MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Kutyła
Wykonywanie zdjęć architektonicznych
313[05].Z1.07
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Grażyna Dobrzyńska-Klepacz
mgr Andrzej Zbigniew Leszczyński
Opracowanie redakcyjne:
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].Z1.07
 Wykonywanie zdjęć architektonicznych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu fotograf.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Dobór sprzętu i materiałów do fotografowania architektury 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Zasady wykorzystania oświetlenia naturalnego w zależności od pory dnia,
roku i pogody 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.2.3. Ćwiczenia 14
4.2.4. Sprawdzian postępów 17
4.3. Zasady kompozycji, estetyki i aranżacji planu fotograficznego w zdjęciach
architektonicznych 18
4.3.1. Materiał nauczania 18
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.3.3. Ćwiczenia 22
4.3.4. Sprawdzian postępów 25
4.4. Zasady doboru stanowiska zdjęciowego 26
4.4.1. Materiał nauczania 26
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.4.3. Ćwiczenia 30
4.4.4. Sprawdzian postępów 34
4.5. Zasady wykonywania zdjęć architektonicznych we mgle i w warunkach
nocnych 35
4.5.1. Materiał nauczania 35
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.5.3. Ćwiczenia 38
4.5.4. Sprawdzian postępów 40
5. Sprawdzian osiągnięć 41
6. Literatura 45
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Jesteś w posiadaniu  Poradnia dla ucznia , który będzie Ci pomocny w przyswajaniu
wiedzy i podstawowych umiejętności dotyczących zasad fotografowania architektury,
używania odpowiedniego sprzętu, wyposażenia i materiałów dla realizacji zdjęć architektury
z wykorzystaniem technik klasycznych oraz cyfrowych.
Fotografia architektoniczna może mieć wiele odmian. Mogą to być zdjęcia wykonywane
podczas wycieczki, zdjęcia zamieszczone w pocztówkach i folderach reklamujących np. firmę,
miasto lub gminÄ™.
Zapoznaj się dokładnie z treścią rozdziału Wprowadzenie ponieważ umożliwi Ci to
skuteczne korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w nauce, w ramach jednostki
modułowej  Wykonywanie zdjęć architektonicznych dla zawodu Fotograf 313[05] (patrz
pozycja 13 w załączonej tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
.
1. 313[05].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
2. 313[05].O1.02 Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań zawodowych
3. 313[05].O1.03 Posługiwanie się terminologią zawodową
4. 313[05].O1.04 Rozróżnianie materiałów fotograficznych
5. 313[05].O1.05 Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
6. 313[05].O1.06 Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
7. 313[05].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy
8. 313[05].Z1.02 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
9. 313[05].Z1.03 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
10. 313[05].Z1.04 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami cyfrowymi
11. 313[05].Z1.05 Wykonywanie zdjęć portretowych
12. 313[05].Z1.06 Wykonywanie zdjęć plenerowych
13. 313[05].Z1.07 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
14. 313[05].Z1.08 Wykonywanie zdjęć reportażowych
15. 313[05].Z1.09 Wykonywanie zdjęć reklamowych
16. 313[05].Z1.10 Wykonywanie zdjęć technicznych
Poradnik składa się z pięciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia, Materiał
nauczania, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które
powinieneś posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej. Jeśli po
analizie uznasz, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez Ciebie opanowane, wówczas
powinieneś ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty w poradnikach z poprzednich
jednostek modułowych. W dotarciu do właściwego poradnika pomoże Ci załączona powyżej lista
jednostek modułowych, która obejmuje swym zakresem cały program nauczania dla zawodu.
W przypadku trudności skonsultuj się z nauczycielem w celu trafnego wyboru poradnika.
W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności, jakie będziesz posiadał po
zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie, czy
rzeczywiście takie umiejętności opanowałaś, pomogą Ci załączone w poradniku sprawdziany
postępów oraz sprawdzian osiągnięć.
Materiał nauczania jest podstawowym składnikiem poradnika i zawiera kompendium
informacji, które powinieneś starannie przyswoić, aby przystąpić do wykonania zaplanowanych
ćwiczeń oraz zaliczenia sprawdzianu osiągnięć. Przykład takiego sprawdzianu jest zawarty na
końcu poradnika. Ponadto materiał nauczania zawiera Pytania sprawdzające stan Twojej wiedzy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
która jest wymagana do realizacji danego ćwiczenia. Każde z Ćwiczeń zawartych w poradniku
opisane jest w formie polecenia co należ wykonać. Natomiast uszczegółowieniem tego polecenia
jest lista działań (czynności) określająca Sposób wykonania ćwiczenia. Ćwiczenia będziesz
realizował indywidualnie lub pracując w zespole z innymi uczniami.
Przy realizacji ćwiczeń polegających na wykonaniu zdjęć musisz pamiętać, o dokonaniu
pomiaru światła i ustawieniu w aparacie fotograficznym parametrów naświetlania w trybie
ręcznego sterowania czasem i przysłoną (tzw. manual oznaczony symbolem M).
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest również Lista wyposażenia
stanowiska pracy. Lista ta umożliwia sprawdzenie czy stanowisko ćwiczeniowe jest
wyposażone w środki dydaktyczne niezbędne do prawidłowego wykonania ćwiczenia. W celu
dokonania samooceny, (określenia jaki jest efekt nabycia wiedzy i umiejętności z danego
zakresu materiału nauczania) możesz posłużyć się narzędziem, które nazywa się Sprawdzian
postępów. Jest to lista kontrolna, którą powinieneś wypełnić odpowiadając na pytanie  tak
lub  nie , co jest równoznaczne z oceną, że potrafisz wykonać daną czynność lub jeszcze jej
nie potrafisz. W tym drugim przypadku powinieneś powtórzyć trening wykonując ponownie
odpowiednie ćwiczenie. Zasadne jest również to, abyś wówczas jeszcze raz przestudiował
zakres materiału nauczania potrzebny do realizacji tych ćwiczeń. Pomoże Ci w tym Twój
nauczyciel, do którego powinieneś zwracać się z pytaniami i wątpliwościami.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwia sprawdzenie
poziomu Twoich wiadomości i umiejętności po zakończeniu realizacji programu jednostki
modułowej. Pozytywnie rozwiązany przez Ciebie sprawdzian osiągnięć oraz załączy do oceny
w formie  portfolio efekt realizacji ćwiczeń (wykonane fotografie) stanowił będzie dowód, że
potrafisz zrealizować zdanie zawodowe polegające na prawidłowym wykonywaniu zdjęć
architektury. W przypadku sprawdzianu osiągnięć powinieneś również wiedzieć, że ma on
formę testu podobnego do tych, jakie występują w części teoretycznej egzaminu zewnętrznego
dla potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie. Dlatego też istotne jest to, żebyś nabrał wprawy
jak takie testy się rozwiązuje, co z pełnością będzie procentować w przypadku Twojego
egzaminu zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy w zakresie tej jednostki modułowej
możesz również skorzystać z listy materiałów z
ródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej Literatura. Jednakże to wymaga od Ciebie inicjatywy aby dotrzeć do
rekomendowanego zastawu literatury. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach biblioteki
szkolnej lub innych bibliotek publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji możesz
również uzyskać korzystając z zasobów internetowych.
Jeśli będziesz miał jakiekolwiek trudności ze zrozumieniem treści materiału nauczania lub
ćwiczeń to poproś nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienie i pomoc.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających
z prowadzonych prac. Przepisy te już wcześniej poznałeś lub poznasz w trakcie nauki.
W czasie pracy poza terenem szkoły koniecznie musisz stosować się do przepisów ruchu
drogowego oraz dbać o ochronę środowiska naturalnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
313[05].Z1
Technologia prac fotograficznych
313[05].Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.02
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.03
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.04
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.07
313[05].Z1.05 313[05].Z1.06 313[05].Z1.08 313[05].Z1.09 313[05].Z1.10
Wykonywanie
Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie
zdjęć
zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć
architektonicznych
portretowych plenerowych reportażowych reklamowych technicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozpoznawać rodzaje materiałów światłoczułych oraz inne materiały fotograficzne,
- dobierać czułość matrycy w aparacie cyfrowym oraz rozdzielczość i kompresję zapisu
obrazu wytworzonego przez aparat,
- posługiwać się komputerem w zakresie obróbki obrazu cyfrowego, w tym plików RAW,
- wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- wykorzystywać elementy wiedzy o sztuce przy wykonywaniu zdjęć plenerowych,
- organizować stanowisko pracy fotografa z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i ergonomii pracy,
- posługiwać się terminologią zawodową w kontaktach z klientami i dokumentowaniu prac
fotograficznych,
- dobierać optymalny sprzęt i materiały do wykonywania prac fotograficznych,
- wykonywać podstawowe czynności fotograficzne, a w szczególności:
" korzystać z różnych z
ródeł informacji,
" posługiwać się aparatami fotograficznymi: lustrzanką średnioformatową, lustrzanką
małoobrazkową, lustrzanką cyfrową, cyfrowym aparatem kompaktowym
z możliwością ręcznych ustawień parametrów,
" stosować obiektywy wymienne,
" posługiwać się elektroniczną lampą błyskową,
" posługiwać się światłomierzem z możliwością pomiaru zarówno światła odbitego jak
i padajÄ…cego,
" dokonać archiwizacji wykonanego zdjęcia poprzez naklejenie go na odpowiednie
podłoże i opatrzenie właściwym opisem,
- wykonywać prace fotograficzne metodami tradycyjnymi i cyfrowymi,
- magazynować, przechowywać i dokumentować materiały fotograficzne zgodnie
z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami i standardami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- dobrać odpowiedni sprzęt i materiały (rodzaj aparatu, zestawu filtrów i obiektywów,
lampa błyskowa, statyw) do wykonania zdjęć obiektów architektonicznych
z uwzględnieniem warunków (pogoda, oświetlenie, pora dnia itp.) w jakich będą one
realizowane,
- wykonać zdjęcie obiektu architektonicznego w różnych warunkach oświetleniowych
i w różnych porach roku a w szczególności
przy bezpośrednim oświetleniu słonecznym o każdej porze dnia,
przy świetle dziennym rozproszonym (w dzień pochmurny),
pod światło,
po zachodzie słońca i w nocy,
z wykorzystaniem lampy błyskowej (błysk wielokrotny),
- dobrać odpowiednie warunki oświetlenia danego obiektu do ukazania jego bryłowatości
- określić efekty stosowania kompozycji frontalnej i skośnej przy wykonywaniu zdjęć
obiektów architektonicznych,
- dobrać właściwy kadr (poziomy lub pionowy) do wykonania zdjęcia danego obiektu
architektonicznego,
- wykonać zdjęcie obiektu architektonicznego techniką panoramy przy użyciu cyfrowej
techniki zdjęciowej i obróbki komputerowej,
- wykonać zdjęcie obiektów architektonicznych z elementem sztafażu w celu ukazania skali
wielkości obiektu,
- dokonać wyboru takiego stanowiska zdjęciowego przy fotografowaniu obiektu
architektonicznego aby uniknąć zniekształceń perspektywicznych (w postaci efektu
walących się ścian),
- dokonać korekty zniekształceń perspektywicznych powstałych przy fotografowaniu
obiektu architektonicznego stosując komputerową obróbkę obrazu,
- ukazać charakter całego obiektu architektonicznego wykonując zdjęcie jego fragmentu,
- zaplanować wykonanie zdjęcia sufitów, sklepień lub kopuł,
- zaplanować wykonanie zdjęć tablic pamiątkowych, detali architektonicznych i płaskorzez
b
w odpowiednim dla ich charakteru oświetleniu,
- wykonać zdjęcie przedstawiające witraż,
- przewidzieć jak zmienia się oświetlenie obiektów architektonicznych i ich otoczenia po
zachodzie słońca,
- zaplanować i wykonać sesję zdjęć architektury po zachodzie słońca i w nocy,
- zaplanować wykonanie zdjęcia rozległego wnętrza lub skąpo oświetlonego obiektu przy
użyciu techniki błysku wielokrotnego,
- zaplanować podział planów przy fotografowaniu obiektów architektonicznych we mgle,
- przewidzieć w jaki sposób warunki pogodowe mogą wpływać na atrakcyjność zdjęć
obiektów architektonicznych,
- ocenić jakość wykonanych zdjęć obiektów architektonicznych oraz sporządzić  portfolio
prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Dobór sprzętu i materiałów do fotografowania architektury
4.1.1. Materiał nauczania
Wybór aparatu
Obiekty architektoniczne, jako obiekty trójwymiarowe o dużych rozmiarach, nie zawsze
można sfotografować bez deformacji. Wymiana obiektywu na inny, szerokokątny lub
długoogniskowy nie zawsze jest wystarczająca. Jeszcze niedawno do fotografii architektury
używano aparatów wielkoformatowych o specjalnej budowie pozwalającej na korygowanie
tych zniekształceń przez pochylanie ścianek z obiektywem lub z materiałem zdjęciowym.
Można spotkać też obiektywy o ruchomych elementach służących korygowaniu perspektywy
podczas fotografowania. W pewnym stopniu perspektywę można korygować podczas
kopiowania pozytywów na powiększalniku. Obecnie, korekcji zniekształceń
perspektywicznych dokonujemy najczęściej poprzez obróbkę komputerową zdjęcia
wykonanego aparatem cyfrowym.
Obiektywy
Aparat należy wyposażyć w kilka obiektywów o różnych ogniskowych lub w soczewki
nasadkowe czy konwertery (w przypadku kompaktowych aparatów cyfrowych), zmieniające
ogniskową obiektywu. Obiektyw szerokokątny stasowany jest na ogół przy zdjęciach dużych
i wysokich budynków, gdyż pozwala na objęcie całości obiektu lecz na zdjęciach ze zbyt małej
odległości obiektyw szerokokątny daje przykrą dla oka, fałszywą perspektywę. Bliższe części
budynku sprawiają wrażenie nieproporcjonalnie większych od części dalszych, a linie poziome
trójwymiarowego przedmiotu zbiegają się w perspektywie obrazu tym silniej, im bliżej od
przedmiotu znajduje się aparat. Poza tym tego rodzaju ujęcie nie ukazuje kształtu dachu,
a więc i całości budowli.
Fot. 1 i 2. Ten sam obiekt sfotografowany obiektywem szerokokątnym i długoogniskowym.
y
ródło: Materiały autorskie.
Unikniemy tego błędu wykonując zdjęcie przy zastosowaniu obiektywu o ogniskowej
standardowej, z większej odległości, jeżeli oczywiście istnieje możliwość takiego ujęcia.
Obiektywu szerokokątnego można użyć również wówczas, gdy obiektyw o ogniskowej
standardowej obejmuje całość budowli, lecz bez otoczenia, które chcemy pokazać. Należy
wówczas na tyle odsunąć się od obiektu, by uniknąć efektu przerysowania na obrazie.
Stosowanie obiektywu o dłuższej ogniskowej umożliwia zbliżenie i podkreślenie odpowiednich
części obrazu, dając zarazem poprawną i malowniczą kompozycję, toteż przy zdjęciach
architektury znajduje on szerokie zastosowanie. Obiektywy o długiej ogniskowej również
mogą pewnych sytuacjach deformować perspektywę. Deformacja ta polega na wizualnym
skróceniu głębi obrazu np. kościół fotografowany w ujęciu skośnym może wyglądać na
relatywnie krótszy niż jest w rzeczywistości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Filtry
Do zdjęć architektury bardzo przydają się filtry, pozwalają bowiem nie tylko na właściwe
odtworzenie perspektywy powietrznej, na odpowiednie stonowanie nieba, ale również na
poprawne, a często malownicze skomponowanie całości budowli, wtopionej w krajobraz, z niebem
pokrytym obłokami. Najjaśniejszą partią obrazu powinna być oświetlona architektura, a nie puste
niebo. Aby to osiągnąć w fotografii czarno-białej, wystarcza przeważnie filtr żółty; gdy chcemy
jednak uzyskać silniejsze stonowanie jasnego nieba  stosujemy wtedy filtr pomarańczowy lub
czerwony. Budynki wystąpią wówczas jasno na ciemnym tle, a filtr czerwony rozjaśni nawet bardzo
ciemną czerwień budowli, gdyby zachodziła obawa zlania się ich z ciemnym otoczeniem.
Zastosowanie czerwonego filtra w połączeniu z materiałem panchromatycznym powoduje, że
odległe plany stają się wyraziste, co ma znaczenie zwłaszcza przy zdjęciach, które obejmują daleki
horyzont, jak zdjęcia z wież i lotnicze. Jeżeli zachodzi potrzeba zróżnicowania kilku rodzajów
czerwonych kamieni lub cegły, występujących w strukturze budowli, można zastosować filtr
czerwony i materiał negatywowy uczulony na podczerwień. Do zdjęć architektury techniką barwną
nie stosuje się raczej ani filtrów efektowych ani barwnych, a tylko polaryzacyjny i UV. Filtr
polaryzacyjny częściowo usuwa niektóre zbędne refleksy na wodzie, na chodnikach i dachach, na
listowiu, na szkle  refleksy, które mogą być nawet malownicze, ale nie są potrzebne, a raczej
przeszkadzają w czytelnym oddaniu architektury na zdjęciu.
Inny sprzęt
Ważne jest również posiadanie zewnętrznego światłomierza ręcznego z możliwością
pomiaru światła padającego, ponieważ przy zdjęciach architektury możemy mieć do czynienia
z dużymi jasnymi lub ciemnymi płaszczyznami fałszującymi pomiar światła odbitego.
W trudnych warunkach oświetleniowych przyda się na pewno statyw i urządzenia do
wyzwalania migawki bez dotykania aparatu. FotografujÄ…c pod ostrym kÄ…tem w stosunku do
słońca przyda się osłona przeciwsłoneczna, ale nie zaszkodzi użyć jej nawet w dzień
pochmurny.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakich aparatów używamy do fotografii architektonicznej?
2. Jakie efekty uzyskujemy fotografujÄ…c architekturÄ™ obiektywem szerokokÄ…tnym?
3. Jaki efekt daje użycie filtra czerwonego w fotografowaniu techniką czarno-białą?
4. Jakie trudności najczęściej napotyka fotograf przy wykonywaniu zdjęć architektury?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj wyboru sprzętu do fotografowania wiejskiego kościoła, położonego w otwartej
przestrzeni, na skraju wsi, w lekko mglisty dzień, przy użyciu czarno białej techniki zdjęciowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) udać się na stanowisko pracy,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
5) dobrać z zestawu wyposażenia sprzęt fotograficzny do wykonywania fotografii
krajobrazu, dla wcześniej rozpoznanych warunków,
6) zamontować do aparatu odpowiedni obiektyw o stałej ogniskowej lub ustawić
odpowiednią wartość ogniskowej w obiektywie o zmiennej ogniskowej,
7) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiednie materiały fotograficzne do wykonywania
fotografii obiektu architektonicznego dla wcześniej założonych warunków,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
sprzętu i materiałów przewidzianych do wykonywania fotografii, dla warunków
występujących w terenie,
9) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z dostępem Internetu i standardowym oprogramowaniem,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- różne rodzaje aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół ),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt na grupę),
- wężyk spustowy do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) lub piloty do zdalnego sterowania aparatami jeśli takie są na wyposażeniu
(po 1 szt. na zespół),
- zestawy filtrów zdjęciowych do fotografii czarno białej oraz korekcyjnych do fotografii
barwnej, (po 1 kompl. na zespół),
- osłona przeciwsłoneczne (po 1 szt do każdego dostępnego obiektywu),
- zestaw do czyszczenia obiektywów (1 zestaw na zespół),
- materiały zdjęciowe do fotografii czarno-białej i barwnej, pozytywowe i negatywowe
o różnych czułościach i typach (typ 120 i 135  komplet na zespół).
Ćwiczenie 2
Wyszukaj w Internecie trzy różne zdjęcia ukazujące ten sam obiekt architektoniczny.
Wykonaj prezentację komputerową przedstawiającą poszczególne zdjęcia określając, jakich
ogniskowych obiektywu użyto do ich wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w pracowni oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować podział pracy w zespole,
4) przystąpić do wyszukiwania zdjęć, wyszukane zdjęcia zapisać w pamięci komputera,
5) wykonać prezentację komputerową,
6) dokonać publicznej prezentacji efektów pracy (każdy uczeń osobno),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) dołączyć pracę z opisem do portfolio.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC z dostępem do Internetu, (1 szt. na zespół),
- płyta CD (po 1 szt na każdego ucznia).
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wybrać filtry zdjęciowe w zależności od sytuacji i techniki zdjęciowej?
ðð ðð
2) określić jakim sprzętem posłużysz się do zrealizowania pomiaru ekspozycji
ðð ðð
podczas fotografowania bardzo ciemnego budynku?
3) dobrać odpowiedni aparat do określonego rodzaju fotografii architektury?
ðð ðð
4) dobrać ogniskową obiektywu do określonej fotografii architektury?
ðð ðð
5) dobrać sprzęt dodatkowy do wykonania zdjęcia architektury w określonych
ðð ðð
warunkach (przestrzennych, oświetleniowych itp)?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Zasady wykorzystania oświetlenia naturalnego w zależności
od pory dnia, roku i pogody
4.2.1. Materiał nauczania
Oświetlenie
Architekturę fotografujemy najczęściej w oświetleniu dziennym. Fotografując obiekty
architektoniczne związane z krajobrazem, należy dostosować się do naturalnych warunków
oświetleniowych, gdyż o każdej porze dnia obiekty te są oświetlone inaczej. Wskazane jest
przed rozpoczęciem dokumentacji fotograficznej  szczegółowe jej opracowanie, polegające
na obserwowaniu obiektu nie tylko z różnych stron, ale i w różnych porach dnia, a nawet roku.
[Poz 5, s. 52]
Obiekty architektoniczne  żyją dopiero wtedy, gdy są w pełni oświetlone i gdy tworzą się
na nich cienie w różnych tonacjach oraz oświetlone miejsca mienią się różną jasnością
i odcieniem. Charakter powierzchni: gzymsy, kolumny, wnęki to wszystko ma stanowić
powierzchnię, na której światło  rozegrało harmonię kształtów . Niestety, światło jest zmienne
i budynek nie we wszystkich jego układach wygląda najkorzystniej. Wynika z tego, że nasze
możliwości wykorzystania dobrego oświetlania budynków są ograniczone i sprowadzają się do
paru zaledwie wariantów oświetlenia danego budynku - czasem nawet do jednego (np. dany
obiekt prezentuje się najlepiej tylko w połowie marca w godzinach przedpołudniowych).
Do celów dokumentacyjnych prawie zawsze fotografujemy budowle w pełnym słońcu lub
w słońcu zamglonym. Zdjęcia architektury w dzień pochmurny z zasady są płaskie, nie
uwypuklajÄ… siÄ™ na nich elementy architektoniczne.
Oświetlenie budowli zależne jest od tego, czy na zdjęciu pokazujemy jedną jej ścianę (na
przykład front), czy też dwie ściany (np. front i bok). W pierwszym przypadku mamy do
czynienia z układem płaskim, a oświetlenie podkreśla powierzchnię wypukłości i wklęsłości
fotografowanej ściany, w drugim oświetlamy wyraz
ną bryłę przestrzenną, zatem oświetlenie
powinno uwypuklić bryłowatość całej budowli.
W celu podkreślenia bryłowatości budynku fotografowanego skosem, staramy się, aby
jedna z widocznych ścian była jaśniejsza, a druga ciemniejsza.
Rys. 1. Różne kierunki oświetlenia obiektów architektonicznych promieniami słońca
y
ródło: Dederko W., Oświetlenie w fotografii, WAiF, Warszawa 1972, s. 98
Jeżeli zależy nam na tym, aby obie fotografowane ściany były oświetlone bezpośrednimi
promieniami słońca, musimy wybrać moment, gdy kąt padania promieni nie będzie jednakowy
dla obu ścian (rysunek nr 1, kierunki oznaczone jako  M lub  N ). Ściana na którą światło
pada pod kątem bardziej zbliżonym do prostego, będzie jaśniej oświetlona od drugiej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Oczywiście, wydobywając bryłowatość budowli nie możemy zapomnieć o fakturze jej
powierzchni i drobnych elementach przestrzennych.
Przy fotografowaniu architektury zdarza się dość często, że gdy jedna ściana budynku
(rysunek nr 1, AB) jest oświetlona bezpośrednimi promieniami słońca, druga znajduje się
w cieniu (rysunek nr 1, BC) i oświetlona jest jedynie promieniami rozproszonymi przez kopułę
nieba. Wówczas szczegóły znajdujące się na tej ścianie mają małe zróżnicowanie tonalne, nie
są silnie uwypuklone i są ciemne. W przypadku takiego układu światłocieniowego
najistotniejsze elementy budynku powinny raczej znajdować się na stronie oświetlonej.
W fotografii dokumentalnej na zacienienie jednej z widocznych ścian decydujemy się rzadko,
jedynie wtedy, gdy inne oświetlenie jest niemożliwe do zrealizowania. Oczywiście tego rodzaju
zastrzeżenia dotyczą jedynie fotografii ściśle dokumentalnej. [Poz. 2 s. 98]
Ciemne niebo przed deszczem też dodaje uroku. Stanowi kontrastujące tło dla jeszcze
bezpośrednio oświetlonych przez słońce budynków.
Fot. 3. Ciemne niebo przed deszczem. y
ródło: Materiały autorskie.
Fotografowanie pod światło.
Kształty budowli będą czasem lepiej wyeksponowane przy fotografowaniu pod światło.
Nabiorą wówczas innego, tajemniczego wyglądu. Pamiętaj jednak, aby ze względów
bezpieczeństwa nie umieszczać tarczy słońca w kadrze, a ustalając warunki ekspozycji należy
niedoświetlać przynajmniej o jedną przysłonę
Fot. 4 i 5. Architektura fotografowana pod światło. y
ródło: Materiały autorskie.
Światło we wnętrzu
Aby otrzymać prawidłowy obraz wnętrza, nie stosujemy żadnego oświetlenia sztucznego.
Korzystamy wyłącznie ze światła wpadającego przez okna czy drzwi, względnie ze światła
naturalnego żarowego zainstalowanego dla codziennego oświetlenia wnętrza.
Architekt, komponując zewnętrzne kształty budowli zależnie od oświetlenia, projektuje
również i układ oświetleniowy wnętrza. Jeżeli w pięknym wnętrzu jakiś jego fragment jest
ciemny, dowodzi to, że takie było założenie architekta. Obowiązkiem fotografa dokumentalisty
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
jest zachowanie atmosfery wnętrza, co rzadko jest możliwe przy zastosowaniu oświetlenia
sztucznego ustawionego przez fotografa.
W zdjęciach wnętrz bardzo ciekawe efekty uzyskujemy fotografując smugi bezpośrednich
promieni słonecznych, wpadających do wnętrza przez otwory okienne. Gdy powietrze wnętrza
jest czyste, smugi te są niewidoczne. Dostrzegamy wówczas jedynie plamy słoneczne, rysujące
na podłodze lub ścianach kształt okna. Gdy powietrze jest choć trochę zakurzone lub
zadymione, powstają w nim jasne, bogate tonalnie zróżnicowane smugi -  promienie ,
nadające obrazowi pogodny nastrój. [Poz. 2 , s. 103-104]
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki rodzaj światła daje najlepsze efekty przy fotografowaniu architektury?
2. Jakie działania należy podjąć przed przystąpieniem do fotografowania obiektów
architektonicznych?
3. Jak fotografujemy budynek, aby podkreślić jego bryłowatość?
4. O czym należy pamiętać fotografując pod słońce?
5. Dlaczego stosując we wnętrzu oświetlenie sztuczne, ustawione przez fotografa ciężko jest
oddać atmosferę i naturalny charakter wnętrza?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj zdjęcie tego samego obiektu architektonicznego, z tego samego miejsca przy
bezpośrednim świetle słonecznym i przy zachmurzeniu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ustalić z nauczycielem technikę wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
4) wybrać sprzęt do wykonania zdjęć w istniejących (przy wykonywaniu ćwiczenia)
warunkach atmosferycznych,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) wyjść w teren i dokonać wyboru obiektu,
7) uzyskać zgodę na fotografowanie od administratora obiektu,
8) dokonać pomiaru światła,
9) ustawić warunki ekspozycji,
10) wykonać zdjęcia odpowiadające tematowi ćwiczenia,
11) wrócić do pracowni,
12) wykonać kopie pozytywowe poprzez wydruk lub kopiowanie (odpowiednio do użytej
techniki zdjęciowej),
13) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
14) wykonane zdjęcia nakleić na kartkę A4, dołączyć do portfolio wraz z opisem wykonania
ćwiczenia oraz wnioskami,
15) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- materiały zdjęciowe (typ i czułość) do używanego sprzętu i panujących warunków
oświetleniowych,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych oraz przybory i materiały do
wykonania załącznika do portfolio (karton arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma
klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 2
Wykonaj trzy zdjęcia na materiale diapozytywowym barwnym: pierwsze rano, drugie
w południe i trzecie póz
nym popołudniem, ale przed zachodem słońca. Fotografuj dokładnie
ten sam budynek starając się każde zdjęcie kadrować tak samo.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
4) uzgodnić wybór fotografowanego obiektu oraz miejsca z którego będziesz fotografował
(najlepiej od strony południowej),
5) dobrać sprzęt i materiały fotograficzne do założeń ćwiczenia,
6) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
7) udać się na stanowisko pracy co najmniej trzy razy w odpowiednich porach przy
słonecznej pogodzie,
8) dokonać pomiaru warunków ekspozycji,
9) wykonać zdjęcia,
10) wrócić do pracowni,
11) dokonać obróbki laboratoryjnej materiału zdjęciowego,
12) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
13) wykonać opis na arkuszu A4 zawierający analizę rozkładu jasności i barwy światła na
obiekcie w zależności od pory dnia, (każdy uczeń samodzielnie),
14) do opisu dołączyć wywołany materiał zdjęciowy (każdy uczeń osobno),
15) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych na tradycyjne materiały zdjęciowe: lustrzanka
średnioformatowa, lustrzanka małoobrazkowa,
- diapozytywowy materiał zdjęciowy różnego typu i czułości,
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (1 szt. na zespół),
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna (1 szt. do każdego obiektywu),
- procesor i materiały eksploatacyjne do obróbki materiału zdjęciowego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, folia ochronna lub koperta na wywołany materiał
zdjęciowy, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp..
Ćwiczenie 3
Wykonaj co najmniej dwa zdjęcia dowolnej budowli nowoczesnej w takim oświetleniu,
które najlepiej uwidoczni jej bryłowatość.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) uzgodnić z nauczycielem technikę zdjęciową,
4) dokonać wyboru sprzętu i materiałów zdjęciowych,
5) udać się w teren,
6) wybrać obiekt,
7) uzyskać pozwolenie od zarządcy budynku na fotografowanie,
8) dokonać pomiaru warunków ekspozycji,
9) wykonać zdjęcia,
10) wrócić do pracowni i jeśli trzeba - dokonać obróbki laboratoryjnej,
11) wykonać kopie pozytywowe poprzez wydruk lub kopiowanie (odpowiednio do użytej
techniki zdjęciowej),
12) zdjęcia nakleić na karton A4 opatrzywszy opisem w jaki sposób postanowiłeś uwidocznić
bryłowatość obiektu i czy się to udało,
13) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
14) wykonaną pracę przedstawić nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- materiały zdjęciowe (typ i czułość) adekwatne do używanego sprzętu i panujących
warunków oświetleniowych,
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego,
- osłona przeciwsłoneczna do używanego obiektywu,
- komputer PC z oprogramowaniem do edycji zdjęć (przy cyfrowej technice zdjęciowej)
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych (przy technice cyfrowej np.
drukarka z materiałami eksploatacyjnymi),
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp.
Ćwiczenie 4
Wykonaj zdjęcie wybranego przez siebie obiektu architektonicznego w słoneczny dzień,
pod światło, przy użyciu tradycyjnej techniki czarno-białej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać odpowiedni aparat oraz adekwatny do niego typem czarno-biały negatyw
o odpowiedniej czułości przystosowany do istniejących (przy wykonywaniu ćwiczenia)
warunków atmosferycznych do wykonania zdjęć,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) udać się w teren i wybrać obiekt,
6) uzyskać pozwolenie od zarządcy budynku na fotografowanie,
7) dokonać pomiaru warunków ekspozycji,
8) wykonać 3 zdjęcia: prześwietlając o jedną działkę przysłony, naświetlając wg wskazania
i niedoświetlając jedną działkę przysłony,
9) wrócić do pracowni, wywołać negatyw i wykonać kopie pozytywowe,
10) zdjęcia nakleić na kartkę A4 i opisać jakie efekty uzyskuje się przy takiej metodzie
fotografowania,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,.
12) dołączyć wykonaną pracę do portfolio wraz z opisem,
13) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych z wbudowanym światłomierzem: lustrzanka
średnioformatowa, lustrzanka małoobrazkowa,
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
- czarno-białe materiały zdjęciowe różnych typów i czułości,
- sprzęt i materiały do obróbki negatywu i wykonania kopii pozytywowych,
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp.
4.2.3. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać zdjęcia architektury wykonywane przy zachmurzeniu i przy
ðð ðð
bezpośrednim oświetleniu słonecznym?
2) przewidzieć zmiany kolorystyki w oświetleniu obiektu architektonicznego
ðð ðð
w zależności od pory dnia?
3) przewidzieć w jakim oświetleniu najlepiej oddana zostanie bryłowatość
ðð ðð
budynku?
4) wybrać obiekt który będzie malowniczo prezentował się na zdjęciu pod
ðð ðð
słońce?
5) przewidzieć jakie oświetlenie będzie najkorzystniejsze do wykonania zdjęcia
ðð ðð
konkretnego obiektu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.3. Zasady kompozycji, estetyki i aranżacji planu
fotograficznego w zdjęciach architektonicznych
4.3.1. Materiał nauczania
Kompozycja frontalna i skośna
W fotografii architektonicznej stosujemy głównie kompozycję frontalną i skośną.
Decydując się na którąś z nich musisz zdać sobie sprawę z konsekwencji ich użycia.
Fotografując obiekt od frontu (kompozycja frontalna) uzyskujemy niepełny i dość płaski
jego wizerunek. Taki rodzaj kompozycji uwydatnia front, ale nie pokazuje przestrzenności
budowli. Robiąc takie zdjęcie ustawiamy się na wprost obiektu. Pamiętaj, aby wówczas oś
obiektywu Twojego aparatu była prostopadła do frontu budynku gdyż tylko wtedy
zniekształcenia perspektywiczne będą stosunkowo niewielkie. Idealnie by było abyś mógł
sfotografować taki obiekt z połowy jego wysokości.
Fot. 6. Kompozycja frontalna. y
ródło: Materiały autorskie.
Fotografując cały budynek w ujęciu skośnym możesz pełniej oddać jego bryłowatość lecz
przy nieumiejętnym stosowaniu takiej perspektywy patrzenia możesz zdeformować obiekt tak,
że będzie on nierozpoznawalny. Aby wydobyć przestrzenność budynku musisz ustawić się
skosem do jego frontu. Wówczas w ujęciu skośnym widzisz front budynku i jego boczną
ścianę. Ilość szczegółów na frontowej ścianie jest mniejsza, ale w zamian za to widok bocznej
ściany pokazuje nam bryłowatość obiektu i jego usytuowanie w przestrzeni. [Poz. 1, s. 10-12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Fot. 7. Kompozycja skośna. y
ródło: Materiały autorskie.
Przy fotografowaniu we wnętrzach mamy do czynienia z podobnymi zasadami. Musimy
wybrać pomiędzy perspektywą widzenia frontalnego i skośnego w zależności od obiektu,
warunków przestrzennych we wnętrzu i oświetlenia. Zazwyczaj wnętrza fotografowane
z perspektywy skośnej sprawiają wrażenie bardziej przestronnych. [Poz. 1, s. 13]
Fot. 8 i 9. Kompozycja frontalna i skośna w tym samym wnętrzu. y
ródło: Materiały autorskie.
Pion czy poziom?
Przy fotografowaniu architektury często mamy dylemat, jakiej orientacji kadru użyć.
Najprościej można sobie to wytłumaczyć w ten sposób: jeśli obiekt jest wyższy niż szerszy to
fotografujemy go w kadrze pionowym, jeśli natomiast obiekt jest szerszy niż wyższy to
fotografujemy go w poziomie. Zwróć jednak uwagę, że nawet ten sam obiekt można
fotografować raz w pionie a raz w poziomie w zależności od punktu patrzenia. [Poz. 1, s. 63]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Fot. 10 i 11. Ten sam obiekt fotografowany z różnych stron w kadrach pionowym i poziomym.
y
ródło: Materiały autorskie.
Wykorzystanie sztafażu w fotografii architektonicznej
W fotografii architektonicznej w zasadzie unikamy umieszczania postaci ludzi, zwierzÄ…t
a nawet samochodów i innych obcych ruchomych obiektów, gdyż w swej istocie architektura
jest statyczna a człowiek dynamiczny. Niestety czasami ruch uliczny uniemożliwia ograniczenie
liczby elementów, którymi są ludzie i samochody. Należy wówczas poczekać na wykonywanie
zdjęć do czasu jego najmniejszego nasilenia, czyli poczekać kilka minut czy godzin lub
wykonać zdjęcia np. w sobotę czy niedzielę. Co prawda aby usunąć niepożądane elementy
zawsze możemy posłużyć się retuszem komputerowym. W każdym razie lepiej wykorzystać
moment, gdy niepożądane ruchome elementy kompozycyjne, jak samochody, autobusy i ludzie
nie występują w nadmiarze na planie zdjęciowym niż je potem komputerowo usuwać ze
zdjęcia. Niekiedy jednak dopuszczalne jest na zdjęciu architektury postaci ludzi  przez to
oglądający zdjęcie jest w stanie ocenić wielkość budowli lub wnętrza. Mamy wówczas do
czynienia ze sztafażem w architekturze.
Fot. 12. Sztafaż w fotografii obiektu architektonicznego. y
ródło: Materiały autorskie.
Fotografie panoramiczne
Rozróżniamy  nieprawdziwą fotografię panoramiczną, którą uzyskujemy kadrując wąsko
normalny negatyw, albo  prawdziwą fotografię panoramiczną, którą możemy wykonać dzięki
fotograficznym technikom specjalnym.
Fotografia panoramiczna w zasadzie nie nadaje siÄ™ do fotografowania architektury (chyba,
że w celach artystycznych) ale gdy nie ma możliwości wykonania zdjęcia całego budynku
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
z powodu braku miejsca możesz posłużyć się komputerową metodą  sklejania zdjęć czyli
technikÄ… identycznÄ… jak w klasycznej fotografii panoramicznej.
Współcześnie do wykonania takiej fotografii panoramicznej potrzebny nam będzie aparat
cyfrowy oraz solidny statyw.
Zdjęcia takie należy wykonywać w stałych warunkach świetlnych, stosując obiektyw
o ogniskowej standardowej lub nieco dłuższej i stosując się do zleceń zawartych w instrukcji
aparatu (niektóre aparaty mają wbudowaną funkcję łączenia zdjęć w panoramę) lub programu,
w którym będziemy łączyć wykonane zdjęcia w komputerze. Najczęściej obowiązuje zasada,
że kolejne klatki muszą się wzajemnie nakładać obszarem 1/4-1/3 powierzchni.
Stosując taką technikę musisz mieć na uwadze, że mogą się pojawić zniekształcenia
optyczne fotografowanego obiektu. Po dokonaniu łączenia zniekształcenia te musisz usunąć
komputerowo. Poniżej przykład zdjęcia obiektu metodą panoramy pionowej z komputerowym
usunięciem zniekształceń polegającym na wyprostowaniu perspektywy.
a)
c)
b)
d) e)
Fot. 13. Zdjęcie obiektu wykonane metodą panoramowania pionowego:
a i b  zdjęcia wyjściowe, c  zdjęcie po połączeniu, d  zdjęcie poprzednie po komputerowej korekcji
perspektywy, e  gotowe zdjęcie po obcięciu zbędnych fragmentów.
y
ródło: Materiały autorskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega kompozycja frontalna?
2. Jak należy ustawić aparat względem obiektu przy stosowaniu kompozycji skośnej?
3. Czego nie ukazuje zdjęcie przy kompozycji frontalnej?
4. Jakie rodzaje kompozycji stosujemy we wnętrzach budowli?
5. Kiedy używamy kadru pionowego przy fotografowaniu obiektów architektonicznych?
6. W jakim celu stosujemy sztafaż przy fotografowaniu obiektów architektonicznych?
7. Czy w fotografowaniu obiektów architektonicznych stosujemy technikę zdjęć
panoramicznych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj techniką cyfrową, co najmniej dwa zdjęcia budowli sakralnej. Pierwsze zdjęcie
wykonaj używając kompozycji frontalnej a drugie skośnej. Na podstawie wykonanych zdjęć
dokonaj analizy wpływu tych dwóch kompozycji na podkreślenie bryłowatości budowli.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać lustrzany lub kompaktowy aparat cyfrowy,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wyjść w plener,
6) wybrać obiekt,
7) dokonać wyboru stanowisk zdjęciowych,
8) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
9) wykonać zdjęcia z 2 różnych miejsc z zachowaniem treści umieszczonych w tematyce
ćwiczenia,
10) wrócić do pracowni, przenieść zdjęcia do komputera,
11) dokonać wyboru najlepszych ujęć odpowiadających tematyce ćwiczenia i wykonać kopie
pozytywowe,
12) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
13) zdjęcia nakleić na kartkę A4 i opisać w jaki sposób kompozycja frontalna i skośna oddaje
bryłowatość budowli,
14) przedstawić wykonaną pracę nauczycielowi do oceny,
15) dołączyć pracę do portfolio.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy,
- osłona przeciwsłoneczna - 1 szt do każdego obiektywu,
- komputer PC z oprogramowaniem do edycji zdjęć,
- sprzęt i materiały do wykonania wydruku barwnego,
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp..
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Ćwiczenie 2
Wykonaj dwa zdjęcia dwóch różnych obiektów architektonicznych techniką cyfrową,
kadrując raz w pionie a drugi raz w poziomie. Uzasadnij celowość danego kadrowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać lustrzany lub kompaktowy aparat cyfrowy,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wyjść w plener,
6) wybrać obiekt,
7) uzyskać pozwolenie od zarządcy budynku na fotografowanie,
8) dokonać wyboru stanowisk zdjęciowych,
9) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
10) wykonać zdjęcia z 2 różnych miejsc zgodnie z założeniami ćwiczenia,
11) wrócić do pracowni, przenieść zdjęcia do pamięci komputera,
12) dokonać wyboru najlepszych ujęć odpowiadających tematyce ćwiczenia i wykonać kopie
pozytywowe,
13) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
14) nakleić zdjęcia na kartkę A4 i pisemnie uzasadnić dobór kadru zastosowanego na zdjęciu
budowli,
15) przedstawić wykonaną pracę nauczycielowi do oceny,
16) pracę dołączyć do portfolio.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy,
- osłona przeciwsłoneczna - 1 szt do każdego obiektywu,
- komputer PC z oprogramowaniem do edycji zdjęć,
- sprzęt i materiały do wykonania wydruków,
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp..
Ćwiczenie 3
Wykonaj panoramę pionową obiektu w celu pokazania go w całości. Użyj cyfrowej
techniki zdjęciowej i oprogramowania do łączenia zdjęć w panoramę.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać lustrzany lub kompaktowy aparat cyfrowy,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5) wyjść w plener,
6) wybrać obiekt,
7) uzyskać pozwolenie od zarządcy budynku na fotografowanie (jeśli jest taka konieczność),
8) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
9) wykonać zdjęcia z zachowaniem zaleceń zawartych w tematyce ćwiczenia oraz
z zachowaniem warunków technicznych umożliwiających póz
niejsze połączenie zdjęć
w panoramę (patrz instrukcja obsługi aparatu i oprogramowania do łączenia zdjęć),
10) wrócić do pracowni i przenieść zdjęcia do pamięci komputera PC,
11) dokonać montażu zdjęć w programie graficznym,
12) wykonać (jeśli jest taka konieczność) komputerowe prostowanie perspektywy,
13) wykonać wydruk uzyskanego zdjęcia w jakości fotograficznej,
14) nakleić zdjęcia na kartkę A4 i opisać czynności podejmowane w celu realizacji ćwiczenia
oraz ocenić efekty pracy,
15) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
16) wykonaną pracę przedstawić nauczycielowi do oceny,
17) dołączyć pracę do portfolio wraz z opisem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów
- osłona przeciwsłoneczna do każdego używanego obiektywu
- komputer PC z oprogramowaniem do edycji i łączenia zdjęć w panoramę
i komputerowego prostowania perspektywy.
- sprzęt i materiały do wykonania wydruku barwnego (np. drukarka z materiałami
eksploatacyjnymi)
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp..
Ćwiczenie 4
Wykonaj zdjęcie wybranego przez siebie obiektu architektonicznego z wykorzystaniem
sztafażu ukazujące w ten sposób skalę wielkości obiektu. Zdjęcie wykonaj tradycyjną techniką
czarno-białą.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać aparat oraz czarno-biały materiał negatywowy o czułości odpowiedniej do
wykonania zdjęć w danych warunkach atmosferycznych,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) udać się w teren i wybrać obiekt,
6) uzyskać pozwolenie od zarządcy budynku (i ewentualnie modela) na fotografowanie,
7) dokonać pomiaru warunków ekspozycji,
8) wykonać zdjęcia komponując je wg zaleceń zawartych w temacie ćwiczenia,
9) wrócić do pracowni, wywołać materiał negatywowy i wykonać kopie pozytywowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
10) nakleić zdjęcie na kartkę A4 opatrzywszy opisem precyzującym jakie efekty wizualne
uzyskuje się przy takim sposobie komponowania zdjęcia,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) dołączyć do portfolio wraz z opisem wykonania ćwiczenia,
13) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych z wbudowanym światłomierzem: lustrzanka
średnioformatowa, lustrzanka małoobrazkowa,
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
- czarno-białe materiały zdjęciowe różnych typów i czułości,
- sprzęt i materiały do obróbki materiału negatywowego i wykonania kopii pozytywowych,
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp..
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać zdjęcia obiektu architektonicznego wykonane z wykorzystaniem
ðð ðð
kompozycji frontalnej i skośnej?
2) zaplanować pionowe lub poziome ustawienie kadru w zależności od wielkości
ðð ðð
i usytuowania obiektu architektonicznego?
3) wyjaśnić w jakim celu w fotografii architektury stosuje się sztafaż?
ðð ðð
4) opisać wykonanie zdjęcia budowli nie mieszczącej się na pojedynczej klatce?
ðð ðð
5) wykonać panoramę pionową budowli nie mieszczącej się na pojedynczej
ðð ðð
klatce?
6) zaplanować perspektywę fotografowania rozległego wnętrza?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.4. Zasady doboru stanowiska zdjęciowego
4.4.1. Materiał nauczania
Fotografowanie na zewnÄ…trz
Zanim zabierzesz siÄ™ do fotografowania architektury przyjrzyj siÄ™ budowli i jej otoczeniu.
Jeżeli budowla jest niezbyt wysoka, a warunki przestrzenne pozwalają stanąć w odległości,
która umożliwi zmieszczenie jej całej w kadrze wtedy sprawa wyboru aparatu nie jest
problemem. Czasami, aby uniknąć zbiegających się ku górze linii (efektu zbieżności
perspektywy), wystarczy podnieść aparat nieco do góry (np. stając na ławce), lub znalez
ć
miejsce fotografowania w połowie wysokości obiektu (np. wejść do sąsiedniego budynku
i fotografować z okna) czyli jak gdyby  wyprostować obraz poprzez fotografowanie
z odpowiedniego miejsca. Jeżeli zdjęcie architektury o zbiegających się ku górze liniach może
służyć do celów artystycznych, to jednak na ogół nie jest ono dopuszczalne da celów
dokumentacyjnych. Mimo że zdajemy sobie sprawę ze skrótów perspektywicznych, jakie
powstają przy oglądaniu bardzo wysokich budynków, oka ludzkie  nie widzi tych skrótów,
ponieważ koryguje je nasza świadomość. Wiemy, że budynki są pionowe. Ukazanie na zdjęciu
zbiegających się linii jest koniecznością w przypadkach, w których nie da się tego uniknąć.
Ponieważ otaczająca zabudowa nie pozwolą stanąć w odległości, z której można by objąć
całość budowli obiektywem o standardowej ogniskowej.
Obserwując przez dłuższy czas budowlę, którą zamierzamy sfotografować, wybieramy nie
tylko pogodę i kierunek padania promieni świetlnych, ale decydujemy się również na wybór
kierunku widzenia, z którego wykonamy zdjęcie, a czasem na wybór fragmentu, wyłowionego
z całości. Tylko takie przygotowanie prowadzi w efekcie do pięknego zdjęcia. Wszelka
przypadkowość poczynań daje przypadkowe wyniki.
Budynek położony nad rzeką albo na wzgórzu warto czasem objąć w całości z większej
odległości. W takich przypadkach używamy obiektywu długoogniskowego, który daje wizualny
efekt zbliżenia budowli. W rezultacie budowla ta wypełnia kompozycyjnie całość obrazu, przez co
wyraz
nie na tym zyskuje odwzorowanie perspektywy. [Poz. 2. s. 101]
Obecnie technika cyfrowa bardzo ułatwia nam pozbywanie się efektu zbieżności
perspektywy. Jeśli na zdjęciu występuje takie zjawisko to można się go pozbyć poprzez
zastosowanie specjalnego narzędzia dostępnego w każdym lepszym programie do obróbki
zdjęć.
a) b) c)
Fot. 14. Komputerowa korekcja perspektywy:
a) zdjęcie bez korekty; b) zdjęcie skorygowane nieprawidłowo; c) zdjęcie skorygowane prawidłowo.
y
ródło: Materiały autorskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Pamiętaj jednak, że prostując perspektywę w ten sposób należy jednocześnie nieco
 wydłużyć zdjęcie do góry bo jeśli tego nie zrobisz to budynek straci proporcje i będzie na
zdjęciu wyglądał na bardziej przysadzisty niż jest w rzeczywistości.
Fragment
W fotografii architektonicznej często fragment może być ciekawszy od całości i lepiej
oddaje charakter budowli niż widok ogólny. Decydując się na fotografowanie fragmentu
wez
my pod uwagę chęć uniknięcia banalności lub niemożność objęcia całego budynku wśród
ciasnej zabudowy. Wybór fragmentu zależy głównie od gustu i wyczucia artystycznego
fotografa, zawsze jednak powinien to być fragment charakterystyczny, ciekawy plastycznie.
Przy fotografowaniu fragmentów nie musimy obawiać się  walących się ścian gdyż w tym
wypadku nie są one rażące.
Fot. 15. Fragment budynku. y
ródło: Materiały autorskie.
Fotografowanie detali architektonicznych
Jeśli fotografujemy detale architektoniczne chcąc wyłącznie ukazać ich piękno,
powinniśmy dokonać ich skrupulatnego wyboru - tak aby mogły zaistnieć jako
samodzielne motywy i nie musiały odwoływać się do wiedzy oglądającego na temat całego
obiektu. Budynek może być przez cały czas ten sam, jednak koncentrujemy się kolejno na
różnych jego szczegółach. Najbardziej godnymi uwagi będą drzwi i okna, ale nie
przeoczmy też abstrakcyjnych wzorów, kształtów i dysonansów kolorystycznych.
Fot. 16-19. Różne detale architektoniczne tego samego budynku w oświetleniu naturalnym.
y
ródło: Materiały autorskie.
Rodzaj zalecanego obiektywu zależy całkowicie od wielkości detali
architektonicznych. Naturalnie drobne szczegóły wymagają zastosowania obiektywu
długoogniskowego, aby uzyskać optymalne wypełnienie kadru. Powinniśmy jednak
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
postarać się wykonać szereg poprawnych technicznie ujęć, stosując wyłącznie obiektyw
o ogniskowej standardowej i, jeżeli tylko to możliwe, przybliżając się do motywu na tyle,
by go wyodrębnić z otoczenia i wypełnić nim kadr.
Stosując obiektyw szerokokątny o stałej ogniskowej (np. 35 mm), wykorzystujemy
jego charakterystyczną, krótką ogniskową i maksymalnie zbliżamy się do fotografowanego
detalu.
Wybór sposobu fotografowania w dużej mierze narzucają nam okoliczności - jeżeli
poziom światła zastanego jest satysfakcjonujący, nie ma potrzeby, by je uzupełniać.
Pamiętajmy jednak, że światło wpadające drzwiami i oknami (zwłaszcza, kiedy ich
rozmiary są skromne w stosunku do wielkości pomieszczenia) jest ukierunkowane i ma
tendencje do wywoływania dużych kontrastów, rozświetlając jedynie niektóre fragmenty
pomieszczenia, podczas gdy inne pogrążone są w głębokim, jednolitym cieniu.
Zdjęcia płaskorzez
b, wymagają oświetlenia możliwie najbardziej bocznego,
ślizgającego się po powierzchni przedmiotu. Bocznym światłem można, podobnie jak przy
medalach i pieczęciach, nie tylko wydobyć rysunek słabo wypukłych elementów lub detali,
ale nawet przesadnie go pogłębić. W celu bardziej równomiernego oświetlenia całości
można zastosować po przeciwnej stronie z
ródła światła ekrany odbijające światło boczne,
ale tylko na tyle, by nie utracić wrażenia wypukłości przedmiotu.
Fot. 20-22. Epitafium J. Kochanowskiego jako detal architektoniczny w różnym oświetleniu naturalnym.
y
ródło: Materiały autorskie.
PÅ‚askorzez
bami są również drzwi portali kościołów zabytkowych, wykonane z metalu lub
z drewna i zdobione bogato scenami figuralnymi albo ornamentem roślinnym. Naturalne ich
oświetlenie zależne jest od warunków atmosferycznych. W bardzo trudnej sytuacji
oświetleniowej można pomóc sobie oświetleniem sztucznym np. halogenowym lub światłem
lampy błyskowej odbitym od płaszczyzn odbijających lub zwykłej, białej kartki papieru.
Podobne zabiegi można stosować przy fotografowaniu tablic pamiątkowych, które są
umieszczone w takich miejscach gdzie prawie nigdy nie dochodzi światło naturalne.
Fotografowanie wnętrz
Podobnie jak przed fotografowaniem architektury z zewnątrz, należy dokładnie zapoznać
się z obiektem, aby jak najwierniej uwydatnić znamiona epoki, w której powstał. Zdjęcia
powinny zatem oddać to, co jest typowe dla danego stylu i okresu, a więc np. lekkość
i smukłość gotyku albo bogactwo form baroku. Należy również odtworzyć na zdjęciu
właściwy, zamierzony przez budowniczego stosunek wysokości do szerokości oraz wzajemne
proporcje architektonicznych podziałów. Pamiętaj zatem o odpowiednim ustawieniu aparatu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
oświetleniu i zachowaniu proporcji  to czynniki prawidłowego odtworzenia przestrzenności
wnętrza. Często ukazanie wnętrza poprzez część łuku nawy bocznej lub głównej lepiej
unaoczni charakter budowli niż ujęcie frontalne. Przy opracowaniu szczegółowym architektury
dobrym uzupełnieniem zdjęcia wykonanego frontalnie na osi jest ujęcie zdecydowanie boczne,
oddające głębię wnętrza. Odnosi się to zarówno do ujęć całości, jak i poszczególnych partii,
takich jak nawy boczne, poprzeczne i chóry.
Kompozycja zdjęć wnętrz architektonicznych wiąże się ściśle ze stroną techniczną.
Zasadniczą, bowiem trudność stanowi ściśle określona przestrzeń trójwymiarowa, którą należy
przedstawić na dwuwymiarowej płaszczyz
nie i przeważnie niewystarczające do czytelnego
skomponowania obrazu warunki oświetlenia. Zależnie od warunków, można wykonać zdjęcia
albo obiektywem mniej lub bardziej szerokokątnym, albo też wykonać szereg zdjęć
poszczególnych partii wnętrza, z różnych kierunków  zdjęć, które się wzajemnie
uzupełniają. Do fotografowania wnętrz kościołów gotyckich i romańskich wystarcza często
obiektyw standardowy lub krótkoogniskowy natomiast w przypadku wnętrz budowli
świeckich z tego okresu a także współczesnych niezbędny jest obiektyw szerokokątny.
Wykonując zdjęcia stropów, łuków i kopuł można zwrócić aparat ku górze, pod kątem,
który pozwoli uzyskać wrażenie przestrzenności i odpowiednią perspektywę, ale w tym
przypadku trzeba unikać zamieszczania na obrazie również i podłogi, co może mieć miejsce
przy zastosowaniu obiektywu szerokokątnego. [Poz. 5, s. 54-55]. Fotografując wyłącznie
sklepienie lub kopułę można położyć aparat na podłodze obiektywem do góry. Uzyskujemy
wtedy kilkanaście cennych centymetrów odległości przedmiotowej co czasami pozwala nam na
sfotografowanie danego sklepienia w całości i bez zniekształceń wywołanych obiektywem
szerokokÄ…tnym.
Fot. 23. Kopuła kaplicy fotografowana przy świetle dziennym, aparatem leżącym na podłodze obiektywem do góry.
y
ródło: Materiały autorskie.
Witraże
Przy fotografowaniu witraży położenie aparatu w stosunku do obiektu powinno być
równoległe. Często jednak niekorzystne warunki lokalne powodują trudności. Witraże,
umieszczone wysoko w starych wnętrzach kościelnych lub budowlach świeckich, wymagają dla
uzyskania całości przedmiotu na negatywie tych samych sposobów fotografowania, co rzez
by we
wnętrzach lub fragmenty architektury. Przy fotografowaniu witraży pamiętaj aby fotografować je
wyłącznie przy świetle naturalnym i od środka budynku. Nigdy nie używaj do tego celu lampy
błyskowej ani innego, dodatkowego z
ródła światła.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Fot. 24. Witraż fotografowany od wewnątrz budynku przy świetle dziennym. y
ródło: Materiały autorskie.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak fotografować budynek, aby uniknąć zniekształceń perspektywy?
2. W jakim celu, czasami na zdjęciu jest lepiej przedstawić fragment budowli?
3. Na co należy zwrócić uwagę fotografując wnętrze budynku?
4. Jakich obiektywów używamy fotografując wnętrza?
5. Jak wykonać zdjęcie sufitu lub kopuły?
6. W jaki sposób sfotografować witraż?
7. W jakim celu fotografujemy detale architektoniczne?
8. Jakiego sprzętu używamy do fotografowania detali architektonicznych?
9. Jakie elementy budowli sÄ… detalami architektonicznymi?
10. Jaką rolę spełnia oświetlenie przy fotografowaniu płaskorzez
b we wnętrzach?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj tradycyjną techniką czarno-białą, co najmniej dwa zdjęcia kościoła z dwiema
frontowymi wieżami tak dobierając stanowisko zdjęciowe aby uniknąć efektów zniekształceń
perspektywicznych polegających na zbiegu linii perspektywy ku górze kadru (tzw.  walących
się wież ). Pierwsze zdjęcie wykonaj używając kompozycji frontalnej a drugie skośnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać aparat oraz czarno-biały materiał negatywowy o czułości odpowiedniej do
wykonania zdjęć w danych warunkach atmosferycznych,
4) wybrać obiektyw do realizacji ćwiczenia,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) udać się w teren i wybrać obiekt,
7) wybrać stanowisko zdjęciowe właściwe do tematyki ćwiczenia,
8) dokonać pomiaru warunków ekspozycji,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
9) wykonać zdjęcia komponując je wg zaleceń zawartych w temacie ćwiczenia,
10) wrócić do pracowni, wywołać materiał negatywowy i wykonać kopie pozytywowe,
11) nakleić zdjęcia na kartkę A4 opatrzywszy opisem: jakie sposoby doboru stanowiska
zdjęciowego zastosowałeś aby zminimalizować zniekształcenia perspektywiczne,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
13) dołączyć pracę do portfolio.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych z wbudowanym światłomierzem: lustrzanka
średnioformatowa, lustrzanka małoobrazkowa,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
- czarno-białe materiały zdjęciowe różnych typów i czułości,
- sprzęt i materiały do obróbki negatywu i wykonania kopii pozytywowych,
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2 , taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp..
Ćwiczenie 2
Wykonaj techniką cyfrową zdjęcie kościoła z dwiema frontowymi wieżami tak wybierając
stanowisko zdjęciowe i sprzęt, aby widoczne było zniekształcenie perspektywiczne polegające
na zbiegu linii perspektywy ku górze kadru. Dokonaj poprawnej komputerowej korekcji
zniekształceń perspektywicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać lustrzany lub kompaktowy aparat cyfrowy z odpowiednim do tematyki ćwiczenia
obiektywem,
4) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
5) wyjść w plener,
6) wybrać obiekt,
7) wybrać stanowisko zdjęciowe właściwe do tematyki ćwiczenia,
8) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
9) wykonać zdjęcia z zachowaniem zaleceń zawartych w tematyce ćwiczenia,
10) wrócić do pracowni, przenieść zdjęcia do pamięci komputera PC,
11) wykonać korektę perspektywy przy użyciu komputera PC z odpowiednim
oprogramowaniem
12) wykonać wydruki zdjęcia przed i po zabiegu korekty perspektywy,
13) nakleić zdjęcia na kartkę A4 i opisać czynności podejmowane w celu realizacji ćwiczenia
oraz ocenić efekty pracy,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić wykonaną pracę nauczycielowi do oceny,
16) dołączyć pracę do portfolio.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
- komputer PC z oprogramowaniem umożliwiającym korygowanie perspektywy,
- sprzęt i materiały do wykonania wydruków (np. drukarka z materiałami
eksploatacyjnymi),
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp..
Ćwiczenie 3
Wykonaj zdjęcia fragmentów budowli tak, aby w tym wycinku przedstawić charakter
całego obiektu. Uzasadnij wybór fragmentów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ustalić z nauczycielem technikę zdjęciową w celu wykonania ćwiczenia
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
4) wybrać sprzęt i materiały do wykonania zdjęć w istniejących (przy wykonywaniu
ćwiczenia) warunkach oświetleniowych,
5) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
6) wyjść w plener,
7) wybrać obiekt,
8) dokonać pomiaru światła,
9) ustawić warunki ekspozycji,
10) wykonać zdjęcia odpowiadające tematowi ćwiczenia,
11) wrócić do pracowni,
12) wykonać kopie pozytywowe techniką odpowiednią do techniki zdjęciowej np. wydruk lub
kopiowanie,
13) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
14) nakleić dwa (najlepiej Twoim zdaniem odpowiadające tematyce ćwiczenia) zdjęcia na
kartkę A4, dołączyć do portfolio wraz z opisem ćwiczenia i z uzasadnieniem wyboru
sfotografowanych fragmentów,
15) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- materiały zdjęciowe różnych typów i czułości,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowych,
- arkusz A4 o gramaturze min. 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, nożyk itp..
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 4
Wykonaj tradycyjną negatywową techniką barwną serię zdjęć w zabytkowym kościele
i przedstaw trzy fotogramy ukazujące kolejno: sufit (sklepienie, strop), wnętrze kopuły
i witraż.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
które powinno być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
4) dobrać sprzęt zdjęciowy do tematu ćwiczenia,
5) przygotować barwny materiał negatywowy odpowiedni w typie do wybranego sprzętu
i właściwy czułością do warunków oświetlenia,
6) wyjść w plener, dokonać wyboru obiektu do fotografowania i uzyskać zgodę na
fotografowanie,
7) dokonać pomiaru warunków ekspozycji,
8) wykonać szereg zdjęć zgodnie z tematem ćwiczenia,
9) wrócić do pracowni,
10) wywołać materiał negatywowy i wykonać kopie pozytywowe zdjęć,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) wykonane zdjęcia nakleić na kartkę A4 dołączyć do portfolio wraz z opisem ćwiczenia,
13) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych tradycyjnych np: lustrzanka średnioformatowa,
lustrzanka małoobrazkowa, (po 1 szt. dla każdego ucznia)
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu)
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne,
- sprzęt umożliwiający wywołanie materiału negatywowego i wykonanie kopii
pozytywowych oraz przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton
o formacie A4, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 5
Wykonaj serię zdjęć (co najmniej trzech) detali architektonicznych obiektu zabytkowego
w taki sposób, aby jak najlepiej ukazać charakter i przeznaczenie budowli. Użyj tradycyjnej,
barwnej techniki zdjęciowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
4) dobrać sprzęt zdjęciowy,
5) przygotować barwny materiał negatywowy do wybranego sprzętu,
6) wyjść w plener, wybrać obiekt i uzyskać zgodę na fotografowanie,
7) dokonać pomiaru warunków ekspozycji,
8) wykonać szereg zdjęć zgodnie z tematem ćwiczenia,
9) wrócić do pracowni, wywołać materiał negatywowy i wykonać pozytywowe kopie zdjęć,
10) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
11) wykonane zdjęcia nakleić na kartkę A4 dołączyć do portfolio wraz z opisem wykonania
ćwiczenia,
12) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych tradycyjnych np: lustrzanka średnioformatowa,
lustrzanka małoobrazkowa, (po 1 szt. dla każdego ucznia),
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne,
- sprzęt dodatkowy (na 1 zespół) : statyw, wężyk lub pilot do aparatu,
- sprzęt umożliwiający sprzęt umożliwiający wywołanie materiału negatywowego
i wykonanie kopii pozytywowych oraz przybory i materiały do wykonania załącznika do
portfolio (karton o formacie A4, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wykonać zdjęcia obiektu architektonicznego tak, aby przy fotografowaniu
ðð ðð
zminimalizować efekty zniekształceń perspektywicznych?
2) dokonać komputerowej korekcji zniekształceń perspektywicznych?
ðð ðð
3) wybrać fragment budowli w taki sposób aby po sfotografowaniu oddawał
ðð ðð
charakter całości?
4) wyjaśnić jak fotografuje się sufity i sklepienia?
ðð ðð
5) opisać jak wykonać zdjęcie witrażu?
ðð ðð
6) określić co nazywamy detalem architektonicznym?
ðð ðð
7) wybrać najkorzystniejsze oświetlenie dla fotografowania danego detalu?
ðð ðð
8) wykonać zdjęcie detalu architektonicznego?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5. Zasady wykonywania zdjęć architektonicznych we mgle
i w warunkach nocnych
4.5.1. Materiał nauczania
Mgła stanowi często przeszkodę w dokładnym oddaniu kształtów budynków. Dotyczy to
zdjęć dokumentacyjnych, technicznych i czasami reklamowych. Mgła jednak może dodać
uroku i tajemniczości lub zatuszować pewne defekty wizualne fotografowanych budynków
albo budowli (mostów, wiaduktów estakad itp.) Odpowiednio zastosowane w takim
przypadku zmiękczenie optyczne może dać fantastyczne, prawie baśniowe efekty. Zasadniczą
rolę odgrywa tu często tonalna perspektywa powietrza, podkreślona ciemnym elementem
pierwszoplanowym.
Fot. 25. Zdjęcie architektury we mgle z ciemnym elementem na pierwszym planie. y
ródło: Materiały
autorskie.
Lekka mgła, przepuszczając część bezpośrednich promieni, pozwala im tworzyć widoczne
cienie. Światło oświetla materię samej mgły rzutując na nią obrazy przedmiotów napotkanych
na swej drodze. Mgła rozprasza promienie przechodzące i odbite, przy czym promienie
przechodzące ulegają większemu rozproszeniu niż odbite. Na skutek tego mgła jest lepiej
widoczna pod światło niż zgodnie z kierunkiem światła.
Przy zamgleniu niewielkim, szczególnie przy zdjęciach pod światło, przedzierające się
przez nią promienie tworzą jaśniejsze i ciemniejsze smugi. Z takim zjawiskiem mamy do
czynienia np. gdy we wnętrzu w którym fotografujemy unosi się kurz podświetlony smugą
światła wpadającego przez okno.
Ekspozycja zmienia się znacznie w zależności od gęstości mgły. Jeśli dokonuje się
pomiaru światła odbitego, należy przysłonę otworzyć o pół, a nawet o całą działkę więcej niż
wskazuje światłomierz.
Pamiętaj, że w przypadku fotografii czarno-białej można wzmocnić efekt zamglenia
poprzez użycie filtra niebieskiego a osłabić za pomocą filtra ciemnożółtego.
Fotografowanie w nocy i o zmierzchu.
Do wykonywania zdjęć architektonicznych noc jest równie dobrą porą jak dzień. Nocne
oświetlenie budowli jest bardzo nierównomierne i zdjęcia architektoniczne robione nocą
rzadko miewają wartość dokumentalną, ale odgrywają dużą rolę w fotografii artystycznej.
Liczne efekty świetlne, niedostrzegalne bezpośrednio, występują często dopiero na zdjęciu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
urozmaicając fotografowany obiekt niespodziewanym światłocieniem, wydobywają
niespotykane wartości nastrojowe. Fotografując nocą korzystamy z naturalnego oświetlenia
ulicznego żarowego czy świetlówkowego oraz ze światła padającego z oświetlonych okien.
Zwracajmy również uwagę na różne zjawiska przyrodnicze np. niski pułap chmur w nocy.
Chmury wtedy odbijają światło latarni ulicznych. Efekt ten wzmaga się gdy leży śnieg.
Fot. 26. Nocne zdjęcie obiektu architektonicznego z wykorzystaniem niskiego pułapu chmur odbijających
światło latarni. y
ródło: Materiały autorskie.
Ciekawe efekty uzyskujemy robiąc zdjęcia nocne wkrótce po zachodzie słońca, gdy niebo
jeszcze nie jest zupełnie czarne, a palą się już lampy uliczne. W takich warunkach uzyskujemy
dużo większe bogactwo tonalne.
Fot. 27. Zdjęcie obiektu architektonicznego wykonane o zmierzchu. y
ródło: Materiały autorskie.
Wykonując zdjęcia architektoniczne w nocy i o zmierzchu pamiętaj o tym aby:
- wybrać się na stanowisko zdjęciowe o odpowiedniej porze (jeśli chcesz
fotografować o zmierzchu musisz przybyć na wybrane miejsce o zachodzie
słońca),
- zaopatrzyć się w aparat o długich czasach naświetlania (najlepiej z czasem  B ),
- zabrać statyw i urządzenie do wyzwalania migawki bez dotykania aparatu (wężyk,
pilot),
- dokonać dokładnego pomiaru ekspozycji i uwzględnić efekt Schwarzschilda,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Niektóre budynki oświetlane są dodatkowo reflektorami podkreślającymi charakter
budowli. Z konieczności reflektory ustawione są nisko i świecą do góry. Fotografując tak
oświetlony budynek najczęściej otrzymujemy zdjęcie nieciekawe, płaskie, gdyż wszystkie
sąsiadujące ze sobą ściany są w przybliżeniu oświetlone jednakowo.
Metoda błysku wielokrotnego
Do fotografowania architektury w nocy w zasadzie nie używamy lampy błyskowej,
z wyjątkiem stosowania metody błysku wielokrotnego. Stosujemy ją przy fotografowaniu
dużej powierzchni ściany budowli, której jeden błysk nie jest w stanie oświetlić równomiernie.
Postępujemy wówczas w sposób następujący: po umocowaniu aparatu fotograficznego na
statywie dokonujemy kadrowania i ustawienia ostrości, wyzwalamy migawkę aparatu przy
ustawionym czasie  B , a wybrany obiekt oświetlamy szeregiem kolejnych błysków (1, 2, 3
itd). Osoba która trzyma lampę błyskową powinna znajdować się pomiędzy aparatem
i budynkiem, pozostawać w cieniu na nieoświetlonym tle (wtedy nie będzie widoczna na
zdjęciu). Aby w czasie wykonywania błysków osoba trzymająca lampę pozostawała
niewidoczna, reflektor lampy skierowuje się skośnie, jak pokazują strzałki na rysunku.
Rys. 3. Metoda błysku wielokrotnego w fotografii architektury. y
ródło: Materiały autorskie.
Ten skośny sposób oświetlania ma jeszcze i tę zaletę, że lepiej modeluje fakturę i relief
budynku. Należy przy tym oczywiście uważać, aby światło reflektora nie świeciło pod żadnym
pozorem w stronę obiektywu aparatu fotograficznego. Jeżeli budynek jest wysoki,
powtarzamy serię błysków, stopniowo kierując reflektor coraz wyżej.
Metoda ta również sprawdza się przy fotografowaniu dużych, ciemnych wnętrz
np. kościelnych.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich z
ródeł światła najczęściej korzystamy wykonując architektoniczne zdjęcia nocne?
2. O czym należy pamiętać zabierając się do wykonywania zdjęć obiektów
architektonicznych o zmierzchu i w nocy?
3. W jaki sposób wykonuje się zdjęcia architektury metodą błysku wielokrotnego?
4. Jakie efekty uzyskujemy fotografujÄ…c obiekty architektoniczne o zmroku?
5. Kiedy mgła nie przeszkadza w fotografowaniu obiektów architektonicznych?
6. Jak zmienia się ekspozycja w zależności od gęstości mgły?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj dziesięć zdjęć w odstępach 6 minutowych tego samego obiektu
architektonicznego z tego samego stanowiska zdjęciowego i w tym samym kadrze. Rozpocznij
sesję zdjęciową równo o zachodzie słońca. Do wykonania ćwiczenia użyj tradycyjnej techniki
zdjęć barwnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
4) dobrać sprzęt zdjęciowy do tematu ćwiczenia (np. lustrzanka małoobrazkowa lub
średnioformatowa), jeśli potrzeba - statyw, wężyk itp. (po 1 szt na zespół) obiektywy
wymienne do poszczególnych typów aparatów,
5) przygotować barwny materiał negatywowy,
6) wyjść w plener i wybrać stanowisko zdjęciowe,
7) dokonać pomiaru i ustawienia warunków ekspozycji,
8) wykonać szereg zdjęć zgodnie z tematem ćwiczenia wykonując pomiaru i ustawienia
warunków ekspozycji przed wykonaniem kolejnych zdjęć,
9) wrócić do pracowni,
10) wywołać materiał negatywowy i wykonać pozytywowe kopie zdjęć, jeśli to możliwe,
w digilabie z blokadą korekcji barwy ustaloną dla pierwszego zdjęcia (w powiększalniku 
przy użyciu tej samej korekcji barw)
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
12) wykonane zdjęcia nakleić na kartkę A4 i dołączyć do portfolio wraz z dokładnym opisem
każdego zdjęcia będącego częścią ćwiczenia,
13) napisać wnioski jak zmienia się tonalność i kolorystyka zdjęć w zależności od czasu po
zachodzie słońca,
14) przedstawić pracę do oceny nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych tradycyjnych np: lustrzanka średnioformatowa,
lustrzanka małoobrazkowa, (po 1 szt. dla każdego ucznia),
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- osłona przeciwsłoneczna (po 1 do każdego typu obiektywu),
- materiały zdjęciowe negatywowe barwne typem odpowiednie do używanego sprzętu
i panujących warunków oświetleniowych,
- sprzęt umożliwiający wykonanie kopii pozytywowych oraz przybory i materiały do
wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 2
Wykonaj zdjęcie rozległego wnętrza (hali sportowej, kościoła) po zmroku, przy
wyłączonym świetle, posługując się metodą błysku wielokrotnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście w plener,
4) dokonać uzgodnienia techniki zdjęciowej z nauczycielem,
5) wybrać sprzęt i materiały zdjęciowe,
6) wyjść w teren i znalez
ć odpowiedni obiekt - stosunkowo skąpo oświetlony,
7) uzyskać zgodę na fotografowanie,
8) ustawić aparat na statywie, dokonać kadrowania i ustawienia ostrości, wyzwolić migawkę
aparatu na czasie  B a wybrany obiekt oświetlić szeregiem kolejnych błysków,
9) wrócić do pracowni
10) wykonać kopie pozytywowe lub wydruki techniką odpowiednią do użytej techniki
zdjęciowej,
11) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12) umieścić zdjęcia na jednym arkuszu oraz dokładnie opisać metodę wykonania ćwiczenia,
13) dołączyć zdjęcia do portfolio wraz z opisem wykonania ćwiczenia i wnioskami,
14) przedstawić nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, obiektywy wymienne,
- materiały zdjęciowe odpowiednie typem do używanego sprzętu,
- światłomierz ręczny  po 1 szt. na zespół,
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowej lub wydruku zdjęć(w zależności od
użytej techniki zdjęciowej),
- osłony przeciwsłoneczne  po 1 szt. do każdego obiektywu,
- sprzęt oraz przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma
klejąca, nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 3
Wykonaj zdjęcie obiektu architektonicznego we mgle posługując się tradycyjną czarno-
białą techniką zdjęciową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym poza szkołą oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem wyjście teren,
4) wybrać materiał zdjęciowy,
5) wybrać odpowiedni obiekt architektoniczny, uzyskać zgodę na fotografowanie,
6) dokonać pomiaru warunków ekspozycji i z uwzględnieniem odpowiedniej poprawki
ustawić je w aparacie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
7) skadrować i wykonać zdjęcie,
8) wrócić do pracowni, wywołać materiał negatywowy i wykonać kopie pozytywowe,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
10) wybrać (Twoim zdaniem) najatrakcyjniejsze zdjęcie, nakleić na arkusz A4 i uzasadnić
pisemnie (krótko) dlaczego wybrałeś akurat to zdjęcie,
11) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
12) umieścić pracę jako załącznik do portfolio.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 aparat fotograficzny tradycyjny
 obiektywy wymienne,
 filtry zdjęciowe barwne do fotografii czarno-białej
 statyw (1 szt. na zespół)
 wężyk z blokadą lub pilot (1 szt. na zespół)
 sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie materiału negatywowego i wykonanie kopii
pozytywowych,
 przybory i materiały do wykonania załącznika do portfolio (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.).
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić w jaki sposób niski pułap chmur w nocy może uatrakcyjnić nocne
ðð ðð
zdjęcie architektury ?
2) wyliczyć zasady postÄ™powania przy fotografowaniu architektury nocÄ…? ðð ðð
3) wybrać odpowiednią metodę do sfotografowania rozległego wnętrza
ðð ðð
w warunkach nocnych?
4) określić na co należy zwrócić uwagę przy długich czasach naświetlania
ðð ðð
tradycyjnych materiałów zdjęciowych?
5) Przewidzieć jak tonalnie zmienia się oświetlenie architektury wraz
ðð ðð
z zapadajÄ…cym zmrokiem?
6) ocenić atrakcyjność zdjęć obiektu architektonicznego wykonywanych
ðð ðð
o zmierzchu?
7) zaplanować odpowiedni podział planów przy fotografowaniu obiektów
ðð ðð
architektonicznych we mgle?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych, który zawiera 15 pytań o różnym stopniu
trudności.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi zakreślając prawidłową
odpowiedz
znakiem  X lub wpisując prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki
należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem a następnie ponownie zakreślić odpowiedz

prawidłową.
5. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom
podstawowy, II część  poziom ponadpodstawowy W sumie możesz uzyskać 15 punktów
jeśli prawidłowo odpowiesz na wszystkie pytania w teście. Za każdą prawidłową
odpowiedz otrzymujesz  1 punkt. Natomiast za złą odpowiedz
lub jej brak otrzymujesz
 0 punktów.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi Ci trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zani testu masz 30 min.
Powodzenia.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I Część  poziom podstawowy
1. Do fotografowania wysokiej budowli z bliska użyjesz obiektywu:
a) standardowego.
b) długoogniskowego.
c) krótkoogniskowego.
d) standardowego z nasadką zmiękczającą.
2. Jaki filtr może być szczególnie przydatny do fotografowania architektury barwną techniką
zdjęciową?
a) polaryzacyjny.
b) barwny połówkowy.
c) żółty.
d) czerwony.
3. Przy fotografowaniu pod światło najlepiej wyeksponowane są:
a) bryłowatość budynku.
b) elementy fasady.
c) ogólne, zewnętrzne kształty budowli.
d) kolorystyka obiektu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4. Przy jakim oświetleniu najlepiej fotografować obiekty architektoniczne do celów
dokumentacyjnych?
a) przy świetle lamp błyskowych.
b) przy pochmurnym niebie.
c) korzystajÄ…c z lamp ulicznych.
d) w pełnym słońcu.
5. Z jakiego oświetlenia korzystamy, aby otrzymać prawidłowy obraz wnętrza obiektu
architektonicznego?
a) korzystamy ze światła zastanego.
b) korzystamy ze bezpośredniego światła lampy błyskowej dużej mocy.
c) korzystamy ze światła świec woskowych.
d) korzystamy ze światła lamp stroboskopowych.
6. Na czym polega kompozycja frontalna w fotografowaniu architektury?
a) na fotografowaniu obiektu o wschodzie słońca.
b) na fotografowaniu obiektu z góry.
c) na fotografowaniu obiektu z perspektywy horyzontalnej.
d) na fotografowaniu obiektu od jej przedniej strony, czyli od frontu.
7. W jakim celu stosujemy technikę zdjęć panoramicznych w fotografii architektury?
a) w celu pokazania jak największej przestrzeni wokół obiektu.
b) w celu uatrakcyjnienia kompozycji.
c) nie stosujemy.
d) w celu zmieszczenia na zdjęciu obiektu, którego w inny sposób nie można
sfotografować w całości.
8. Zdjęcia wykonane zaraz po zachodzie słońca mają duże bogactwo tonalne, ponieważ:
a) na zdjęciu nie widać słońca.
b) niebo nie jest całkiem czarne a świecą się już lampy uliczne.
c) widać na zdjęciu zapalone reflektory samochodów.
d) świecą się światła w oknach budynków.
9. Kiedy w fotografii architektury może być stosowana metoda błysku wielokrotnego?
a) przy fotografowaniu dużych, ciemnych wnętrz.
b) przy fotografowaniu nocnym wysokich wież kościelnych.
c) do doświetlania pozostających w cieniu elementów budowli.
d) do wypełniania światłem ciemnych miejsc w fotografowanych wnętrzach.
10. Zadaniem sztafażu w fotografii architektury jest:
a) podkreślenie kolorystyki obiektu.
b) ożywienie kompozycji i ukazania skali wielkości obiektu.
c) zwrócenie uwagi na fotografowany obiekt.
d) odwrócenie uwagi od zniekształceń perspektywicznych.
II Część  poziom ponadpodstawowy
11. Perspektywę skośną stosujemy w celu:
a) pokazania bryłowatości budynku.
b) celowego zasłonięcia zniszczonych fragmentów elewacji.
c) uniknięcia zniekształceń.
d) zmieszczenia całego obiektu w kadrze.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
12. Jak w prosty sposób zminimalizować efekt zbiegających się do góry linii w fotografii
architektury?
a) fotografując z perspektywy żabiej.
b) fotografujÄ…c obiekt w kadrze poziomym.
c) używając obiektywu szerokokątnego.
d) fotografujÄ…c obiektu z oddalenia lub wzniesienia.
13. Najlepszym sposobem na sfotografowanie kopuły lub sufitu będzie:
a) położenie aparatu na podłodze obiektywem skierowanym ku górze.
b) zastosowanie filtra szarego.
c) ustawienie aparatu na statywie i zastosowanie lustra odbijajÄ…cego obraz.
d) zastosowanie obiektywu długoogniskowego.
14. Jakiego oświetlenia najlepiej używać do fotografowania tablic pamiątkowych?
a) lampy błyskowej wbudowanej w aparat.
b) bocznego, uwypuklającego wklęsłości.
c) padającego z dwóch stron, równomiernego, rozproszonego.
d) bezpośredniego słonecznego.
15. Napisz, w jakim celu fotografujemy fragment obiektu architektonicznego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie zdjęć architektonicznych
Zakreśl znakiem X poprawną odpowiedz
lub udziel odpowiedzi pisemnej.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15.
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
6. LITERATURA
1. Dederko W.: Fotografowanie architektury. COMUK, Warszawa 1971
2. Dederko W.: Oświetlenie w fotografii. WAiF, Warszawa 1972
3. Fotografia od A do Z pod red. M. Langford. Muza, Warszawa 1992
4. Hedgecoe J.: Praktyczny kurs fotografii. Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński, Kraków
2000
5. Mierzecka J.: Fotografowanie zabytków i dzieł sztuki. Arkady, Warszawa 1972
6. Wszystko o fotografii, pod red. P. Montel. Arkady, Warszawa 1984
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45