet czasu naświetlania (Tv) oraz program tematyczny  Sport .
Przy wykonywaniu fotografii reportażowej techniką tradycyjną najporęczniejszym
sprzętem jest małoobrazkowa lustrzanka jednoobiektywowa z zestawem obiektywów zoom
w zakresach ogniskowych od 28 mm do nawet 1000 mm.
Do wykonywania większości typowych, usługowych zdjęć reportażowych wykonywanych
tradycyjną techniką zdjęciową wystarczy zazwyczaj jeden obiektyw zmiennoogniskowy
z zakresem ogniskowych 28  90 mm. Taki obiektyw jest wystarczający, ponieważ obiektywy
o ogniskowych poniżej 28 mm powodują przy zdjęciach reportażowych nieprzyjemne
zniekształcenia a obiektywy powyżej 90 mm są przydatne przy wykonywaniu zdjęć
reportażowych specjalistycznych takich jak zdjęcia sportowe (mecze piłki nożnej) czy zdjęcia
z życia zwierząt (wtedy niezastąpione będą obiektywy o zmiennej ogniskowej np. 90-300 mm,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
lub o stałej ogniskowej 500 czy 1000 mm). Fotografując aparatem cyfrowym oczywiście
należy ogniskowe te odpowiednio przeliczyć.
Wykonując fotoreportaże aparatem tradycyjnym najczęściej używa się błon negatywowych
barwnych. Dobór czułości błon negatywowych należy przeprowadzić poprzez rozpoznanie
warunków oświetleniowych, w których będziemy realizowali zamówienie. Jeśli będziemy
fotografować w plenerze przy bezpośrednim oświetleniu słonecznym to musimy zastosować
błon negatywowe o mniejszej czułości  100 czy 200 ISO (nawet posiadając w aparacie bardzo
krótkie czasy otwarcia migawki). Wykonując zdjęcia reportażowe w pomieszczeniach, nawet
najlepiej oświetlonych dobrze jest używać błon negatywowych wysokoczułych  najlepiej
o czułości 400 ISO. Błony negatywowe o wyższych czułościach nie posiadają już tak dobrych
parametrów technicznych i klienci mogą nie być usatysfakcjonowani jakością zdjęć.
Niekiedy klienci życzą sobie zdjęć reportażowych stylizowanych na stare. Można
wówczas wykonać usługę na błonie negatywowej czarno-białej i wykonać kopie pozytywowe
metodÄ… tradycyjnÄ…. Jednak takie prace zalicza siÄ™ do technik specjalnych i nie wykonuje siÄ™ ich
standardowo.
Do wykonywania zdjęć reportażowych techniką cyfrową najlepiej nadają się aparaty
cyfrowe typu lustrzanka, lecz można takie prace wykonywać również za pomocą lepszych
cyfrowych aparatów kompaktowych zaopatrzonych w stopki sprzęgające je z systemowymi
lampami błyskowymi. Generalnie, do zdjęć reportażowych wykonywanych lustrzankami
cyfrowymi stosuje siÄ™ obiektywy typu zoom o ogniskowych w zakresie od 15 do 55 mm.
Porównując wady i zalety tradycyjnej techniki zdjęciowej do cyfrowej można powiedzieć,
że w stosunku do aparatów tradycyjnych aparaty cyfrowe mają gorsze parametry
w następujących zakresach:
- parametry rejestracji obrazu a w szczególności szumy w obrazie przy większych
czułościach i mniejszą rozpiętość tonalną przez co mniejszą tolerancję na błędy
w naświetleniu niż tradycyjny materiał negatywowy barwny,
- rejestracja cyfrowa ma gorszą tonalność od rejestracji na błonach negatywowych
barwnych,
- prześwietlenie zdjęć cyfrowych praktycznie wyklucza możliwość sprzedania ich klientowi,
- starsze modele aparatów nie są w stanie wykonać na raz większych serii zdjęć (np. przy
fotografowaniu dzieci podchodzÄ…cych kolejno do komunii).
Aparaty cyfrowe w stosunku do aparatów tradycyjnych mają dłuższą listę zalet:
- ilość wykonanych zdjęć nie jest ograniczona ilością 36 klatek na filmie lecz pojemnością
karty pamięci, czasami tak pojemnej że można zarejestrować na niej nawet kilkaset zdjęć
z najwyższą rozdzielczością,
- nowsze modele aparatów posiadają stabilizatory optyczne zabezpieczające przed
poruszeniem zdjęć podczas ich wykonywania nawet przy dość długim czasie otwarcia
migawki (podobne stabilizatory w aparatach tradycyjnych są o wiele droższe przez co
mniej powszechne w użyciu),
- przy wykonywaniu zdjęć zarobkowo, ważnym elementem jest ekonomiczność - przy
pracach wykonywanych techniką cyfrową odchodzi nam koszt błony negatywowej, który
zajmuje niebagatelną pozycję w kosztach materiału do wykonania usługi,
- zdjęcia wykonane cyfrowo można prawie od razu nagrać na płytę CD czy zamieścić
w Internecie (np za pomocą przenośnego komputera) i sprzedać klientowi nie ponosząc
praktycznie żadnych kosztów,
- zdjęcia reportażowe wykonane metodą cyfrową można w prosty sposób poddać retuszowi
i kadrowaniu a także dokonać korekcji koloru czy konwersji do skali szarości.
Przed przyjęciem zlecenia dobrze by było abyś dokładnie wypytał klienta o warunki, w których
przyjdzie ci realizować zamówienie (przestrzeń, wielkość pomieszczeń, oświetlenie). Czasami też
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
dobrze jest wcześniej obejrzeć miejsce wykonania reportażu w porze dnia, gdy będzie on
wykonywany (np. może wtedy padać na modeli bezpośrednie światło słoneczne przez okna), celem
dobrania odpowiedniego sprzętu i materiałów do zrealizowania zamówienia.
Pamiętaj, aby przed wykonaniem usługi umówić się z klientem czy w ramach opłaty za
wykonaną usługę otrzymuje tylko zdjęcia w formie kopii pozytywowych i np. plików na płycie
w małej rozdzielczości (np 480 x 640 pikseli), czy również otrzymuje wywołaną błonę
negatywową lub oryginały plików, z których wykonano odbitki.
Lampa błyskowa jest kolejnym elementem wyposażenia fotoreportera. Przy
profesjonalnym wykonywaniu zdjęć reportażowych, bardzo rzadko i to prawie wyłącznie
w sytuacjach awaryjnych, używa się lampy błyskowej wbudowanej w aparat. Jest ona
zazwyczaj małej mocy i sprzyja powstawaniu efektu czerwonych oczu. Do prac zawodowych
używa się lamp błyskowych, o liczbie przewodniej minimum 35 dla kąta widzenia obiektywu
standardowego, systemowo sprzężonych z aparatem fotograficznym (zarówno cyfrowym jak
i tradycyjnym). Bardzo przydatną cechą profesjonalnych lamp błyskowych jest możliwość
odchylania, zarówno w pionie jak i poziomie, głowicy z reflektorem lampy. Podczas
wykonywania zdjęć reportażowych lampą błyskową steruje automatyka aparatu lub lampy
a my możemy zadawać poprawki naświetleń bezpośrednio sterując jej pracą za pomocą
aparatu.
Do lampy błyskowej przydaje się często ekran rozpraszający jej światło. W niektórych
lampach, w obudowie schowany jest miniaturowy, biały ekran, którego można użyć
w odpowiednich sytuacjach. Można też dokupić specjalnie produkowany ekran do
odpowiedniego typu lampy błyskowej. Dobrze też sprawdza się kawałek sztywnej, białej kartki
przymocowany gumką recepturką do ruchomej części lampy błyskowej zawierającej z
ródło
światła. Regulowanie wielkości takiego ekranu nie nastręcza żadnej trudności gdy zachodzi
potrzeba zmniejszenia go lub zwiększenia.
Statyw w fotografii reportażowej przydaje się dość rzadko. Pomocny jest przy
wykonywaniu zdjęć np. sportowych przy użyciu obiektywu o bardzo długiej ogniskowej.
Polecam również wykorzystanie statywu podczas wykonywania zdjęć reportażowych
z uroczystości ślubnych w kościele  w celu wykonania zdjęć przy długim czasie naświetlania,
w świetle zastanym, gdy fotografowane osoby pozostają we względnym bezruchu. Do zdjęć
reportażowych częściej stosuje się tzw.  monopod który jest odmianą statywu o jednej nodze.
Zapewnia on nieco większą stabilność aparatu niż przy zdjęciach  z ręki .
Torba reporterska to  sejf fotografa. Zabezpiecza sprzęt przed uszkodzeniami dzięki
odpowiednio skonstruowanym ściankom zewnętrznym i miękkim przegrodom wewnątrz. Nie
warto oszczędzać na zakupie dobrej dużej torby.
Przygotowanie sprzętu fotograficznego do wykonania zdjęć reportażowych polega
głównie na sprawdzeniu jego stanu technicznego i jego kompletności. Przed udaniem się na
miejsce wykonywania reportażu sprawdz
po kolei:
" działanie wszystkich mechanizmów aparatu, oraz ustawień które mogłeś zmienić przy
poprzednim używaniu aparatu np. czy w aparacie tradycyjnym nie jest przestawiona
czułość filmu (z ustawienia DX na manual), tryby zwijania błony fotograficznej itp.,
" czy obiektywy które masz zamiar używać działają prawidłowo z aparatem, którego
będziesz używał,
" czy elementy optyczne aparatu (celownik, ekran, lustro) i obiektywy (soczewka przednia
i tylna) nie wymagają czyszczenia  jeśli tak to wyczyść,
" stan naładowania baterii (zawsze powinieneś mieć też świeże, zapasowe baterie),
" czy posiadasz wszystkie akcesoria takie jak: mocowanie lampy błyskowej, kable
połączeniowe do lampy i dedykacje (przy dużych lampach mocowanych za pomocą śruby
statywowej),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
" czy w aparacie cyfrowym jest karta pamięci właściwej pojemności i czy masz zapasową
(sprawdzonÄ… i sformatowanÄ…),
" czy posiadasz wystarczającą ilość i wybór materiałów zdjęciowych z co najmniej jedną
rolką błony negatywowej w nadmiarze,
" czy posiadasz właściwą do aparatu i sprawną lampę błyskową oraz zapas baterii (2 komplety),
" czy posiadasz ze sobą ekran odbijający światło lampy błyskowej,
Jeśli już to wszystko sprawdzisz, zabierz ze sobą więcej sprzętu niż powinieneś, by być
przygotowanym na wszelkie nieprzewidziane sytuacje podczas wykonywania zdjęć
reportażowych, bo nie można nigdy do końca przewidzieć sytuacji, w których przyjdzie Ci
realizować zadanie. Wez
też ze sobą lekki statyw lub chociaż monopod oraz sprzęt do
czyszczenia obiektywów. Spakuj wszystko do solidnej torby reporterskiej i wyruszaj do pracy.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje aparatów fotograficznych stosuje się najczęściej do wykonywania zdjęć
reportażowych?
2. Jakie czynniki należy uwzględnić w doborze sprzętu i materiałów do wykonywania zdjęć
reportażowych?
3. Jakie rodzaje obiektywów i o jakich ogniskowych najczęściej stosuje się do wykonywania
zdjęć reportażowych tradycyjnym aparatem fotograficznym?
4. Jakie rodzaje obiektywów i o jakich ogniskowych stosuje się najczęściej do wykonywania
zdjęć reportażowych cyfrowym aparatem fotograficznym?
5. Jakie zalety ma tradycyjna technika zdjęciowa wykonywania zdjęć reportażowych
w stosunku do techniki cyfrowej?
6. Jakie zalety ma cyfrowa technika zdjęciowa wykonywania zdjęć reportażowych
w stosunku do techniki tradycyjnej?
7. Jaka najmniejsza liczba przewodnia lampy błyskowej jest zalecana do wykonywania zdjęć
reportażowych?
8. Do czego może się przydać biała kartka oraz gumka recepturka podczas wykonywania
zdjęć reportażowych?
9. Kiedy zdjęcia reportażowe można lub należy wykonywać przy użyciu statywu?
10. Co należy sprawdzić przed wyruszeniem w teren gdzie będziesz realizował zdjęcia
reportażowe?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz odpowiedni sprzęt i materiały do wykonania zdjęć reportażowych techniką
tradycyjnej fotografii barwnej, w zależności od warunków występujących w terenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4) zaplanować w formie pisemnej warunki (oświetleniowe, przestrzenne itp.), do których
będziesz konfigurował sprzęt i materiały fotograficzne,
5) wybrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
fotografii reportażu, dla wcześniej rozpoznanych (bądz
zaplanowanych) warunków,
6) wybrać z zestawu wyposażenia odpowiednie materiały fotograficzne do wykonywania
fotografii reportażu, dla wcześniej rozpoznanych (bądz
zaplanowanych) warunków
reportażowych,
7) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu i materiałów do wykonywania zdjęć reportażowych,
8) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z dostępem Internetu i standardowym oprogramowaniem,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- różne rodzaje aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statyw, monopod (co najmniej 1 na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt na grupę),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
pracowni),
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 szt. do każdego dostępnego obiektywu),
- lampy błyskowe o różnej mocy, systemowe do poszczególnych typów aparatów,
- zestaw do czyszczenia obiektywów (1 zestaw na zespół),
- rękaw światłoszczelny,
- materiały zdjęciowe do fotografii czarno-białej i barwnej, pozytywowe i negatywowe
o różnych czułościach i typach do odpowiednich aparatów (typ 120 i 135  komplet na
zespół),
- kartki A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, gumka recepturka, długopis.
Ćwiczenie 2
Wybierz odpowiedni sprzęt i materiały do wykonania zdjęć reportażowych techniką
fotografii cyfrowej, w zależności od warunków występujących w terenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki (oświetleniowe, przestrzenne itp.), do których
będziesz konfigurował sprzęt i materiały fotograficzne,
5) wybrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
fotografii reportażu, dla wcześniej rozpoznanych (bądz
zaplanowanych) warunków,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
6) wybrać z zestawu wyposażenia odpowiednie materiały fotograficzne do wykonywania
fotografii reportażowej, dla wcześniej rozpoznanych (bądz
zaplanowanych) warunków
reportażowych,
7) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu i materiałów do wykonywania zdjęć reportażowych,
8) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z dostępem do Internetu i standardowym oprogramowaniem,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- różne rodzaje aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy, nośniki pamięci,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statyw, monopod (co najmniej 1 na zespół )
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt na grupę)
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni.
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 szt do każdego dostępnego obiektywu)
- lampy błyskowe, systemowe do poszczególnych typów aparatów o różnej mocy
- zestaw do czyszczenia obiektywów (1 zestaw na zespół)
- rękaw światłoszczelny,
- kartki A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, gumka recepturka.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować czynniki, które mają wpływ na dobór sprzętu i materiałów
ðð ðð
wykorzystywanych do wykonywania prac z zakresu fotografii reportażowej ?
2) dobrać zestaw sprzętu w zależności od warunków w jakich będziesz
ðð ðð
wykonywał zdjęcia reportażowe?
3) dobrać odpowiednią czułość matrycy aparatu cyfrowego aby uzyskać
ðð ðð
najlepszą jakość zdjęć reportażowych?
4) sprawdzić kompletność i stan sprzętu przed wyruszeniem do realizacji zdjęć
ðð ðð
reportażowych?
5) dobrać sprzęt fotograficzny w zależności od charakteru zamówienia?
ðð ðð
6) wyjaśnić kiedy, przy wykonywaniu zdjęć reportażowych, niższa czułość
ðð ðð
materiału zdjęciowego będzie bardziej wskazana niż czułość wyższa?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Oświetlenie w fotografii reportażowej
4.2.1. Materiał nauczania
Najkorzystniejsze w fotografii reportażowej jest używanie światła zastanego w danej
sytuacji i danym miejscu. Oświetlenie takie nadaje zdjęciu charakteru autentyczności
odwzorowującej klimat czasu i miejsca, w którym zostało wykonane. Czasem fotoreporter
chcąc przekazać charakter miejsca lub sytuacji decyduje się na rezygnację z technicznej
doskonałości zdjęć na rzecz przekazania autentyzmu. Niejednokrotnie to właśnie zdjęcia
poruszone, niedoświetlone czy lekko nieostre są odbierane przez widza jako bardziej
autentyczne niż te technicznie doskonałe.
Nie oznacza to bynajmniej, że w reportażu oświetlenie jest efektem przypadku
(przynajmniej nie zawsze). Fotograf wykonujący zdjęcia reportażowe najczęściej świadomie
decyduje o wyborze odpowiedniego miejsca fotografowania w stosunku do panujÄ…cego
oświetlenia a w szczególności oświetlenia elementu głównego, który stanowi treść tematu
reportażu. Elementy, które przeszkadzają w kompozycji zdjęcia  zgubić można również
stosując odpowiedni dobór miejsca fotografowania w stosunku do panującego oświetlenia
(umieszczając je w cieniach) lub poprzez małą głębię ostrości (gdzie tylko motyw główny
będzie ostry).
Fotografowie wykonujący fotoreportaże preferują światło rozproszone, które przekazuje
naturalne bogactwo tonalne przedmiotów oraz ich najdrobniejsze szczegóły. Przy całkowitym
zachmurzeniu oświetlenie ze wszystkich kierunków będzie jednakowe. Wówczas zdjęcia
wykonuje się łatwiej, ponieważ fotograf nie znajdzie się nigdy w pozycji  pod światło
w stosunku do bezpośredniego światła słonecznego. Niestety przy takim oświetleniu istnieje
niebezpieczeństwo, że temat główny zdjęcia może tonalnie zlać się z tłem i przestanie być
widoczny. Dlatego też wykonywanie fotografii reportażowej w oświetleniu rozproszonym
wymaga stosowania zasad kompozycji obrazu zapobiegajÄ…cych takiemu zjawisku.
Oświetlenie bezpośrednie słoneczne jest z natury kontrastowe i zmniejsza tonalność
przedmiotów ale przy tym powoduje optyczne wzbogacenie zależności przestrzennych.
A
atwiej zatem jest wyodrębnić obiekty z tła.
Jeśli fotoreporter jest zmuszony skoncentrować się na wierności odtworzenia wizerunku
tematu głównego (a nie na autentyzmie związanym z oddaniem właściwego dla warunków
oświetleniowych) nawet w terenie musi się posiłkować światłem lampy błyskowej.
W fotoreportażu wykonywanym w dzień na zewnątrz  fotografujemy głównie przy
wykorzystaniu panującego oświetlenia dziennego. Niestety, w otwartej przestrzeni, prawie
nigdy nie mamy wpływu na to, przy jakich warunkach oświetleniowych będziemy wykonywać
naszÄ… pracÄ™.
Gdy sytuacja zmusi Cię do sfotografowania kogoś pod światło w słoneczny dzień
a chcesz by twarz była dobrze widoczna to z małej odległości (1-2 metrów) możesz posłużyć
się doświetleniem przez małą lampę wbudowaną w aparat. Jeśli jesteś zmuszony wykonywać
zdjęcia reportażowe w szerszych planach i z większej odległości (3-6 metrów) przy
bezpośrednim świetle słonecznym dającym duże kontrasty to musisz zaopatrzyć się w lampę
błyskową o dużej liczbie przewodniej (minimum 45) i wykonywać zdjęcia z jej użyciem
(oczywiście tylko wtedy, gdy większość twarzy fotografowanych przez nas osób będzie
znajdowała się w cieniu no i oczywiście w sytuacji, gdy fotografujesz pod światło). Taka
metoda doświetlania miejsc nieoświetlonych nosi nazwę  metody błysku dopełniającego .
W takich warunkach trzeba się liczyć z koniecznością użycia lampy błyskowej do
wyrównywania kontrastu na twarzy modeli. W związku z tym trzeba będzie używać
najkrótszego, możliwego czasu zapewniającego synchronizację z lampą błyskową, który
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
w większości obecnie używanych aparatów wynosi około 1/125 -1/250 sek. Przy tak długim
(jak na oświetlenie słoneczne) czasie trzeba użyć dość dużej liczby przysłony, a przy materiale
negatywowym o czułości 400 lub 800 ISO może się okazać, że nie mamy w obiektywie
odpowiednio dużej liczby przysłony. Ponadto używana w tym celu lampa musi być
odpowiednio dużej mocy, by wystarczająco intensywnie oświetlić obiekty w przestrzeni przez
nas fotografowanej (najczęściej do 3  6 metrów) przy zastosowaniu dużej liczby przysłony
(czasami nawet 16 czy 22). Nie trudno policzyć, że dla błony negatywowej 100 ISO
fotografując przy przysłonie 22 z odległości 2 metrów lampa błyskowa musi mieć liczbę
przewodnią 44. Lampa musi być skierowana na wprost (kierunek świecenia równoległy do osi
optycznej obiektywu).
a) b)
Fot. 1. Zdjęcia reportażowe wykonywane pod światło:
a) z wykorzystaniem panującego oświetlenia b) z użyciem błysku dopełniającego. y
ródło: Materiały autorskie.
Z podobną sytuacją możesz się spotkać fotografując w słoneczny dzień
w pomieszczeniach posiadających duże okna od strony południowej lub zachodniej.
Bezpośrednie światło słoneczne wpadające przez okna może plamami oświetlać fotografowane
osoby powodując bardzo duży kontrast pomiędzy osobami oświetlonymi i nieoświetlonymi.
Najgorzej będzie wówczas, gdy będziesz musiał sfotografować na jednym zdjęciu dwie osoby
 jedną stojącą w słońcu a drugą w cieniu. Jest tylko jedno wyjście. Musisz zastosować na tyle
intensywne oświetlenie za pomocą lampy błyskowej by zrównoważyło lub nawet przewyższyło
oświetlenie słoneczne. Co prawda musisz pogodzić się z tym, że tło będące zazwyczaj w cieniu
może być smoliście czarne ale za to obydwie osoby będą widoczne na zdjęciu jako jednakowo
oświetlone. Oczywiście stosujesz wtedy metodę fotografowania opisaną w poprzednim
akapicie.
a) b)
Fot. 2. Zdjęcia reportażowe wykonywane w pomieszczeniu gdzie jedna z osób jest w cieniu a druga jest intensywnie
oświetlona przez bezpośrednie światło słoneczne. Na zdjęciu  a zdjęcie przy świetle zastanym,
na zdjęciu  b wykorzystano światło lampy błyskowej na zasadzie opisanej w tekście.
y
ródło: Materiały autorskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wykonując fotoreportaż w pomieszczeniu, gdzie jest dosyć widno masz do wyboru albo
użyć wysokiej czułości materiału zdjęciowego bez użycia lampy błyskowej, czym narażasz się
na duże ziarno, niezbyt rzetelne odwzorowanie barw lub  zaszumienie w obrazie cyfrowym,
albo możesz wybrać mniejszą czułość materiału zdjęciowego i użyć lampy błyskowej.
Nowoczesne aparaty zapewniają bardzo zaawansowane metody pomiaru światła błyskowego
zapewniające dość delikatne doświetlanie lampą, gdy w pomieszczeniu jest dość jasno. Aby
jednak wykonywać zdjęcia na wysokim poziomie technicznym autor poradnika zaleca
stosowanie oświetlenia światłem lampy błyskowej odbitym od różnych powierzchni, które dają
światło zdecydowanie bardziej rozproszone niż bezpośrednie światło lampy błyskowej
skierowanej na wprost. W przypadku wykonywania zdjęć reportażowych takimi płaszczyznami
mogą być: niski, biały sufit (pomieszczenie o wys. 2.5  3 metrów), biała ściana w stronę,
której kierujemy błysk lampy, lub wreszcie specjalnie do tego celu produkowane ekrany
nasadzane na lampy błyskowe (choć równie dobrze sprawdza się biała kartka przymocowana
do lampy przy pomocy gumki recepturki). Ekrany mocowane do lampy błyskowej mogą mieć
różne wielkości. Jeśli fotografujemy w pomieszczeniach z niskim, białym sufitem to ekran na
lampie może być mniejszy. Nie polecam fotografowania wyłącznie z użyciem światła odbitego
od sufitu, bo gdy główna ilość światła będzie padać z sufitu (oświetlenie górne) w oczodołach
pojawiÄ… siÄ™ wyraz
ne, głębokie cienie. Mały ekranik zamontowany na lampie da nam nieco
oświetlenia przedniego, które wypełni te cienie. Jednocześnie światło odbite od sufitu da nam
prawie równomierne oświetlenie całego pomieszczenia (nawet gdy będzie w nim całkiem
ciemno). Gdy fotografujemy w pomieszczeniach gdzie sufit jest wysoko nie możemy liczyć na
światło od niego odbite i dlatego należy zastosować większy ekran  nawet o wielkości kartki
A4. Aby skutecznie posługiwać się takim sposobem oświetlania zdjęć reportażowych
potrzebna jest lampa o dużej liczbie przewodniej. W praktyce lampa błyskowa o liczbie
przewodniej 45 pozwala na wykonywanie zdjęć z ekranem odbijającym z odległości około 4-5
metrów przy czułości błony negatywowej 400 ISO. Główną zaletą tej metody jest to, że osoby
znajdujące się w różnych odległościach od obiektywu (i oczywiście też od lampy błyskowej) są
w miarę równo oświetlone dość miękkim światłem sprawiającym wrażenie naturalnego.
Stosowanie w reportażu światła lampy błyskowej odbitej od ekranów i innych białych
płaszczyzn daje nam namiastkę oświetlenia zastanego. Fotografując ze światłem lampy
błyskowej odbitym od ekranu można też skutecznie wykorzystać oświetlenie zastane w danym
pomieszczeniu. Wymaga to jednak wprawy, z tej racji, że taka technika wykonywania zdjęć
pozostawia mały margines na ewentualne błędy fotografa. Warto ją jednak stosować z uwagi
na uzyskanie na zdjęciu oświetlenia zbliżonego do naturalnego a więc sugerującego autentyzm
fotografowanej sytuacji. Aby skutecznie wykorzystać światło zastane do oświetlenia dalszych
planów zdjęcia należy dokonać pomiaru tego światła i ustawić w aparacie takie parametry
naświetlania (czas i przysłonę), dla których światłomierz będzie wykazywał niedoświetlenie od
2 do 3 razy. Wieczorem, w widnym kościele, przy użyciu materiału zdjęciowego o czułości
400 ISO możesz uzyskać warunki naświetlania np. takie: przysłona 4 czas 1/30 sek.. Na lampie
natomiast, jeśli pracujesz w trybie  auto musisz ustawić wartość przysłony wskazującą
dwukrotne prześwietlenie (jeśli na obiektywie ustawiłeś przysłonę 4 to na lampie ustaw 5,6).
Jeśli lampa pracuje w trybie TTL nie musisz stosować żadnych poprawek i zdajesz się na pracę
w trybie pełnej automatyki sterowania lampą błyskową. Przy tak ustawionej konfiguracji
sprzętu możesz uzyskać prawidłowo, niezbyt kontrastowo oświetlony plan pierwszy oraz
dalsze plany nieco ciemniejsze (niedoświetlone 2-3 razy), ale za to z dużą ilością szczegółów
złagodzonych przez małą głębię ostrości. Jeśli duże pomieszczenie jest stosunkowo jasne to
niefachowiec nie zorientuje się, że zdjęcia były wykonane z użyciem lampy błyskowej.
Na zakończenie kilka słów o minusach stosowania tej metody:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
" długi czas naświetlania (czasami nawet 1/15 czy 1/20 sek.) może wpłynąć na
poruszenie takich zdjęć więc trzeba stosować obiektywy o stosunkowo krótkiej
ogniskowej, co niekorzystnie wpływa na perspektywę,
" z tego samego powodu należy stosować monopod lub wyćwiczyć bardzo stabilną
postawÄ™ podczas fotografowania,
" długi czas naświetlania dyskwalifikuje tą metodę przy fotografowaniu szybko
poruszających się obiektów np. sportowców,
" stosunkowo mała liczba przysłony, a co za tym idzie mała głębia ostrości, może sprawiać
problemy w zachowaniu ostrości wszystkich interesujących nas szczegółów,
" z powodu dużych strat światła odbitego od ekranu nie można wykonywać tym sposobem
zdjęć z większej odległości (ale z większej odległości fotografujemy z lampą błyskową
skierowaną na wprost a przy rozleglejszych przestrzeniach i tak to nie jest rażące),
" jeśli pomieszczenia są oświetlone rtęciówkami lub świetlówkami to dalsze plany mają
nieprzyjemnÄ… zielonÄ… lub zielono-niebieskÄ… dominantÄ™.
Powyżej opisana metoda sprawdza się dobrze przy wykonywaniu zdjęć reportażowych
z różnego rodzaju uroczystości takich jak jubileusze, wręczania nagród i medali, zdjęć
okolicznościowych czy z okazji imienin, ślubów, chrztów i komunii.
Stosowanie ekranów rozpraszających światło lampy błyskowej jest celowe nie tylko wtedy,
gdy fotografujemy w jasnych pomieszczeniach, ale i przy fotografowaniu w nocy na otwartej
przestrzeni lub w dużych ciemnych pomieszczeniach. Ekran założony na lampę błyskową daje
światło bardziej rozproszone niż sama lampa skierowana na wprost. Do oświetlania wizerunków
osób lepiej używać jest światła rozproszonego niż światła bezpośredniego.
Do fotografowania niektórych,  szybkich dyscyplin sportowych w halach najczęściej
stosuje się światło lampy błyskowej skierowanej na wprost i używa się najkrótszego
z możliwych czasów, zapewniających synchronizację z lampą błyskową. Jeśli fotografujesz na
materiale zdjęciowym o czułości 200 lub 400 ISO to hale sportowe są zazwyczaj tak jasno
oświetlone, że dalsze plany są również dobrze widoczne.
Pamiętaj też, że producenci aparatów fotograficznych starają się, aby zdjęcia
wykonywane aparatami ich firmy były jak najlepsze przy nawet skromnych umiejętnościach
fotografującego. Dlatego, jeśli masz nowoczesny aparat i nie czujesz się na siłach sprostać
warunkom jakie zastaniesz zawsze możesz ustawić aparat na tryb  program lub  auto i zdać
siÄ™ na  inteligencjÄ™ bezdusznej maszyny (co niekiedy bywa wykorzystywane i przez
wytrawnych zawodowców).
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń wykonania.
1. Na czym polega metoda błysku dopełniającego?
2. W jaki sposób wykonać zdjęcie dwóch osób gdy jedna jest w cieniu a druga jest
intensywnie oświetlona?
3. Dlaczego nie należy stosować światła lampy błyskowej odbitego od sufitu jako jedynego
z
ródła światła w fotografowaniu zdjęć reportażowych w ciemnym pomieszczeniu?
4. Jaka jest zaleta stosowania ekranów odbijających światło montowanych na lampie
błyskowej?
5. Jak należy ustawić parametry naświetlania zdjęć reportażowych z lampą błyskową aby
wykorzystać światło zastane do oświetlenia dalszych planów zdjęcia?
6. Jakie są wady stosowania światła lampy błyskowej odbitego od ekranów lub innych
płaszczyzn?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj co najmniej 3 zdjęcia reportażowe w terenie, przy bezpośrednim świetle
słonecznym z wykorzystaniem techniki błysku dopełniającego. Wykonaj pierwsze zdjęcie
z odległości około 1,5 metra, drugie  3 metry, trzecie 5-6 metrów. Ćwiczenie wykonaj
techniką fotografii tradycyjnej z użyciem barwnej błony negatywowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej sprzęt i materiały fotograficzne potrzebne do wykonania
ćwiczenia,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
fotografii reportażu, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiednie materiały fotograficzne do wykonywania
fotografii reportażu, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
7) uzgodnić z nauczycielem wyjście w teren (np. na boisko szkolne),
8) zapakować sprzęt do torby reporterskiej i wyjść w teren,
9) uzgodnić z członkami zespołu kolejność: kto najpierw fotografuje a kto służy jako model,
10) przygotować sprzęt do wykonania ćwiczenia,
11) ustawić się odpowiednio pod słońce w stosunku do fotografowanych modeli i wykonać
serię zdjęć zgodnie z warunkami określonymi w temacie ćwiczenia,
12) dokonać zamiany w zespole  kolejni członkowie zespołu powtarzają czynności z punktu 11,
13) wrócić z nauczycielem do pracowni i wywołać błonę negatywową, wybrać odpowiednie
ujęcia i wykonać powiększenia pozytywowe w formacie 9x13 cm,
14) nakleić wszystkie 3 zdjęcia na arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem
podsumowującym wykonanie ćwiczenia  czy na wszystkich zdjęciach twarze
fotografowanych osób są dobrze widoczne (jeśli nie to dlaczego),
15) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
16) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
17) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
18) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- różne rodzaje aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatową, lustrzanka
małoobrazkowa,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statyw, monopod (co najmniej 1 na zespół),
- światłomierze (minimum 1 szt na grupę),
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 szt do każdego dostępnego obiektywu),
- lampy błyskowe, systemowe do poszczególnych typów aparatów o różnej mocy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne o różnych czułościach i typach do odpowiednich
aparatów (typ 120 i 135)  komplet na zespół,
- sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie błon negatywowych i wykonanie kopii
pozytywowych,
- kartki A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, gumka recepturka, taśma dwustronnie
przylepna, nożyczki.
Ćwiczenie 2
Wykonaj co najmniej 3 zdjęcia reportażowe w kościele przy użyciu lampy błyskowej
z ekranem odbijającym oraz z wykorzystaniem światła zastanego do oświetlenia dalszych
planów. Ćwiczenie wykonaj techniką cyfrowej fotografii barwnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
fotografii reportażowej, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
6) uzgodnić wyjście poza szkołę z nauczycielem (np. do pobliskiego kościoła)
7) zapakować sprzęt do torby reporterskiej i wyjść w teren
8) uzgodnić z członkami zespołu kolejność: kto najpierw fotografuje a kto służy jako model
inscenizując uroczystość religijną,
9) uzyskać pozwolenie od księdza proboszcza na wykonanie zdjęć,
10) przygotować sprzęt do wykonania ćwiczenia,
11) wejść do kościoła i zachowywać się z powagą odpowiednio do miejsca,
12) zająć odpowiednie miejsca (fotograf i modele),
13) dokonać pomiaru światła zastanego i odpowiednio ustawić warunki ekspozycji,
14) wykonać serię zdjęć zgodnie z poleceniem zawartym w temacie ćwiczenia,
15) dokonać zamiany w zespole  kolejni członkowie zespołu powtarzają czynności
z punktów 11  13,
16) wrócić do pracowni, przenieść zdjęcia do pamięci komputera, dokonać selekcji zdjęć
i wykonać wydruki 3 zdjęć w formacie minimum 9x13 cm,
17) nakleić 3 zdjęcia na arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem podsumowującym
wykonanie ćwiczenia  czy na wszystkich zdjęciach wystarczająco widoczny jest zarówno
plan pierwszy jak i dalsze plany (jeśli nie to dlaczego?),
18) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
19) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
20) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
21) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z dostępem do Internetu zaopatrzony w podstawowy program do obróbki
zdjęć,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
- różne rodzaje aparatów fotograficznych cyfrowych,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- monopod (co najmniej 1 na zespół),
- światłomierze (minimum 1 szt na grupę),
- lampy błyskowe o różnej mocy, systemowe do poszczególnych typów aparatów,
- ekran odbijający światło odpowiedni typem do lampy błyskowej lub zamiennie biała kartka
papieru o gramaturze min. 160 g/m2 oraz gumki recepturki (1 szt na zespół),
- sprzęt i materiały umożliwiające wykonanie wydruków,
- kartki A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, gumka recepturka, taśma dwustronnie
przylepna, nożyczki.
Ćwiczenie 3
Wykonaj 3 zdjęcia reportażowe w ciemnym, niezbyt wysokim pomieszczeniu z białym
sufitem w następujący sposób: pierwsze zdjęcie z użyciem światła lampy błyskowej
oświetlającej obiekt bezpośrednio, drugie zdjęcie z użyciem światła lampy błyskowej
oświetlającej temat pośrednio poprzez odbicie światła od sufitu, trzecie zdjęcie z użyciem
światła lampy błyskowej oświetlającej temat pośrednio poprzez odbicie światła od sufitu
i niedużego ekranu odbijającego umieszczonego na lampie. Ćwiczenie wykonaj za pomocą
lustrzanki cyfrowej lub cyfrowego aparatu kompaktowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii
reportażowej, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
6) zaplanować sposób wykonania ćwiczenia a także ustalić, kto i w jakim momencie pełni rolę
fotografa a kto modela,
7) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) oświetlenie,
8) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia (aparat, lampa błyskowa, ekran odbijający, biała kartka papieru, gumki
recepturki),
9) wykonywać zdjęcia zgodnie z zaleceniami zawartymi w poleceniu ćwiczenia (pozostali.
członkowie zespołu spełniają rolę modeli),
10) zapisać, przy wykonywaniu kolejnych zdjęć, jaki był sposób ustawienia lampy błyskowej
11) wykonać pierwsze zdjęcie z lampą skierowaną na wprost  światło pada równolegle do osi
optycznej obiektywu,
12) wykonać drugie zdjęcie z lampą skierowaną w sufit  światło pod kątem innym niż prosty
w stosunku do płaszczyzny sufitu,
13) wykonać trzecie zdjęcie z lampą skierowaną w sufit i z założonym na lampę małym
ekranem (wielkości około 2 razy większej od powierzchni świecenia reflektora lampy
błyskowej) część światła odbija się od ekraniku zamontowanego na lampie a część światła
pada na sufit,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
14) zamienić się rolą z innym członkiem zespołu i pełnić rolę modela dla innych,
15) przenieść zdjęcia do komputera i dokonać opisu: na kartce z zapiskami sposobu ustawienia
oświetlenia lampy błyskowej nanieść numery plików ze zdjęciami im odpowiadających,
16) wybrać po 3 zdjęcia odpowiadające poleceniu zawartemu w temacie ćwiczenia,
17) wykonać po 3 kopie pozytywowe ze zdjęć odpowiadających tematowi ćwiczenia,
18) umieścić wykonane kopie pozytywowe na jednym arkuszu A4 i zaopatrzyć podpisami,
jakiej metody oświetlania używałeś przy którym zdjęciu,
19) dokonać pisemnie, na osobnej kartce papieru, krótkiej analizy oświetlenia na każdym
zdjęciu i uzasadnić, które ze zdjęć uważasz za najlepsze pod względem oświetlenia,
20) uporządkować miejsce pracy,
21) przedstawić nauczycielowi pracę do oceny,
22) dołączyć ocenione prace do teczki z portfolio.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z podstawowym oprogramowaniem do obróbki zdjęć,
- lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy z możliwością podłączenia systemowej
lampy błyskowej,
- systemowa lampa błyskowa dla danego typu aparatu o liczbie przewodniej minimum 35,
- ekran odbijający światło właściwy do danego typu lampy (1 szt. na zespół) lub zamiennie
kartka białego papieru A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, 2 gumki recepturki (1 komplet
na zespół),
- sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie uzyskanie kopii pozytywowych zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na ucznia).
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wykonać zdjęcie reportażowe przy świetle zastanym?
ðð ðð
2) posługiwać się ekranem odbijającym światło lampy błyskowej?
ðð ðð
3) ustawić parametry ekspozycji przy fotografowaniu w pomieszczeniu
ðð ðð
wykorzystaniem światła odbitego lampy błyskowej aby zarejestrować
elementy dalszych planów?
4) wykonać zdjęcie reportażowe w plenerze z zastosowaniem metody błysku
ðð ðð
dopełniającego?
5) wyjaśnić dlaczego stosowanie światła lampy błyskowej odbitego wyłącznie od
ðð ðð
sufitu nie jest polecane?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.3. Rozpoznawanie i wykonywanie zdjęć reportażowych
4.3.1. Materiał nauczania
Fotograf zajmujący się fotografią reportażową musi być na tyle dyskretny aby swoją osobą
nie wpływać na przebieg uroczystości i nie prowokować nienaturalnych zachowań u ludzi
których fotografuje. Wynika to z istoty samego reportażu fotograficznego, mającego być
odwzorowaniem rzeczywistości a nie wyreżyserowanym, fotograficznym komiksem.
Początkujących fotoreporterów można rozpoznać poprzez ich zachowanie. Jedni są nieśmiali
i mało przebojowi, przez co tracą okazję do wykonania ciekawych zdjęć, inni są nazbyt
przebojowi, niedelikatni i czasami bezczelni  wszędzie się wepchną, nie uszanują żadnej
świętości, myślą, że aparat w ich rękach usprawiedliwia każde zachowanie. Tacy ludzie
w większości nie mają pojęcia na temat fotografii reportażowej a swoją niekompetencję
nadrabiają wykonując szereg gestów i póz będących czasami komicznym spektaklem.
W wyniku coraz częściej zdarzających się takich  spektakli odgrywanych przez
fotografujących podczas uroczystości religijnych niektóre kurie diecezjalne w Polsce postanowiły
o przeprowadzeniu szkoleń dla fotografów i operatorów kamer, którzy wykonują rejestracje
podczas uroczystości religijnych. Po odbyciu takiego szkolenia fotograf otrzymuje identyfikator
ze zdjęciem oraz legitymację poświadczającą odbycie kursu. Przed wykonywaniem zdjęć na
ślubach, chrztach i podczas innych obrzędów religijnych fotograf jest zobowiązany skontaktować
się z celebransem uroczystości, pokazać mu identyfikator i zapytać o ewentualne uwagi, co do
fotografowania podczas przebiegu uroczystości. Nawet, jeśli nie masz takiego zaświadczenia ze
swojej kurii diecezjalnej prawdopodobnie ksiÄ…dz wyrazi zgodÄ™ na TwojÄ… pracÄ™, ale wtedy na
wszelki wypadek, zapytaj o zgodę kilka dni wcześniej.
Fotoreporter z klasÄ… (a dzisiaj to gatunek na wymarciu) jest niepozorny, wtapia siÄ™
w otoczenie, nie wpycha się nigdzie na siłę, lecz stanowczo prosi, aby umożliwić mu wykonanie
zdjęć w określonym celu (z góry udziela informacji na temat powodu wykonania zdjęć), zajmuje
dyskretne stanowisko skąd wykonuje zdjęcia nie afiszując się zbytnio. Klient zamawiający
fotoreportaż u profesjonalisty otrzyma zdjęcia pełne życia, naturalności, i nikt nie przypomni sobie
nawet, że podczas uroczystości był jakiś fotograf.
Pamiętaj, abyś wykonując fotoreportaż ubrał się odpowiednio do sytuacji  będziesz przecież
w centrum uwagi. Fotografując zawody sportowe śmiesznie będziesz wyglądał w garniturze a gdy
wystąpisz w krótkich spodenkach wykonując zdjęcia na ślubie możesz narazić się na zarzuty o brak
szacunku dla osób fotografowanych.
Wyróżniamy następujące rodzaje reportażu: reportaż rodzinny, sceny rodzajowe, reportaż
dokumentalny, reportaż sportowy, fotografia zwierząt, fotografia widowisk i koncertów.
Reportaż rodzinny jest wykonywany w gronie rodzinnym, w kręgu przyjaciół, w trakcie
zebrań towarzyskich, świąt, prywatnych uroczystości. Spacery, wakacje, podróże, każda
okazja, mogą służyć wzbogaceniu barwnej kolekcji zdjęć, których oglądanie stanie się dla
widzów prawdziwym świętem. Fotoreporter powinien starać się w lot uchwycić nowe
spojrzenie, ciekawe, pełne wyrazu sytuacje. Zamiast do pozowania trzeba przyzwyczaić
otoczenie do obecności aparatu fotograficznego, do traktowania go jak zwykłą, codzienną
rzecz. Nie ważne, że ktoś skrzywił się niemiłosiernie czy przyjął dziwną pozę. Właśnie takie
szczegóły ożywią zdjęcie, dzięki nim będzie ono wzruszające i pełne życia.
Reportaż rodzinny to również zdjęcia z tak ważnych uroczystości rodzinnych jak chrzest,
pierwsza komunia, ślub, które każdy lubi wspominać dzięki zdjęciom. Przy ich fotografowaniu
dobrze jest zerwać ze sztampą i sztywniactwem, uroczystym i napuszonym charakterem, aby
nadać im oryginalność i spontaniczność, radość i wzruszenie. Fotoreportaż z tego typu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
uroczystości powinien opowiadać o wszystkich ich etapach od początku do końca  być
swego rodzaju filmem. Na przykład zdjęcia reportażowe ze ślubu można zacząć robić w domu
panny młodej (przygotowania, zakładanie welonu, błogosławieństwo, państwo młodzi
wychodzą z domu). Następne zdjęcia powinny zarejestrować wydarzenia w Urzędzie Stanu
Cywilnego lub kościele (wejście, zakładanie obrączek, błogosławieństwo, wyjście z kościoła,
wsiadanie do samochodu), wreszcie powinny oddać także atmosferę przyjęcia weselnego,
uchwycić przyjazd państwa młodych, pierwszy taniec, toasty, życzenia, wręczanie prezentów i
dobrze bawiących się gości. Reportaż, aby stanowił zamkniętą całość, wymaga wykonania
wielu zdjęć z wykorzystaniem różnych rodzajów oświetlenia takich jak oświetlenie zastane czy
światło lampy błyskowej dającej światło bezpośrednie lub odbite. Pamiętaj zawsze, że ważne
jest aby fotografując, robić to dyskretnie i spokojnie, starając się nie zakłócić przebiegu
uroczystości. [Poz. 8 s. 206]
Fot. 3-8. Zestaw zdjęć ślubnych przedstawiający całość uroczystości. y
ródło: Materiały autorskie.
Sceny rodzajowe są interesujące dla osób lubiących zmienne i barwne aspekty
codziennego życia. Temat taki znajdzie się wszędzie tam, gdzie bywa fotograf: targ, ruchliwa
ulica, życie na wsi, szkoła. W czasie spaceru po mieście, podczas pobytu w nieznanej okolicy
fotografa interesują nie tylko zabytki historyczne, pomniki i krajobraz, lecz również
mieszkańcy tego regionu, ich praca, rozrywki. Zdjęcia tego typu ukazują wielorakie aspekty
życia codziennego. Do wykonania takich zdjęć wcale nie trzeba odbywać dalekich podróży,
można je wykonać na każdym rogu ulicy. Reportaż tego typu polega na chwytaniu w lot
drobnych, zabawnych, wzruszajÄ…cych czy malowniczych scen. Najlepszym sposobem zrobienia
drobnych zdjęć jest zmieszanie się z tłumem, fotograf powinien stać się bezimiennym jednym
z wielu przechodniem podpatrującym codzienne życie innych ludzi.
Fot. 9, 10. Zdjęcia scen rodzajowych. y
ródło: Materiały autorskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Reportaż dokumentalny  to taki, w którym fotograf jest, w pewnym sensie, oficjalnym
świadkiem wydarzeń o charakterze lokalnym, narodowym, międzynarodowym mających
miejsce w zasięgu jego obiektywu. Są to np. święta państwowe i kościelne, obchody
rocznicowe, festiwale, festyny i wszystkie inne codzienne i uroczyste objawy zorganizowanego
życia społecznego.
Zagadnienia te od strony fotograficznej podzielić możemy na kilka typów:
- Zebrania i konferencje. Zasadniczo jest to temat bardzo ubogi dla fotoreportera, toteż
większość fotografów prasowych nie przejmując się ostatecznym wynikiem robi zdjęcia
sposobem najprostszym, ale i najmniej ciekawym. Fotografuje prezydium i kilka
fragmentów sali. Istotnie, z tematu dużo więcej wydobyć nie można, chyba że ma miejsce
jakieś specjalne wydarzenie, ale są to bardzo rzadkie przypadki (chyba, że fotograf ma
wyjątkowy zmysł obserwacji).
Fot. 11, 12. Zdjęcia reportażowe z konferencji podczas Forum Fotografii Krajoznawczej.
y
ródło: Materiały autorskie.
- Wszelkiego rodzaju pochody uliczne (marsze, procesje,). SÄ… to akcje zorganizowane,
dostępne dla wszystkich fotografujących. Znając charakter takich powtarzających się
często uroczystości można z góry przewidzieć, co i gdzie się będzie działo, można więc
znalez
ć najlepszy punkt widzenia, tak pod względem oświetlenia jak i ujęcia tematu. Są to
widowiska dekoracyjne i wielobarwne, dlatego warto je fotografować na materiale
barwnym.
Fot. 13, 14. Zdjęcia reportażowe z procesji. y
ródło: Materiały autorskie.
- Inne uroczystości masowe, jak na przykład dożynki, festyny, widowiska uliczne. Najlepiej
jest jeżeli fotograf ma swobodę poruszania się. Może wtedy wybierać z dużych zespołów
interesujące go fragmenty, może stosować zbliżenia znacznie ułatwiające mu ciekawsze
ujęcia. Powodzenie w czasie fotografowania takich wydarzeń, zapewni mały rekonesans.
PrzygotowujÄ…c siÄ™ do fotografowania wydarzenia odbywajÄ…cego siÄ™ na wolnym powietrzu,
dobrze jest dzień lub dwa dni wcześniej przejść trasę, na której będzie się ono odbywać
i zastanowić się nad miejscami, z których będzie można fotografować. Dobrze jest
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
przyjrzeć się, w których miejscach można wejść trochę wyżej, by móc fotografować ponad
głowami tłumu. Może do tego posłużyć solidny murek ceglany, na który łatwo będzie się
wspiąć, albo okno na pierwszym piętrze budynku, z którego widać trasę (zakładając, że ma
się pozwolenie do wejścia na teren prywatny).
Fot. 15, 16. Zdjęcia z uroczystości masowych (koncert Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy)
y
ródło: Materiały autorskie.
W skład reportażu dokumentalnego wchodzą również tzw.  wielkie tematy np. trzęsienia
ziemi, powodzie, kataklizmy cywilizacji, katastrofy i wypadki. Przy fotografowaniu takich
wydarzeń obowiązuje fotoreportera zasada rzetelnej informacji, zaangażowania
emocjonalnego a przede wszystkim spokój i dyskrecja  należy wykonywać zdjęcia tak, aby nie
przeszkadzać ekipom ratunkowym.
Na reportaż dokumentalny może składać się jedno zdjęcie jak również seria zdjęć
ilustrujących ten sam temat, czyli tzw. zestaw. Zestaw nie może być zbieraniną przypadkowych
obrazków. Musi stanowić pewną logiczną całość, musi ilustrować określone zdarzenie.
Najprostszym, klasycznym schematem zestawu jest dobór następujących obrazów:
1. Ogólny widok miejsca interesującego nas zdarzenia.
2. Samo zdarzenie w ujęciu ogólnym (jeżeli teren jest za duży aby na zdjęciu czytelnie
pokazać całość, fotografujemy najistotniejszy jego element).
3. Szereg zdjęć pokazujących przebieg zdarzenia w poszczególnych jego fazach.
4. Zdjęcia osób odgrywających główne role w zdarzeniu.
5. Zdjęcia uzupełniające  na przykład miejsce po zdarzeniu.
Fotograf nie ma możliwości planowania wielkich wydarzeń historycznych; przychodzą do
niego same, najczęściej bez uprzedzenia. To, czy potrafi zrobić wartościowe zdjęcia, zależy
jedynie od jego orientacji i szybkiej decyzji. [Poz. 9, s. 204-206]
Reportaż sportowy przeznaczony jest dla miłośników sportu i fotografii. Fotografując
jakąkolwiek dyscyplinę sportu trzeba przestać być kibicem. Na boisku nie może znajdować się
nasza drużyna, która powinna wygrać, lecz zespoły które walczą między sobą. Zadaniem
fotografa jest zrobienie jak najlepszych zdjęć. Należy zatem wyłączyć emocje i chłodnym
okiem obserwować i wyławiać wszystkie sytuacje, które wydają się istotne dla pokazania
zawodów. [Poz. 6 , s.32.]
Istota fotografii sportowej polega na wybraniu właściwego momentu naciśnięcia spustu
migawki, gdy ruch obiektu osiąga punkt kulminacyjny. Ułamek sekundy może oznaczać
chwilę, w której jeden zawodnik pokonuje drugiego. Strategia fotografii sportowej polega
więc na nieustannej czujności, która zapewnić ma fotografowi znalezienie się we właściwym
miejscu o właściwym czasie.
Drugim bardzo ważnym elementem w fotografowaniu sportu jest wybór odpowiedniego
punktu, z którego wykonuje się zdjęcia. Należy starać się obserwować wydarzenie z takiego
miejsca, z którego nie tylko dobrze widać akcję, ale też ruch celu naszych zdjęć widziany
z tego punktu nie będzie nadmiernie szybki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Aby ułatwić Ci przystąpienie do wykonywania zdjęć podczas niektórych popularnych gier
zespołowych przedstawiam schematy boisk wraz z oznaczonymi gwiazdką miejscami,
z których można wykonać najbardziej widowiskowe zdjęcia reportażowe.
a)
b) c) d)
Rys. 1. Schematy boisk do: a) piłki nożnej, b) piłki siatkowej, c) koszykówki, d) piłki ręcznej.
Gwiazdką oznaczono miejsca z których najkorzystniej wykonywać zdjęcia reportażowe
[y
ródłó: Fotografuję sport, M. Nelken, P. Wójcik, Warszawa, WNT, 1987]
W fotografii sportowej często niezbędny okazuje się teleobiektyw lub obiektyw
długoogniskowy, dzięki którym można znacznie  przybliżyć się do fotografowanego
przedmiotu. Jest to bardzo istotne w sytuacji gdy nie możemy bliżej podejść do tematu
zdjęcia. Musisz jednak pamiętać, że w przypadku teleobiektywów każde, najmniejsze
nawet poruszenie ręką będzie widoczne na zdjęciu a czas naświetlania, który był
wystarczający przy fotografowaniu z ręki obiektywem standardowym, może okazać się za
długi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Fotoreporter sportowy musi pamiętać również o tym, że zdjęcia powinny być ostre i pełne
szczegółów. W tym celu należy starannie dobrać czas otwarcia migawki  jest on zależny od
założonej ostrości obrazu i szybkości kątowej ruchu obiektu zdjęcia. Jeśli ruchomy obiekt 
np. cyklista  jedzie w kierunku prostopadłym do osi zdjęcia, czas otwarcia migawki musi być
o wiele krótszy niż przy ruchu w kierunku zgodnym z osią obiektywu, podobnie należy
bardziej skrócić czas ekspozycji przy użyciu teleobiektywu i wypełnieniu tematem całej klatki
niż przy fotografowaniu obiektywem standardowym, w planie ogólnym.
Tabela 1. Maksymalny czas naświetlania przy fotografowaniu obiektów ruchomych.
Kierunek
Szybkość
ruchu
obiektu w Odległość od aparatu w metrach
względem
m/s (km/h)
aparatu
5 10 25 50 100
prostopadle 1/60 1/30 1/15 1/8 1/4
1,5 (5)
ukośnie 1/125 1/60 1/30 1/15 1/8
marsz
równolegle 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15
prostopadle 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15
5,5 (20)
ukośnie 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30
bieg
równolegle 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60
11,0 (40) prostopadle 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30
jazda na ukośnie 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60
rowerze
równolegle 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125
22,0 (80) prostopadle 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60
jazda ukośnie 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125
samochodem
równolegle 1/4000 1/2000 1/1000 1/500 1/250
y
ródło: [Nelken N., Wójcik P., Fotografuję sport. Warszawa, WNT, 1987, s..13]
Staranne nastawienie ostrości i dość duży otwór przysłony umożliwiają fotografowanie przy
krótkim czasie otwarcia migawki nawet na błonie o średniej czułości np. 200 ISO. Przy gorszych
warunkach oświetleniowych można użyć np. błon wysokoczułych 400, 800 lub 1600 ISO. Jeśli
dysponujemy aparatem z migawką centralną, bez krótkich czasów naświetlenia (1/250 lub 1/500 s),
to można z powodzeniem fotografować nim również  bardzo szybkie dziedziny sportu (wyścigi
samochodowe, wyścigi ślizgaczy, konkurencje narciarskie). W tym celu należy stosować technikę
polegającą na równym i spokojnym prowadzeniu aparatu za obiektem zdjęcia (panoramowanie)
i delikatnym wyzwoleniu migawki w odpowiednim momencie.
Fot. 17. Zdjęcie wykonane za pomocą  panoramowania  prowadzeniem aparatu za poruszającym się modelem.
y
ródło: Materiały autorskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Technika ta daje wspaniałe efekty przede wszystkim na zdjęciach barwnych, na których ostry
jest tylko ruchomy obiekt zdjęcia, natomiast tło jest poruszone, nieostre; pozwala ponadto
wyodrębnić ruch z otoczenia, które pełni rolę tła.
Do fotografowania sportu bardzo dobrze nadajÄ… siÄ™ aparaty cyfrowe. JednÄ… z ich zalet jest to,
ze można wykonywać tyle kolejnych zdjęć jakiejś akcji, ile potrzeba, a następnie wyrzucić te, które
okażą się bezużyteczne, nie martwiąc się o zmarnowaną błonę. Przy wykonywaniu takich zdjęć
z użyciem cyfrowych aparatów kompaktowych należy jednak uwzględniać opóz
nienie wyzwolenia
migawki: czas pomiędzy naciśnięciem spustu a rzeczywistą rejestracją obrazu może wynosić od
1/10 do nawet 1/2 sekundy. Pocieszającym jest fakt, że w nowszych aparatach typu lustrzanka
cyfrowa zjawisko opóz
nienia wyzwolenia migawki nie występuje.
Fotografia sportowa nie musi ograniczać się do samego przebiegu konkurencji - może polegać
na dokumentowaniu fanów, ich twarzy i ubiorów. Można też spróbować zarejestrować coś, co
dzieje się za kulisami wydarzeń  przygotowania do meczu, życie personelu pomocniczego albo
to, jak wygląda wydarzenie z perspektywy sędziego lub trenera. Dla kogoś, kto potrafi korzystać ze
swojej wyobraz
ni i znajomości sportu fotografia może pomóc odkryć takie aspekty jego ulubionego
sportu, jakie mogą być niedostępne dla zwykłych fanów.
Fot. 18-20. Fotoreportaż sportowy: koszykówka, piłka nożna, siatkówka. y
ródło: Materiały autorskie.
Przy fotografowaniu sportu w sposób szczególny pamiętaj o bezpieczeństwie.
Podczas fotografowania sportów motorowych zawsze istnieje pewne zagrożenie dla
wszystkich uczestników  szczególnie dla fotografów, którym często przydziela się
miejsca blisko wydarzeń. Nie należy niepotrzebnie ryzykować i zawsze trzeba stosować
się do wskazówek osób zajmujących się organizacja zawodów.
Fotografowanie widowisk teatralnych, kabaretowych, cyrkowych oraz koncertów
muzyki poważnej i rozrywkowej może również dostarczyć fotografowi wielu
interesujących tematów.
Fot. 21-23. Zdjęcia reportażowe z koncertu, kabaretu i widowiska. y
ródło: Materiały autorskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Przystępując do ich fotografowania należy posiadać sporą wiedzę, postępować zgodnie
z przyjętymi zasadami oraz uzyskać zgodę na fotografowanie (np. przedstawienia teatralne
można fotografować tylko podczas specjalnych spektakli dla fotoreporterów czy podczas
prób generalnych). W salach koncertowych spotyka się często trudności powodowane bardzo
słabym oświetleniem. Zmusza to do stosowania długich czasów otwarcia migawki
i unieruchomienia aparatu na statywie. Korzystaj wówczas z materiałów zdjęciowych o dużej
światłoczułości (400, 800 lub 1600 ISO) oraz obiektywów o bardzo dużym otworze
względnym co umożliwi wykonanie w tych warunkach zdjęć migawkowych z ręki. Do
fotografowania widowisk i koncertów rzadko stosujemy światło lampy błyskowej a jeśli już
zachodzi taka potrzeba  korzystamy ze światła odbitego. Światło bezpośrednie może być
użyte tylko przy fotografowaniu z dużych odległości (np. z balkonu)
Gdy fotografujemy spektakl, musimy wybrać miejsce niezbyt oddalone od sceny lub
estrady, które pozwoli na zrezygnowanie z użycia obiektywu o zmiennej ogniskowej lub
długoogniskowego (przeważnie odznaczają się mniejszą jasnością niż obiektywy o stałej, np
standardowej ogniskowej, dłuższa ogniskowa utrudnia lub nawet uniemożliwia fotografowanie
z ręki przy niezbyt krótkich czasach naświetlania). Określanie ekspozycji również nastręcza
poważne kłopoty z uwagi na stosunkowo ciemne tło i jasno oświetlonych aktorów.
Najlepszym wyjściem w tym wypadku jest stosowanie aparatu z wbudowanym światłomierzem
przystosowanym do pomiaru punktowego. Sprawdza się też niezależny światłomierz do
pomiaru punktowego. Fotografując aparatami cyfrowymi musisz prawidłowo umieć
odczytywać histogram, lecz to też nie zapewni ci stuprocentowej pewności, że zdjęcie
naświetliłeś prawidłowo.
FotografujÄ…c mniej oficjalne koncerty gdzie zazwyczaj nie jest wymagana pisemna zgoda
na fotografowanie (publiczne popisy dziecięce, koncerty młodych pianistów czy
przedstawienia szkolne) pamiętaj, aby Twoja praca nie speszyła młodego artysty. Najlepiej jest
fotografować albo na samym początku przedstawienia albo na samym końcu. Nie chcesz
chyba, żeby wykonawca się pomylił, gdy błyśniesz mu lampą po oczach lub, gdy starając się
wybrać najlepsze miejsce do fotografowania potkniesz się o kable na podłodze i narobisz
zamieszania. Wskazane jest też abyś pracował aparatem, którego działanie jest stosunkowo
ciche. Zwróć także uwagę na to, że aparaty tradycyjne cicho pracujące podczas wykonywania
zdjęć mogą zrobić ci niemiłą niespodziankę, gdy raptem głośno zaczną przewijać skończony
film.
Fotografia zwierzÄ…t czyli polowanie z aparatem fotograficznym uprawia wielu
fotografów i fotoamatorów (bezkrwawe łowy). Jest to jeden z najbardziej pasjonujących
rodzajów fotografii ale wymaga dużej specjalizacji  konieczna tu jest znajomość zarówno
fotografii, jak i zwierząt. Polować z aparatem fotograficznym można wszędzie: we własnym
ogródku, w polu i lesie, w afrykańskim buszu, amerykańskich sawannach.
Rozróżniamy dwa sposoby polowania z aparatem fotograficznym: podchody i czaty.
Fot. 24, 25. Zdjęcie bociana w locie i pies podczas posiłku  zdjęcia wykonane w efekcie podchodu.
y
ródło: Materiały autorskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Podchody, zbliżone są do zwykłego polowania. Polegają na tym, że z aparatem gotowym
do  strzału , poszukując  zwierza , spaceruje się po polach, w lesie, wokół stawów 
o wyniku decyduje zręczność fotografa i przysłowiowy łut szczęścia. Liczne okazje do zdjęć
można spotkać towarzysząc myśliwym lub przebywając w rezerwacie.
Trzeba być doskonałym znawcą zwyczajów zwierząt, aby potrafić przewidzieć, jaka
zwierzyna zjawi się przed obiektywem. Fotograf najczęściej zobaczy ją w momencie, gdy
zwierzę zacznie uciekać. Trzeba, więc mieć dużo szczęścia i błyskawiczny wprost refleks, aby
uchwycić zmykającego zająca lub dzika przebiegającego leśną drożynę.
Bardzo ważny w podchodach jest wybór odpowiedniego materiału zdjęciowego i sprzętu.
Można spróbować szczęścia z aparatem małoobrazkowym z obiektywem o ogniskowej 90 lub
135 mm, więcej szans da jednak obiektyw o dłuższej ogniskowej - 300 lub 400 mm, 500,
a nawet 600 mm. Zespół korpus-obiektyw może być razem zamocowany na jednej kolbie,
tworzÄ…c  strzelbÄ™ fotograficznÄ… .
Czaty wymagają, podobnie jak podchody, doskonałej znajomości zwyczajów zwierząt,
a ponadto nieograniczonej wprost cierpliwości fotografa. Uzyskane wyniki są za to jeszcze
ciekawsze. Na czatach, w ukryciu naturalnym lub wykonanym specjalnie do robienia zdjęć,
aparat zamocowuje się na statywie, nastawia przewidywaną odległość, ekspozycję często
wyzwala zdalnie, niejednokrotnie wspomaga lampą błyskową. W ten sposób wykonuje się
wspaniałe zdjęcia np. ptaków karmiących pisklęta. [Poz. 8, s. 212-215]
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.
1. Jaki rodzaj zdjęć określamy mianem fotografii reportażowej?
2. Na czym polega wykonanie zdjęć określanych jako reportaż rodzinny?
3. Jakie ujęcia powinien zawierać reportaż ślubny?
4. W jaki sposób należy przygotować się do wykonywania zdjęć podczas uroczystości
kościelnych?
5. Jak powinien zachowywać się profesjonalny fotoreporter?
6. Czym wyróżnia się fotoreportaż dokumentalny?
7. Z jakich ujęć powinien się składać fotoreportaż w formie zestawu?
8. Jak wykonać nie poruszone zdjęcie podczas fotografowania tzw. szybkich sportów?
9. Jakie oświetlenie wykorzystujemy przy fotografowaniu spektakli teatralnych, widowisk
i koncertów?
10. Jakie sÄ… dwa sposoby  polowania z aparatem fotograficznym przy fotografowaniu zwierzÄ…t?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj 3 zdjęcia samochodów przejeżdżających koło szkoły w taki sposób, aby na
pierwszym zdjęciu uzyskać efekt zamrożenia ruchu, na drugim uzyskać efekt poruszonego tła
oraz względnie ostry, nieporuszony wizerunek samochodu a na trzecim zdjęciu uzyskaj
poruszony obraz samochodu przy prawidłowo (ostro i stabilnie) odwzorowanym tle.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
2) uzgodnić z nauczycielem technikę zdjęciową do realizacji tego ćwiczenia,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
4) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
5) zaplanować w formie pisemnej sprzęt i materiały fotograficzne potrzebne do wykonania
ćwiczenia,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
fotografii, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
7) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiednie materiały fotograficzne do wykonywania
fotografii, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
8) uzgodnić z nauczycielem wyjście w teren (np. przed szkołę),
9) zapakować sprzęt do torby reporterskiej i wyjść we wcześniej zaplanowane miejsce,
10) wybrać stanowisko zdjęciowe,
11) uzgodnić z członkami zespołu kolejność: kto najpierw fotografuje a kto asystuje (jeśli
praca odbywa siÄ™ w zespole),
12) przygotować sprzęt do wykonania ćwiczenia,
13) zmierzyć i ustawić warunki naświetlania dla każdego z kolejno wykonywanych zdjęć,
14) ustawić się odpowiednio w stosunku do fotografowanego samochodu i wykonać serię
zdjęć zgodnie z warunkami określonymi w temacie ćwiczenia,
15) wrócić z nauczycielem do pracowni i wywołać materiał negatywowy (lub przenieść zdjęcia
do komputera) dokonać wyboru odpowiednich ujęć i dokonać powiększeń pozytywowych
lub wydruków zdjęć w formacie 9x13 cm,
16) nakleić wszystkie 3 zdjęcia na arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem
podsumowującym wykonanie ćwiczenia  w jaki sposób uzyskałeś efekty zgodne
z zaleceniami zawartymi w poleceniu wykonania ćwiczenia,
17) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
18) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
19) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
20) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z podstawowym oprogramowaniem do obróbki zdjęć,
- różne rodzaje aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, kompaktowy aparat cyfrowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statyw lub monopod (co najmniej 1 na zespół),
- światłomierze (minimum 1 szt na grupę),
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 szt do każdego dostępnego obiektywu),
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne o różnych czułościach i typach do odpowiednich
aparatów (typ 120 i 135  komplet na grupę),
- sprzęt i materiały umożliwiające wykonanie wydruków lub kopii pozytywowych,
- kartki A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, taśma dwustronnie przylepna, nożyczki.
Ćwiczenie 2
Sfotografuj kota lub inne zwierze (z wyjątkiem psa) w taki sposób, aby nie było
wątpliwości, że jest to zdjęcie reportażowe a nie portretowe. Ćwiczenie wykonaj za pomocą
lustrzanki cyfrowej lub cyfrowego aparatu kompaktowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) napisać w zespołach plan wykonania zdjęć reportażowych zwierząt,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania zdjęć
określonych w temacie ćwiczenia,
6) zaplanować sposób wykonania ćwiczenia,
7) uzgodnić z nauczycielem wyjście w poza pracownię i wyjść na teren,
8) dokonać pomiaru warunków ekspozycji oraz ustawić je w aparacie,
9) zaczaić się lub wytropić zwierzę i wykonywać zdjęcia zgodnie z zaleceniami zawartymi w
poleceniu ćwiczenia,
10) wrócić do pracowni i przenieść zdjęcia do pamięci komputera,
11) wykonać w komputerze selekcję wykonanych zdjęć i wybrać takie które spełnia warunki
podane w temacie ćwiczenia,
12) wykonać wydruk wybranego zdjęcia
13) nakleić zdjęcie na arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem podsumowującym wykonanie
ćwiczenia  jakiego sposobu użyłeś aby wykonać zdjęcie  podchodów czy czatowania,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
16) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
17) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z programem do podstawowej obróbki zdjęć,
- lampy błyskowe (po 1 szt na zespół),
- lustrzanka cyfrowa lub kompaktowy aparat cyfrowy,
- obiektywy wymienne do aparatów,
- tabela z danymi dotyczącymi zależności czasu naświetlania od prędkości poruszania się
obiektu (zawarta w poradniku dla ucznia),
- drukarka do uzyskania kopii pozytywowych (np. termosublimacyjna lub digilab),
- papier A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, taśma 2 stronnie klejąca, nożyczki, długopis.
Ćwiczenie 3
Wykonaj co najmniej 4 zdjęcia reportażowe ze szkolnego meczu koszykówki tak
dobierając stanowisko zdjęciowe aby wykonać ciekawe i dynamiczne zdjęcia z gry. Użyj
czarno-białej techniki zdjęciowej i oświetlenia lampą błyskową skierowaną na wprost.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej sprzęt i materiały fotograficzne potrzebne do wykonania
ćwiczenia,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
fotografii reportażowej, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiednie czarno-białe materiały negatywowe do
wykonywania fotografii reportażu, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
7) uzgodnić z nauczycielem wyjście do sali gimnastycznej,
8) zapakować sprzęt do torby reporterskiej i udać się na miejsce wykonywania ćwiczenia,
9) uzyskać zgodę od nauczyciela wychowania fizycznego,
10) przygotować sprzęt do wykonania ćwiczenia (założyć materiał negatywowy, założyć
i podłączyć lampę błyskową),
11) zająć odpowiednie miejsce i wykonać serię zdjęć zgodnie z warunkami określonymi
w temacie ćwiczenia,
12) wrócić z nauczycielem do pracowni, wywołać materiał negatywowy, wybrać ujęcia
i wykonać 4 powiększenia pozytywowe w formacie minimum 9x13 cm,
13) nakleić wszystkie 4 zdjęcia na arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem
podsumowującym wykonanie ćwiczenia  czy na wszystkich zdjęciach widać dynamizm
gry lub czy są w inny sposób ciekawe (jeśli nie, to dlaczego?),
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
16) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
17) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism sportowych a także artykułów w czasopismach
fotograficznych z dziedziny fotografii sportowej,
- różne rodzaje tradycyjnych aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa,
lustrzanka małoobrazkowa,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statyw, monopod (co najmniej 1 na grupÄ™),
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 szt do każdego dostępnego obiektywu),
- lampy błyskowe o różnej mocy, systemowe do poszczególnych typów aparatów,
- materiały zdjęciowe negatywowe czarno-białe o różnych czułościach i typach do
odpowiednich aparatów (typów 120 i 135),
- sprzęt i materiały umożliwiające kopii pozytywowych,
- kartki A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, gumka recepturka, taśma dwustronnie
przylepna, nożyczki.
Ćwiczenie 4
Wykonaj w plenerze, aparatem cyfrowym dwa zdjęcia modela znajdującego się
w dokładnie wcześniej oznaczonym miejscu. Podczas fotografowania pierwszego zdjęcia
model ma poruszać się krokiem marszowym, a przy drugim zdjęciu model ma biec. Ćwiczenie
wykonaj za pomocÄ… lustrzanki cyfrowej lub cyfrowego aparatu kompaktowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w zespołach (na piśmie) plan wykonania zdjęć ludzi poruszających się
krokiem marszowym i biegnących oraz zaplanować sprzęt potrzebny do wykonania
ćwiczenia,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania zdjęć
określonych w temacie ćwiczenia,
6) zaplanować sposób wykonania ćwiczenia a także ustalić, kto i w jakim momencie pełni
rolÄ™ fotografa a kto modela,
7) uzgodnić z nauczycielem wyjście w poza pracownię i wyjść na teren np. boiska szkolnego,
8) zaznaczyć punkt w którym ma się znalez
ć model podczas fotografowania,
9) wykonywać zdjęcia zgodnie z zaleceniami zawartymi w poleceniu ćwiczenia,
10) dokonać pomiaru warunków ekspozycji oraz ustawić je w aparacie,
11) ustawić ostrość na określone wcześniej miejsce lub ustawić odległość hiperfokalną
właściwą do warunków określonych w temacie ćwiczenia,
12) wykonać szereg zdjęć na których widoczny jest model i znak określający punkt
przewidziany jako orientacyjny dla tego ćwiczenia,
13) dokonać zamiany ról - kolejno wykonujesz pracę fotoreportera i modela tak aby każdy
z członków zespołu samodzielnie wykonał po 2 zdjęcia według polecenia zawartego
w temacie ćwiczenia,
14) dokonać zapisu który uczeń fotografował a który w tym czasie był modelem,
15) wrócić do pracowni i przenieść zdjęcia do pamięci komputera,
16) wykonać w komputerze selekcję wykonanych zdjęć i wybrać te które spełniają warunki
podane w temacie ćwiczenia,
17) wykonać kopie pozytywowe - po 2 zdjęcia swojego autorstwa (spełniających warunki
podane w temacie ćwiczenia),
18) nakleić zdjęcia na arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem podsumowującym
wykonanie ćwiczenia  czy na zdjęciach model znajduje się nad oznaczonym
miejscem(jeśli nie to dlaczego),
19) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
20) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
21) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
22) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z programem do podstawowej obróbki zdjęć,
- lampy błyskowe (po 1 szt na zespół),
- aparat cyfrowy typu lustrzanka oraz typu kompaktowego,
- obiektywy wymienne do aparatów,
- tabela z danymi dotyczącymi zależności czasu naświetlania od prędkości poruszania się
obiektu (zawarta w poradniku dla ucznia),
- znacznik (np. kreda),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
- drukarka do uzyskania wydruków (np. termosublimacyjna),
- papier A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, taśma 2 stronnie klejąca, nożyczki, długopis.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić rodzaje reportażu?
ðð ðð
2) wykonać zdjęcia reportażowe w taki sposób, aby ukazać efekt zamrożenia
ðð ðð
ruchu?
3) wykorzystywać metodę  panoramowania w zdjęciach reportażowych?
ðð ðð
4) dobrać stanowisko zdjęciowe najlepsze do fotografowania danej dyscypliny
ðð ðð
sportowej?
5) odróżnić reportaż dokumentalny od zdjęć rodzajowych?
ðð ðð
6) zaplanować wykonanie reportażu ślubnego?
ðð ðð
7) przewidzieć maksymalny czas naświetlania jakiego należy użyć do wykonania
ðð ðð
zdjęć na wyścigu kolarskim, fotografując ukośnie względem zawodników?
8) wykonać zdjęcie poruszającego się obiektu tak aby znalazł się on na zdjęciu w
ðð ðð
zaplanowanym wcześniej przez Ciebie miejscu?
9) wykonać zdjęcie reportażowe podczas popularnej gry zespołowej?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.4. Zasady kompozycji i estetyki w fotografii reportażowej
4.4.1. Materiał nauczania
W fotografii reportażowej wykorzystuje się większość zasad kompozycji klasycznej
chociaż niekiedy jest dozwolone nie stosowanie się do tych reguł.
W reportażu nie tylko  niedociągnięcia kompozycyjne, ale wyraz
ne błędy techniczne są
dopuszczalne pod warunkiem, że temat będzie pokazany wyraz
nie i efektownie, że jego treść
będzie czytelna, interesująca i aktualna.
Fotoreporter w czasie wykonywania zdjęcia najczęściej nie ma czasu zastanawiać się nad
doborem punktu widzenia, z którego fotografuje, nie ma również czasu na uważne
komponowanie zdjęć. W zdjęciu fotoreporterskim najważniejszy jest temat, pod warunkiem, że
jest on interesujÄ…cy. Natomiast zasadniczym elementem pracy fotoreportera jest znalezienie
odpowiedniego momentu do wykonania zdjęć, zwłaszcza obiektów ruchomych i szybko
zmieniających się. Warunek ten jest jednym z najważniejszych. Stąd konieczność szybkiego
refleksu u fotoreportera. Zagadnienia ostrości i niezamierzonych poruszeń traktowane są
marginesowo. Nawet spora nieostrość jest wybaczalna na ciekawym zdjęciu. To samo dotyczy
poruszenia, jeżeli jest ono takie, że nie gubi czytelności obrazu. Podobnie również traktowane
jest ziarno na pozytywie.[Poz. 3, s. 43.]
Tło w fotografii reportażowej.
Fotoreporter musi zawsze zwracać uwagę na tło, zwłaszcza znajdujące się bezpośrednio
za tematem głównym. Nie może ono z nim konkurować, nie może odciągać uwagi od
najważniejszych elementów zdjęcia. Często najciekawsze zdjęcie jest popsute gdy pojedyncze
elementy towarzyszące podstawowemu tematowi zakłócają je (jak np. drzewo  wyrastające
z głowy zawodnika).
Natomiast elementy umieszczone po bokach obrazu, z daleka od tematu głównego i nie
pokrywające się z nim mogą być dowolne pod warunkiem, że ani kontrastem, ani ostrością nie
stanowią za dużej konkurencji plastycznej. W ostateczności można je będzie wykadrować przy
powiększeniu. Aby uwypuklić temat, aby pokazać go przestrzennie, fotoreporter stara się, o ile
to możliwe, fotografować z góry. Wtedy bliższe przedmioty nie zasłaniają elementów obrazu.
Natomiast fotografując temat z bliska, z dołu, eliminuje się tło, zwłaszcza przedmioty
znajdujące się w pobliżu elementu fotografowanego. Z góry widzimy co najmniej kilka
szeregów, z dołu na tle nieba czy wysokich obiektów tylko jeden, dlatego, że inne niższe
i mniej istotne przedmioty ukryte są z tyłu, niżej.
Mocne punkty obrazu
Już wykonując zdjęcie należy je  widzieć na matówce czy celowniku jako harmonijną
całość, w której wszelkie defekty kompozycji po powiększeniu zostaną jeszcze
wyolbrzymione. W przypadku fotografii reportażowej, warunki pracy znacznie utrudniają
możliwość komponowania kadru. Dlatego przed rozpoczęciem imprezy reporter musi dokonać
odpowiedniego wyboru miejsca, z którego będzie fotografował przez odpowiednie ustawienie
się wobec fotografowanego obiektu, tła i oświetlenia. Dopiero wtedy ma możliwość uzyskania
pożądanych efektów. Fotografując, najlepiej jest lokalizować podstawowe dla zdjęcia elementy
w mocnych punktach obrazu. Mają one tę właściwość, że to właśnie od nich widz zaczyna
oglądać prawidłowo skomponowany fotogram. Nie zawsze jest to możliwe przy zdjęciach
reportażowych. Dlatego też warto fotografować z dość dużym  zapasem , aby móc
swobodnie wykadrować z negatywu lub z pliku ostateczny obraz, robiąc tzw. wycinek
i skomponować go według zasad kompozycji klasycznej - umieszczając temat główny
w mocnym punkcie. Bez możliwości robienia wycinka olbrzymia większość zdjęć
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
reporterskich nie nadawałaby się do pokazania. Nie zapominaj jednak, że reportaż to temat
i nie wolno go zgubić w układzie kompozycyjnym.
Motyw główny (zasada dominacji)
Obraz fotograficzny powinien nieść niezbędną ilość informacji. Nie za mało, ale też
w żadnym wypadku nie za dużo. Podstawowy temat powinien być dla odbiorcy czytelny
i oczywisty. Nie może on zostać zdominowany przez tło czy otoczenie. Jeżeli, przykładowo
sylwetka biegacza na tle widzów będzie tej samej wielkości co i oni, i w dodatku tak samo
ostra wówczas jego postać  zginie w tłumie . Motyw główny można w tym przypadku
wydobyć z tła stosując jedną z poniższych metod.
- Jeżeli odpowiednio zmniejszymy głębię ostrości przez zwiększenie otworu przysłony
i równocześnie skrócimy czas naświetlenia, to biegacz będzie sfotografowany ostro, natomiast
tło którym jest tłum widzów  zostanie  zneutralizowane przez świadomie zastosowaną
nieostrość. Osoba oglądająca zdjęcie będzie wiedziała, że widzowie są obecni, ale też główny
motyw będzie w sposób jednoznaczny zarysowany. Stosując tę metodę najlepiej jest
posługiwać się obiektywami długoogniskowymi  o małej głębi ostrości.
- Inna metoda polega na nastawieniu czasu naświetlenia równego l/30 sek.. Aby postać
biegacza nie była wówczas poruszona, musimy go  prowadzić w celowniku; gdy znajdzie się
w wybranym przez nas punkcie, należy nacisnąć spust migawki. Również i tak wykonane
zdjęcie da nam w efekcie ostro zarysowaną sylwetkę biegacza na tle  poruszonego ,
zamazanego tłumu. Jednocześnie zdjęcie to będzie cechowała większa dynamika. Może być
ono wykonane obiektywem o dowolnej ogniskowej.
- Jeszcze inna metoda polega na zastosowaniu obiektywu krótkoogniskowego, który
nieproporcjonalnie  odsuwa drugi plan obrazu. Technika ta wymaga jednak znacznego
zbliżenia się do fotografowanego obiektu i zastosowania bardzo krótkich czasów naświetlenia.
Na szczęście obiektywy krótkoogniskowe dla odległości większej niż 1,5 m mają bardzo dużą
głębię ostrości.
- Fotografujący na materiałach barwnych może jeszcze próbować dobrać odpowiednio
kontrastowe barwy głównego motywu zdjęcia i tła, na jakim ów motyw jest fotografowany.
Jednak w warunkach reporterskich sytuacja taka jest znacznie bardziej zależna od przypadku
niż od świadomego i celowego działania.
Rozmieszczenie elementów na zdjęciu reportażowym
Rozmieszczenie punktów, linii i plam na płaszczyz
nie obrazu w różnoraki sposób
oddziałuje na widza. Linie proste sugerują stałość i stabilność obrazu, łamane wprowadzają
natomiast niepokój, nieporządek i sugerują częste zmiany. Linie pionowe dają wrażenie
monumentalności i pięcia się w górę, poziome natomiast wprowadzają spokój i harmonię.
Linie ułożone pod kątem dają wrażenie ruchu. Jeżeli linia jest skośna i unosi się w prawo, daje
ona wrażenie, że  tam idziemy . Natomiast gdy linia opada w prawo, sugeruje ona, iż  stamtąd
przyszliśmy . Efekt ten jest związany z nawykiem czytania tekstów i oglądania obrazów od
lewej strony do prawej. Przy kompozycjach asymetrycznych trzeba zwrócić szczególną uwagę
na zrównoważenie obrazu. Mały jasny punkt po jednej stronie obrazu można zrównoważyć
przez wprowadzenie większej powierzchni ciemniejszej lub przez mały, silnie kontrastujący
punkt po przeciwnej stronie obrazu.
Przy fotografowaniu sportu nader często mamy do czynienia z obiektami poruszającymi
się. Ważne jest prawidłowe rozmieszczenie tych elementów w kadrze. Dokonujemy tego już w
momencie wykonywania zdjęcia. Błąd tutaj popełniony trudno jest póz
niej naprawić w ciemni
bez szkody dla końcowego efektu. Jeżeli, przykładowo, biegacz biegnie w lewo, a jego postać
umieścimy z lewej strony kadru, wówczas będzie on nam z niego  uciekać , pozostawiając za
sobÄ… pustkÄ™.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Fot. 26. BiegnÄ…cy  ucieka z kadru. y
ródło: Materiały autorskie.
Jeżeli jego sylwetkę umieścimy w środku obrazu, wprawdzie  uciekać z kadru już nie
będzie, ale za to będzie miał za plecami  niezagospodarowaną płaszczyznę.
Fot. 27. Biegnący ma za plecami  niezagospodarowaną płaszczyznę. y
ródło: Materiały autorskie.
Niekorzystne jest też umieszczenie biegacza całkowicie z prawej strony klatki, a to
dlatego, że będzie miało się wrażenie, iż przed chwilą  wbiegł on na plan. Optymalnym
rozwiÄ…zaniem jest umieszczenie jego sylwetki w  mocnych punktach obrazu po prawej stronie
zdjęcia. Wówczas biegacz będzie miał  miejsce do biegania , a cała płaszczyzna zdjęcia będzie
 zagospodarowana .
Fot. 28. Biegnący jest umieszczony w  mocnych punktach obrazu po prawej stronie zdjęcia
 biegnący ma  miejsce do biegania a kadr jest w pełni wykorzystany
y
ródło: Materiały autorskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Punkt widzenia
Fotografia reportażowa dopuszcza swobodę w wyborze punktu wykonania zdjęcia.
Należy go odpowiednio wcześnie znalez
ć, tak, aby umożliwiał obserwowanie przebiegu akcji,
i jednocześnie uwzględnić oświetlenie i kąt widzenia obiektywu. W trakcie robienia reportażu
fotograf może jedynie krążyć wokół obiektu zdjęć: towarzyszy zdarzeniom, lecz nie jest
w stanie nimi kierować. Korzystne jest wykonanie wielu zdjęć z różnych miejsc. Ponieważ
reportaż nie wymaga wystudiowanych kompozycji ani perspektywy, należy korzystać z tej
możliwości, fotografując z rozmaitych miejsc: z góry, z dołu, z ukosa  wówczas zdjęcia
okażą się bardziej dynamiczne.
Fot 29-31. Wykorzystanie 3 rodzajów perspektyw w celu uatrakcyjnienia zdjęć reportażowych
wykonywanych z tego samego miejsca. y
ródło: Materiały autorskie.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Dlaczego fotoreporter musi zwracać uwagę na tło?
2. Jaki efekt uzyskujemy wykonując zdjęcie reportażowe z góry?
3. W jakim celu wykonując zdjęcie reportażowe kadrujemy je  z zapasem ?
4. W jaki sposób w fotografii reportażowej możemy motyw główny zdjęcia  wydobyć z tła
aby się z nim nie zlewało?
5. W jaki sposób należy kadrować zdjęcia w ruchu?
6. Jaki punkt widzenia jest najlepszy w fotografii reportażowej?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj serię, co najmniej 3 zdjęć reportażowych dzieci na placu zabaw
fotografując je z różnych perspektyw patrzenia. Zdjęcia wykonaj techniką cyfrową .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) wykonać ćwiczenie za pomocą lustrzanki cyfrowej lub cyfrowego aparatu kompaktowego,
5) zaplanować w zespołach (na piśmie) plan wykonania zdjęć,
6) dobrać sprzęt fotograficzny do wykonywania zdjęć określonych w temacie ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
7) zaplanować sposób wykonania ćwiczenia,
8) uzgodnić z nauczycielem wyjście w poza pracownię i wyjść na teren np. do parku,
9) wyjść w teren, znalez
ć plac zabaw i uzyskać pozwolenie na fotografowanie dzieci od ich
opiekunów,
10) dokonać pomiaru warunków ekspozycji oraz ustawić je w aparacie,
11) wykonać zdjęcia zgodnie z zaleceniami zawartymi w poleceniu ćwiczenia,
12) wrócić do pracowni i przenieść zdjęcia do pamięci komputera.
13) wykonać w komputerze selekcję wykonanych zdjęć i wybrać te, które spełniają warunki
podane w temacie ćwiczenia,
14) wykonać 3 kopie pozytywowe spełniające warunki podane w temacie ćwiczenia,
15) nakleić zdjęcia na arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem podsumowującym
wykonanie ćwiczenia  jak na odbiór estetyki i atrakcyjność zdjęć wpływa perspektywa
z której zostały wykonane,
16) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
17) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
18) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
19) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z programem do podstawowej obróbki zdjęć,
- lampy błyskowe (po 1 szt na zespół),
- aparat cyfrowy typu lustrzanka oraz typu kompaktowego,
- obiektywy wymienne do aparatów,
- drukarka (np. termosublimacyjna) lub cyfrowy minilab do uzyskania kopii pozytywowych,
- papier A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki,
długopis.
Ćwiczenie 2
Wykonaj fotoreportaż ze szkolnej lekcji wychowania fizycznego kadrując zdjęcia
z zapasem. Wykonaj dwie kopie pozytywowe tego samego zdjęcia: pierwsza kopia z całej
klatki a drugą kopię skadruj tak, aby spełniała warunki poprawnej kompozycji. Ćwiczenie
wykonaj z użyciem tradycyjnej techniki zdjęć czarno-białych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia,
zgodnie z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej sprzęt i materiały fotograficzne potrzebne do
wykonania ćwiczenia,
5) dobrać sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii reportażowej, dla warunków
określonych w temacie ćwiczenia,
6) dobrać czarno-białe materiały negatywowe do wykonywania fotografii reportażowej,
dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
7) uzgodnić z nauczycielem wyjście do sali gimnastycznej lub na boisko szkolne,
8) zapakować sprzęt do torby reporterskiej i udać się na miejsce wykonywania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
9) uzyskać zgodę od nauczyciela wychowania fizycznego,
10) przygotować sprzęt do wykonania ćwiczenia (założyć materiał negatywowy, założyć
i ewentualnie podłączyć lampę błyskową)
11) zająć odpowiednie miejsce i wykonać serię zdjęć zgodnie z warunkami określonymi
w temacie ćwiczenia,
12) wrócić z nauczycielem do pracowni, wywołać materiał negatywowy, wybrać odpowiednie
klatki i dokonać powiększeń pozytywowych w formacie minimum 9x13 cm  jedno
zdjęcie wykonać bez kadrowania a drugie skadruj pod powiększalnikiem tak aby spełniało
zasady kompozycji,
13) nakleić obydwa zdjęcia na jeden arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem
podsumowującym wykonanie ćwiczenia  jak poprawiłeś kompozycję zdjęcia przez
kadrowanie,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
16) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
17) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw czasopism sportowych ze zdjęciami z różnych dyscyplin sportowych,
- różne rodzaje tradycyjnych aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa,
lustrzanka małoobrazkowa,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statyw, monopod (co najmniej 1 na grupÄ™),
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 szt do każdego dostępnego obiektywu),
- lampy błyskowe, systemowe do poszczególnych typów aparatów o różnej mocy,
- materiały zdjęciowe negatywowe czarno-białe o różnych czułościach i typach do
odpowiednich aparatów (typów 120 i 135),
- sprzęt i materiały umożliwiające wykonanie kopii pozytywowych tradycyjną techniką
czarno-białą,
- kartki A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, gumka recepturka, taśma dwustronnie
przylepna, nożyczki.
Ćwiczenie 3
Wykonaj zdjęcie serię zdjęć reportażowych w szkolnej bibliotece tak aby oprócz motywu
głównego znalazły się na nich elementy tła nie zakłócające odbioru elementu głównego ale
podkreślające charakter pomieszczenia. Pracę wykonaj tradycyjną techniką negatywową
barwnÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
5) zaplanować zastosowanie oświetlenia podczas realizacji zdjęć (zastane, błyskowe,
mieszane),
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
fotografii reportażu, dla warunków określonych w temacie ćwiczenia,
7) uzgodnić z nauczycielem wyjście do biblioteki szkolnej,
8) zapakować sprzęt do torby reporterskiej i wyjść do biblioteki,
9) uzgodnić z członkami zespołu kolejność: kto najpierw fotografuje a kto służy jako model ,
10) wejść do biblioteki, uzyskać zgodę nauczyciela bibliotekarza i przygotować sprzęt do
wykonania ćwiczenia,
11) zająć odpowiednie miejsca (fotograf i modele),
12) dokonać pomiaru światła i odpowiednio ustawić warunki ekspozycji,
13) wykonać serię zdjęć zgodnie z poleceniem zawartym w temacie ćwiczenia,
14) dokonać zamiany w zespole  kolejni członkowie zespołu powtarzają czynności
z punktów 11  13,
15) wrócić z nauczycielem do pracowni, wywołać materiał negatywowy, wybrać odpowiednie
klatki i dokonać powiększeń pozytywowych w formacie 9x13 cm,
16) nakleić co najmniej 2 zdjęcia na arkusz papieru A4 i zaopatrzyć komentarzem czy
i w jakim stopniu udało się zrealizować założenie zawarte w poleceniu do ćwiczenia,
17) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
18) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi,
19) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
20) dołączyć pracę do portfolio zawierającego efekty ćwiczeń tej jednostki modułowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- różne rodzaje tradycyjnych aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa
i małoobrazkowa,
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne o różnych czułościach i typach do odpowiednich
aparatów (typ 135 i 120),
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- monopod lub statyw (co najmniej 1 na zespół), światłomierz (minimum 1 szt na grupę),
- lampy błyskowe o różnej mocy, systemowe do poszczególnych typów aparatów,
- ekran odbijający światło odpowiedni typem do lampy błyskowej lub zamiennie biała kartka
papieru o gramaturze min. 160 g/m2 oraz gumki recepturki (1 szt na zespół),
- sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie materiałów negatywowych i wykonanie kopii
pozytywowych,
- kartki A4 o gramaturze minimum 160 g/m2, gumka recepturka, taśma dwustronnie
przylepna, nożyczki.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) umiejętnie wyeksponować tło w fotografii reportażowej?
ðð ðð
2) wydobyć motyw główny z tła w zdjęciach reportażowych?
ðð ðð
3) wykadrować zdjęcie tak, aby zachowane były elementy kompozycji?
ðð ðð
4) dokonać właściwego rozmieszczenia w kadrze elementów poruszających się?
ðð ðð
5) dobrać odpowiedni punkt widzenia do wykonania danego zdjęcia?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych, który zawiera 20 pytań o różnym stopniu
trudności.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Poprawną odpowiedz
zakreśl
znakiem  X . W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
5. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom podstawowy,
II część  poziom ponadpodstawowy W sumie możesz uzyskać 20 punktów jeśli
prawidłowo odpowiesz na wszystkie pytania w teście. Za każdą prawidłową odpowiedz
otrzymujesz  1 punkt. Natomiast za złą odpowiedz
lub jej brak otrzymujesz  0 punktów.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi Ci trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zani testu masz 45 min.
Powodzenia.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I Część  poziom podstawowy
1. Na czym polega metoda błysku dopełniającego?
a) na stosowaniu więcej niż jednej lampy błyskowej (jedna daje światło zasadnicze
a druga dopełniające).
b) na podświetleniu tła drugą lampą.
c) umieszczeniu pojedynczej lampy w pewnym oddaleniu od aparatu i wyzwalania jej
bezprzewodowo przy fotografowaniu.
d) na oświetleniu światłem lampy części twarzy będących w cieniu podczas
fotografowania np. przy bezpośrednim świetle słonecznym.
2. Jakie warunki powinna spełniać lampa błyskowa wykorzystywana do zawodowego
wykonywania zdjęć reportażowych?
a) liczba przewodnia minimum 35 oraz współpraca z aparatem w trybie TTL lub Auto.
b) musi być wbudowana w aparat fotograficzny.
c) musi mieć funkcję przedbłysków zapobiegającą powstawaniu efektu czerwonych
oczu.
d) musi współpracować z innymi lampami.
3. Jakie typy aparatów fotograficznych są najczęściej wykorzystywane do wykonywania
zdjęć reportażowych?
a) aparaty kompaktowe.
b) lustrzanki cyfrowe i tradycyjne.
c) lustrzanki średnioformatowe.
d) lustrzanki dwuobiektywowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4. Jaki rodzaj zdjęć nazywamy zdjęciami reportażowymi?
a) zdjęcia obiektów w ruchu.
b) wszystkie zdjęcia gdzie obiektem jest człowiek.
c) zdjęcia opowiadające o życiu ludzi i zwierząt, o ich zajęciach.
d) zdjęcia ukazujące człowieka w korzystnym świetle.
5. Która z perspektyw fotografowania jest najkorzystniejsza do wykonywania zdjęć
reportażowych?
a) ptasia i horyzontalna bo żabia zbyt zniekształca perspektywę.
b) tylko horyzontalna bo inne dają nieprzyjemne zniekształcenia.
c) żabia i horyzontalna.
d) wszystkie trzy, bo uatrakcyjniajÄ… temat.
6. Na czym polega czatowanie wykorzystywane przy wykonywaniu zdjęć reportażowych
z życia zwierząt?
a) na wyjściu w teren z przewodnikiem (np. leśnikiem) który zaprowadzi nas
w odpowiednie miejsce gdzie przebywają zwierzęta.
b) skradaniu się w miejsca gdzie przebywają zwierzęta.
c) uzyskiwaniu informacji o miejscach gdzie można ciekawie sfotografować zwierzęta
poprzez popularny komunikator internetowy (np. gg).
d) oczekiwaniu w ukryciu na pojawienie się zwierząt w określonym miejscu.
7. Sceny rodzajowe to rodzaj zdjęć reportażowych przedstawiających
a) aspekty życia codziennego.
b) widowisko teatralne.
c) życie zwierząt.
d) uroczystości rodzinne.
8. Które z poniższych zdjęć reportażowych jest prawidłowo skadrowane?
a)
b)
c) d)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
9. Co powinieneś zrobić przed przystąpieniem do wykonywania reportażu fotograficznego
z uroczystości religijnych?
a) pójść do spowiedzi.
b) odpowiednio wcześnie zająć miejsce jak najbliżej ołtarza.
c) sprawdzić jaka jest możliwość przemieszczania się pomiędzy prezbiterium i nawami
bocznymi.
d) zapytać księdza o pozwolenie na fotografowanie.
10. W jakich okolicznościach możesz fotografować spektakle teatralne?
a) nie używając lampy błyskowej.
b) podczas specjalnie do tego przewidzianych prób lub spektakli.
c) gdy nikt tego nie widzi.
d) tylko podczas scen zbiorowych.
11. Jaką rolę w wykonywaniu zdjęć reportażowych pełni mała głębia ostrości?
a) zmniejsza kontrasty podczas fotografowania w pełnym słońcu.
b) wyodrębnia temat główny.
c) wydobywa szczegóły w dalszych planach.
d) w fotografii reportażowej nie stosuje się małej głębi ostrości.
12. Dlaczego nie powinno się robić zdjęć reportażowych wyłącznie ze światłem lampy
błyskowej odbitym od sufitu?
a) bo takie światło fałszuje barwy.
b) ma zbyt duży kontrast.
c) ma zbyt mały kontrast.
d) może powodować duże cienie w oczodołach.
13. W jakim celu wykonując zdjęcie reportażowe kadrujemy je z tzw. zapasem?
a) aby na zdjęciu znalazła się jak największa liczba elementów.
b) aby móc dokonać poprawek kompozycji zdjęcia poprzez kadrowanie.
c) aby móc złączyć zdjęcia w panoramę.
d) tak robiÄ… tylko poczÄ…tkujÄ…cy fotoreporterzy.
14. Jaka jest zaleta stosowania ekranów odbijających światło lampy błyskowej podczas
fotografowania zdjęć reportażowych we wnętrzach?
a) zabezpieczajÄ… lampÄ™ przed uszkodzeniem.
b) modelują światło w ten sposób, że dają na zdjęciu złudzenie fotografowania przy
naturalnym oświetleniu zastanym.
c) zabarwiają skórę na bardziej brązowy kolor.
d) zwiększają kontrast i nasycenie kolorów fotografowanych przedmiotów.
II Część  poziom ponadpodstawowy
15. Kiedy, przy wykonywaniu zdjęć reportażowych, w ciągu dnia, na otwartej przestrzeni
zastosowanie materiału zdjęciowego o czułości 100 ISO może być bardziej celowe od
zastosowania czułości 400 ISO?
a) gdy może wystąpić konieczność posłużenia się błyskiem dopełniającym.
b) gdy mamy do sfotografowania szybko poruszajÄ…ce siÄ™ obiekty.
c) gdy chcemy uzyskać jak największą głębie ostrości.
d) przy zdjęciach w rozległych, widnych pomieszczeniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
16. Określ które z miejsc oznaczonych literami jest najkorzystniejsze do wykonania zdjęć
reportażowych z meczu piłki nożnej?
17. Jeśli wykonujesz zdjęcie kolarza podczas wyścigu, z odległości 10 metrów i z pozycji skośnej
to jaki czas będzie wystarczający aby zapewnić sfotografowanie go bez poruszenia na zdjęciu?
a) 1/125 sek.
b) 1/500 sek.
c) 1/1000 sek.
d) 1/2000 sek.
18. Jaki jest rodzaj
zdjęcia reportażowego
zamieszczonego obok?
a) reportaż rodzinny.
b) reportaż sportowy.
c) scenka rodzajowa.
d) reportaż dokumentalny.
19. W jaki sposób wykonać zdjęcie reportażowe z lampą błyskową w rozległym, stosunkowo
widnym pomieszczeniu aby dalsze plany były w miarę dobrze widoczne na zdjęciu?
a) zastosować materiał zdjęciowy minimum 800 ISO i fotografować z lampą błyskową
skierowaną w stronę sufitu (czy np. sklepienia kościoła).
b) zmierzyć warunki naświetlania dla światła zastanego, ustawić w aparacie warunki, przy
których zdjęcie będzie 2-3 razy nieoświetlone a lampę błyskową ustawić na naświetlanie
nominalne (bez korekty).
c) ustawić w aparacie najkrótszy możliwy czas synchronizacji i wykonać zdjęcia przy
możliwie największej liczbie przysłony.
d) ustawić w aparacie dwukrotne niedoświetlenie dla zdjęć wykonywanych z lampą
błyskową i stosować warunki naświetlania właściwe do zmierzonego światła zastanego.
20. W jaki sposób wykonać zdjęcie reportażowe dwóch osób, które mają być dobrze
widoczne na jednym zdjęciu, gdy jedna z nich znajduje się w głębokim cieniu a druga jest
oświetlona bezpośrednim światłem słonecznym?
a) poprosić, aby osoby przesunęły się nieco i stanęły w cieniu.
b) wykonać zdjęcie według warunków naświetlania właściwych dla osoby w cieniu a póz
niej,
w trakcie wykonywania kopii pozytywowej tak wymaskować odbitkę, aby zrównać
oświetlenie obydwu osób (lub zrobić to komputerem).
c) zrobić dwa zdjęcia naświetlając raz na cienie i drugi raz na światła i połączyć oba
w komputerze.
d) zmierzyć warunki naświetlania dla osoby w słońcu, w stosunku do nich ustawić
w aparacie czas i przysłonę tak, aby zdjęcie niedoświetlić a lampę błyskową ustawić
tak aby prawidłowo oświetliła obydwie osoby.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie zdjęć reportażowych
PoprawnÄ… odpowiedz
zakreśl znakiem X.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
7. LITERATURA
1. Burzyński R.: Fotografia reportażowa. WAiF, Warszawa 1960
2. Busch D. D.: Fotografia cyfrowa dla profesjonalistów. Wydawnictwo RM, Warszawa 2004
3. Dederko W., Mariański R.: Reportaż fotograficzny. COMUK, Warszawa 1972
4. King J. A.: Fotografuj cyfrowo jak profesjonalista. Wydawnictwo RM, Warszawa 2004
5. Kotecki A.: Pracownia fotograficzna 1. WSiP, Warszawa 1988
6. Mroczek A. A.: Książka o fotografowaniu. Wydawnictwo KOROPRINT-ELEW,
Warszawa 2005
7. Nelken N., Wójcik P.: Fotografuję sport. WNT, Warszawa 1987
8. Wszystko o fotografii. Arkady, Warszawa 1984
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48