MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Zbigniew Leszczyński
Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi
i technikami cyfrowymi
313[05].Z1.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Wanda Brześcińska
mgr inż. Andrzej Polak
Opracowanie redakcyjne:
mgr Andrzej Zbigniew Leszczyński
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].ZI.04
 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami cyfrowymi
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu fotograf.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Wykonywanie zdjęć aparatem fotograficznym na materiale negatywowym
i diapozytywowym 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Wykonywanie zdjęć cyfrowym aparatem fotograficznym 13
4.2.1. Materiał nauczania 13
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.2.3. Ćwiczenia 13
4.2.4. Sprawdzian postępów 17
4.3. Obróbka chemiczna materiałów negatywowych czarno-białych 18
4.3.1. Materiał nauczania 18
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 18
4.3.3. Ćwiczenia 18
4.3.4. Sprawdzian postępów 20
4.4. Obróbka chemiczna barwnych materiałów negatywowych i diapozytywowych 22
4.4.1. Materiał nauczania 22
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.4.3. Ćwiczenia 23
4.4.4. Sprawdzian postępów 24
4.5. Wykonywanie powiększeń pozytywowych czarno-białych 25
4.5.1. Materiał nauczania 25
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 26
4.5.3. Ćwiczenia 26
4.5.4. Sprawdzian postępów 28
4.6. Wykonywanie barwnych powiększeń pozytywowych 29
4.6.1. Materiał nauczania 29
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.6.3. Ćwiczenia 31
4.6.4. Sprawdzian postępów 33
4.7. Wykonywanie wydruków z plików graficznych 34
4.7.1. Materiał nauczania 34
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 35
4.7.3. Ćwiczenia 35
4.7.4. Sprawdzian postępów 36
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 43
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Jesteś w posiadaniu  Poradnia dla ucznia , który będzie Ci pomocny w przyswajaniu
wiedzy i podstawowych umiejętności dotyczących wykonywania prac fotograficznych metodami
tradycyjnymi i technikami cyfrowymi. Poznasz zasady wykonywania zdjęć aparatem
fotograficznym na materiale negatywowym i pozytywowym, oraz zasady wykonywania zdjęć
cyfrowym aparatem fotograficznym. Poznasz także podstawowe zasady obróbki chemicznej
materiałów negatywowych czarno-białych oraz barwnych materiałów negatywowych
i diapozytywowych, zasady wykonywania czarno-białych i barwnych powiększeń
pozytywowych oraz wydruków z plików graficznych.
Zapoznaj się dokładnie z treścią rozdziału Wprowadzenie, ponieważ umożliwi Ci to
skuteczne korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w nauce, w ramach jednostki
modułowej  Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami
cyfrowymi dla zawodu Fotograf 313[05] (patrz pozycja 10 w załączonej tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp. Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
1. 313[05].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
2. 313[05].O1.02 Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań
zawodowych
3. 313[05].O1.03 Posługiwanie się terminologią zawodową
4. 313[05].O1.04 Rozróżnianie materiałów fotograficznych
5. 313[05].O1.05 Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
6. 313[05].O1.06 Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
7. 313[05].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy
8. 313[05].Z1.02 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
9. 313[05].Z1.03 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów
fotograficznych
10. 313[05].Z1.04 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi
i technikami cyfrowymi
11. 313[05].Z1.05 Wykonywanie zdjęć portretowych
12. 313[05].Z1.06 Wykonywanie zdjęć plenerowych
13. 313[05].Z1.07 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
14. 313[05].Z1.08 Wykonywanie zdjęć reportażowych
15. 313[05].Z1.09 Wykonywanie zdjęć reklamowych
16. 313[05].Z1.10 Wykonywanie zdjęć technicznych
Poradnik składa się z pięciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia, Materiał
nauczania, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które
powinieneś posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej. Jeśli po
analizie uznasz, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez Ciebie opanowane, wówczas
powinieneś ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty w poradnikach z poprzednich
jednostek modułowych. W dotarciu do właściwego poradnika pomoże Ci załączona powyżej
lista jednostek modułowych, która obejmuje swym zakresem cały program nauczania dla
zawodu. W przypadku trudności skonsultuj się z nauczycielem w celu trafnego wyboru
poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności jakie będziesz posiadał
po zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie,
czy rzeczywiście takie umiejętności opanowałeś, pomogą Ci załączone w poradniku
sprawdziany postępów oraz sprawdzian osiągnięć.
Materiał nauczania jest podstawowym składnikiem poradnika i zawiera kompendium
informacji, które powinieneś starannie przyswoić, aby przystąpić do wykonania zaplanowanych
ćwiczeń oraz zaliczenia sprawdzianu osiągnięć. Przykład takiego sprawdzianu jest zawarty na
końcu poradnika. Ponadto materiał nauczania zawiera Pytania sprawdzające stan Twojej
wiedzy, która jest wymagana do realizacji danego ćwiczenia. Każde z Ćwiczeń zawartych w
poradniku opisane jest w formie polecenia co należy wykonać. Natomiast uszczegółowieniem
tego polecenia jest lista działań (czynności) określająca Sposób wykonania ćwiczenia.
Ćwiczenia będziesz realizował indywidualnie lub pracując w zespole z innymi uczniami.
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest również Lista wyposażenia stanowiska pracy.
Lista ta umożliwia sprawdzenie czy stanowisko ćwiczeniowe jest wyposażone w środki
dydaktyczne niezbędne do prawidłowego wykonania ćwiczenia. W celu dokonania samooceny,
(określenia jaki jest efekt nabycia wiedzy i umiejętności z danego zakresu materiału nauczania)
możesz posłużyć się narzędziem, które nazywa się Sprawdzian postępów. Jest to lista
kontrolna, którą powinieneś wypełnić odpowiadając na pytanie  tak lub  nie , co jest
równoznaczne z oceną, że potrafisz wykonać daną czynność lub jeszcze jej nie potrafisz. W tym
drugim przypadku powinieneś powtórzyć trening wykonując ponownie odpowiednie ćwiczenie.
Zasadne jest również to, abyś wówczas jeszcze raz przestudiował zakres materiału nauczania
potrzebny do realizacji tych ćwiczeń. Pomoże Ci w tym Twój nauczyciel, do którego powinieneś
zwracać się z pytaniami i wątpliwościami.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwia sprawdzenie poziomu
Twoich wiadomości i umiejętności po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej.
Pozytywnie rozwiązany przez Ciebie sprawdzian osiągnięć będzie stanowił dowód, że potrafisz
zrealizować zdanie zawodowe polegające na wykonywaniu prac fotograficznych metodami
tradycyjnymi i technikami cyfrowymi. W przypadku sprawdzianu osiągnięć powinieneś również
wiedzieć, że ma on formę testu podobnego do tych, jakie występują w części teoretycznej
egzaminu zewnętrznego dla potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie. Dlatego też istotne jest to,
żebyś nabrał wprawy w rozwiązywaniu tego typu testów, co z pewnością będzie procentować
w przypadku Twojego egzaminu zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy w zakresie tej jednostki modułowej
możesz również skorzystać z listy materiałów z
ródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej Literatura. Jednakże wymaga to od Ciebie inicjatywy aby dotrzeć
do rekomendowanego zastawu literatury. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach
biblioteki szkolnej lub innych bibliotek publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji
możesz również uzyskać korzystając z zasobów internetowych. Jeśli będziesz miał jakiekolwiek
trudności ze zrozumieniem treści materiału nauczania lub ćwiczeń to poproś nauczyciela
o dodatkowe wyjaśnienie i pomoc.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z prowadzonych prac. Przepisy
te już wcześniej poznałeś lub poznasz w trakcie nauki. W czasie pracy koniecznie musisz dbać
o ochronę środowiska naturalnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
313[05].Z1
Technologia prac fotograficznych
313[05].Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.02
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.03
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.04
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.07
313[05].Z1.05 313[05].Z1.06 313[05].Z1.08 313[05].Z1.09 313[05].Z1.10
Wykonywanie
Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie
zdjęć
zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć
architektonicznych
portretowych plenerowych reportażowych reklamowych technicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- wykorzystywać elementy wiedzy o sztuce przy wykonywaniu zdjęć plenerowych,
- posługiwać się terminologią zawodową w kontaktach z klientami i dokumentowaniu prac
fotograficznych,
- rozpoznawać rodzaje materiałów światłoczułych oraz inne materiały fotograficzne,
- dobierać czułości matrycy w aparacie cyfrowym oraz parametry rozdzielczości i kompresji
zapisu obrazu wytworzonego przez aparat,
- posługiwać się komputerem w zakresie obróbki obrazu cyfrowego, w tym plików RAW
(danych zapisanych bezpośrednio z matrycy światłoczułej),
- magazynować, przechowywać i dokumentować materiały fotograficzne zgodnie
z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami i standardami,
- wykonywać podstawowe czynności fotograficzne, a w szczególności:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się aparatami fotograficznymi: lustrzanką średnioformatową, lustrzanką
małoobrazkową, lustrzanką cyfrową, cyfrowym aparatem kompaktowym z możliwością
ręcznych ustawień parametrów,
- stosować obiektywy wymienne,
- posługiwać się elektroniczną lampą błyskową,
- posługiwać się światłomierzem z możliwością pomiaru zarówno światła odbitego jak
i padajÄ…cego,
- dokonać archiwizacji wykonanego zdjęcia poprzez naklejenie go na odpowiednie
podłoże i opatrzenie właściwym opisem,
- organizować stanowisko pracy fotografa z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i ergonomii pracy,
- dobierać optymalny sprzęt i materiały do wykonywania prac fotograficznych,
- przygotowywać roztwory do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- dobrać odpowiedni sprzęt fotograficzny tradycyjny lub cyfrowy do wykonania zdjęć,
- dobrać odpowiedni sprzęt dodatkowy do wykonania zdjęć,
- dobrać odpowiednie materiały fotograficzne do wykonania zdjęć,
- wykonać zdjęcie aparatem fotograficznym na materiale negatywowym i diapozytywowym,
- dobrać warunki ekspozycji z uwzględnieniem użytego materiału zdjęciowego,
- stosować wyposażenie dodatkowe do aparatów tradycyjnych,
- wykonać zdjęcie cyfrowym aparatem fotograficznym,
- sterować podstawowymi parametrami rejestracji obrazu w aparacie cyfrowym,
- wywołać film w koreksie i w procesorze,
- posługiwać się różnymi typami procesorów,
- wykonać powiększenie pozytywowe pod powiększalnikiem,
- przeprowadzić obróbkę chemiczną materiałów pozytywowych,
- wykonać odbitkę pozytywową na printerze,
- przeprowadzić podstawową obsługę printera,
- wykonać odbitkę techniką cyfrową,
- przeprowadzić podstawową edycję obrazu cyfrowego w aplikacji graficznej,
- wykonać retusz lub plamkowanie zdjęcia,
- określić szacunkowo ilość potrzebnego materiału,
- sporządzić zapotrzebowanie i rozliczenie materiałowe,
- przeprowadzić konserwację sprzętu i narzędzi,
- porozumieć się z przełożonymi i współpracownikami,
- wykonać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Wykonywanie zdjęć aparatem fotograficznym na materiale
negatywowym i diapozytywowym
4.1.1. Materiał nauczania
Fotografowanie na materiale negatywowym i pozytywowym.
Fotografując na materiałach analogowych powinieneś pamiętać, że ewentualne błędy
w ekspozycji bedziesz mógł ocenić dopiero po obróbce. Wprawdzie materiały te są opisane
określonymi cechami użytkowymi, głównie światłoczułością, ale warto zdawać sobie sprawę
z różnic między negatywem a diapozytywem. Polegają one na odmiennej budowie tych
materiałów, zupełnie różnym procesie obróbki, innym ich przeznaczeniu czy kontraście. Wielu
doświadczonych fotografów wychodzi z założenia, że lepsze efekty uzyskuje się na negatywie
prześwietlonym (+2/3 EV) niż niedoświetlonym. Dlatego obficiej je naświetlają. Inaczej jest
z diapozytywami. W ich przypadku ciekawszy efekt daje lekkie niedoświetlenie (-1/3 EV).
Uzyskujemy wówczas ciemniejsze, głębokie cienie i nasycone barwy w światłach
(najjaśniejszych miejscach obrazu).
Wykonywanie zdjęć aparatem fotograficznym w zależności od tematu.
Wiesz już, że w zależności od tematu zdjęcia warto jest dobrać sprzęt, który najlepiej
spełni Twoje oczekiwania. Jeżeli sprzęt fotograficzny nie będzie dostosowany do Twojej
osobowości i zainteresowań, to będziesz odczuwał niedosyt, a tym samym nie będziesz mógł
robić dobrych zdjęć.
Dodatkową pomocą może być przegląd dwudziestu dziedzin pracy fotograficznej
i przyporządkowane im cechy aparatu fotograficznego. Pozwoli Ci on uporządkować
wiadomości oraz wykonywać zdjęcia ciekawe i przemyślane.
architektura
1. sterowanie perspektywÄ…
2. ostrość i jakość odwzorowania
3. możliwość wykonania zdjęć szerokokątnych
dzieła sztuki
1. paralaksa
2. sterowanie perspektywÄ…
3. ostrość i jakość odwzorowania
4. zdatność do zdjęć makrofotograficznych
fotografia ogólna
1. synchronizacja błysku
2. szybka praca
3. możliwość stosowania obiektywów długoogniskowych
4. możliwość wykonania zdjęć szerokokątnych
krajobrazy
1. sterowanie perspektywÄ…
2. ostrość i jakość odwzorowania
ludzie (ogólnie)
1. obiektyw o dużej jasności
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
2. synchronizacja błysku
3. poręczność i masa
4. cicha praca
5. częstotliwość zdjęć
6. szybka praca
makrofotografia
1. paralaksa
2. zdatność do zdjęć makrofotograficznych
moda
1. obiektyw o dużej jasności,
2. synchronizacja błysku
3. paralaksa
4. poręczność i masa
5. szybka praca
podróże
1. synchronizacja błysku
2. poręczność i masa
3. cicha praca
4. szybka praca
portret
1. synchronizacja błysku
2. paralaksa
3. szybka praca
przemysł i technika
1. synchronizacja błysku
2. paralaksa
3. sterowanie perspektywÄ…
4. ostrość i jakość odwzorowania
5. szybka praca
6. zdatność do zdjęć makrofotograficznych
7. możliwość wykonania zdjęć szerokokątnych
8. obiektyw o ekstremalnie szerokim kÄ…cie obrazowania
przyroda (ogólnie)
1. synchronizacja błysku
2. najkrótszy czas otwarcia migawki
3. obiektywy o najdłuższej ogniskowej
4. paralaksa
5. poręczność i masa
6. cicha praca
7. częstotliwość zdjęć
8. szybka praca
9. zdatność do zdjęć makrofotograficznych
10. możliwość stosowania obiektywów długoogniskowych
reportaż i dokumentacja
1. obiektyw o dużej jasności,
2. synchronizacja błysku
3. najkrótszy czas otwarcia migawki
4. obiektywy o najdłuższej ogniskowej
reprodukcje
1. paralaksa
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
2. sterowanie perspektywÄ…
3. ostrość i jakość odwzorowania
4. szybka praca
sport
1. obiektyw o dużej jasności,
2. synchronizacja błysku
3. najkrótszy czas otwarcia migawki
4. poręczność i masa
5. częstotliwość zdjęć
6. szybka praca
7. możliwość stosowania obiektywów długoogniskowych
symbolika- kreacja
1. obiektyw o dużej jasności,
2. synchronizacja błysku
3. poręczność i masa
4. szybka praca
środki żywności
1. paralaksa
2. sterowanie perspektywÄ…
3. ostrość i jakość odwzorowania
4. szybka praca
teatr i estrada
1. obiektyw o dużej jasności,
2. synchronizacja błysku
3. cicha praca
4. szybka praca
wnętrza
1. synchronizacja błysku
2. paralaksa
3. sterowanie perspektywÄ…
4. ostrość i jakość odwzorowania
5. możliwość wykonania zdjęć szerokokątnych
6. obiektyw o ekstremalnie szerokim kÄ…cie obrazowania
zwierzęta (ogólnie)
1. synchronizacja błysku
2. poręczność i masa
3. cicha praca
4. szybka praca
5. zdatność do zdjęć makrofotograficznych
6. możliwość stosowania obiektywów długoogniskowych
zwierzęta dzikie na wolności
1. synchronizacja błysku
2. obiektywy o najdłuższej ogniskowej
3. poręczność i masa
4. cicha praca
5. częstotliwość zdjęć
6. szybka praca
7. możliwość stosowania obiektywów długoogniskowych
[2, s.198]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym różni się materiał negatywowy od pozytywowego?
2. Jaki efekt daje lekkie niedoświetlenie diapozytywów?
3. Co oznacza wartość +2 EV?
4. Czym należy się kierować wybierając sprzęt fotograficzny?
5. Przy jakich zdjęciach ważna jest możliwość sterowania perspektywą?
6. Jakie zdjęcia wymagają najkrótszego czasu otwarcia migawki?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj fotografiÄ™ dowolnego tematu na materiale negatywowym barwnym. Aparat ustaw
na statywie i w niezmiennych warunkach oświetleniowych wykonaj zdjęcie zgodnie
ze wskazaniami światłomierza. Następne dwie ekspozycje prześwietl kolejno o +1EV i o +2EV,
a kolejne dwie ekspozycje niedoświetl o  1EV i o  2EV. Przy wyborze planu zdjęciowego
możesz skorzystać z listy 20 typowych tematów fotograficznych. Po wywołaniu negatywu
i wykonaniu odbitek zaobserwuj różnice w jakości obrazu, odwzorowaniu barw, nasyceniu
kolorów. Zapisz wnioski.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-3 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki, do których będziesz konfigurował sprzęt
i materiały fotograficzne,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiednie materiały fotograficzne do wykonywania
fotografii,
7) wykonać zaplanowaną serię zdjęć,
8) wywołać film,
9) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu i materiałów do wykonywania fotografii,
10) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- tradycyjny aparat fotograficzny,
- obiektywy wymienne,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt. na grupę),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne),
- negatyw barwny do wybranego typu aparatu.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj fotografiÄ™ dowolnego tematu na barwnym materiale odwracalnym. Aparat ustaw
na statywie i w niezmiennych warunkach oświetleniowych wykonaj zdjęcie zgodnie
ze wskazaniami światłomierza. Następne dwie ekspozycje prześwietl kolejno o +1EV i o +2EV,
a kolejne dwie ekspozycje niedoświetl o  1EV i o  2EV. Przy wyborze planu zdjęciwego
możesz skorzystać z listy 20 typowych tematów fotograficznych. Po wywołaniu materiału
odwracalnego zaobserwuj różnice w jakości obrazu, odwzorowaniu barw, nasyceniu kolorów.
Zapisz wnioski.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-3 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki, do których będziesz konfigurował sprzęt
i materiały fotograficzne,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiednie materiały fotograficzne do wykonywania
fotografii,
7) wykonać zaplanowaną serię zdjęć,
8) wywołać film,
9) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu i materiałów do wykonywania fotografii,
10) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- tradycyjny aparat fotograficzny,
- obiektywy wymienne,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt. na grupę),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne),
- film odwracalny barwny do wybranego typu aparatu,
- procesor wywołujący,
- zestaw chemikaliów do procesu E6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić podstawowe różnice między materiałem negatywowym a
ðð ðð
diapozytywowym?
2) wyjaśnić, co oznacza niedoświetlenie warunków ekspozycji?
ðð ðð
3) dobrać najważniejsze cechy aparatu fotograficznego do konkretnego tematu
ðð ðð
zdjęciowego?
4) wykonać zdjęcie prześwietlone o +2 EV?
ðð ðð
5) określić, jakie cechy powinien mieć aparat do wykonywania zdjęć
ðð ðð
reportażowych?
6) określić, jakiej konstrukcji aparat nadaje się do wykonywania zdjęć
ðð ðð
technicznych?
7) poznać, czy film negatywowy został prawidłowo naświetlony?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Wykonywanie zdjęć cyfrowym aparatem fotograficznym
4.2.1. Materiał nauczania
Specyfika fotografowania aparatem cyfrowym.
Masz już za sobą praktykę w fotografowaniu technikami tradycyjnymi. Wiesz także,
że coraz bardziej popularne staje się stosowanie fotografii cyfrowej. Dobranie warunków
ekspozycji w aparacie cyfrowym i analogowym przeprowadza się podobnie. Różnica polega
na tym, że po wykonaniu zdjęcia aparat cyfrowy typu lustrzanka oraz typu kompaktowego
wyświetla obraz na wyświetlaczu ciekłokrystalicznym. Oceniając ten obraz warto zmienić
przyzwyczajenie i nie dopatrywać się maksymalnej wielkości tonalnej z fotografowanym
motywem. Z powodów konstrukcyjnych matrycy aparatu cyfrowego im jaśniejszy jest
rejestrowany obraz, tym lepszą ma jakość (niższy poziom szumów). Z tego powodu warto
tak dobierać ekspozycję, aby wykres przedstawiający jasność pikseli obrazu, zwany
histogramem układał się możliwie blisko prawej strony. Stosując tą zasadę przy każdym
temacie zdjęciowym może się okazać, że podczas fotografowania ciemnych motywów
na ciemnym tle uzyskamy obraz tonalnie zbyt jasny. Należy jednak pamiętać,
że w programie edycyjnym tonalność obrazu doprowadzimy do oczekiwanej, nie tracąc tym
samym wysokiej jakości obrazu (niski poziom szumów). Jeżeli taki ciemny motyw
sfotografujemy w sposób standardowy, to uzyskamy obraz tonalnie zgodny z oczekiwaniami,
lecz gorszej jakości- o podwyższonym poziomie szumów.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym różni się dobieranie ekspozycji w aparacie analogowym i cyfrowym?
2. Do czego służy wyświetlacz ciekłokrystaliczny?
3. Co oznacza termin  histogram ?
4. O czym informuje histogram?
5. Jak sposób trzymania aparatu cyfrowego wpływa na jakość fotografowanego obrazu?
6. Jakie parametru aparatu cyfrowego decydujÄ… o odwzorowaniu barw?
7. Jakie parametru aparatu cyfrowego wpływają na ilość szczegółów fotografowanego obrazu?
8. Co oznacza ikona ?
9. Jakie są możliwości wyzwalania spustu migawki?
10. Na czym polega system redukcji czerwonych oczu w cyfrowym aparacie fotograficznym?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj wykonanie ujęcia dowolnego tematu przy pomocy aparatu cyfrowego. Aparat
ustaw na statywie i w niezmiennych warunkach oświetleniowych wykonaj zdjęcie zgodnie
ze wskazaniami światłomierza. Następne trzy ekspozycje prześwietl kolejno o +1EV, o +2EV
i o +3EV, a kolejne trzy ekspozycje niedoświetl o  1EV, o  2EV i o  3EV. Przy wyborze planu
zdjęciwego możesz skorzystać z listy 20 typowych tematów fotograficznych. Po wgraniu zdjęć
do komputera zaobserwuj różnice w jakości obrazu, odwzorowaniu barw, nasyceniu kolorów.
Zapisz wnioski.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
 Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-3 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki, do których będziesz konfigurował sprzęt,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii,
6) wykonać zaplanowaną serię zdjęć,
7) wprowadzić dane wykonanych zdjęć do komputera i ocenić ich jakość,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu,
9) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- aparat cyfrowy typu lustrzanka oraz typu kompaktowego wraz z instrukcjÄ…,
- obiektywy wymienne,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt. na grupę),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne),
- komputer PC z oprogramowaniem do obróbki zdjęć.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj wykonanie fotografii dowolnego tematu przy pomocy aparatu cyfrowego. Aparat
ustaw na statywie i w niezmiennych warunkach oświetleniowych wykonaj zdjęcie zgodnie
ze wskazaniami światłomierza i automatycznym ustawieniem balansu bieli. Następnie wykonaj
serię zdjęć, kolejno ustawiając możliwe typy zrównoważenia bieli. Przy wyborze planu
zdjęciwego możesz skorzystać z listy 20 typowych tematów fotograficznych. Po wgraniu zdjęć
do komputera zaobserwuj różnice w jakości obrazu, odwzorowaniu barw, nasyceniu kolorów.
Zapisz wnioski.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-3 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki, do których będziesz konfigurował sprzęt,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
6) wykonać zaplanowaną serię zdjęć,
7) wprowadzić dane wykonanych zdjęć do komputera i ocenić ich jakość,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu,
9) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- aparat cyfrowy typu lustrzanka oraz typu kompaktowego wraz z instrukcjÄ…,
- obiektywy wymienne,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt. na grupę),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne),
- komputer PC z oprogramowaniem do obróbki zdjęć.
Ćwiczenie 3
Zaplanuj wykonanie ujęcia dowolnego tematu przy pomocy aparatu cyfrowego. Aparat
ustaw na statywie i w niezmiennych warunkach oświetleniowych wykonaj zdjęcie zgodnie
ze wskazaniami światłomierza. Następnie wykonaj kilka kolejnych zdjęć, zmieniając za każdym
razem możliwy tryb pomiaru i ustalenia naświetlenia. Przy wyborze planu zdjęciowego możesz
skorzystać z listy 20 typowych tematów fotograficznych. Po wgraniu zdjęć do komputera
zaobserwuj różnice w jakości obrazu, odwzorowaniu barw, nasyceniu kolorów. Zapisz wnioski.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-3 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki, do których będziesz konfigurował sprzęt,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii,
6) wykonać zaplanowaną serię zdjęć,
7) wprowadzić dane wykonanych zdjęć do komputera i ocenić ich jakość,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu,
9) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- aparat cyfrowy typu lustrzanka oraz typu kompaktowego wraz z instrukcjÄ…,
- obiektywy wymienne,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt. na grupę),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne),
- komputer PC z oprogramowaniem do obróbki zdjęć.
Ćwiczenie 4
Zaplanuj wykonanie fotografii dowolnego tematu przy pomocy aparatu cyfrowego. Aparat
trzymaj w rękach i w nie zmienionych warunkach oświetleniowych wykonaj zdjęcie zgodnie
ze wskazaniami światłomierza. Zwróć uwagę na sposób trzymania aparatu fotograficznego.
Następnie dokonaj modyfikacji ustawień ekspozycji, stopniowo wydłużając czas naświetlania.
Przy wyborze planu zdjęciowego możesz skorzystać z listy 20 typowych tematów
fotograficznych. Po wgraniu zdjęć do komputera zaobserwuj różnice w jakości obrazu, ostrości
i czytelności szczegółów (aby dokładniej zobaczyć zmiany ostrości użyj powiększenia
fragmentu obrazu). Jak sposób trzymania w rękach aparatu fotograficznego wpływa na jakość
rejestracji? W jaki sposób jest to związane z czasem otwarcia migawki? Zapisz wnioski.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-3 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki, do których będziesz konfigurował sprzęt,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii,
6) wykonać zaplanowaną serię zdjęć,
7) wprowadzić dane wykonanych zdjęć do komputera i ocenić ich jakość,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu,
9) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- aparat cyfrowy typu lustrzanka oraz typu kompaktowego wraz z instrukcjÄ…,
- obiektywy wymienne,
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt. na grupę),
- komputer PC z oprogramowaniem do obróbki zdjęć.
Ćwiczenie 5
Zaplanuj wykonanie ujęcia dowolnego tematu przy pomocy aparatu cyfrowego. Aparat
trzymaj w rękach i w niezmiennych warunkach oświetleniowych wykonaj zdjęcie zgodnie
ze wskazaniami światłomierza. Zwróć uwagę na sposób trzymania aparatu fotograficznego.
Następnie zmieniaj obiektywy, stosując różne ogniskowe lub zmieniaj ustawienia zooma.
Modyfikuj czas naświetlania tak, aby stwierdzić, czy zastosowana ogniskowa także wpływa
na ostrość obrazu. Przy wyborze planu zdjęciowego możesz skorzystać z listy 20 typowych
tematów fotograficznych. Po wgraniu zdjęć do komputera zaobserwuj różnice w jakości obrazu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
ostrości i czytelności szczegółów (aby dokładniej zobaczyć zmiany ostrości użyj powiększenia
fragmentu obrazu). Zapisz wnioski.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-3 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki, do których będziesz konfigurował sprzęt,
5) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii,
6) wykonać zaplanowaną serię zdjęć,
7) wprowadzić dane wykonanych zdjęć do komputera i ocenić ich jakość,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu,
9) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- aparat cyfrowy typu lustrzanka oraz typu kompaktowego wraz z instrukcjÄ…,
- obiektywy wymienne,
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt. na grupę),
- komputer PC z oprogramowaniem do obróbki zdjęć.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) włączyć zasilanie w aparacie cyfrowym?
ðð ðð
2) ustawić wielkość rejestrowanego obrazu?
ðð ðð
3) wybrać sposób sterowania ekspozycją?
ðð ðð
4) operować funkcją Autofocus?
ðð ðð
5) ustawić balans bieli?
ðð ðð
6) wymienić obiektyw w aparacie?
ðð ðð
7) użyć samowyzwalacz?
ðð ðð
8) zastosować funkcję breketingu ekspozycji?
ðð ðð
9) wyłączyć redukcję czerwonych oczu?
ðð ðð
10) zinterpretować histogram?
ðð ðð
11) skorygować przy pomocy ekspozycji ułożenie histogramu?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.3. Obróbka chemiczna materiałów negatywowych czarno-białych
4.3.1. Materiał nauczania
Obróbka materiałów negatywowych czarno-białych
Wielu, zwłaszcza początkujacych fotografów zaczyna od samodzielnego wywoływania
czarno-białych filmów. Możliwe, że Ty również masz już za sobą pracę z koreksem
w warunkach domowej ciemni, stworzonej specjalne do tego właśnie celu. Aktualnie
w laboratoriach fotograficznych coraz rzadziej przeprowadza się tradycyjną czarno-białą
obróbkę. Ze wzgledu na coraz niższą popularność procesu czarno-białego i trudności
z prowadzeniem tego procesu w małym laboratorium producenci filmów oferują szczególny film
czarno-biały. Po naświetleniu wywołuje się go w standardowym procesie barwnych negatywów
C-41. Uzyskany obraz jest negatywem czarno-białym. Wywoływanie filmów czarno-białych
w koreksie prowadzą zapaleńcy fotografii w warunkach domowych, a laboratoria przyjmują taki
film do obróbki bardzo niechętnie.
Przebieg czynności wywołania filmu czarno-białego:
1. wyjęcie filmu z kasetki i włożenie go do koreksu w warunkach ciemniowych,
2. ustalenie temperatury wywoływacza i zalecanego czasu wywołania,
3. przeprowadzenie obróbki (wywoływanie, płukanie, utrwalanie),
4. wysuszenie filmu.
Istnieje kilka typów wywoływaczy, a ich wybór zależy od zaleceń producenta filmu oraz
osobistych preferencji, potrzeb i oczekiwań (kontrastowość, ziarnistość).
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz typy wywoływaczy negatywowych?
2. Dlaczego kontrolowanie czasu i temperatury wywołania filmu jest takie ważne?
3. Ile mililitrów roztworu wywoływacza należy wlać do koreksu, wywołując 2 filmy typu 135?
4. Ile mililitrów roztworu wywoływacza należy wlać do koreksu, wywołując 1 film typu 120?
5. Jaka jest rola roztworu nawilżającego w procesie obróbki filmu?
6. Jak rozpoznać film zbyt krótko wywoływany?
7. Jak rozpoznać film niedoświetlony?
8. Jak rozpoznać film zbyt długo wywoływany?
9. Jak rozpoznać film prześwietlony?
10. Jak rozpoznać film zbyt krótko utrwalany?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spróbuj w jak najkrótszym czasie nawinąć fotograficzny materiał zdjęciowy typu 135
(typowy film małoobrazkowy 36 klatkowy) na szpulę koreksu. Powtórz to zadanie z rękami
schowanymi pod ławką. Powtórz to samo z filmem typu 120.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (max. 2 osoby),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać odpowiedni sprzęt: koreks lub szpulę do nawijania filmu,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem czas i miejsce ćwiczenia,
5) kilkukrotnie wykonać polecenie tak, aby pewnie zakładać film bez użycia wzroku,
6) powtórzyć prace z filmem typu 120.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- koreks do wywoływania filmów 135 i 120,
- materiał zdjęciowy typu 135,
- materiał zdjęciowy typu 120.
Ćwiczenie 2
Wywołaj dowolny film czarno-biały, stosując się do zaleceń producenta. Oceń wywołanie i omów
wnioski razem z prowadzącym zajęcia nauczycielem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (max. 2 osoby),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) nawinąć film na szpulę koreksu w warunkach ciemniowych,
4) skontrolować temperaturę wywoływacza,
5) przeprowadzić kolejno obróbkę filmu, pamiętając o odmierzaniu czasu wywoływania
i okresowym poruszaniu filmem,
6) po wypłukaniu - wysuszyć film,
7) dołączyć negatywy do arkuszy,
8) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
9) przedstawić nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne typy koreksów,
- materiał fotograficzny zdjęciowy negatywowy czarno-biały typu 135 lub 120,
- zestaw chemikaliów, niezbędnych do obróbki negatywu; wywoływacz negatywowy,
utrwalacz, przerywacz, roztwór nawilżający,
- oznakowane butelki na roztwory,
- lejki,
- termometr,
- stoper,
- nożyczki,
- otwieracz do kaset,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
- suszarka negatywowa.
Ćwiczenie 3
Naświetl w taki sam sposób trzy 6. klatkowe odcinki czarno-białego filmu. W trakcie
naświetlenia pierwszą klatkę zostaw nienaświetloną, następną prześwietl o +2EV, kolejną
o +1EV, czwartą klatkę naświetl zgodnie ze wskazaniami światłomierza, kolejne - niedoświetl
o  1EV i  2EV. W trakcie obróbki wykonanych testów pierwszy odcinek wywołaj zgodnie
z zaleceniami producenta filmu, kolejny  dwa razy dłużej, ostatni  dwa razy krócej.
Po wysuszeniu porównaj otrzymane negatywy. Czy są widoczne różnice również w polach
nienaświetlonych?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (max. 2 osoby),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować i zapisać kolejność postępowania,
4) dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu  tradydycjny aparat małoobrazkowy,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem plan fotograficzny,
6) ustawić aparat na statywie, załadować film, wykonać pierwszych sześć zdjęć,
7) w warunkach ciemniowych wyjąć film i nawinąć na szpulę koreksu,
8) poddać film obróbce chemicznej,
9) załadować drugi film do aparatu i wykonać kolejne zdjęcia,
10) wyjąć film i po nawinięciu na szpulę koreksu poddać obróbce chemicznej, zmieniając
odpowiednio czas wywołania,
11) załadować trzeci film do aparatu i wykonać kolejne zdjęcia,
12) nawinąć na szpulę koreksu i wywołać film, zmieniając czas wywołania,
13) wysuszyć trzy wywołane odcinki filmu,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) dołączyć materiał negatywowy do opisu ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- aparat fotograficzny: lustrzanka małoobrazkowa z obiektywem,
- materiał fotograficzny zdjęciowy negatywowy czarno-biały typ 135,
- statyw fotograficzny,
- oświetlenie planu zdjęciowego,
- światłomierz,
- koreks do wywołania filmów,
- chemikalia do przeprowadzenia obróbki; wywoływacz, utrwalacz, przerywacz, roztwór
nawilżający,
- lejki,
- termometr,
- stoper,
- suszarka negatywowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) przygotować koreks do nawinięcia filmu?
ðð ðð
2) nawinąć na szpulę film typu 135?
ðð ðð
3) nawinąć na szpulę film typu 120?
ðð ðð
4) ustalić parametry wywołania filmu?
ðð ðð
5) przygotować chemikalia potrzebne do obróbki filmu?
ðð ðð
6) wysuszyć wywołany film tak, aby nie powstały na nim zacieki?
ðð ðð
7) ocenić prawidłowość wywołania filmu?
ðð ðð
8) sprawdzić stopień zużycia utrwalacza?
ðð ðð
9) rozpoznać film czarno-biały, przystosowany do obróbki w procesie C-41?
ðð ðð
10) ocenić prawidłowość utrwalenia filmu?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.4. Obróbka chemiczna barwnych materiałów negatywowych
i diapozytywowych
4.4.1. Materiał nauczania
Obróbka chemiczna barwnych negatywów.
W warunkach domowej fotociemni możesz samodzielnie wywoływać materiały
negatywowe czarno-białe. Barwne materiały negatywowe i diapozytywowe wymagają jednak
specyficznych warunków, które może zapewnić profesjonalne laboratorium fotograficzne.
Proces obróbki materiałów barwnych odbywa się według procedury, opracowanej przez firmę
Kodak, oznaczonej symbolem C-41. Modyfikacjami tego procesu, opracowanego dla procesów
minilabowych, są jego dwie uproszczone odmiany nie wymagające płukania negatywu
w bieżącej wodzie: pierwsza o nazwie C-41 BNP oraz druga wersja o znacznie skróconym
czasie obróbki C-41 RA. Obróbka procesu odbywa siÄ™ w temperaturze 37,8ºC. Proces
prowadzony jest w maszynach, które kontrolują stabilność temperatury, czas obróbki
i gwarantują cyrkulację roztworów roboczych w trakcie obróbki.
Kolejność kąpieli w trakcie procesu:
- wywoływanie, oznaczenie kąpieli CD,
- wybielanie - BL,
- utrwalanie - FX,
- stabilizowanie - ST,
- suszenie.
Całkowity czas wywołania w tym procesie wynosi 12 minut. Odbywa się on automatycznie,
a o wszelkich awariach czy kłopotach maszyna informuje obsługę. W związku z tym praca
laboranta ogranicza się do podania negatywu do maszyny i odebrania filmu po obróbce oraz
konfekcjonowania. W takcie pracy maszyna kontroluje i w razie potrzeby wymaga uzupełnienia
zbiorników zapasowych, regeneracji poszczególnych kąpieli, oraz opróżnienia zbiorników
zużytych chemikaliów. Maszyny nie wymagają podłączenia do kanalizacji, więc laborant
przenosi płyny robocze w zbiornikach do przeznaczonego dla nich pomieszczenia. Jak mogłeś
zauważyć, proces obróbki chemicznej barwnych materiałów negatywowych jest tak dalece
zautomatyzowany, że ingerencja człowieka ograniczona jest do minimum.
Obróbka chemiczna barwnych materiałów odwracalnych.
Proces odwracalny z oznaczeniem E-6 jest procesem wysokotemperaturowym (38ºCÄ…0,3ºC)
i może być realizowany w maszynach o różnej konstrukcji. Różnice te wynikają z wielkości
maszyny i materiału światłoczułego, jaki mogą wywoływać. Powinieneś poznać dwa główne
typy maszyn:
- maszyny bezdotykowe (ramowe), w których wywoływany materiał nie ma żadnego
kontaktu z maszynÄ…, jest przenoszony z tanku do tanku i zanurzany w roztworach;
- maszyny przeciągowe, gdzie film przyklejony do lidera jest prowadzony przez poszczególne
tanki i przesuwa się przez maszynę po wałkach.
Proces E-6 jest bardziej złożony od C-41 i procesor wymaga podłączenia wody do płukania
obrabianych filmów.
Przebieg procesu E-6:
- pierwszy wywoływacz FD,
- płukanie,
- roztwór odwracający (zadymiający) RE,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
- wywoływacz barwny CD,
- wybielacz BL,
- utrwalacz FX,
- płukanie końcowe
- suszenie.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Dlaczego procesy C-41 i E-6 nazywane sÄ… wysokotemperaturowymi?
2. Dlaczego dla procesów wysokotemperaturowych nie zaleca się prowadzenia ręcznej obróbki
w koreksie?
3. W jakiego typu maszynach można prowadzić obróbkę filmów negatywowych?
4. Na czym polega różnica pomiędzy procesami C-41 i E-6?
5. Dlaczego film diapozytywowy nazywany jest  odwrotkÄ… ?
6. Jak rozpoznać negatyw barwny niedoświetlony?
7. Jak rozpoznać negatyw barwny prześwietlony?
8. Jak rozpoznać diapozytyw niedoświetlony?
9. Jak rozpoznać diapozytyw prześwietlony?
10. Jak rozpoznać negatyw barwny niedostatecznie wybielony?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wywołaj dowolny negatyw barwny w procesorze. Oceń efekt.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) przygotować negatyw do wywołania - procedura wynika z typu procesora,
4) sprawdzić parametry obróbki, jeżeli procedura tego wymaga,
5) uruchomić procesor,
6) po obróbce wysuszyć film,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) dołączyć materiał negatywowy do opisu ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- procesor automatycznie wywołujący negatywy, np. typu Jobo lub przeciągowy, wraz
z instrukcją obsługi,
- zestaw chemikaliów roboczych,
- suszarka do filmów (przy procesorze typu Jobo).
Ćwiczenie 2
Wywołaj dowolny film odwracalny w procesorze. Oceń efekt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) przygotować diapozytyw do wywołania - procedura wynika z typu procesora,
4) sprawdzić parametry obróbki, jeżeli procedura tego wymaga,
5) uruchomić procesor,
6) po obróbce wysuszyć diapozytyw,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) dołączyć materiał odwracalny do opisu ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- procesor automatycznie wywołujący negatywy, np. typu Jobo lub przeciągowy, wraz
z instrukcją obsługi,
- zestaw chemikaliów roboczych,
- suszarka do filmów (przy procesorze typu Jobo).
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) przygotować film do wywołania w procesorze?
ðð ðð
2) wyjąć końcówkę filmu z kasetki?
ðð ðð
3) nawinąć film na szpulę procesora?
ðð ðð
4) przykleić film do lidera?
ðð ðð
5) skontrolować parametry obróbki filmu w procesorze?
ðð ðð
6) uruchomić procesor wywołujący?
ðð ðð
7) rozróżnić chemikalia do procesu C-41 od chemikaliów stosowanych
ðð ðð
w procesie E-6?
8) ocenić prawidłowość przeprowadzonego procesu po wyglądzie wywołanego
ðð ðð
negatywu?
9) ocenić prawidłowość przeprowadzonego procesu po wyglądzie wywołanego
ðð ðð
diapozytywu?
10) obchodzić się z wywołanymi filmami tak, aby ich nie porysować?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.5. Wykonywanie powiększeń pozytywowych czarno-białych
4.5.1. Materiał nauczania
Wykonywanie czarno-białej odbitki.
Rozróżniamy dwa rodzaje odbitek czarno-białych: stykowe i powiększenia. Odbitka
stykowa ma dokładnie wielkość negatywu, z którego została wykonana i posiada większość jego
dobrych i złych właściwości. Odbitki stykowe wykonuje się za pomocą kopioramki lub kopiarki.
Powiększenie jest większe od negatywu, z którego się je wykonuje. Na powiększenie można
w dużej mierze wpływać i w znacznym stopniu korygować niepożądane cechy negatywu.
Powiększenia wykonuje się powiększalnikiem na pozytywowym papierze czarno-białym.
Poza wymienionymi różnicami, obróbka odbitek stykowych i powiększeń jest taka sama.
Przeprowadza siÄ™ jÄ… w temperaturze 20ºC.
Etapy pracy przy wykonywaniu stykówek i powiększeń:
- przygotowanie,
- naświetlanie,
- wywoływanie,
- przerywanie,
- utrwalanie,
- płukanie,
- suszenie.
Powinieneś pamiętać, że od momentu wyjęcia papieru z opakowania ochronnego do połowy
czasu procesu utrwalania możesz korzystać wyłącznie z ochronnego oświetlenia ciemniowego,
dobranego do typu papieru.
Wykonywanie czarno-białego powiększenia.
W trakcie wykonywania czarno-białych powiększeń powinieneś pamiętać o stosowaniu się
do konkretnych wytycznych. Pierwszym warunkiem do uzyskania dobrej kopii powiększenia jest
czysty negatyw o prawidłowej gęstości i właściwym kontraście. Drugim warunkiem jest wybór
papieru o gradacji odpowiedniej do kontrastowości negatywu. Trzecim jest prawidłowe
nastawienie ostrości obrazu przy otwartym obiektywie powiększalnika. Czwartym warunkiem
do uzyskania dobrej kopii powiększenia jest prawidłowe naświetlenie papieru. Kolejnym
warunkiem jest zachowanie czasu i temperatury wywoływania odbitki w granicach zalecanych
przez producenta danego typu papieru. Spełnienie tych wszystkich wymagań powinno być
wystarczające do uzyskania przez Ciebie czarno-białego powiększenia, z którego będziesz
zadowolony.
Wyposażenie do sporządzania czarno-białych odbitek.
Do sporządzania czarno-białych odbitek potrzebne Ci będzie określone wyposażenie.
Zalicza się do niego: kopiarka lub kopioramka, powiększalnik, maskownica, kuwety, płuczka,
przyrząd do nastawiania ostrości, szczypce.
Kopiarka albo kopioramka.
Stosuje się ją przede wszystkim do sporządzania wglądówek, ułatwiających identyfikację,
katalogowanie i archiwizacje negatywów. Najczęściej odbija się wszystkie negatywy danej rolki
w odcinkach po 6 (małoobrazkowych) lub po 3 w formacie 6x6. Odcinki te układa się jeden przy
drugim na arkuszu papieru fotograficznego 18x24 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
 Powiększalnik.
Urządzenie do rzutowania powiększonego obrazu na płaszczyznę. Jego głównymi elementami
budowy sÄ…:
- stabilna podstawa,
- kolumna,
-latarnia,
- żarówka mleczna specjalnego typu,
- kondensor,
- ramka negatywowa,
- obiektyw.
Powiększalniki mogą być dostosowane do różnej wielkości negatywów, ale należy pamiętać,
że w żadnym nie zmieści się negatyw o formacie większym od założonego przez konstruktorów.
Można natomiast używać negatywów mniejszych.
Maskownica.
Służy do zapewnienia płaskiego położenia papieru w płaszczyz
nie ostrości.
Kuwety do obróbki chemicznej.
Są to pojemniki, w których przeprowadzana jest obróbka chemiczna.
PÅ‚uczka.
Jest to zbiornik podłączony do sieci wodociągowej, który zapewnia przepływ świeżej wody
płuczącej do wykonanych zdjęć.
Przyrząd do nastawiania ostrości.
Najlepsze są przyrządy tak silnie powiększające obraz, że można nastawić ostrość
na poszczególne ziarna negatywu.
Szczypce.
Służą do chwytania odbitek, poruszania nimi i przenoszenia do kolejnej kąpieli. Powinieneś
pamiętać, że każda kąpiel wymaga oddzielnych szczypiec.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak zbudowany jest powiększalnik?
2. Jak dobrać obiektyw do wielkości klatki negatywu?
3. Od czego zależy kolor oświetlenia w ciemni pozytywowej?
4. Jakie urządzenia służą do regulacji ostrości powiększalnika?
5. Od czego zależy wielkość odbitki?
6. Po co w obiektywie powiększalnikowym znajduje się przesłona?
7. Co jest niezbędne do uzyskania ostrości na całej powierzchni powiększenia?
8. Jak przeprowadzić obróbkę papieru czarno-białego?
9. Co zrobić, gdy wywołane zdjęcie jest zbyt ciemne?
10. W jaki sposób należy suszyć powiększenia?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj fotogram obrazu, przygotowanego jako wycinanka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualnie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) uzgodnić z nauczycielem technikę zdjęciową,
4) przygotować z czarnego papieru wycinankę,
5) w ciemni pozytywowej, pod powiększalnikiem, umieścić papier fotograficzny, skierowany
emulsją światłoczułą w kierunku obiektywu powiększalnikowego,
6) na emulsji papieru umieścić wycinankę i dokonać próbnego naświetlenia,
7) wywołać papier fotograficzny w zalecanym czasie,
8) ocenić jakość uzyskanego obrazu, skonsultować z nauczycielem, skorygować czas
naświetlania, dokonać naświetlenia kolejnej próbki,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
10) skopiowaną odbitkę dołączyć do teczki wraz z opisem ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- nożyczki i czarny papier,
- powiększalnik,
- oświetlenie ciemniowe,
- chemikalia do obróbki pozytywowej czarno-białej,
- papier fotograficzny czarno-biały,
- przybory i materiały do wykonania załącznika do teczki (karton, taśma klejąca, nożyczki,
nożyk itp.)
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
przegląd, czyszczenie i konserwację powiększalnika.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) rozebrać powiększalnik na elementy, wyczyścić i złożyć,
4) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- powiększalnik,
- środki czystości,
- śrubokręt.
Ćwiczenie 3
Wykonaj odbitkę z dowolnego czarno-białego negatywu na papier fotograficzny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
3) umieścić negatyw w powiększalniku,
4) ustawić wielkość powiększenia,
5) wyregulować ostrość i przymknąć przysłonę obiektywu powiększalnika,
6) naświetlić papier fotograficzny,
7) poddać papier fotograficzny obróbce,
8) ocenić próbkę i w razie konieczności powtórzyć naświetlenie z korektą czasu naświetlenia,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
10) omówić pracę z nauczycielem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- papier fotograficzny czarno-biały,
- oświetlenie ciemniowe,
- wywoływacz, przerywacz, utrwalacz,
- pojemnik na roztwory,
- termometr,
- trzy kuwety,
- szczypce,
- powiększalnik,
- pędzelek z dmuchawą do czyszczenia negatywu,
- lupa powiększalnikowa,
- maskownica,
- zegar ciemniowy.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić elementy budowy powiększalnika?
ðð ðð
2) określić, w jaki sposób należy dobierać czas naświetlania odbitki?
ðð ðð
3) regulować ostrość powiększenia?
ðð ðð
4) wpływać na tonalność powiększenia?
ðð ðð
5) wymienić różnice pomiędzy papierem twardym a normalnym?
ðð ðð
6) regulować kontrast w trakcie stosowania papieru wielokontrastowego?
ðð ðð
7) wkładać negatyw do powiększalnika w taki sposób, aby obraz nie był
ðð ðð
lustrzanym odbiciem?
8) suszyć papiery barytowe?
ðð ðð
9) suszyć papiery laminowane polietylenem?
ðð ðð
10) wyjaśnić, dlaczego można skrócić płukanie papierów polietylenowych?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.6. Wykonywanie barwnych powiększeń pozytywowych
4.6.1. Materiał nauczania
Ręczne wykonywanie barwnych odbitek na papierze.
Każdy, kto samodzielnie wykonuje powiększenia czarno-białe, może się też nauczyć
podobnej pracy w pracowni barwnej. Istnieje duże podobieństwo obu procesów i można
powiedzieć, że w ogólnych zarysach pokrywają się one ze sobą. Różnicą w obu procesach nie
jest jednak wyłącznie długość naświetlenia. Na pozytyw barwny przenosi się nie tylko wartości
tonalne, ale także odcienie barw. Należy doprowadzić do właściwych wzajemnych proporcji trzy
barwy podstawowe: żółtą, purpurową i niebieskozieloną w taki sposób, aby uzyskać oczekiwane
oddanie barw. Najdokładniej można przeprowadzić korekcję (usuwanie dominanty) pracując
powiększalnikiem, wyposażonym w głowicę barwną o bezstopniowo nastawianej filtracji.
W zależności od producenta, gęstości filtracji poszczególnych filtrów na głowicy podaje się
najczęściej w wartościach densytometrycznych. Szybkie usunięcie dominanty wymaga
metodycznych prób i dla ułatwienia obliczeń należy każdą próbę opisywać wartościami użytych
filtrów. Dobrze jest, gdy wypracujesz sobie taki system pracy, w którym zapis filtracji domyślnie
będzie oznaczał konkretny układ barw. W związku z tym zapis 40 60 - oznacza 40 jednostek
gęstości filtru żółtego, 60 purpurowego i 0 niebieskozielonego. Z zasady stosuje się
maksymalnie tylko dwie barwy filtrów, a wartość trzeciego jest równa zero. Należy pamiętać,
że używanie trzech filtrów jednocześnie jest błędne.
Reguły postępowania:
- dominantÄ™ barwnÄ… pozytywu usuwamy filtrem o tej samej barwie,
- barwy filtrów nie odpowiadające jednej z trzech barw podstawowych można otrzymać
ze zsumowania filtrów o dwóch barwach podstawowych,
- aby dominanta zniknęła gęstość filtracji korekcyjnej musi się równać gęstości dominanty,
Tabela 1 zasada stosowania filtrów korekcyjnych
Barwa dominanty jeśli były użyte, zmniejszyć albo zwiększyć gęstość filtrów
gęstość filtrów
niebieska żółty purpurowy+niebieskozielony
zielona purpurowy żółty+niebieskozielony
czerwona niebieskozielony żółty+purpurowy
żółta purpurowy+niebieskozielony żółty
purpurowa żółty+niebieskozielony purpurowy
niebieskozielona żółty +purpurowy niebieskozielony
"y
ródło:opracowanie autorskie"
Podczas zmieniania filtracji należy odpowiednio dostosować czas naświetlania.
Używając filtrów: purpurowego i niebieskozielonego należy przedłużyć czas naświetlania
według następującej zasady: przy zmianie o 10 jednostek filtru- dodajemy 10% czasu.
Używając filtrów: żółtego należy przedłużyć czas naświetlania według następującej zasady:
przy zmianie o 40 jednostek filtru- dodajemy 10% czasu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Wykonywanie barwnych odbitek na papierze w automatycznych procesorach.
Współczesne urządzenia do obróbki zdjęć pozytywowych są coraz bardziej nowoczesne
i wielofunkcyjne. A
Ä…czÄ… w sobie technikÄ™ analogowÄ… i cyfrowÄ…. Na rynku funkcjonujÄ… maszyny
różnych producentów, na przykład Didital Minilab Frontier firmy FUJIFILM czy Noritsu.
Maszyna Noritsu QSS 3300 typu print-skan jest wielofunkcyjnym automatem naświetlającym
obraz z wielu nośników na papier fotograficzny za pomocą precyzyjnej głowicy LED.
Ma wbudowany skaner, który analizuje w świetle przechodzącym zarówno negatywy jak
i diapozytywy, oraz posiada uniwersalny czytnik wszelkich elektronicznych nośników pamięci.
Dane są odczytane i w razie potrzeby zamienione na cyfrowe, a następnie wyświetlone
na monitorze w formie pozytywów jednocześnie z sześciu obrazów. Laborant może
przeprowadzić indywidualną korektę kontrastu, jasności, ostrości, gęstości, balansu barw
i nasycenia. Po zatwierdzeniu poprawek dane przenoszone sÄ… do sekcji printera, gdzie, linia
po linii, wkopiowywane są na papier podawany z rolki. Następnie odcięty arkusz papieru zostaje
poddany obróbce chemicznej w procesie pozytywowym RA-4. Jest to typowy proces
wysokotemperaturowy trzykąpielowy, bez płukania w bieżącej wodzie. Kąpiele to wywoływacz
(CD), odbielacz-utrwalacz (BL-Fix) i stabilizator (St). Po wywołaniu maszyna suszy odbitki
i umieszcza na sortowniku w kolejności wykonanych zleceń.
Do printera może być podłączone przy pomocy światłowodu samodzielne stanowisko
przeznaczone dla klienta, tzw. kiosk umieszczony na ladzie. Jest to jednostka komputerowa
z aplikacją i czytnikiem kart pamięci i innymi nośnikami takimi jak CD-R, Zip, gdzie klient
może samodzielnie dokonać podstawowych kroków edycji obrazu, postępując zgodnie
z obrazkowym lub słownym przewodnikiem postępowania. Po potwierdzeniu wyboru dane
przenoszone są do printera i tam, po naświetleniu, poddane obróbce.
Obsługa takiej maszyny jest wysoce zautomatyzowana. Posiada ona system
samoczyszczący, który codziennie, po zakończonej pracy, obmywa elementy ruchome wystające
z roztworów roboczych, (wałki, zwrotnice) na których często krystalizują się osady. Raz
w tygodniu należy wyjąć prowadnice z wałkami, tzw. raki i starannie opłukać z wszelkich
osadów, pod bieżącą wodą. Również sektor papierowy raz na tydzień lub dwa należy oczyścić
przy pomocy odkurzacza, ponieważ przy cięciu wstęgi papieru wytwarza się pył, który tworzy
osady i powoduje ślizganie się papieru na podajniku.
InteresujÄ…co jest rozwiÄ…zana kalibracja maszyny. Procesor ma fabrycznie zakodowany
wzorzec, który naświetla się na konkretny typ papieru i poddaje go obróbce chemicznej.
Powstały obraz analizowany jest przez wbudowany skaner, który ustawia autopoprawki
w sterowaniu głowicą naświetlającą LED. Skuteczność zastosowanych poprawek można
potwierdzić, powtarzając całą procedurę. Klienci dokonujący edycji zdjęć na swoich
komputerach mogą pobrać profil monitora kontrolnego maszyny i ustawić go w programie
edycyjnym, dzięki czemu uzyskają zbliżony obraz barwny do efektów obróbki.
Obróbka chemiczna papierów barwnych.
Papiery obrabia się w zestawach chemikaliów odnośnego producenta, gdyż to gwarantuje
właściwe wywołanie. Użycie chemikaliów innego pochodzenia nie zawsze prowadzi
do zadowalających wyników. Współczesny proces pozytywowy przeprowadza się według
obróbki oznaczonej RA-4 Jest to proces wysokotemperaturowy i powinien być przeprowadzony
w całkowitej ciemności, dlatego obróbka w kuwetach jest nieefektywna i zbyt mało dokładna.
Przebieg procesu RA-4:
- wywoływanie CD,
- wybielanie- utrwalanie BL-FX,
Całkowity czas obróbki razem z płukaniem trwa 3 minuty.
Pomocny może być procesor, który zapewnia stabilizowanie temperatury i czasu procesu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak jest zbudowana głowica filtracyjna?
2. Jak usunąć dominantę barwną w kolorze czerwonym?
3. Dlaczego należy przedłużyć czas naświetlania po zwiększeniu korekcji barwnej?
4. Dlaczego oświetlenie ciemni jest tak słabe?
5. Jak przebiega proces wywołania papieru barwnego?
6. Jakich filtrów używa się w metodzie subtraktywnej?
7. Co należy zrobić, gdy uzyskany na próbce obraz wydaje się zbyt jasny?
8. Jak zmieni się dominanta zdjęcia, gdy usuwając purpurę użyjemy za dużo filtra M?
9. Na czym polega zautomatyzowanie procesu kopiowania w printerze?
10. W jaki sposób należy suszyć papiery barwne?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj 3 odbitki barwne z dowolnego negatywu czarno-białego, używając kolejno filtrów
korekcyjnych o następujących wielkościach:
1) Y +100, M+100, C 0
2) Y 0, M+100, C+100
3) Y+100, M 0, C+100
Oceń uzyskane efekty.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) umieścić negatyw w powiększalniku,
4) ustawić wielkość i ostrość obrazu,
5) dokonać próbnego naświetlenia, ustalającego czas,
6) przeprowadzić szereg naświetleń z ustawieniem filtrów, wynikających z treści ćwiczenia,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) omówić efekty pracy z nauczycielem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- papier fotograficzny barwny,
- powiększalnik z głowicą filtracyjną,
- maskownica do próbnego naświetlenia,
- lupa do ustawienia ostrości,
- pędzelek do czyszczenia negatywu,
- procesor do obróbki papieru,
- suszarka do papieru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 2
Wykonaj korekcyjnÄ… odbitkÄ™ barwnÄ… metodÄ… substraktywnÄ… z dowolnego negatywu
barwnego 35mm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) umieścić negatyw w powiększalniku,
4) ustawić wielkość i ostrość obrazu,
5) dokonać próbnego naświetlenia, ustalającego czas,
6) przeprowadzić szereg naświetleń, usuwających dominantę barwną,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) omówić efekty pracy z nauczycielem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- papier fotograficzny barwny,
- powiększalnik z głowicą filtracyjną,
- maskownica do próbnego naświetlenia,
- lupa do ustawienia ostrości,
- pędzelek do czyszczenia negatywu,
- procesor do obróbki papieru,
- suszarka do papieru.
Ćwiczenie 3
Wykonaj korekcyjnÄ… odbitkÄ™ barwnÄ… metodÄ… substraktywnÄ… z dowolnego negatywu
barwnego typu 120.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) umieścić negatyw w powiększalniku,
4) ustawić wielkość i ostrość obrazu,
5) dokonać próbnego naświetlenia, ustalającego czas,
6) przeprowadzić szereg naświetleń, usuwających dominantę barwną,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) omówić efekty pracy z nauczycielem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- papier fotograficzny barwny,
- powiększalnik z głowicą filtracyjną,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
- maskownica do próbnego naświetlenia,
- lupa do ustawienia ostrości,
- pędzelek do czyszczenia negatywu,
- procesor do obróbki papieru,
- suszarka do papieru.
Ćwiczenie 4
Wykonaj korekcyjnÄ… odbitkÄ™ barwnÄ… metodÄ… subtraktywnÄ… z dowolnego negatywu
barwnego 35mm na printerze.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
w zespołach (2-3 osób)
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) umieścić negatyw w karetce negatywowej,
4) ustawić korekty obrazów, korzystając z podglądu na monitorze printera,
5) wywołać naświetlony papier,
6) ocenić efekty pracy i omówić je z nauczycielem,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- papier fotograficzny barwny,
- printer,
- chemikalia do obróbki papierów barwnych.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) omówić budowę głowicy filtracyjnej?
ðð ðð
2) usunąć dominantę barwną w kolorze brązowym?
ðð ðð
3) usunąć dominantę barwną w kolorze żółtym?
ðð ðð
4) przedłużyć czas naświetlania po wprowadzeniu filtracji?
ðð ðð
5) wprowadzić negatyw do printera?
ðð ðð
6) przygotować chemikalia do obróbki papieru w printerze?
ðð ðð
7) oczyścić printer z zużytych chemikaliów?
ðð ðð
8) sprawdzić liczniki printera, informujące o ilości wykonanych odbitek?
ðð ðð
9) zakończyć pracę procesora?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.7. Wykonywanie wydruków z plików graficznych
4.7.1. Materiał nauczania
Wydruki z plików graficznych.
Do tej pory zapoznałeś się z obszernym materiałem na temat wykonywania różnego rodzaju
odbitek i powiększeń. Wszystkie one wykorzystywały techniki tradycyjne. Teraz dowiesz się,
na czym polega uzyskiwanie wydruków z plików graficznych, czyli przy pomocy techniki
cyfrowej. Jak każdy materiał wizualny, odbitki fotograficzne ogląda się w zasadzie z pewnej
odległości. Jeśli patrzymy z bliska, tylko najwyższej jakości odbitki pozostaną nieskazitelne,
bez widocznego ziarna, czyli drobinek atramentu. Z pewnego oddalenia- powiedzmy
na wyciągnięcie ręki- oko ludzkie nie potrafi dostrzec słabszej jakości wydruku. Dzieje się tak
dlatego, gdyż odległość powoduje zatarcie granic pomiędzy poszczególnymi kroplami
atramentu, czy pikselami, optycznie łącząc je ze sobą. Duże wydruki atramentowe czy bilboardy
reklamowe nie mają aż tak ostrego obrazu, jak wysokojakościowe fotografie, zamieszczane
w kolorowych magazynach.
Wybór drukarki.
Do komputera można podłączyć trzy rodzaje drukarek kolorowych. Najbardziej popularne
są drukarki atramentowe. Drukarki laserowe są szybsze i czyściej drukują tekst niż przeciętne
atramentowe, ale na ogół gorzej sprawują się przy drukowaniu zdjęć. Trzeci typ to drukarki
sublimacyjne. W czasie drukowania następuje wyparowanie z kolorowej taśmy barwnika, który
przenika na specjalny papier. Metoda ta daje rezultaty najbardziej przypominajÄ…ce tradycyjnÄ…
fotografiÄ™, ale nie nadaje siÄ™ do drukowania tekstu.
Powstawanie wydruku.
Drukarki atramentowe cieszą się największą popularnością wśród zajmujących się fotografią
cyfrowÄ…. Drukarka ta korzysta z procesu rastrowania, stosujÄ…c atramenty o barwach CMYK.
Tworzony przez nią wydruk barwny powstaje z milionów drobnych kropelek koloru, ułożonych
w różnych odstępach od siebie. Oglądane z pewnej odległości mikroskopijne cząsteczki
atramentu łączą się ze sobą, dając wrażenie ciągłości barw.
Słowo rozdzielczość określa faktyczną liczbę kropelek atramentu rozpylanych na nośniku
obrazu, wyrażoną w punktach na cal (dpi), na przykład 300dpi, 1440dpi lub 2880dpi. Im większa
jest ta liczba, tym doskonalsze i bardziej realistyczne sÄ… wydruki. W oprogramowaniu drukarki
rozdzielczość, rodzaj papieru czy balans kolorów określają fabryczne ustawienia, mające
decydujący wpływ na jakość wydruku. Niezadowalające rezultaty możemy uzyskać, gdy
na przykład przez pomyłkę wybierzemy niewłaściwy rodzaj papieru.
Wykonanie bardzo dobrego zdjęcia cyfrowego to jedynie połowa sukcesu. Należy jeszcze
zrobić jego wydruk, a to jest czasochłonne i wymaga pracy. Definicja dobrej odbitki
fotograficznej jest taka sama zarówno dla cyfrowej, jak i tradycyjnej fotografii. Polega na
przedstawieniu bogactwa i różnorodności odcieni pomiędzy obszarami najgłębszych czerni
i najczystszych bieli. Szczegóły powinny być dobrze widoczne na całym obszarze zdjęcia,
a główny motyw uwydatniony. Słabej jakości wydruki charakteryzuje ograniczony
i przytłumiony zakres odcieni, nie uwydatniają motywu, a detale skrywają w głębokich cieniach
lub znikają w wypalonych światłach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Jak więc widzisz wykonanie wydruku wiąże się z podjęciem wielu przemyślanych decyzji, które
pozwolą Ci uzyskać jak najlepszy efekt pracy. Powinieneś dokładnie wiedzieć, czego oczekujesz
i konsekwentnie realizować cele.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak działa drukarka atramentowa?
2. Dlaczego na jakość wydruku wpływa jakość papieru?
3. Co określa gramatura papieru?
4. Jak rozdzielczość obrazu wpływa na jakość wydruku?
5. Jak ustawić profil koloru drukarki?
6. Co określa rozdzielczość drukarki?
7. Czym należy kierować się przy wyborze drukarki?
8. Jakie cechy ma wydruk fotorealistyczny?
9. Jakich barwników używają drukarki do drukowania zdjęć we wszystkich barwach?
10. Dlaczego drukarki laserowe nie są stosowane do drukowania obrazów fotograficznych?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj wydruk obrazu czarno-białego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) otworzyć plik obrazu w programie edycyjnym,
4) ustawić parametry obrazu, wielkość, rozdzielczość,
5) wybrać rodzaj papieru do wydruku,
6) wydrukować obraz,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) omówić z nauczycielem powstały wydruk.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- drukarka,
- komputer z oprogramowaniem, monitor,
- papier do wydruków,
- plik z obrazem.
Ćwiczenie 2
Wykonaj wydruk obrazu barwnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) otworzyć plik obrazu w programie edycyjnym,
4) ustawić parametry obrazu, wielkość, rozdzielczość,
5) wybrać rodzaj papieru do wydruku,
6) wydrukować obraz,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) omówić z nauczycielem powstały wydruk.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- drukarka,
- komputer z oprogramowaniem, monitor,
- papier do wydruków,
- plik z obrazem.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podłączyć drukarkę do komputera?
ðð ðð
2) zainstalować odpowiednie oprogramowanie do komputera?
ðð ðð
3) ustawić wielkość drukowanego obrazu?
ðð ðð
4) dobrać rozdzielczość do oczekiwanej jakości wydruku?
ðð ðð
5) wymienić pojemniki z tuszem?
ðð ðð
6) wybrać właściwy papier do wydruków fotorealistycznych?
ðð ðð
7) wydrukować zdjęcie bezpośrednio z karty pamięci aparatu cyfrowego?
ðð ðð
8) wyjaśnić zależność pomiędzy wielkością pliku cyfrowego a jakością
ðð ðð
wydruku?
9) przygotować plik obrazu do wydruku wielkoformatowego?
ðð ðð
10) oczyścić zapchane dysze drukarki?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych, który zawiera 20 pytań o różnym stopniu
trudności.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając znak  X lub
wpisując prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
należy
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
5. Test składa się z dwóch części: Część I  poziom podstawowy, Część II  poziom
ponadpodstawowy. W sumie możesz uzyskać 20 punktów, jeśli prawidłowo odpowiesz
na wszystkie pytania w teście. Za każdą prawidłową odpowiedz
otrzymujesz  1 punkt,
natomiast za złą odpowiedz
lub jej brak otrzymujesz  0 punktów.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi Ci trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut czasu.
Powodzenia.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
Część I  Poziom podstawowy
1. Co przedstawia poniższa fotografia?
a) MicroDriwer.
b) Kartę pamięci xD-Picture Card.
c) Kartę pamięci Compact Flash.
d) KartÄ™ Pro Card.
2. Czego dotyczy skrót CMOS?
a) jest to technologia wykonania czujnika (matrycy) obrazu,
b) kontrolowane mechanicznie sterowanie automatyką ostrości,
c) jest to określenie najnowszej generacji warstw przeciwodblaskowych na obiektywach
i filtrach fotograficznych,
d) to rozwinięcie technologii matrycy cyfrowej CCD.
3. Negatyw to obraz, na którym wzrostowi luminacji oryginału odpowiada
a) zwiększanie się transmisji,
b) stabilizacja gęstości na stałym poziomie,
c) zwiększanie się gęstości optycznej (czyli zmniejszanie się transmisji),
d) zwiększenie się współczynnika odbicia światła.
4. Światłoczułość jest wielkością odwrotnie proporcjonalną do intensywności naświetlenia,
powodujÄ…cÄ…
a) zmianę kierunku promieni światła rozchodzącego się w przezroczystym ośrodku,
b) zmiany zachodzące w długo przechowywanych materiałach światłoczułych,
c) uzyskanie na światłoczułym nośniku efektu określonego przez kryterium
światłoczułości,
d) reakcjÄ™ bodz
ców nerwowych w narządach wzroku, odbieraną w świadomości jako
wrażenie jasności i barwy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
5. Ustawienie aparatu przedstawione na szkicu powoduje
a) pozorne poszerzenie obiektów pierwszoplanowych,
b) zmniejszenie kontrastów i czytelności szczegółów zdjęcia,
c) uzyskanie wrażenia trzeciego wymiaru,
d) wyolbrzymienie przedmiotów pierwszoplanowych w kierunku pionowym w stosunku
do tła.
6. Przyrząd do pomiarów wartości oświetlenia planu zdjęciowego, wyposażonego w lampy
błyskowe to
a) miernik błyskowego naświetlenia z fototranzystorem,
b) światłomierz optyczny klinowy,
c) miernik naświetlenia z komórką CdS,
d) miernik naświetlenia z fotodiodą.
7. Przedstawiony szkic przedstawia pomiar światła
a) odbitego,
b) padajÄ…cego,
c) odbitego z użyciem karty wzorcowej,
d) punktowego.
1. aparat fotograficzny
2. model
3. softbox
4. światłomierz
5. tło
8. Dla którego z procesów charakterystyczne są dwa rodzaje wywoływania, czarno-białe
i barwne?
a) RA-4.
b) E-6.
c) C-41.
d) EP-2.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
9. Do czego służy narzędzie  stempel (stamp):
a) do stemplowania dokumentów na zdjęciu,
b) do cyfrowego retuszu obrazów fotograficznych,
c) kopiuje obraz do obrazu,
d) do korekcji kontrastu zdjęć w aplikacji.
10. Fotografując z lampą błyskową należy zazwyczaj stosować czas otwarcia migawki, zwany
czasem synchronizacji, który
a) wynika ze światłoczułości zastosowanego filmu,
b) wynosi 1/125s,
c) wynika z konstrukcji lampy błyskowej,
d) jest możliwie najkrótszym czasem otwarcia migawki, w trakcie którego cała klatka
filmu poddana jest działaniu światła błyskowego.
11. Poniższy szkic oświetlenia planu zdjęciowego przedstawia podkreślenie
a) nasycenia barwy fotografowanego przedmiotu przy użyciu światła rozproszonego,
b) faktury powierzchni fotografowanego przedmiotu przy użyciu światła kontrastowego,
c) konturu fotografowanego przedmiotu przy użyciu światła punktowego,
d) konturu fotografowanego przedmiotu przy użyciu światła kontrastowego.
12. Co przedstawia fotografia obok?
a) podkładkę pod mysz komputerową,
b) tablet  cyfrowÄ… tabliczkÄ™ do rysowania,
c) notes elektroniczny,
d) GPS.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
13. W jakim procesie należy wywołać przedstawiony film?
a) negatywowym barwnym C-41,
b) negatywowym czarno-białym,
c) odwracalnym czarno-białym,
d) odwracalnym barwnym E-6.
14. Zbyt intensywne wywołanie negatywu barwnego można rozpoznać po
a) zbyt ciemnej masce,
b) zbyt jasnej masce,
c) częściowej zamianie obrazu negatywowego na pozytywowy,
d) widocznym czÄ…stkowym obrazie srebrowym.
Część II  Poziom ponadpodstawowy
15. Temperatura barwowa zastosowanego z
ródła światła nie wpływa na jakość obrazu
zarejestrowanego na:
a) negatywie barwnym,
b) negatywie czarno-białym,
c) matrycy cyfrowej,
d) materiale odwracalnym.
16. Chcąc uzyskać możliwie najwyższą ostrość obrazu przy dobieraniu wartość przesłony,
warto pamiętać o
a) dyfrakcji światła, która występuje na krawędziach przesłony i powoduje pogarszanie się
ostrości przy zbyt małym otworze przesłony,
b) tym, że im mniejszy otwór przesłony tym mniejsza średnica dopuszczalnych krążków
rozproszenia,
c) tym, że przesłona o najmniejszej wartości przepuszcza przez obiektyw najszerszą
wiązkę światła,
d) zastosowaniu największej wartości przesłony.
17. Zaproponuj interpretację wykresu przedstawionego poniżej, a dotyczącego sterowania
ekspozycjÄ… aparatu fotograficznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
18. Przedstaw plan działania: jak wywołasz czarno-biały film w koreksie.
19. Zaplanuj, jak wykonać barwne powiększenie korekcyjne pod powiększalnikiem.
20. Wykonując zdjęcia reporterskie w słabych warunkach oświetleniowych można doświetlić
pierwszy plan przy pomocy lampy błyskowej. Aby połączyć światło błyskowe z zastanym
należy
a) zwiększyć otwór przesłony, prześwietlając pierwszy plan,
b) zastosować czas synchronizacji,
c) dobrać zastosowaną przysłonę do siły lampy, a czas otwarcia migawki odpowiednio
wydłużyć,
d) zwiększyć wartość przesłony, niedoświetlając pierwszy plan.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami
cyfrowymi
Zakreśl poprawną odpowiedz
lub wykonaj zdanie.
Nr
Odpowiedz
Punkty
Zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17.
18.
19.
20.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
6. LITERATURA
1. Daly T.: Encyklopedia fotografii cyfrowej. Wydawnictwo G+J Gruner+ Jahr, Warszawa
2004
2. Feininger A.: Nauka o fotografii. WAiF, Warszawa 1987
3. Freeman M.: Fotografia studyjna. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993
4. Hedgecoe J.: Nowy podręcznik fotografii. Arkady, Warszawa 2005
5. Hedgecoe J.: Praktyczny kurs fotografii. Wyd. Ryszard Kluszczyński, Kraków 2000
6. Klimecki T.: Technika powiększania w fotografii. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne,
Warszawa 1987
7. Kotecki A., Nowak W., Rybarczyk I.: Obróbka barwnych materiałów światłoczułych
w podwyższonej temperaturze. Wydawnictwo Fotograficzne, Gdańsk 1991
8. Kotecki A.: Pracownia fotograficzna 1. WSiP, Warszawa 1978
9. Marchesi J.J.: Profesjonalna technika świetlna. MILSO, Warszawa
10. McWhinnie A.: Fotografia Podręcznik. Arkady, Warszawa 2001
11. Wszystko o fotografii. Arkady, Warszawa 1984
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44