sredniowiecze016aangelsa

Temat: Dorobek polskiego piśmiennictwa średniowiecznego.

Chronologicznie pierwszym zabytkiem jest geograficzno-historyczny opis
anonimowego autora, sporządzony w Bawarii i dlatego skrótowo nazwany Geografem
Bawarskim. Rękopis ten pochodzi z IX w. Zawiera nazwy plemion polskich.
Drugi zabytek to najdawniejszy polski dokument, tzw. "Dagome iudex", w którym
Mieszko I oddawał państwo pod opiekę papieża. Dokument ten został sporządzony
najprawdopodobniej ok. 990 r.
Trzeci chronologicznie zabytek to Kronika merseburskiego biskupa Thietmara,
zawierająca m.in. opis walk niemiecko-polskich w latach 1000, 1010, 1015.
Thietmar wymienia nazwy niektórych plemion polskich, grodów i rzek, wymienia
także imię Bolesława Chrobrego.
Kolejnym i o wiele obszerniejszym jest zabytek z XII wieku. "Bulla gnieźnieńska"
pochodzi z 1136 roku i została sporządzona w kancelarii papieskiej. Rękopis
zawiera rejestr dóbr arcybiskupa gnieźnieńskiego, zatwierdzonych przez papieża.
W treść zostało wplecionych 410 wyrazów polskich, tzw. nazw miejscowych i
osobowych.
Prawdopodobnie z pierwszej poł. XIII w pochodzi najstarsza polska pieśń
religijna, a zarazem artystycznie najwybitniejszy tekst polskiego średniowiecza
- "Bogurodzica". Jej najdawniejszy przekaz pochodzi z 1407 r. Czas powstania
zabytku jest sporny; badacze określali hipotetyczny czas jej powstania w
rozpiętości od X w. (legenda związana z autorstwem św. Wojciecha) aż do końca
XIV w.
"Księga henrykowska" zawiera dzieje klasztoru cystersów, a także wśród zapisków
z 1270 roku znajduje się pierwsze zdanie w języku polskim: "daj, ać ja pobruszę,
a ty poczywaj" (daj, niech ja pomielę, a ty odpoczywaj).
"Kazania świętokrzyskie" pochodzą z końca XIII lub z początku XIV w. Zachowały
się kazania (w całości lub częściowo) na dni:
- św. Michała
- św. Katarzyny
- św. Mikołaja
- Bożego Narodzenia
- Trzech Króli
- Matki Boskiej Gromnicznej
Kazania te pisane są artystyczną, kunsztowną prozą, rytmiczną i zrymowaną.
Z pocz. XV w. pochodzą "Kazania gnieźnieńskie", których rękopis składa sę ze 103
kazań łacińskich i 10 polskich. Polska część zabytku obejmuje kazania:
- 4 na Boże Narodzenie
- 1 o Janie Chrzcicielu
- 1 o św. Marii Magdalenie
- 1 o św. Wawrzyńcu
- 1 o św. Bartłomieju
- 2 o Janie Ewangeliście
"Biblia królowej Zofii" (zwana inaczej Biblią szaroszpatacką) pochodzi z ok.
poł. XV w. i jest najobszerniejszym zabytkiem średniowiecznej polszczyzny i
zarazem jedynym przekładem Pisma św. na język polski w średniowieczu. Przekładu
dokonał zespół tłumaczy, z których ostatni zakończył pracę w 1455 r. Biblia była
przeznaczona dla czwartej żony Władysława Jagiełły, Sońki. Do naszych czasów
dochowały się jedynie fragmenty Starego Testamentu, m.in. Księga Rodzaju, Księga
Rut, Księga Tobiasza.