MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Kutyła
Wykonywanie zdjęć plenerowych
313[05].Z1.06
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Grażyna Dobrzyńska-Klepacz
mgr Andrzej Zbigniew Leszczyński
Opracowanie redakcyjne:
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].Z1.06
 Wykonywanie zdjęć plenerowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu fotograf
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Przykładowe scenariusze zajęć 8
5. Ćwiczenia 12
5.1. Dobór odpowiedniego sprzętu i materiałów 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Zasady kompozycji, estetyki i aranżacji planu fotograficznego 16
5.2.1. Ćwiczenia 16
5.3. Krajobraz miejski i wiejski w różnych porach dnia i roku 21
5.3.1. Ćwiczenia 21
5.4. Zasady oświetlenia naturalnego 25
5.4.1. Ćwiczenia 25
5.5. Zasady doboru stanowiska zdjęciowego 28
5.5.1. Ćwiczenia 28
5.6. Zasady wykonywania zdjęć nocnych i krajobrazu z mgłą 30
5.6.1. Ćwiczenia 30
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 35
7. Literatura 44
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu kolejny  Poradnik dla nauczyciela , który będzie pomocny
w organizowaniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie fotograf. Dotyczy on
realizacji modułu 313[05].Z1.O6 -  Wykonywanie zdjęć plenerowych , która jest składnikiem
modułu  Technologia prac fotograficznych - 313[05].Z1
Należy zapoznać się z treścią rozdziału Wprowadzenie ponieważ umożliwi to Państwu
skuteczne korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w realizacji jednostki modułowej
 Wykonywanie zdjęć plenerowych dla zawodu Fotograf 313[05] (pozycja 12 w załączonej
tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
.
1. 313[05].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
2. 313[05].O1.02 Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań zawodowych
3. 313[05].O1.03 Posługiwanie się terminologią zawodową
4. 313[05].O1.04 Rozróżnianie materiałów fotograficznych
5. 313[05].O1.05 Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
6. 313[05].O1.06 Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
7. 313[05].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy
8. 313[05].Z1.02 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
9. 313[05].Z1.03 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
10. 313[05].Z1.04 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami cyfrowymi
11. 313[05].Z1.05 Wykonywanie zdjęć portretowych
12. 313[05].Z1.06 Wykonywanie zdjęć plenerowych
13. 313[05].Z1.07 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
14. 313[05].Z1.08 Wykonywanie zdjęć reportażowych
15. 313[05].Z1.09 Wykonywanie zdjęć reklamowych
16. 313[05].Z1.10 Wykonywanie zdjęć technicznych
Poradnik składa się z sześciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia,
Scenariusze zajęć, Ćwiczenia, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które
uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej.
Jeśli po analizie uznacie Państwo, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez ucznia
opanowane, wówczas uczeń powinien ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty
w poradnikach z poprzedzających jednostek modułowych.
W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności uczeń będzie posiadał po
zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie, czy
rzeczywiście takie umiejętności uczeń opanował, pomoże Państwu załączony w poradniku
sprawdzian osiągnięć.
Przykładowe Scenariusze zajęć są szczegółową propozycją przeprowadzenia lekcji
w ramach realizacji materiału nauczania dla tej jednostki modułowej.
W części Ćwiczenia znajdą Państwo propozycje ćwiczeń będących praktycznym
zastosowaniem wiadomości z zakresu materiału nauczania przewidzianego dla tej jednostki
modułowej.
Każde z ćwiczeń zawartych w poradniku opisane jest w formie polecenia co należ
wykonać. Natomiast uszczegółowieniem tego polecenia jest lista działań (czynności)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
określająca Sposób wykonania ćwiczenia. Ćwiczenia mogą być realizowane indywidualnie
lub w 2-5 osobowych zespołach, w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób.
Ponadto każde z ćwiczeń zawiera Wskazówki do realizacji poszczególnych ćwiczeń.
Przy realizacji ćwiczeń autor poradnika zakłada, że uczniowie pracują aparatami
ustawionymi w trybie ręcznego sterowania czasem i przysłoną (tzw. manual oznaczony
symbolem M) co łączy się z koniecznością wykonania odpowiednich czynności przed
zrobieniem zdjęcia.
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest również Lista środków dydaktycznych
niezbędnych do prawidłowego wykonania ćwiczenia. Do każdego z ćwiczeń dołączone są
zalecone metody nauczania  uczenia siÄ™.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie
poziomu wiadomości i umiejętności ucznia po zakończeniu realizacji programu jednostki
modułowej. Składa się on z testu teoretycznego oraz z testu typu Próba pracy. Pozytywnie
rozwiązane przez ucznia sprawdziany osiągnięć (teoretyczny i praktyczny) oraz załączony do
oceny w formie  portfolio efekt realizacji ćwiczeń (wykonane fotografie) stanowił będzie
dowód, że uczeń potrafi zrealizować zdanie zawodowe polegające na prawidłowym
wykonywaniu zdjęć plenerowych. W przypadku sprawdzianu osiągnięć uczeń powinien
wiedzieć, że ma on formę testu podobnego do tych, jakie występują w egzaminie zewnętrznym
dla potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie. Dlatego też istotne jest to, aby nabrał wprawy jak
rozwiązuje się takie testy, co z pewnością będzie procentować w przypadku egzaminu
zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy w zakresie tej jednostki modułowej
nauczyciel może również skorzystać z listy materiałów z
ródłowych zamieszczonych w części
poradnika nazwanej Literatura. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach biblioteki
szkolnej lub innych bibliotekach publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji możecie
również pozyskać Państwo z zasobów internetowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń należy zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie
regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych
wynikających z prowadzonych prac. Przepisy te uczeń poznał już wcześniej a niektóre pozna
w trakcie nauki. W czasie pracy poza terenem szkoły zwróćcie Państwo uwagę na
przestrzeganie przepisów ruchu drogowego oraz dbałość o ochronę środowiska naturalnego.
Należy pamiętać, że uzupełnieniem tego poradnika jest  Poradnik dla ucznia , w którym
między innymi zamieszczono materiał nauczania, stanowiący podbudowę do realizacji ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
313[05].Z1
Technologia prac fotograficznych
313[05].Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.02
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.03
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.04
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.07
313[05].Z1.05 313[05].Z1.08 313[05].Z1.09 313[05].Z1.10
313[05].Z1.06
Wykonywanie
Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie
Wykonywanie
zdjęć
zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć
zdjęć
architektonicznych
portretowych reportażowych reklamowych technicznych
plenerowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- rozpoznawać rodzaje materiałów światłoczułych oraz inne materiały fotograficzne,
- dobierać czułości matrycy w aparacie cyfrowym oraz rozdzielczość i sposób zapisu
obrazu,
- posługiwać się komputerem w zakresie obróbki obrazu cyfrowego, w tym plików RAW,
- wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- wykorzystywać elementy wiedzy o sztuce przy wykonywaniu zdjęć plenerowych,
- organizować stanowisko pracy fotografa z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i ergonomii pracy,
- posługiwać się terminologią zawodową w kontaktach z klientami i dokumentowaniu prac
fotograficznych,
- dobierać optymalny sprzęt i materiały do wykonywania prac fotograficznych,
- wykonywać podstawowe czynności fotograficzne, a w szczególności:
" korzystać z różnych z
ródeł informacji,
" posługiwać się aparatami fotograficznymi: lustrzanką średnioformatową, lustrzanką
małoobrazkową, lustrzanką cyfrową, cyfrowym aparatem kompaktowym
z możliwością ręcznych ustawień parametrów,
" stosować obiektywy wymienne,
" posługiwać się elektroniczną lampą błyskową,
" posługiwać się światłomierzem z możliwością pomiaru zarówno światła odbitego jak
i padajÄ…cego,
" dokonać archiwizacji wykonanego zdjęcia poprzez naklejenie go na odpowiednie
podłoże i opatrzenie właściwym opisem,
- wykonywać prace fotograficzne metodami tradycyjnymi i cyfrowymi.
- magazynować, przechowywać i dokumentować materiały fotograficzne zgodnie
z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami i standardami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- wybrać optymalną technikę fotografowania do wykonania zdjęć plenerowych,
- dobrać sprzęt i materiały (rodzaj aparatu, zestawu filtrów i obiektywów, lampa błyskowa,
statyw) do wykonania zdjęć plenerowych z uwzględnieniem warunków (pogoda,
oświetlenie, pora dnia itp.) w jakich będą one realizowane,
- przeprowadzić czyszczenie elementów optycznych aparatu fotograficznego w warunkach
plenerowych, z wykorzystaniem odpowiednich materiałów czyszczących,
- ocenić sprawność techniczną sprzętu fotograficznego w określonych warunkach
plenerowych, kontrolując manualnie i wzrokowo poprawność jego funkcjonowania,
- wykonać zdjęcie plenerowe z elementem sztafażu i zamknięciem kadru od góry,
- zastosować ogólne zasady kompozycji obrazu fotograficznego w fotografii plenerowej,
- zastosować zasadę  złotego podziału przy wykonaniu zdjęć plenerowych,
- wykonać sesję zdjęć plenerowych z wyraz
nym wyróżnieniem trzech planów,
- wykonać sesję zdjęć plenerowych techniką cyfrową z wykorzystaniem funkcji
automatycznego i manualnego trybu pracy aparatu fotograficznego,
- zaplanować wykonanie zdjęcia ukazującego wodę w ruchu,
- dobrać materiały światłoczułe, czułości matrycy w aparacie cyfrowym, rozdzielczość
i sposób zapisu obrazu z uwzględnieniem panujących warunków plenerowych,
- przewidzieć jak zmienia się układ elementów w kadrze przy nieznacznej zmianie pozycji
fotografowania,
- wyjaśnić jakie efekty wizualne przynosi kadrowanie zdjęcia z  ptasiej i żabiej
perspektywy ,
- zastosować odpowiednie filtry w celu wzmocnienia lub osłabienia efektu zamglenia
w fotografii plenerowej,
- zaplanować i wykonać sesję zdjęć pejzażu w warunkach zachodzącego słońca i w nocy,
- zaplanować wykonywanie zdjęć fajerwerków i błyskawic,
- posłużyć się przy wykonywaniu zdjęć plenerowych statywem, wężykiem oraz pilotem do
zdalnego sterowania aparatu,
- przeprowadzić podstawową, komputerową obróbkę obrazu cyfrowego (wyostrzanie,
balans bieli, nasycenie kolorów, kontrast, jasność),
- dokonać konwersji obrazu z pliku RAW do plików JPEG oraz TIFF,
- wykonać retusz fotografii cyfrowej z zastosowaniem techniki komputerowej i narzędzia
do retuszu miejscowego oraz wykorzystując do tego celu przykłady zdjęć wykonanych
w plenerze,
- ocenić jakość wykonanych zdjęć plenerowych oraz sporządzić  portfolio prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Fotograf 313[05]
Moduł: Technologia prac fotograficznych 313[05].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie zdjęć plenerowych 313[05].Z1.06
Temat: Zasady kompozycji, estetyki i aranżacji planu fotograficznego
Cel ogólny: Określenie zdjęcia plenerowego i jego kompozycji
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- dokonać analizy elementów wchodzących w skład obrazu fotograficznego
- stwierdzić czy wszystkie elementy zdjęcia pasują wzajemnie do siebie tworząc jasną
i czytelną fabułę
- zastosować zasadę  Złotego podziału w komponowaniu obrazu
Metody nauczania-uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna, praca w zespołach 4-5 osobowych, nie więcej niż 15 osób w grupie
Czas: 135 min
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer z dostępem do Internetu
- zestaw książek z dziedziny fotografii a w tym pozycje: Fotografia od A do Z pod red.
M. Langford, L. Paule  Pejzaż fotograficzny , H. Latoś  1000 słów o fotografii
- prezentacja multimedialna na temat podstaw kompozycji wykonana przez nauczyciela
- sztywne kartonowe lub plastykowe arkusze z wyciętymi otworami odpowiadającymi
proporcjom boków klatki uzyskanej w aparatach fotograficznych będących na
wyposażeniu pracowni i następnie przewidzianych do stosowania w dalszym ciągu
ćwiczeń dotyczących realizacji tego modułu (np. 4,5x6, 6x6, 6x7, 24x36, 1x1,5)
- przykładowe fotografie krajobrazu miejskiego i wiejskiego w rozmiarach adekwatnych do
proporcji boków wcześniej omawianych kartoników (w formie elektronicznej
przewidzianej do projektowania na ekranie monitora, przez projektor multimedialny lub
w formie materialnego obrazu min. A4)
- kartka formatu A4, ołówek, linijka (po 1 dla każdego ucznia)
- taśma klejąca, nić krawiecka czarna, nożyczki  komplet na zespół
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie  przedstawienie celu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom pojęć z zakresu kompozycji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
3. Wprowadzenie w ogólne zagadnienia kompozycji obrazu fotograficznego z użyciem
prezentacji multimedialnej.
4. Podział uczniów na trzy grupy (4-5 osób) i wyznaczenie zadania:  Proszę odszukać
w z
ródłach (Internecie, literaturze) definicję i podział na kategorie dziedziny zwanej
fotografiÄ… krajobrazu czas pracy  15 min.
5. Przedstawienie przez reprezentantów grup wyników pracy.
6. Podsumowanie przez nauczyciela wskazanie na cechy wspólne powtarzające się
w różnych definicjach i ewentualne domówienie pominiętych szczegółów.
7. Prezentacja multimedialna z komentarzem dotyczącym: zasady złotego podziału w kadrze,
planów w głębi obrazu, perspektywy powietrznej, zasady pierwszego planu,
rozmieszczenia elementów w poszczególnych planach, dopasowania elementów do siebie
w każdym z planów.
8. Nauczyciel rozdaje wszystkim uczniom kartoniki z wyciętymi otworkami i poleca aby przy
pomocy nitki, linijki i taśmy dokonali podziału pola ramki na obszary zgodne ze złotym
podziałem  czas wykonania 15 minut.
9. Nauczyciel obserwuje pracę i na bieżąco koryguje pracę poszczególnych uczniów
wyznaczających złoty podział ramki.
10. Nauczyciel sprawdza i ocenia poprawność wykonania podziału kadru.
11. Nauczyciel pokazuje kolejno przygotowane wcześniej zdjęcia krajobrazowe przemieszane
z innymi rodzajami zdjęć (np. reportażowe, techniczne itp.) każdy z uczniów obserwuje
przez swoją ramkę inny, kolejno pokazywany obraz i na wstępie komentuje czy obraz
spełnia warunki, jakim ma odpowiadać fotografia plenerowa (na podstawie wcześniej
ustalonych przez grupy definicji), oraz odpowiada na pytanie  Czy obraz jest
skomponowany według reguł złotego podziału kadru? .
Analiza zajęć:
Nauczyciel podsumowuje ćwiczenia, wskazuje jakie nowe umiejętności zostały
wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Wyszukaj w swoich zbiorach zdjęcie plenerowe, wklej je do zeszytu i napisz:
1. Jakie kryteria spowodowały, że zdjęcie to zakwalifikowałeś jako krajobrazowe?
2. Czy kompozycja zdjęcia odpowiada złotemu podziałowi kadru?
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Każdy z uczniów wypowiada się krótko czego ciekawego nauczył się podczas lekcji
i jakie zagadnienia chciałby pogłębić?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Fotograf 313[05]
Moduł: Technologia prac fotograficznych 313[05].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie zdjęć plenerowych 313[05].Z1.06
Temat: Przygotowanie sprzętu fotograficznego do wykonania zdjęć plenerowych
Cel ogólny: Prawidłowy dobór sprzętu i materiałów do wykonania zdjęć plenerowych
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wymienić i prawidłowo nazwać sprzęt i materiały do wykonania zdjęć plenerowych
- wyjaśnić zastosowanie poszczególnych elementów wyposażenia i materiałów zdjęciowych
w fotografii krajobrazu
- skonfigurować odpowiednio sprzęt i dobrać materiały do wykonania zdjęcia z zakresu
fotografii krajobrazu
Metody nauczania-uczenia siÄ™:
- pokaz z instruktażem,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna, praca w zespołach 2-4. osobowych, nie więcej niż 15 osób w grupie
Czas: 135 min
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer PC z dostępem do Internetu,
- zestaw książek z dziedziny fotografii,
- krótka prezentacja multimedialna na zastosowania poszczególnych sprzętów wykonana
przez nauczyciela,
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statywy ciężkie i lekkie z poziomicami,
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego,
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni,
- zestawy filtrów zdjęciowych do fotografii czarno  białej oraz korekcyjnych do fotografii
barwnej,
- osłony przeciwsłoneczne ,
- zestaw do czyszczenia obiektywów,
- rękaw światłoszczelny,
- materiały zdjęciowe do fotografii czarno-białej i barwnej, pozytywowe i negatywowe
o różnych czułościach i typach do odpowiednich aparatów (typ 120 i 135).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Przebieg zajęć:
1) Nauczyciel przedstawia uczniom tematyki i celu ćwiczeń.
2) Nauczyciel przypomina uczniom ogólne wiadomości dotyczące zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy na zajęciach w pracowni.
3) Przypomnienie ogólnych wiadomości dotyczących obsługi sprzętu zdjęciowego.
4) Nauczyciel przypomina uczniom ogólne wiadomości dotyczące podstawowej terminologii
fotograficznej.
5) Nauczyciel przeprowadza pokaz z objaśnieniem sprzętu zdjęciowego i pomocniczego
przydatnego do wykonywania zdjęć krajobrazowych.
6) Nauczyciel dzieli grupę na trzy 5 osobowe zespoły i wyznacza każdemu zespołowi
konfigurację sprzętu do wykonania określonego zadania:
a. Zespół nr 1  Proszę dobrać sprzęt i materiały do wykonania zdjęcia aparatem
średnioformatowym, krajobrazu wiejskiego w pochmurny dzień tak, aby
maksymalnie wykorzystać głębię ostrości oraz zminimalizować efekt zamglenia
dalszych elementów obrazu w trzecim planie ,
b. Zespół nr 2  proszę dobrać sprzęt i materiały do wykonania przez
rocza barwnego,
krajobrazu miejskiego, lustrzanką jednoobiektywową o zachodzie słońca ,
c. Zespół nr 3  Proszę dobrać sprzęt do wykonania barwnego zdjęcia lustrzanką
cyfrową, w słoneczny dzień, przedstawiającego krajobraz górski .
7) Uczniowie w grupach zastanawiają się nad doborem sprzętu i zapisują swoje wybory na
kartkach ( czas 5-10 min).
8) Liderzy grup podchodzą do stołu i pobierają potrzebny sprzęt. Uczniowie w grupach
zestawiajÄ… go wg potrzeby.
9) Liderzy grup prezentują poszczególne konfiguracje sprzętu omawiając celowość swoich
wyborów.
10) Nauczyciel sprawdza i ocenia czy dobór został wykonany właściwie.
Analiza zajęć:
Nauczyciel podsumowuje ćwiczenia, wskazuje jakie nowe umiejętności zostały
wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Dokonaj opisu i analizy własnego sprzętu fotograficznego pod kątem fotografii
krajobrazowej. Wnioski zapisz w formie listy wypunktowanej i dołącz do portfolio.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Każdy z uczniów wypowiada się krótko na temat czy zajęcia były prowadzone w sposób
ciekawy i zrozumiały. Czy opanował się treści które mogą mu się przydać w póz
niejszej pracy
zawodowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Dobór odpowiedniego sprzętu i materiałów
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz sprzęt i materiały do wykonania zdjęć plenerowych, w zależności od warunków
występujących w terenie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej warunki (oświetleniowe, atmosferyczne, przestrzenne itp.),
do których będziesz konfigurował sprzęt i materiały fotograficzne,
5) dobrać z zestawu wyposażenia sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii
krajobrazu, dla wcześniej rozpoznanych warunków,
6) dobrać z zestawu wyposażenia materiały fotograficzne do wykonywania fotografii
krajobrazu, dla wcześniej rozpoznanych warunków plenerowych,
7) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu i materiałów do wykonywania fotografii krajobrazu, dla zmiennych warunków
występujących w terenie,
8) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 mapa skojarzeń.
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer PC z dostępem Internetu i standardowym oprogramowaniem,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
- różne rodzaje aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt na grupę),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni,
- zestawy filtrów zdjęciowych do fotografii czarno białej oraz korekcyjnych do fotografii
barwnej,
- osłona przeciwsłoneczne (po 1 szt do każdego dostępnego obiektywu),
- zestaw do czyszczenia obiektywów (1 zestaw na zespół),
- rękaw światłoszczelny,
- materiały zdjęciowe do fotografii czarno-białej i barwnej, pozytywowe i negatywowe
o różnych czułościach i typach do odpowiednich aparatów (typ 120 i 135  komplet na
zespół).
Ćwiczenie 2
Wykonaj konserwację zewnętrznych elementów optycznych sprzętu fotograficznego
w warunkach plenerowych, przy użyciu standardowego zestawu czyszczącego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z zestawem czyszczącym oraz instrukcją użytkowania zestawu,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyście w plener,
5) spakować do torby aparat fotograficzny, filtry i zestaw czyszczący,
6) udać się w plener i zorganizować tam stanowisko pracy fotografa przy założeniu, że:
- będzie to spokojne, osłonięte od wiatru i innych niesprzyjających warunków miejsce,
- sprzęt będzie umieszczony na stabilnym i bezpiecznym podłożu,
7) przeprowadzić, z wykorzystaniem zestawu czyszczącego, zabiegi związane
z czyszczeniem obiektywu, wizjera i/lub ekranu LCD w aparacie cyfrowym,
8) ocenić wizualnie poprawność wykonania czyszczenia elementów optycznych sprzętu
fotograficznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
9) wyjaśnić nauczycielowi (po powrocie z pleneru) sposób wykonania czyszczenia
elementów optycznych sprzętu fotograficznego oraz zademonstrować efekt czyszczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne
- instrukcje użytkowania zestawu do czyszczenia i konserwacji elementów optycznych,
- zestaw akcesoriów do czyszczenia i konserwacji elementów optycznych sprzętu
fotograficznego,
- aparat fotograficzny (cyfrowy i konwencjonalny), filtry zdjęciowe.
- torby (pokrowce) do transportu i przechowywania sprzętu fotograficznego,
- statywy (ciężki i lekki) do aparatów fotograficznych.
Ćwiczenie 3
Sprawdz
stan techniczny sprzętu fotograficznego w warunkach plenerowych
z wykorzystaniem instrukcji obsługi i procedur sprawdzających.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać sprzęt do wykonania zdjęć w istniejących warunkach atmosferycznych,
4) zapoznać się z instrukcjami obsługi i eksploatacji wybranego do sprawdzenia sprzętu,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) udać się w plener i poczekać aż sprzęt osiągnie temperaturę otoczenia,
7) zorganizować stanowisko do dokonania bezpiecznego (dla sprzętu fotograficznego)
przeglądu stanu technicznego oraz przygotować sprzęt do sprawdzenia,
8) sprawdzić sprawność działania elementów aparatu fotograficznego:
- migawka przy różnych czasach otwarcia,
- światłomierz,
- stan baterii,
9) sprawdzić sprawność działania elementów obiektywów, w tym:
- Czy swobodnie poruszają się pierścienie regulacyjne (uwaga na sprzęgło autofocusa)?
- Czy zamyka się przysłona?
- Czy gwint do filtrów nie jest uszkodzony?
- Czy obiektyw nie posiada wyczuwalnych luzów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
10) określić stabilność statywu, w szczególności:
- poprawność działania poziomic,
- poprawność działania blokad i pokręteł,
- trafność doboru rozmiaru gwintu śruby do mocowania aparatu.
11) sprawdzić czystość filtrów zdjęciowych,
12) sprawdzić działanie wężyków spustowych poprzez oględziny ich stanu oraz wyzwolenie
migawki aparatu bez filmu w środku,
13) sprawdzić światłomierz zewnętrzny w tym: stan baterii, obecność przystawki do pomiaru
światła padającego, kalibracja światłomierza,
14) sprawdzić działanie lampy błyskowej poprzez wyzwolenie błysku kontrolnego na dwa sposoby:
wyzwolenie błysku lampy ręcznie oraz wyzwolenie błysku przez migawkę aparatu,
15) sporządzić (po powrocie z pleneru) w formie pisemnej raport z przeprowadzonej
w terenie oceny stanu technicznego sprzętu fotograficznego, z wyszczególnieniem
zauważonych nieprawidłowości.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem.
Åšrodki dydaktyczne:
 różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
 zestaw sprzętu fotograficznego z uszkodzeniami,
 obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
 statywy ciężkie i lekkie z poziomicami, (min. 1 szt. na zespół),
 światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego, (1 szt. na zespół),
 wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni),
 zestawy filtrów zdjęciowych do fotografii czarno-białej oraz konwersyjnych do fotografii
barwnej (1 komplet na zespół),
 osłony przeciwsłoneczne (po 1 szt. do każdego obiektywu).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.2. Zasady kompozycji, estetyki i aranżacji planu
fotograficznego
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj i zaprezentuj serię 10 zdjęć krajobrazu miejskiego lub wiejskiego
z wykorzystaniem sztafażu i z zastosowaniem oraz bez zastosowania obramowania górnej
części kadru.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ustalić z nauczycielem technikę wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
4) wybrać odpowiedni sprzęt do wykonania zdjęć w istniejących (przy wykonywaniu
ćwiczenia) warunkach atmosferycznych,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) wyjść w plener,
7) wybrać fragment pejzażu gdzie możliwe będzie wprowadzenie w kadr elementu
zamykającego kompozycję np. gałęzi lub fragmenty architektoniczne,
8) wybrać fragment pejzażu,
9) dokonać pomiaru warunków ekspozycji i ustawić je w aparacie,
10) wykonać zdjęcia odpowiadające tematowi ćwiczenia
11) wykonać kopie pozytywowe (np. wydrukować),
12) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
13) wykonane zdjęcia nakleić na kartkę A4 oraz dołączyć do portfolio z opisem wykonania
ćwiczenia,
14) przedstawić nauczycielowi do oceny.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatową, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 materiały zdjęciowe (typ i czułość) adekwatne do używanego sprzętu i panujących
warunków oświetleniowych,
 obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
 osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
 sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych adekwatne do używanej techniki
zdjęciowej,
 przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton - A4 o gramaturze min.
160 g/m2 , taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp.),
 przy użyciu cyfrowej techniki zdjęciowej  komputer PC z odpowiednim oprogramowaniem.
Ćwiczenie 2
Wykonaj tradycyjną techniką barwną 6 zdjęć tego samego motywu pejzażu i umieść
kolejno horyzont na 1/3, 1/2 i 2/3 wysokości klatki oraz skadruj trzy obrazy w pionie i trzy
w poziomie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) dobrać sprzęt zdjęciowy do tematu ćwiczenia (np. lustrzanka małoobrazkowa lub
średnioformatowa) oraz barwny materiał negatywowy do wybranego sprzętu i odpowiedni
do warunków oświetlenia,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wyjść w plener,
6) dokonać pomiaru warunków ekspozycji,
7) wykonać szereg zdjęć zgodnie z tematem ćwiczenia,
8) wrócić do pracowni i poddać obróbce materiał zdjęciowy,
9) wykonać pozytywowe kopie 6 wybranych ujęć,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
11) wykonane zdjęcia nakleić na kartkę A4 dołączyć do portfolio wraz z odpowiednim opisem
ćwiczenia,
12) przedstawić do oceny nauczycielowi.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 praca indywidualna,
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Åšrodki dydaktyczne:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych tradycyjnych np: lustrzanka średnioformatowa,
lustrzanka małoobrazkowa, (po 1 szt. dla każdego ucznia),
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne typem adekwatne do używanego sprzętu
i panujących warunków oświetleniowych,
- sprzęt umożliwiający wykonanie kopii pozytywowych oraz przybory i materiały do
wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 3
Wykonaj i zaprezentuj panoramiczne zdjęcie krajobrazowe obejmujące minimum 1/6
horyzontu. Posłuż się w tym celu aparatem cyfrowym oraz programem do obróbki fotografii
cyfrowej posiadającym funkcję łączenia zdjęć w panoramę.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wyjść w plener,
6) wybrać fragment pejzażu,
7) ustawić aparat na statywie i wypoziomować,
8) zmierzyć i ustawić w aparacie warunki naświetlania,
9) wykonać szereg zdjęć przesuwając aparat o odpowiednią wartość kąta widzenia (według
instrukcji aparatu lub programu komputerowego),
10) dokonać komputerowego (lub w aparacie) połączenia zdjęć w panoramę,
11) wykonać kopie pozytywowe (np. wydrukować),
12) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
13) dołączyć do portfolio wykonane zdjęcie panoramiczne wraz z opisem wykonania
ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz multimedialny z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Åšrodki dydaktyczne:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa,
cyfrowy aparat kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna -1 szt. na każdy obiektyw,
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych oraz przybory i materiały do
wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp.),
- komputer PC z podstawowym oprogramowaniem do łączenia zdjęć w panoramę.
Ćwiczenie 4
Wykonaj i zaprezentuj serię zdjęć pejzażu, tak aby widoczne na nich były wyraz
nie
odcinające się od siebie trzy plany: przedni, środkowy i tło.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać lustrzany lub kompaktowy aparat cyfrowy,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wyjść w plener,
6) wybrać fragment pejzażu,
7) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
8) wybrać najlepsze, Twoim zdaniem zdjęcia, na których wyraz
nie widać oddzielone od siebie
poszczególne plany,
9) wykonać kopie pozytywowe (np. wydruk) i dołączyć do portfolio wraz ze schematycznym
rysunkiem ukazujÄ…cym trzy plany,
10) nakleić zdjęcie na karton A4 a obok narysować odpowiadające twojemu zdjęciu trzy
prostokąty w polu których narysować schematycznie elementy znajdujące się
w odpowiednich planach,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) dołączyć wykonaną pracę do portfolio wraz z opisem, widocznych na zdjęciu, planów.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Åšrodki dydaktyczne:
- lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna - 1 szt do każdego obiektywu,
 sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych oraz przybory i materiały do wykonania
załącznika do portfolio (karton, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 5
Wykonaj retusz komputerowy zdjęcia krajobrazowego polegający na usunięciu
np. przewodów elektrycznych (lub innych elementów) zaburzających kompozycję obrazu
fotograficznego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które
ma być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać z listy programów i otworzyć w komputerze program do obróbki fotografii,
4) otworzyć plik ze zdjęciem,
5) wykonać retusz narzędziem do retuszu miejscowego dostępnym w każdym bardziej
zaawansowanym programie do obróbki fotografii cyfrowej,
6) wykonać kopię pozytywową zdjęcia przed i po retuszu,
7) nakleić obydwa zdjęcia na jeden arkusz papieru o formacie A4 i opatrzyć krótkim opisem
wykonanego retuszu,
8) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
9) dołączyć wykonaną pracę do portfolio wraz z opisem sposobu wykonania retuszu.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer z oprogramowaniem odpowiednim do retuszu zdjęć (z narzędziem do retuszu
miejscowego),
- plik ze zdjęciem wymagającym retuszu,
- odpowiednie drukarki do wydruku z jakością fotograficzną lub digilab.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.3. Krajobraz miejski i wiejski w różnych porach dnia i roku
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj tradycyjną, czarno-białą techniką zdjęciową dwa zdjęcia płynącej wody w taki
sposób aby na jednym zdjęciu widoczny był efekt ruchu wody, a na drugim woda pozostawała
w  zamrożeniu .
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać odpowiedni sprzęt: lustrzankę małoobrazkową lub średnioformatową i materiał
negatywowy czarno-biały o czułości odpowiedniej do panujących warunków
oświetleniowych i tematyki ćwiczenia,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) udać się w plener,
6) znalez
ć w plenerze lub zainscenizować samodzielnie płynącą wodę,
7) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
8) wykonać 1 zdjęcie przy długim czasie i dużej liczbie przysłony używając statywu,
9) wykonać 2 zdjęcie przy krótkim czasie i małej liczbie przysłony,
10) wywołać materiał negatywowy i wykonać powiększenie techniką zaleconą przez
nauczyciela,
11) umieścić zdjęcia na jednym arkuszu oraz dokładnie opisać które zdjęcie odpowiada jakim
warunkom naświetlania i jak jest na nich ukazana woda,
12) dołączyć wykonaną pracę do portfolio z notką, które zdjęcie podoba ci się bardziej,
13) negatywy dołącz do arkuszy z kopiami pozytywowymi.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
- materiały zdjęciowe czarno-białe różnego typu i czułości,
- statyw fotograficzny,
- filtry zdjęciowe neutralnie szare np. o krotnościach x 0,5; x 1; x 1,5; x 2,
- osłony przeciwsłoneczne  po 1 szt. do każdego obiektywu,
- sprzęt i materiały do obróbki materiału negatywowego czarno-białego,
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych,
- sprzęt oraz przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma
klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 2
Wykonaj serię zdjęć w parku lub w lesie tak abyś w efekcie mógł przedstawić dwa zdjęcia:
jedno skadrowane szeroko i wieloplanowe, a drugie ukazujÄ…ce jedynie jakiÅ› ciekawy fragment,
z uwzględnieniem kompozycji i przejrzystości tematu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) dokonać wyboru techniki zdjęciowej i uzasadnić jej wybór,
4) dobrać sprzęt i materiały zdjęciowe do panujących warunków oświetleniowych i tematyki
ćwiczenia,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) wyjść w stosowny plener,
7) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
8) wykonać zdjęcia odpowiadające tematowi ćwiczenia,
9) wykonać kopie pozytywowe,
10) umieścić zdjęcia na jednym arkuszu oraz dokładnie opisać, które zdjęcie odpowiada jakim
założeniom ćwiczenia,
11) dołączyć zdjęcia do portfolio z notką, które zdjęcie podoba ci się bardziej,
12) dołączyć negatywy do arkuszy z kopiami pozytywowymi,
13) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
14) przedstawić wykonane prace nauczycielowi do oceny.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 praca metodą projektu w zespołach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Åšrodki dydaktyczne:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, obiektywy wymienne,
- materiały zdjęciowe odpowiednie do używanego sprzętu, warunków naświetlania
i panującego oświetlenia,
- światłomierz ręczny  po 1 szt. na zespół,
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowej,
- osłony przeciwsłoneczne  po 1 szt. do każdego obiektywu,
- sprzęt oraz przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma
klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 3
Wykonaj serię zdjęć z wykorzystaniem cyfrowej techniki zdjęć barwnych, które ukazywać
będą krajobraz miejski, z uwypukleniem elementów charakterystycznych dla tej pory roku.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wyjść w plener,
6) wybrać odpowiednią tematykę zgodnie z tematyką ćwiczenia,
7) zmierzyć i ustawić w aparacie warunki naświetlania,
8) wykonać szereg zdjęć krajobrazu,
9) wykonać kopie pozytywowe techniką odpowiednią do techniki zdjęciowej,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
11) dołączyć pracę do portfolio wraz z odpowiednim opisem ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 praca metodÄ… projektu,
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Åšrodki dydaktyczne:
 różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych:, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy,
 obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
 osłona przeciwsłoneczna  po 1 szt. do każdego obiektywu,
 sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych oraz przybory i materiały do
wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.4. Zasady oświetlenia naturalnego
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj 10 zdjęć tego samego motywu krajobrazu miejskiego, techniką diapozytywu
(przez
roczy barwnych) fotografując pod światło, posługując się dwoma technikami
pomiaru światła  pomiarem światła padającego i pomiarem światła odbitego. Wykonaj po
5 zdjęć dla każdej techniki pomiaru, stosując bracketing ekspozycji od -2 EV do +2 EV
wykonując poprawkę naświetlania o 1 EV dla każdego kolejnego zdjęcia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać sprzęt i materiał zdjęciowy odpowiadający tematowi ćwiczenia,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) udać się w plener,
6) posłużyć się dwoma metodami pomiaru warunków ekspozycji  pomiarem światła
padającego i pomiarem światła odbitego,
7) wykonać po 5 zdjęć dla każdej metody pomiaru stosując następujące poprawki
naświetlenia:
a) zdjęcie I - poprawka -2 EV,
b) zdjęcie II - poprawka -1 EV,
c) zdjęcie III - naświetlenie nominalne (zmierzone),
d) zdjęcie IV - poprawka +1 EV,
e) zdjęcie V - poprawka +2 EV,
8) wywołać materiał zdjęciowy, zeskanować go,
9) wykonać kopie pozytywowe z uzyskanych, podczas skanowania, plików (wszystkie
skopiować tak samo - bez poprawek),
10) umieścić zdjęcia na jednym arkuszu (osobno dla każdej metody pomiaru światła) oraz
dokładnie opisać które zdjęcie odpowiada jakiej poprawce naświetlania,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) dołączyć do portfolio z notką, które zdjęcie podoba ci się najbardziej,
13) dołączyć zeskanowane materiały diapozytywowe do arkuszy z kopiami pozytywowymi.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 pokaz z objaśnieniem,
 praca metodÄ… eksperymentu (z wykorzystaniem tekstu przewodniego),
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa,
- materiały zdjęciowe odwracalne,
- światłomierz ręczny z możliwością pomiaru światła padającego  1 szt na dwóch uczniów,
- sprzęt i materiały do obróbki barwnych materiałów odwracalnych,
- osłony przeciwsłoneczne  po 1 szt. dla każdego obiektywu,
- sprzęt do wykonania skanów diapozytywów,
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych,
- przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 2
Wykonaj zdjęcie tego samego motywu krajobrazu w dzień słoneczny oraz w dzień
pochmurny. W dzień słoneczny wykonaj zdjęcia o poranku, w południe, oraz na krótko przed
zachodem słońca. Zdjęcia wykonaj trzema różnymi technikami:
 techniką zdjęć czarno białych,
 technikÄ… przez
roczy barwnych (diapozytywów),
 techniką barwnej fotografii cyfrowej - zdjęcia zapisz jako pliki RAW.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją przygotowaną przez nauczyciela dotyczącą pracy metodą
projektu,
3) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem etapy realizacji projektu,
4) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia wyszczególnioną w instrukcji realizacji projektu,
5) dobrać sprzęt i materiały do warunków wykonywania ćwiczenia,
6) wyjść kilkakrotnie w plener w godzinach zgodnych z harmonogramem realizacji projektu,
7) wybrać fragment krajobrazu,
8) wykonać każdą techniką po 3 zdjęcia o każdej zadanej porze dnia,
9) dokonać obróbki chemicznej dostosowanej do użytego materiału fotograficznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
10) dokonać obróbki cyfrowej obrazów zapisanych w formacie RAW - polegającą na korekcie
balansu bieli, skorygowane pliki zapisać je w formacie JPEG lub TIFF,
11) wykonać pozytywy z co najmniej trzech wersji barwnych uzyskanych z pliku RAW, opisać
z podaniem wniosków i dołączyć do portfolio,
12) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
13) powiększone odbitki w technice czarno  białej umieścić na jednym arkuszu i opisać
z podaniem wniosków i dołączyć do portfolio,
14) prace w technice przez
roczy barwnych umieścić w przez
roczystej folii, opisać z podaniem
wniosków i dołączyć do portfolio,
15) zaprezentować efekty realizacji projektu na forum klasy (lider zespołu lub upoważniony
członek zespołu).
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 aparaty fotograficzne tradycyjne i cyfrowe: lustrzanki średnioformatowe i małoobrazkowe,
cyfrowy aparat kompaktowy o rozdzielczości min. 5 mln. Pikseli
i z obiektywem zoom
 światłomierz  1 szt. na zespół
 statyw - 1 szt na zespół
- instrukcje obsługi aparatu i programu do obróbki plików RAW - 1 szt na zespół
- komputer z odpowiednim oprogramowaniem do obróbki plików RAW
- sprzęt i materiały do obróbki diapozytywów
- sprzęt umożliwiający wykonanie kopii pozytywowych zdjęć wykonanych techniką czarno-
białej fotografii tradycyjnej
- drukarka atramentowa z fotograficzną jakością wydruku, drukarka termosublimacyjna,
digilab,
 sprzęt i materiały umożliwiające uzyskanie materialnej formy prac wykonanych w ramach
ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5.5. Zasady doboru stanowiska zdjęciowego
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonać trzy zdjęcia krajobrazu miejskiego z trzech rożnych miejsc odległych od siebie o
max. trzy metry.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować technikę zdjęciową,
4) dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu i materiałów zdjęciowych odpowiednich do
panujących warunków oświetleniowych,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) wyjść w plener,
7) wybrać fragment pejzażu miejskiego,
8) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
9) wykonać zdjęcia odpowiadające tematyce ćwiczenia,
10) wykonać kopie pozytywowe,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) dołączyć zdjęcia do portfolio wraz z opisem cech charakterystycznych wykonanych
kadrów.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- lustrzanka małoobrazkowa lub cyfrowa, dobrej klasy kompaktowy aparat cyfrowy,
- materiały zdjęciowe różnego typu i czułości,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna  po 1 szt. dla każdego obiektywu,
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
- przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 2
Wykonaj zdjęcia krajobrazu wiejskiego wykorzystując trzy rodzaje widzenia perspektywy
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować technikę zdjęciową,
4) dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu i materiałów zdjęciowych odpowiednich do
panujących warunków oświetleniowych,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) wyjść w plener,
7) wybrać fragment pejzażu,
8) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
9) wykonać zdjęcia odpowiadające tematyce ćwiczenia,
10) wykonać kopie pozytywowe,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) dołączyć do portfolio wraz z odpowiednim opisem ćwiczenia wraz z opisem
charakterystycznych cech każdego z kadrów.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- lustrzanka małoobrazkowa lub cyfrowa, aparat cyfrowy kompaktowy,
- materiały zdjęciowe różnego typu i czułości,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna  po 1 szt. dla każdego obiektywu ,
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych,
- przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5.6. Zasady wykonywania zdjęć nocnych i wykonywania zdjęć
krajobrazu z mgłą
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj trzy zdjęcia tego samego motywu krajobrazu techniką czarno-białą dobierając
filtry tak, aby na pierwszym zdjęciu zredukować efekt zamglenia w przestrzeni, na drugim
zmaksymalizować efekt zamglenia, a do wykonania trzeciego zdjęcia nie używaj filtra.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać materiał zdjęciowy do aparatu tradycyjnego lub ustawić tryb fotografowania
czarno  białego w aparacie cyfrowym,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wybrać odpowiedni plener,
6) założyć odpowiedni filtr na obiektyw aparatu,
7) dokonać pomiaru warunków ekspozycji, jeśli trzeba, zastosować poprawkę wynikającą
z gęstości filtra (krotności odczytanej z obudowy filtra),
8) wykonać zdjęcie,
9) zmieniać filtry na kolejne, wykonywać kolejne zdjęcia stosując procedury te co
poprzednio,
10) wykonać kopie pozytywowe ze zrobionych zdjęć techniką odpowiednią do techniki
zdjęciowej,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) porównać uzyskane efekty, opisać zdjęcia, wykonać załącznik do portfolio zawierający
szczegółowy opis wykonania każdego zdjęcia wraz z wnioskami
13) przedstawić nauczycielowi do oceny a następnie pracę dołączyć do portfolio.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Åšrodki dydaktyczne:
 aparat fotograficzny tradycyjny z odpowiednimi do niego błonami negatywowymi czarno-
białymi lub dowolnego typu aparat cyfrowy posiadający wybór trybu fotografowania
czarno-białego oraz z możliwością stosowania filtrów zdjęciowych,
 filtry zdjęciowe barwne do fotografii czarno-białej (1 komplet na zespół),
 statyw (1 szt. na zespół),
 wężyk z blokadą lub pilot (1 szt. na zespół),
 sprzęt i materiały umożliwiające uzyskanie kopii pozytywowych o jakości fotograficznej
prac wykonanych w ramach ćwiczenia (1 komplet na zespół),
 przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 2
Wykonaj serię zdjęć tego samego motywu krajobrazu miejskiego w warunkach nocnych,
techniką barwnej fotografii cyfrowej. Zdjęcia zapisz jako pliki RAW.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) dobrać sprzęt zdjęciowy (aparat z odpowiednim obiektywem),
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wybrać odpowiedni plener,
6) ustawić aparat na statywie,
7) dokonać pomiaru warunków naświetlania,
8) wykonać szereg zdjęć z zastosowaniem zasad kompozycji oraz z zastosowaniem technik
zapobiegających poruszeniu zdjęć,
9) dokonać obróbki cyfrowej obrazów zapisanych jako pliki RAW polegającej na korekcie
balansu bieli,
10) zapisać skorygowane pliki formacie JPEG lub TIFF,
11) wykonać pozytywy o jakości fotograficznej z co najmniej trzech wersji barwnych
uzyskanych w wyniku obróbki plików RAW,
12) nakleić zdjęcia na kartkę formatu A4,
13) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
14) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
15) dołączyć wykonane zdjęcia do portfolio wraz z opisem wykonania zdjęć i całego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- aparat cyfrowy z możliwością zapisu RAW,
- pilot lub wężyk, statyw, (po 1 szt. na 1 zespół),
- instrukcje obsługi aparatu i programu do obróbki plików RAW (po 1 szt. na 1 zespół),
- komputer PC z oprogramowaniem do obróbki plików RAW (po 1 szt. na 1 zespół),
- drukarki lub digilab umożliwiające wydruk o jakości fotograficznej,
- przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 3
Wykonaj zdjęcie krajobrazu miejskiego techniką błysku wielokrotnego posługując się
aparatem tradycyjnym z użyciem barwnego materiału negatywowego,
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
4) dobrać sprzęt zdjęciowy (aparat z odpowiednim obiektywem) odpowiedni do tematu
ćwiczenia - lustrzanka małoobrazkowa (wyposażona w gniazdo na wężyk lub blokadę
migawki na czasie  B ),
5) zaopatrzyć się w barwny negatyw małoobrazkowy o małej czułości (np. 100 ISO),
6) znalez
ć rozległy plener z bardzo skąpym oświetleniem,
7) ustawić aparat na statywie,
8) ustawić ostrość na nieskończoność,
9) ustawić przysłonę na liczbę wynikającą z kalkulatora (tabelki) na lampie (w stosunku do
odległości z jakiej będziesz oświetlał obiekty),
10) ustawić czas naświetlania na  B i wyzwolić migawkę,
11) przejść przez fotografowany plener wykonując szereg błysków oświetlających
poszczególne elementy fotografowanej przestrzeni,
12) zamknąć migawkę,
13) wykonać szereg kolejnych prób zdjęć ze statywu zachowując podstawowe zasady
kompozycji,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
14) wykonać pozytywową kopię zdjęcia,
15) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
16) przedstawić nauczycielowi do oceny i dołączyć wykonaną pracę do portfolio wraz
z opisem ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- aparat fotograficzny tradycyjny: lustrzanka małoobrazkowa (po 1 szt. na 1 zespół),
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne małoobrazkowe (typ 135) o max. czułości 100 ISO,
- lampa błyskowa (po 1 szt. na 1 zespół),
- statyw, wężyk z blokadą (po 1 szt. na 1 zespół),
- sprzęt umożliwiający wykonanie kopii pozytywowych,
- przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 4
Wykonaj zdjęcie błyskawicy lub fajerwerków na barwnym materiale negatywowym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w plenerze oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją przygotowaną przez nauczyciela dotyczącą pracy metodą
projektu,
3) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem etapy realizacji projektu,
4) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) dobrać sprzęt zdjęciowy (aparat z odpowiednim obiektywem) odpowiedni do tematu
ćwiczenia (np. lustrzanka małoobrazkowa z gniazdem na wężyk lub blokadą migawki na
czasie  B ), użyć niskoczułej błony negatywowej barwnej np. 100 ISO,
7) ustawić aparat na statywie,
8) ustawić ostrość na nieskończoność,
9) ustawić przysłonę na liczbę 8,
10) wycelować obiektyw w stronę spodziewanych zjawisk świetlnych,
11) otworzyć migawkę na stałe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
12) poczekać na zjawiska (w tym czasie możesz zasłaniać obiektyw np. czapką),
13) zarejestrować zjawisko,
14) zamknąć migawkę,
15) wykonać szereg kolejnych prób zdjęć ze statywu,
16) wykonać pozytywowe kopie zdjęć,
17) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
18) najlepsze 2 zdjęcia dołączyć do portfolio wraz z opisem ćwiczenia,
19) zaprezentować efekty realizacji projektu na forum klasy (lider zespołu lub upoważniony
członek zespołu).
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 praca metodÄ… projektu w grupach 3-5 osobowych,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- aparat fotograficzny tradycyjny: lustrzanka małoobrazkowa,
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne małoobrazkowe (typ 135) o max. czułości 100 ISO,
- statyw, wężyk z blokadą po 1 szt. na 1 zespół,
- sprzęt i materiały umożliwiające wykonanie kopii pozytywowych,
- przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test I
Test pisemny do jednostki modułowej  Wykonywanie zdjęć plenerowych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1-14, sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 15-20, sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Plan testu Klucz odpowiedzi
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Scharakteryzować zakres
C P b
fotografii plenerowej
2. Wybrać z podanych poniżej
B P b
określenie żabiej perspektywy
Wyjaśnić pojęcie  efekt
3. B P b
Schwarzschilda
Wyjaśnić kiedy stosuje się P
4. B c
metodę wielokrotnego błysku
Wybrać rysunek który
5. A P c
odpowiada sztafażowi
Wybrać najdokładniejszą
6. metodę pomiaru warunków A P a
naświetlania
Wybrać jaki efekt uzyskujemy
7. A P b
fotografując pod słońce
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Wybrać z podanych poniżej do
8. czego używa się do A P d
czyszczenia obiektywów
Wyjaśnić Do czego służy
9. B P b
narzędzie  klon (clone)
Wyjaśnić Jaką rolę spełnia
10. B P a
obramowanie kadru
Wybrać metodę
11. fotografowania dzięki której A P d
można uzyskać ruch wody
Określić jaką rolę w fotografii
12. B P d
plenerowej pełni plan przedni
Określić dlaczego pliki RAW
mogą okazać się bardzo
13. B P b
przydatne przy wykonywaniu
zdjęć plenerowych
Wyjaśnić do czego służy
14. B P c
osłona przeciwsłoneczna
Zaplanować użycie filtra do
15. niwelowania zamglenia na D PP c
zdjęciu w technice cz-b
Narysować złoty podział kadru
16. C PP
(w przybliżeniu)
Zaproponować czas
naświetlania do wykonywania
17. D PP b
zdjęć metodą wielokrotnego
błysku
1. wykonać serię zdjęć z użyciem
statywu tak aby kolejne zdjęcia
zachodziły na siebie ok. 1/3
Zaplanować w punktach jak
powierzchni
18. wykonasz zdjęcie D PP
2. Połączyć zdjęcia w panoramę
panoramiczne technikÄ… cyfrowÄ…
przy użyciu komputera i
odpowiedniego do tego
programu
1.Zdjęcie najlepiej wykonać nocą
2. Ustawić aparat na statywie
3. Ustawić największą liczbę
Zaplanować jak wykonać
przysłony i najdłuższy czas
19. zdjęcie błyskawicy podczas D PP
naświetlania (np. B)
burzy
4. skierować aparat w stronę
spodziewanego kierunku
błyskawicy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
5. Stosować materiały zdjęciowe
lub balans bieli dla światła
dziennego
6. Dokonać naświetlenia na
długim czasie zapobiegając
poruszeniu aparatu (używając
wężyka, pilota lub
samowyzwalacza)
Przeliczyć czas, na jaki
będziesz musiał ustawić
20. migawkÄ™ po wprowadzeniu C PP b
poprawki wynikającej z użycia
filtra.
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu zgodnie z wewnÄ…trzszkolnym
systemem oceniania.
2. Określ dla uczniów wymagania.
3. Przygotuj instrukcję dla ucznia, test i kartę odpowiedzi dla każdego ucznia.
4. Zapewnij odpowiednie warunki przeprowadzenia testu (czas, możliwość samodzielnej
pracy).
5. Przed rozpoczęciem pracy zapoznaj ucznia z instrukcją.
6. Przeprowadz
test w określonym czasie.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych, który zawiera 20 pytań o różnym stopniu
trudności.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Poprawną odpowiedz
zakreśl
znakiem  x , wykonaj rysunek lub udziel odpowiedzi pisemnej. W przypadku pomyłki
należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz

prawidłową.
5. Test składa się z dwóch części: Część I  poziom podstawowy, Część II  poziom
ponadpodstawowy. W sumie możesz uzyskać 20 punktów, jeśli prawidłowo odpowiesz na
wszystkie pytania w teście. Za każdą prawidłową odpowiedz otrzymujesz  1 punkt.
Natomiast za złą odpowiedz
lub jej brak otrzymujesz  0 punktów.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi ci trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut czasu.
Powodzenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
Część I  Poziom podstawowy
1. W zakres fotografii plenerowej nie wchodzÄ…
a) zdjęcia krajobrazu miejskiego.
b) portrety grupowe ludzi na powietrzu.
c) zdjęcia ulic i placów.
d) zdjęcia krajobrazu wiejskiego.
2. Żabia perspektywa określa zdjęcie
a) na którym znajdują się płazy.
b) wykonane z poziomu gruntu.
c) wykonane przez filtr zielony.
d) przyrodnicze.
3. Co oznacza  efekt Schwarzschilda ?
a) efekt rozmycia obrazu wywołany nasadką Schwarzschilda.
b) efekt obniżenia czułości wywołany bardzo krótkim lub stosunkowo długim
naświetlaniem.
c) efekt polegający na pozornym zamgleniu obrazu wywołany użyciem filtra niebieskiego
d) efekt  walenia się perspektywy spowodowany użyciem obiektywu szerokokątnego.
4. Metodę wielokrotnego błysku w fotografii plenerowej stosujemy
a) przy fotografowaniu pod słońce.
b) do fotografowania sztafażu.
c) do fotografowania rozległych pejzaży przy skąpym oświetleniu.
d) do fotografowania błyskawic.
5. Z przedstawionych schematów wybierz ten, który odpowiada sztafażowi.
a) b)
c) d)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
6. Biorąc pod uwagę, że możesz fotografować śnieg lub asfalt wybierz, która metoda
pomiaru warunków ekspozycji, w fotografii plenerowej może okazać się najdokładniejsza.
a) pomiar światła odbitego dokonany za pomocą matrycowego systemu pomiaru
w nowoczesnych aparatach.
b) pomiar światła padającego za pomocą światłomierza ręcznego.
c) pomiar Å›wiatÅ‚a odbitego od ludzkiej skóry z poprawkÄ… minus ½ przysÅ‚ony.
d) pomiar światła odbitego światłomierzem ręcznym.
7. Wykonując zdjęcie pod słońce uzyskujemy wizualny efekt
a) zamglenia.
b) konturu.
c) sylwetkowych cieni.
d) zmiękczenia obrazu.
8. Do czyszczenia obiektywów używamy
a) miękkiej bawełnianej ściereczki np. podkoszulka.
b) irchy z odrobinÄ… spirytusu.
c) odpowiedniego płynu i wacików.
d) pędzelka z gruszką, płynu, wacików lub bibułek do optyki.
9. Narzędzie do retuszu miejscowego w fotografii plenerowej często służy do
a) dodawania roślin do zdjęcia.
b) usuwania elementów zaburzających kompozycję.
c) kopiowania zdjęć z aparatu cyfrowego do komputera.
d) korekcji koloru zdjęć.
10. Jaką rolę spełnia obramowanie kadru?
a) wypełnia np. nieciekawe niebo i zamyka kompozycję.
b) upiększa zdjęcie poprzez komputerowe dodanie kolorowej ramki.
c) nadaje zdjęciu zagadkowy charakter.
d) jest podstawowym błędem początkującego fotografa.
11. Aby wykonać zdjęcie ukazujące ruch wody należy:
a) zastosować panoramowanie odpowiednio do kierunku ruchu wody .
b) wykonać zdjęcie wody z użyciem filtra niebieskiego.
c) użyć możliwie krótkiego czasu naświetlania.
d) użyć stosunkowo długiego czasu naświetlania.
12. Jaką rolę w fotografii plenerowej pełni plan przedni?
a) jest najważniejszy ponieważ zawsze w planie przednim musi znajdować się główny
temat zdjęcia.
b) pełni rolę marginalną, najlepiej gdy zdjęcie zostanie skomponowane z jego pominięciem.
c) pozbawia zdjęcie podstawy kompozycyjnej.
d) uzupełnia obraz i skupia uwagę na temacie głównym zdjęcia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
13. Dlaczego pliki RAW mogą okazać się bardzo przydatne przy wykonywaniu zdjęć
plenerowych?
a) dzięki dużej kompresji na karcie pamięci mieści się ich więcej niż innych plików.
b) umożliwiają dokładną korekcję balansu bieli nawet jeśli w plenerze występowały warunki
oświetleniowe uniemożliwiające dokładną korekcje barw przy fotografowaniu.
c) umożliwiają wykonywanie dużej liczby zdjęć w krótkich odstępach czasowych
ponieważ nie obciążają pamięci buforującej w aparacie.
d) pliki RAW są na tyle popularne, że nie ma problemu z przeglądaniem tak zapisanych
zdjęć, przy zapewnieniu dobrej jakości, nawet na starszych komputerach.
14. Do czego służy osłona przeciwsłoneczna podczas wykonywania zdjęć plenerowych?
a) chroni materiał światłoczuły przed słońcem podczas otwierania aparatu.
b) zabezpiecza otwór w korpusie aparatu cyfrowego po odłączeniu od niego obiektywu
np. podczas zmiany obiektywu na inny.
c) zapobiega refleksom wewnątrz obiektywu powodującymi zamglenia części zdjęcia.
d) zabezpiecza przed przypadkowym skierowaniem obiektywu w słońce, co może się
skończyć wypaleniem dziury w migawce.
Część II  Poziom ponadpodstawowy
15. Jakiego filtru użyjesz do niwelowania efektu zamglenia podczas wykonywania zdjęć
krajobrazu w technice fotografii czarno-białej?
a) niebieskiego.
b) polaryzacyjnego.
c) ciemnożółtego.
d) szarego.
16. Na karcie odpowiedzi narysuj i zaznacz proporcje  złotego podziału kadru (w przybliżeniu).
17. Na jaki czas naświetlania ustawić migawkę podczas wykonywania zdjęć metodą
wielokrotnego błysku?
a) na czas synchronizacji właściwy dla danego aparatu.
b) na czas B i użyć wężyka spustowego z blokadą.
c) na 1 sek.
d) ustawić automatykę czasu otwarcia migawki.
18. Zaproponuj w punktach jak wykonasz zdjęcie panoramiczne techniką cyfrową.
19. Zaplanuj jak wykonać zdjęcie błyskawicy podczas burzy.
20. Zmierzyłeś warunki ekspozycji zdjęcia plenerowego uzyskując wartości: czas 1/125,
przysłona pomiędzy 5,6 a 8. Używasz filtra barwnego o krotności x2. Podaj czas, na jaki
będziesz musiał ustawić aparat po wprowadzeniu poprawki wynikającej z użycia filtra.
a) czas ten sam ponieważ krotność stosuje się tylko do obliczania przysłony
b) 1/60
c) 1/250
d) 1/500
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie zdjęć plenerowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
znakiem  x , wykonaj rysunek lub wpisz odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16.
17. a b c d
18.
19.
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
TEST II
Test praktyczny   próba pracy do jednostki modułowej  Wykonywanie
zdjęć plenerowych
Instrukcja dla nauczyciela
W badaniu osiągnięć ucznia w jednostce modułowej  Wykonywanie zdjęć plenerowych
przewiduje się zastosowanie zadania testowego typu  próba pracy , gdyż pozwoli ono
sprawdzić poziom ukształtowanych umiejętności praktycznych. Zadanie zostało tak
skonstruowane, aby można było sprawdzić wyszczególniony poniżej układ czynności
wykonywanych przez ucznia. Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków dla ucznia,
umożliwiających w określonym czasie wykonanie zadania.
Uczeń powinien mieć udostępnione:
- różne aparaty cyfrowe typu lustrzanka, aparaty cyfrowe kompaktowe,
- statywy, światłomierze, wężyk lub pilot do aparatu, filtry zdjęciowe, zestaw do
czyszczenia elementów optycznych,
- stanowisko komputerowe z niezbędnym oprogramowaniem umożliwiającym obróbkę
zdjęć,
- sprzęt umożliwiający uzyskanie zdjęcia w formie materialnej,
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma dwustronnie przylepna, nożyczki.
Nauczyciel powinien:
- zadbać o przygotowanie odpowiedniej ilości i rodzaju sprzętu
- przypomnieć uczniom zasady BHP i nakazać bezwzględne przestrzeganie przepisów ruchu
drogowego podczas przebywania poza budynkiem szkoły
- towarzyszyć uczniom podczas wykonywania zdjęć w plenerze obserwując kolejne
czynności i dokonując zapisu swoich obserwacji co do prawidłowości procedur
wykonywanych przez każdego z uczniów
- po powrocie do pracowni przydzielić uczniów do wykonywania prac na poszczególnych
stanowiskach komputerowych
- na bieżąco obserwować pracę uczniów przy komputerach
- dokonać oceny wykonanej pracy
Treść zadania
Wykonaj techniką cyfrową, serię zdjęć krajobrazu miejskiego (maksymalnie 10 ujęć)
z zachowaniem zasad kompozycji. Zapisz obrazy w formacie RAW. Dokonaj niezbędnej
obróbki komputerowej oraz wydrukuj z jakością fotograficzną jedno wybrane zdjęcie. Wydruk
naklej na arkusz A4 i dokonaj pisemnej analizy zasad kompozycji obrazu.
Na stanowisku komputerowym posiadasz zainstalowane oprogramowanie do obróbki
zdjęć oraz drukarkę do wykonania kopii pozytywowej.
Czas przeznaczony na wykonanie zadania wykonania zadania 135 minut
Instrukcja dla ucznia
Uczeń powinien wykonać następujące czynności:
1. zaplanować i zapisać w punktach przebieg wykonania zadania,
2. dobrać sprzęt zdjęciowy i pomocniczy do wskazanej w zadaniu techniki oraz panujących
warunków atmosferycznych,
3. wyjść w plener, wybrać miejsce do realizacji tematu ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4. sprawdzić poprawność działania sprzętu oraz stan czystości elementów optycznych
(w razie potrzeby dokonać czyszczenia),
5. wybrać odpowiednie stanowisko zdjęciowe, dokonać pomiaru i ustawienia warunków
ekspozycji,
6. wykonać szereg zdjęć nieznacznie zmieniając miejsce fotografowania i punkt widzenia
przemieszczając się w okręgu o promieniu do 10 metrów od punktu wyjściowego,
7. wrócić do pracowni i przenieść zdjęcia z aparatu do pamięci komputera,
8. dokonać selekcji zdjęć, i przeprowadzić niezbędną obróbkę komputerową ewentualnego
wybranego zdjęcia,
9. wykonać kopię pozytywową w formie materialnej o formacie minimum 15x20 cm,
10. umieścić zdjęcie na arkuszu A4 o gramaturze min 160 g/m2 i wykonać opis dotyczący
zasad kompozycji zdjęcia oraz imię i nazwisko autora,
11. przedstawić do oceny wykonaną pracę.
Kryteria poprawnego wykonania zadania
Możliwa do
Lp. Przyznan
uzyskania
Czynność wykonana przez ucznia a ilość
ilość
punktów
punktów
I. Zaplanowanie wykonania zadania
1. przedstawienie planu wykonania zadania 10
Razem: 10
II. Zaplanowanie stanowiska pracy
2. dokonacie wyboru odpowiedniego sprzętu do specyfiki 5
zadania
3. sprawdzenie poprawności działania sprzętu 5
4. wybranie stanowiska zdjęciowego do realizacji zadania 10
Razem: 20
III. Wykonania zadania
5. selekcja wykonanych zdjęć 10
6. zastosowanie celowej obróbki komputerowej 10
7. stosowanie zasad kompozycji 20
8. poprawność wykonania kopii pozytywowej 10
Razem: 50
IV. Zaprezentowanie wykonania zadania
9. estetyka efektu końcowego zadania 10
10. opisanie zastosowanych na zdjęciu zasad kompozycji 10
Razem: 20
Ogółem: 100
Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne:
Ocena Liczba uzyskanych punktów
dopuszczajÄ…cy 40-50
dostateczny 51-70
dobry 71 -90
bardzo dobry 91-100
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
7. LITERATURA
1. Dederko W.: Oświetlenie w fotografii. WAiF, Warszawa 1972
2. Dederko W.: Sztuka fotografowania. COMUK, Warszawa 1986
3. Fotografia od A do Z pod red. M. Langford.. Muza, Warszawa 1992
4. Hedgecoe J.: Praktyczny kurs fotografii. Wyd. Ryszard Kluszczyński, Kraków 2000
5. Kreyser R.: Światłomierze i filtry fotograficzne. WAiF, Warszawa, 1975
6. Latoś H.: 77 tematów fotograficznych. WAiF, Warszawa 1975
7. Paule Ladislav: Pejzaż fotograficzny, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
1984
8. Shaw J.: Fotografia Krajobrazu, [online] http://akson.sgh.waw.pl/~smalaz/ksiazka/
wstep.html dostęp 14 marca 2006 r.
9. Wszystko o fotografii : [przekł. z fr. Wojciech Tuszko, Fotografia polska 1939-1980
napisał Ryszard Bobrowski: Polscy wynalazcy i konstruktorzy w dziedzinie fotografii
napisał Wacław Żdżarski], Warszawa 1984
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44