Przedstaw model osobowości bohatera romantycznego i jego ewolucje w literaturze
polskiej tego okresu.


Nie ma romantyzmu bez bohatera romantycznego. Jest to postać zrośnięta z epoką,
organizująca większość utworów
symbol człowieka młodego pierwszej połowy XIX
wieku. Zarysujmy schemat ogólny : młodość bohatera romantycznego określona jest
przez samotność, poczucie wyobcowania wśród ludzi, wrażliwość i bunt wobec
świata. Młody romantyk kocha, lecz jest to uczucie tragiczne, bez szans
powodzenia. Młodzieniec ten z reguły jest poetą i reprezentuje romantyczną
interpretację istnienia: dopuszcza irracjonalizm, metafizykę, mistycyzm. Punkt
przełomowy w jego biografii to samobójstwo, popełnione w wyniku zawodu
miłosnego, często poprzedzone ślubem ukochanej z kimś innym ( tzw. lepszą
partią). Druga część biografii bohatera to życie po samobójstwie. Moment
śmierci jest z reguły niejasno określony
nasz bohater żyje dalej. Następuje w
nim wielka metamorfoza. Przeistacza się z nieszczęśliwego kochanka w bojownika
o sprawę ojczyzny. W walce o wolność sięga po wszelkie środki ( spisek, bunt,
zamach), czasem dwuznaczne moralnie. Teraz przymioty bohatera to: prometeizm,
mesjanizm. Bohater prywatnie przegrywa, lecz jego idea zostaje zwycięska,
przyszłość zaś jest nieokreślona.
Za bohatera romantycznego z pewnością możemy uznać Konrada Wallenroda. Jest to
typ postaci byronicznej. Jest samotny i tajemniczy, o zmiennym imieniu,
zbuntowany, sam jeden walczy z Zakonem Krzyżackim. W imię wyższych celów
popełnia czyn dwuznaczny moralnie. Musiał wybrać pomiędzy miłością do ojczyzny
a miłością do kochanej Aldony. Poświęcił swoje życie prywatne. Z kolei gdyby
wybrał własne dobro też był by nieszczęśliwy, gdyż odczuwałby wyrzuty sumienia,
że nie pomógł ojczyźnie. Bohater musi wybrać także między honorem a zwycięstwem
nad Krzyżakami. Sposoby walki, jakie obiera nie godzą się z kodeksem rycerskim.
Gdyby jednak chciał walczyć według zasad prawego rycerza, nie byłby w stanie
pokonać Krzyżaków i zaprzepaściłby przyszłość ojczyzny.
Gustaw
Konrad z Dziadów A. Mickiewicza to idealny typ bohatera
romantycznego. Kocha i jest odrzucony, ponieważ jest zbyt nikłą partią. W
części IV daje wyraz ogromowi swego cierpienia graniczącego z obłędem
tu
funkcjonuje jako Gustaw
poeta
nieszczęśliwy kochanek. Bohater przeżywa
tragedię miłosną, wspomina swoją miłość oraz ślub ukochanej z innym
człowiekiem. Mamy tu do czynienia z drobiazgową analizą psychiki i odczuć
nieszczęśliwie zakochanego człowieka. W części III Gustaw zapisuje na ścianie
swoją metamorfozę: "Umarł Gustaw, narodził się Konrad". Bohater przestał
istnieć dla świata jako kochanek
przekreślił dotychczasowy etap życia. Teraz
jest już "żołnierzem sprawy narodowej", spiskowcem i więźniem. W imię ojczyzny
występuje nawet przeciw bogu
to jest zły czyn. Jest dumny, poezje pragnie
wykorzystać jako oręż. Pojedynek z Bogiem przegrywa, lecz życie nie jest
zakończone
wizja ostatnia to Konrad w szeregu sybirskich skazańców. W
wielkiej improwizacji Konrad zwraca się do Boga żądając władzy ( "rządu dusz"),
mógłby bowiem wykorzystać ją dla dobra narodu. Charakteryzuje bohatera
prometeizm ( poświęcenie dla dobra ogółu,), tytanizm ( próby podjęcia totalnego
wysiłku dla dobra sprawy), mesjanizm ( chęć spełnienia swojej misji, rola
mesjasza poświęcającego się dla idei) a nawet: czyn, który z punktu widzenia
moralności jest dyskusyjny lub wręcz nieetyczny(mord, bluźnierstwo, zdrada).
Czyn taki zawsze posiada motywacje, jaką są intencje bohatera. W przypadku
Konrada takim czynem jest bluźniercze wystąpienie przeciw Bogu.
Jacek Soplica z Pana Tadeusza A. Mickiewicza to bohater romantyczny, który
przeszedł swoją ewolucję. Jest on inny niż Gustaw
Konrad. Nie jest poetą,
inna jest jego młodość. Inaczej wygląda jego walka patriotyczna - jest
emisariuszem, działa wśród tłumu, nie jako wybitna jednostka. Nie próbuje się
zabić po miłosnym zawodzie, a gdy umiera na końcu utworu
umiera naprawdę. Tym
nie mniej jego związek z bohaterem romantycznym jest silny
ta sama tragedia
miłosna, przeistoczenie z bojowego, dumnego Soplicy w skromnego księdza Robaka,
zamiana miłości na walkę. Najlepiej określić Jacka Soplicę jako nietypowego
bohatera romantycznego. Pierwszy etap
młodość bohatera
odbiega od typowego
układu. Soplica jest zawadiaką
zupełnie nie pasuje do portretu uduchowionego,
wrażliwego poety. Lecz miłość Jacka do Ewy Horeszkówny jest nieszczęśliwa.
Uczucie nie może zrealizować się w małżeństwie
zostaje zerwane ręką ojca
panny. W życiu Jacka Soplicy dokonuje się metamorfoza, lecz nie tyle po odmowie
przez Horeszków ręki Ewy, co po nieszczęsnym, niemal przypadkowym zabójstwie
Horeszki. Soplica przemienia się w księdza Robaka i dopiero wtedy nosi wiele
cech romantycznych. Teraz jest samotny, waleczny, tajemniczy, jest bojownikiem
o sprawę kraju, działa w ukryciu. Lecz nie działa jednostkowo, nie bierze całej
idei wyzwolenia na siebie, przeciwnie, jego działalność jest racjonalna, jest
jednym z wielu emisariuszy, przygotowuje powstanie na Litwie. Poza tym
nietypowa dla bohatera romantycznego jest skromność księdza Robaka
nie ma tu
cienia "wywyższania się ponad tłumy ", przeciwnie, jest głęboka pokora i
szczera pokuta.
Podsumowując można stwierdzić, że Jacek Soplica nosi wiele cech bohatera
romantycznego ( nieszczęśliwa miłość, metamorfoza, zmiana imienia, samotność,
tajemniczość, walka o sprawę kraju, poświecenie dla idei własnego życia). Ma
też jednak cechy nietypowe: hulaszczą młodość, przypadkowe małżeństwo, zbrodnie
na tle prywatnej zemsty, skromność i racjonalne działania.
Kordian
tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego to znów typ idealny.
Młody, wrażliwy, o poetyckiej naturze, jest zakochany w nieco starszej Laurze.
Odrzucony, strzela do siebie. Żyje dalej
zwiedza Europę i przeistacza się w
bojownika o wolność kraju, bierze udział w spisku, decyduje się zabić cara. To
właśnie to
królobójstwo jest dyskusyjnym czynem Kordiana i nie dochodzi do
skutku. Finał także jest nie jasny. Trwa egzekucja. Kordian ma zostać stracony,
pędzi już posłaniec z ułaskawieniem, lecz nie wiadomo czy zdąży.
Pierwszy etap życia Kordiana to jego wczesna młodość. Bohater jest młodzieńcem
niezwykle wrażliwym, delikatnym, poetą zjednoczonym z przyrodą. Przeżywa
nieszczęśliwą miłość do Laury. Ważną rolę w tej części odgrywa stary sługa
Grzegorz, który wygłasza 3 opowieści: "O Janku co psom szył buty", Opowieść z
walk napoleońskich i dramatyczną historię z niewoli w Rosji o bohaterskim
Kazimierzu, który zapłacił życiem za bunt. Są to 3 propozycje życia: Pierwsza

koncepcja samodzielności, zaradności i praktycyzmu życiowego. Druga
to
propozycja udziału w patriotycznej, zespołowej walce o wolność kraju. Trzecie

to koncepcja spisku, konspiracji i jednostkowej walki o ojczyznę. Kordian

człowiek niezdecydowany
w końcu wybierze tą trzecią drogę. Tymczasem popełnia
samobójstwo i żyje dalej jako duch. Czyn ten jest punktem zwrotnym w życiu
Kordiana. Następny etap jego życia to podróże. Jest bohaterem poszukującym

prawd życiowych,, wartości kulturowych, szans politycznych. Znajduje się w
Anglii, we Włoszech, gdzie romans z Wiolettą uświadamia mu sprzedajność kobiet,
istnienie miłości jako towaru handlowego, wreszcie wizytuje papieża w
Watykanie. Podczas spotkania papież zajęty jest bardziej papużką niż losami
świata- nakazuje Polakom siedzieć cicho i czekać. Prawdziwa metamorfoza
Kordiana dokonuje się na Mont Blanc. Kordian rozważa swoje sprawy, podobnie jak
Hamlet waha się. Wreszcie podejmuje decyzję i z okrzykiem "Polska Winkelriedem
narodów!!" Przenosi się do Polski. Następuje kolejny etap
romantyczne
wcielenie w bojownika walki o wolność ojczyzny. Chce dokonać zamachu na cara,
jednak jest to zadanie ponad jego siły. Drogę zastępują mu strach i imaginacja,
trumny królów, grzech królobójstwa okazuje się zbyt wielki. Kordian mdleje w
progu sypialni carskiej. Pojmany, skazany na śmierć dokonuje czynu
żołnierskiego
przeskakuje konno szpaler szfolożerów. Kiedy Kordian ma już być
rozstrzelany z drugiej strony biegnie goniec z uwolnieniem.
Kordian jest typowym bohaterem romantycznym, lecz jest także w pewnym stopniu
kompromitacja postaci tego typu. Jest ożywionym ideałem rycerza o doskonałej
moralności, lecz zarazem typem "nieudacznika życiowego". Można powiedzieć, że
wiele marzy a mało może. Między jego ideologią a czynem rozciąga się przepaść.
I tak, od byrononicznego Konrada Wallenroda po naczelne postacie dramatu
romantycznego i eposu, przebiega ewolucja bohatera romantycznego. Wypada
wspomnieć, że wyśmiał go Aleksander Fredro. Trzeba zaznaczyć, że stał się ten
typ wzorcem postawy syna wciąż walczącego narodu polskiego. Mit bohatera
romantycznego jest podobno zakorzeniony w psychice każdego Polaka, choć są tacy
którzy twierdzą, że ostatnio w dobie komputera i biznesu
zanika. .