0210; 29.04.2009, wykład nr 10., - Tkanka łączna właściwa; Paul Esz
Tkanka łączna to najbardziej zróżnicowany typ tkanki, wyróżnia się:
 tkankę łączną właściwą  tak zwane podścielisko  tkanki środowiska wewnętrznego
 tkanki oporowe (tkanka kostna, chrzęstna)  pełnią funkcję podporowe i ochronne
 krew i limfę (tkanka łączna płynna)
Tkanka łączna właściwa
 charakteryzuje się brakiem substancji twardych i posiada duże możliwości regeneracyjne
 wywodzie się z mezodermy
 wykazuje duży polimorfizm
Składa się z:
 substancji pozakomórkowej, która składa się z elementów upostaciowionych  włókien i z substancji
podstawowej
 komórek tkanki łącznej właściwej
 fibroblasty i fibrocyty oraz histiocyty, komórki plazmatyczne (plazmocyty) oraz komórki tuczne
Komórki tkanki łącznej
Fibroblasty  młode, aktywne metabolicznie komórki, dobrze rozwinięty aparat Golgiego, liczne cysterny siateczki
śródplazmatycznej
Fibrocyty  komórki znajdujące się w stanie spoczynku, po zakończeniu wydzielania kolagenu przez fibroblasty
zmniejsza się w nich ilość cytoplazmy, traci ona zasadochłonność , zmniejsza się również jądro. Komórki takie
przestają być aktywne  są to fibrocyty;
Miofibroblasty  forma pośrednia między fibroblastami a komórkami mięśni gładkich  rozwinięty układ miofibryli
aktynowych
Komórki przydanki (perycyty) - występują w tunica adventitia (przydanka) naczyń krwionośnych, są nieco mniejsze
od fibroblastów; komórki okołonaczyniowe tkanki łącznej właściwej występują w ścianach naczyń włosowatych i żyłek
postkapilarnych, spłaszczone, wypustkami otaczające komórki ,śródbłonka zdolne do fagocytozy i przekształceń w
komórki mięśni gładkich lub w fibroblasty.
Histiocyty (makrofagi w stanie spoczynku) i makrofagi pobudzone  posiadają zdolność fagocytozy, są to komórki
o nieregularnym kształcie, często z płatowatymi wypustkami, którymi przyczepiają się do pęczków włókien
kolagenowych; liczne pofałdowania błony komórkowej, liczne lizosomy i krople tłuszczowe. Dość liczne mitochondria.
Dobrze rozwinięty aparat Golgiego, liczne kanaliki ziarnistej i gładkiej siateczki śródplazmatycznej.
Komórki plazmatyczne (plazmocyty)  duże, owalne komórki z silnie zasadochłonną cytoplazmą, co należy od dużej
zawartości siateczki endoplazmatycznej. Ich największa liczba występują w błonie śluzowej przewodu pokarmowego i
narządach chłonnych. Komórki te wytwarzają i wydzielają immunoglobuliny.
Komórki tuczne (mastocyty)  można wśród nich wyróżnić łącznotkankowe komórki tuczne, występują w obrębie
tkanki łącznej całego ustroju oraz komórki tuczne błon śluzowych  występują w błonie śluzowej przewodu
pokarmowego, dróg oddechowych i w błonie śluzowej innych narządów obok łącznotkankowych komórek tucznych.
Na powierzchni liczne mikrokosmki, słabo rozwinięty aparat Golgiego i ziarnista siateczka śródplazmatyczna. Bardzo
liczne, nieregularne, heterogenne ziarenka otoczone błoną, materiał w ziarenkach ziarnisty lub błoniasty o
nieregularnym, bądz
wirowym układzie.
W tkance łącznej występują także granulocyty i limfocyty  przechodzą one spoza włośnikowych żyłek (venulae) i z
naczyń włosowatych
Komórki siateczki  podobne do fibroblastów, wytwarzają włókna siateczkowe, występują w narządach limfatycznych
oraz w szpiku
Budowa substancji pozakomórkowej
Włókna wytwarzane są głównie przez
 fibroblasty
 również inne rodzaje komórek tkanki łącznej (chondroblasty, osteoblasty)
 oraz nie należące do tkanki łącznej komórki mięśniowe gładkie głównie w ścianie naczyń krwionośnych
Włókna dzielą się na trzy grupy
 włókna kolagenowe (klejodajne  fibrae collagenosae)
 zbudowane z białka fibrylarnego (kolagenu)
 makrocząsteczka kolagenu składa się z trzech spiralnie zwiniętych włókien polipeptydowych, tworzących
helisę
 głównymi aminokwasami kolagenu są: glicyna ok. 35%, prolina ok. 12% oraz hydroksyprolina ok. 10%
 włókna kolagenowe są syntetyzowane w szorstkiej siateczce śródplazmatycznej fibroblastów
 charakteryzują się dużą wytrzymałością na rozrywanie

 włókna sprężyste (fibrae elasticae)
 mają średnicę 0,2  1,0 um i występują w postaci sieci np. w ścianie tętnic, płucach, małżowinie usznej
 zbudowane z glikoproteiny (elastyny), która wypełnia środek włókna oraz z włókienek, które tworzą
zewnętrzną cześć włókna
 główna cechą włókien sprężystych jest podatność na rozciąganie (zwiększanie o 50% swojej długości pod
wpływem siły)

 włókna retikulinowe (siateczki  fibrae reticulares)
 młoda postać włókien kolagenowych, zbudowane z białka retikuliny, która barwi się solami srebrowymi,
sta ich nazwa włókna srebrochłonne
 w miarę starzenia się mogą przekształcać się w włókna kolagenowe
 wchodzą w skład błon podstawowych, tworzą sieci oplatające naczynia krwionośne, włókna mięśniowe,
przewody gruczołów
Substancja podstawowa  wypełnia przestrzenie pomiędzy komórkami tkanki łącznej i włóknami. Zawiera białka i
polisacharydy. Najważniejszym jej składnikiem są mukopolisacharydy kwaśne, mają one zdolność absorpcji wody i
przekazywania jonów do i z komórek, W tkance nie zabarwionej jest bezbarwna, przez
roczysta i ma jednorodny wygląd
******
Funkcja tkanki łącznej właściwej
 stanowi zrąb i ochronę mechaniczną innych tkanek i narządów
 bierze udział w transporcie substancji odżywczych i metabolitów
 chroni organizm przed obcymi związkami i różnymi patogenami
 komórki tkanki łącznej właściwej wytwarzają substancję pozakomórkową oraz inne substancje regulujące
procesy fizjologiczne (np. krzepliwość krwi)
Tkankę łączną właściwą dzielimy na
 tkankę łączną włóknistą luz
ną
 tkankę łączną włóknistą zwartą
 tkankę łączną włóknistą zwartą o utkaniu regularnym
 tkankę łączną włóknistą zwartą o utkaniu nieregularnym
Luz
na  wypełnia szczeliny pomiędzy różnymi strukturami. Występują między innymi w tkance podskórnej, w błonach
surowiczych, pomiędzy włóknami mięśniowymi, wokół naczyń krwionośnych, nerwów
Zwarta  zbudowana głównie z włókien kolagenowych, o nieregularnym układzie włókien tworzy (ścięgna) oraz o
układzie nieregularnym tworzącym (skórę)
Tkanka łączna siateczkowa
 o charakterze syncytium komórkowego
Stanowi zrąb wszystkich narządów chłonnych z wyjątkiem grasicy, zbudowana jest z komórek o kształcie
gwiaz
dzistym (podobnych do histiocytów). Stanowi ona również główny składnik układu siateczkowo 
śródbłonkowego, który odpowiada za
 niszczenie ciał obcych w wyniku fagocytozy w organizmie
 wytwarzanie przeciwciał i ciał odpornościowych oraz udział w przemianie hemoglobiny n barwniki żółciowe
Tkanka tłuszczowa  stanowi rezerwę metaboliczną, pełni funkcję termoregulacyjną
 żółta  komórki tej tkanki są ściśle upakowane i mają kształt wieloboczny
 najczęściej spotykana w tkance tłuszczowej żółtej to tkanka tłuszczowa pęcherzykowata, zawierające jedną
dużą kroplę tłuszczu stanowiącą od 60 do 90% jej objętości
 jądro komórkowe, położone na jednym z biegunów ma zazwyczaj kształt spłaszczony
 w skład kropli tłuszczu wchodzą trójglicerydy (90  99%) oraz niewielki ilości kwasów tłuszczów, cholesterol
estry cholesterolu i fosfolipidy
Tkanka tłuszczowa brunatna
 komórka tłuszczowa brunatna charakteryzuje się obecnością licznych i dużych kropel tłuszczu w cytoplazmie
(postać komórki wielopęcherzykowej)
 obecność dużej liczby mitochondriów o dobrze rozwiniętych grzebieniach mitochondrialnych
 centralnie ułożone jądro komórkowe
Tkanka łączna zarodkowa - z niej powstają wszystkie odmiany tkanki łącznej
Zbudowana jest z komórek mezenchymatycznych kształtu gwiez
dzistego (o silnie zasadochłonnej cytoplazmie i
zdolnościach do ruchu pełzakowatego połączonych często ze sobą w syncytium komórkowe i płynu tkankowe
(transportuje substancje odżywcze) wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe.
Tkanka zarodkowa
 występuje tylko w okresie płodowym organizmu
 cecha charakterystyczna brak włókien
 rozróżniamy dwa rodzaj tkanki zarodkowej
 tkankę mezenchymatyczną
 tkankę galaretowatą