System polityczny ogół organów państwowych, partii politycznych (dążących do zdobycia i utrzymania władzy)
oraz organizacji i grup społecznych  formalnych i nieformalnych  (np. grup interesu dążących do wpływu na władzę,
niekoniecznie jej bezpośredniego zdobycia lub grup nacisku) uczestniczących w działaniach politycznych w ramach
danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm, regulujących wzajemne stosunki między nimi.
4 podsystemy systemu politycznego:
*instytucjonalny: obejmuje aparat państwowy, partie polityczne i zinstytucjonalizowane grupy interesu. Określa
treść, kierunki działalności, charakter norm w całej strukturze systemu. Spełnia rolę inicjująca do pozostałych
podsystemów.
*funkcjonalny: składa się z ogółu ról i funkcji wypełnianych przez poszczególne elementy podsystemu
instytucjonalnego oraz system polityczny w całości (f.regulacyjna: sterowanie procesami wg reguł w danym systemie,
f.mediacyjna: rozwiązywanie konfliktów dotyczących sprzecznych interesów grupowych, f.adaptacyjna: usprawnianie
działania instytucji, poszerza funkcjonowania systemu, f.innowacyjna: wprowadzanie nowych reguł i mechanizmów
działania)
*regulacyjny: obejmuje ogół norm za pośrednictwem których regulowane są stosunki społeczno-polityczne. Obejmuje
normy prawne oraz reguły nienormatywne. Określa co i jak ma działać, według jakich zasad, obejmuje ogół norm
prawnych i nieprawnych przy pomocy których reguluje się procesy polityczne.
*komunikacyjny: ogół związków i stosunków istniejących między elementami podsystemu instytucjonalnego (między
partiami, między rządem a parlamentem). Wyróżniamy stosunki i związki wspierające system oraz stosunki bierne.
Związki podtrzymujące lub naruszające system decydują o stabilności tego systemu.
Otoczenie systemu politycznego:
- ekonomiczne: typ własności środków produkcji i charakter gospodarowania
- społeczne: struktura socjalna społeczeństwa
- kulturowe: religia, poglądy, idee
Władza państwowa - to władza suwerenna i uniwersalna na danym terytorium państwa, zdolna
do zabezpieczenia porządku prawnego, społecznego i ekonomicznego odpowiadającego formie rządów. Ma zdolność
wpływania na innych, nawet wbrew ich woli, jeśli jest wybierana, musimy być jej posłuszni.
Władza legitymizowana - oparta na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z samego faktu
istnienia prawa stanowionego. Pozycja przywódcy jest ściśle regulowana prawnie, funkcjonuje tu układ podwładni-
przełożeni na równych prawach
Władza tradycyjna - wynika z mocy panujących zwyczajów oraz potęgi panujących. Kształtuje ją tradycja uważana
za świętość. Naruszenie tejże tradycji przez panującego uprawnia poddanych do buntu wobec władcy.
Władza charyzmatyczna  wynika z przymiotów osobowości przywódcy
Władza legalna  powstaje w skutek respektowania norm prawnych
Konflikt  współzawodnictwo między rywalizującymi stronami
Kooperacja - współpraca, osiąganie zamierzonych celów przez działania zamierzone
Społeczeństwo obywatelskie  wspólnota polityczna działająca praworządnie, oznacza zdolność obywateli do
samodzielnego organizowania się dla realizacji własnych interesów
Konsens, konsensus  zgoda co do fundamentalnych zasad. (konsensus proceduralny  uzgadnianie metod,
konsensus substancjalny  porozumienie 2 partii)
Republikanizm  władza polityczna, wywodzi się z konsensusu społecznego. Odrzuca zasady monarchistyczne i
dynastyczne oraz dogmaty religijne jako podstawy podejmowania decyzji
Demokracja liberalna  forma rządów demokratycznych, która wprowadza ograniczenia władzy wobec obywatela.
Cechy: zewnętrzna i wewnętrzna kontrola rządu, regularne wybory rywalizacyjne przeprowadzone w oparciu o
powszechne prawo wyborcze i równość polityczną, podział władzy.
Rząd  polityczna władza wykonawcza, sprawuje kontrolę nad innymi
Grupa interesu  stowarzyszenia, których zadaniem jest wywarcie wpływu na władzę
System demokratyczny: realizuje zasady suwerenności narodu, trójpodziału władzy, pluralizmu. Jest konstytucyjnym
państwem prawa. y
ródłem władzy są wszyscy obywatele, zaś władza wybierana na określony czas i poddawana jest
kontroli, ponosi odpowiedzialność przed całym społeczeństwem. Obywatele organizuja się i dążą do realizacji swoich
interesów. System powinien być stabilny, czyli taki, który umozliwia realizowanie planów jednostek.
!!!Suwerenność narodu: zwierzchnictwo. doktryna, zgodnie z którą lud, rozumiany jako polityczna
wspólnota obywateli, jest suwerenem w państwie i od niego wywodzi się władza i polityczna legitymizacja.
System ustrojowy: zbiór zasad zamieszczonych w konstytucji. Reguluje on ustrój społeczny, polityczny i
gospodarczy państwa oraz określa jego formę i charakter.
Zasady ustrojowego systemu:
- zasada republikańskiej formy rządu: res publica, czyli rzecz wspólna. Państwo jest wspólnotą wszystkich obywateli,
ma prawo nadawać prawa ale i obowiązki. Charakteryzuje się dużą ilością wyborów (prezydent, sejm, senat,
samorządy, radni, burmistrz, parlament europejski)
- zasada demokratycznego państwa: jest to państwo konstytucyjne, państwo prawa, realizuje zasady suwerenności
narodu, pluralizmu, trójpodziału władz.
- zasada przedstawicielstwa: przekazanie pełnomocnictwa w akcie wyborczym swoim przedstawicielom. Wybory, to
funkcja programowa  podmioty (partie) przedstawiają swoje programy polityczne:
*funkcje wyrażania woli obywateli: wynik wyborów uzewnętrznia referencje programowo-polityczne
*funkcje kontrolne poprzez wybory partie rozliczane są ze swoich działań
*funkcje kreacyjne: wybory kształtują skład personalny i polityczny danego organu
*funkcja legitymizująca: dająca tytuł do sprawowania władzy
Czynne prawo wyborcze - prawo przysługujące obywatelom, które zapewnia im możliwość udziału w głosowaniu
i oddania głosu na swojego kandydata do organów przedstawicielskich państwa, do organów samorządu
terytorialnego bądz
w referendum. Przysługuje wszystkim obywatelom polskim, którzy ukończyli 18 lat a
którym prawo nie zostało odebrane prawomocnym wyrokiem sądowym (pozbawienie praw publicznych) i nie
są ubezwłasnowolnieni. Przysługuje także pełnoletnim obywatelom Unii Europejskiej w wyborach do Parlamentu
Europejskiego (pod warunkiem stałego zamieszkiwania w Polsce) oraz w wyborach do rad gmin.
Bierne prawo wyborcze - prawo do kandydowania. Do Sejmu, czyli prawo bycia wybranym na posła, ma każdy
obywatel polski mający mający czynne prawo wyborcze, który ukończył 21 lat. W przypadku senatorów - 30 lat..
Cenzusy wiekowe obowiązujące w Polsce:
do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw  18 lat ukończone w dniu wyborów
do Sejmu  21 lat
do Parlamentu Europejskiego  21 lat
na urząd wójta, burmistrza i prezydenta miasta  25 lat
do Senatu  30 lat
na urząd prezydenta Rzeczypospolitej  35 lat
Zasady prawa wyborczego:
- powszechność: jedynym warunkiem jest ukończenie 18lat brak ubezwłasnowolnienia oraz obywatelstwo Polskie,
wybory organizowane są w dzień wolny, głosujemy w swoim okręgu wyborczym, w innym wypadku potrzebne jest
zaświadczenie
- bezpośredniość: każdy indywidualny głos wyborczy decyduje o wyborze organu
- równość: każdy wyborca ma jeden głos
- tajność: obowiązkiem prawnym jest zapewnienie tajności wyborów (kabina wyborcza)
- proporcjonalność: czyli sposób rozdziału władzy (mandatów), tyle władzy ile poparcia
Mandat wolny: Ukształtował się jako pochodna koncepcji zwierzchnictwa narodu. Poseł reprezentuje zbiorowy
podmiot suwerenności, nie jest związany z instytucjami wyborców. Upoważnia do reprezentowania wyborców,
przedstawiania opinii i poglądów oraz podejmowania decyzji w drodze głosowania. Jego status ukształtowany jest na
zasadzie niezależności prawnej ale musi liczyć się z głosami wyborców oraz partii, która wysunęła jego kandydaturę.
Został przyjęty w 1997r i ma trzy zasady: 1) uniwersalność: poseł reprezentuje cały naród, nie poszczególne grupy 2)
niezależność 3) nieodwołalność: poseł nie może być odwołany przed końcem kadencji.
Mandat imperatywny: nakłada na przedstawiciela obowiązek uwzględniania opinii i woli elektoratu, wyborcy mogą go
odwołać przed upływem kadencji. Występował w demokracji szlacheckiej.
Zasada trójpodziału władzy:
- ustawodawcza  Sejm i Senat
- wykonawcza  Prezydent, premier (największy zakres władzy)
- sądownicza  Sądy
Pluralizm: różnorodność, a zarazem równouprawnienie podmiotów. Polega na istnieniu dwóch lub więcej partii
politycznych reprezentujących różne programy i orientacje, walczących o zdobycie władzy w państwie. Oznacza
wolność funkcjonowania wielu organizacji w państwie. Istotnym wskaz
nikiem pluralizmu jest zatem legalność i
swoboda działania opozycji politycznej.
*pluralizm polityczny  partie konkurują ze sobą
*pluralizm moralny  różne systemy etyczne, np. świecki, wynikający z religii
*pluralizm kulturowy  tolerancja wobec rywalizujących przekonań
*pluralizm ekonomiczny  zróżnicowanie form własności (prywatna, spółdzielcza, państwowa)
WSI  Wojskowe Służby Informacyjne: Struktura wywiadu i kontrwywiadu wojskowego istniejąca w latach 1991 
2006. Podlegała Ministrowi Obrony Narodowej, będąca częścią Wojska Polskiego. Faktyczna likwidacja trwała około
pół roku, zajął się nią Antonii Macierewicz, zlikwidowane 30 września 2006r.
Prawo wyborcze: ogół norm prawnych regulujących proces wyborów i ustalania ich wyników.
Najczęściej termin "prawo wyborcze" stosowany jest jako uprawnienie do głosowania. Wyróżnia się
wówczas czynne i bierne prawo wyborcze. Na prawo wyborcze w Polsce składają się:
ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP (prócz ustalenia zasad wyborów do izb reguluje też
%
prowadzenie rejestru wyborców).
ustawa o wyborze Prezydenta RP,
%
ordynacja samorządowa, ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw,
%
ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta,
%
ustawa o wyborach do Parlamentu Europejskiego.
%
Prócz tego, niejaki związek z wyborami mają:
ustawa lustracyjna,
%
ustawa o partiach politycznych.
%
Prawa wyborcze (czynne) są ponadto uwzględniane w przypadku:
referendum ogólnokrajowego,
%
referendum lokalnego.
%
Zasady państwa demokratycznego:
Suwerenność narodu: z
ródłem władzy jest naród, który jest uprawniony do decydowania i rozstrzygania w sprawach
najważniejszych dla państwa. W warunkach demokracji możliwe jest prawo do obywatelskiego nieposłuszeństwa.
Pluralizm: rywalizowanie na płaszczyz
nie politycznej, społecznej, ideowej i ekonomicznej. Polega na możliwości
istnienia w państwie wielu partii i organizacji politycznych, które są niezależne od władz państwowych ani od siebie.
Mogą tworzyć programy, swobodnie ze sobą rywalizować ( w ramach prawa i ustalonych reguł), a poparcie wyborców,
dzięki któremu niektóre z nich będą rządzić, a inne tworzyć opozycję lub zabiegać o wpływ na politykę państwa.
Podział władz: podział na ustawodawczą (stanowienie prawa), wykonawczą (realizowanie prawa w praktyce), i
sądowniczą (rozstrzygająca spory an podstawie obowiązujących norm prawnych).
Państwo prawa: istnieje wtedy, gdy organizacja i działanie władz oparte jest na prawie. Prawo okresla wzajemne
stosunki pomiędzy władzą, władzą a jednostkami. Zagwarantowana jest równość obywateli, dozwolone wszystko
na co pozwala prawo. Prawa jednych ograniczane są prawami drugich. Prawo stoi ponad władzą, podstawą
rozstrzygania praw publicznych jest zasada większości.
Konstytucjonalizm i praworządność: ustrój oparty jest na konstytucji, sprawowanie władzy jest zgodne z ustawą
zasadniczą. Jest również związany z rządzeniem zgodnym z obowiązującym prawem.
Przedstawicielstwo (reprezentacja): władza jest pośrednia, przestawiciele wybierani są wcyklicznych, wolnych
i tajnych wyborach. Lud nie sprawuje swojej władzy bezpośrednio, wybiera przedstawiciela, który jest przed nimi
odpowiedzialny.
Rządy większości: żadna mniejszość nie może być represjonowana.
Fale demokratyzacji:
I fala  koniec XVIII wieku po rewolucji francuskiej, narodziny państwa konstytucyjnego
II fala  1945-1962 związana z demokratyzacją państw pokonanych w II wojnie światowej(Niemcy,Włochy,Japonia,Austria)
III fala  1974-1975 upadek dyktatur np. Grecji, Portugalii, Hiszpanii
IV fala  po 1989 wiąże się z upadkiem systemu politycznego
Zasady polityczne motywujące demokratyzację systemu politycznego:
- zwierzchnia władza narodu
- pluralizm polityczny
- rządy prawa
- podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą
- równość prawnopolityczna wszystkich obywateli
- wolność jednostki (może być ograniczana tylko przez konstytucję lub niektóre ustawy, dla dobra publicznego)
- suwerenność państwa
Co sprzyja demokratyzacji systemu politycznego:
-wysoki poziom bogactwa
-gospodarka rynkowa
-zapewnienie rozwoju ekonomicznego i społecznego
-starania o sprawiedliwy podział dochodów
-silna klasa średnia
-niski poziom analfabetyzmu
Cechy charakterystyczne państwa współczesnego:
-stopień zewnętrznej suwerenności (Polska ograniczona jest przez NATO i UE)
-stopień cywilizacyjnego rozwoju (rolnicze lub przemysłowe)
Władza ustawodawcza: organami władzy ustawodawczej jest sejm i Senat, pochodzący z wyborów powszechnych.
Wybierane SA na jednakową kadencję  4 lata. Początkiem kadencji jest zebranie się Sejmu na pierwsze
posiedzenie, końcem jest dzien poprzedzający następną kadencję. Sejm i Senat w Polsce pracują permanentnie (bez
sesji, nieprzerwanie). Są jedynymi organami reprezentującymi naród (prezydent reprezentuje państwo).
Skrócenie kadencji Sejmu:
- jeżeli postanowił o tym Sejm większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów
- w razie nieprzedstawienia prezydentowi RP ustawy budżetowej do podpisu w ciągu 4 miesięcy, wówczas po 14
dniach Prezydent odwołuje Sejm.
- w razie nieudzielenia radzie Ministrów wotum zaufania lub w wypadku udzielenia jej wotum nieufności
Przedłużenie kadencji Sejmu:
- stan wojenny
- stan wyjątkowy
- stan klęski żywiołowej
Przywileje poselskie:
- przywilej nietykalności: chroni posła przed ograniczeniem wolności osobistej, nie może być aresztowany ani
zatrzymany bez zgody sejmu z wyjątkiem złapania go na gorącym uczynku, o fakcie zatrzymania organy ścigania
muszą zawiadomić Marszałka sejmu, może on wówczas zwolnić ta osobę.
- immunitet formalny: posła nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu, postępowanie karne
ulega zawieszeniu do końca kadencji ale nie ulega przedawnieniu
- immunitet materialny: obejmuje czyny wchodzące w skład sprawowania mandatu. Nie można posła karać za treści
wygłaszanych przemówień, za wnioski w czasie posiedzeń, za głosowanie
- poseł ma prawo do zatrudnienia po zakończeniu kadencji na tym samym lub równorzędnym stanowisku
- prawo do korzystania ze środków publicznego transportu za darmo, prawo do nieopodatkowanej diety
- prawo do organizowania się w kluby parlamentarne (15 osób)
Obowiązki poselskie:
- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek z użyciem własności państwowej lub komunalnej
- nakaz składania corocznego oświadczenia majątkowego  zbytnie wzbogacenie się
Obowiązki marszałków:
- zwoływanie posiedzeń Sejmu
- kierowanie obradami
- zwoływanie konwentu seniorów
- nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym
- rozpatrywanie projektów ustaw
Podstawowe funkcje Sejmu:
- funkcja ustawodawcza: rozpatrywanie projektu ustaw
Ustawa: akt prawny uchwalany przez Sejm, Senat przy współudziale Prezydenta RP w specjalnym trybie. Prezydent
może odmówić podpisania ustawy całej lub w części, może również zaskarżyć ustawę do Trybunału Konstytucyjnego.
Prezydent zgłasza weto 3/5 głosów, które skierowane jest tylko do Sejmu. Nie wolno mu jednak zawetować ustawy
budżetowej oraz nowelizacji Konstytucji. Jeśli Prezydent wystepuje z wnioskiem o zgodność z Konstytucją, a Trybunał
orzeknie taką zgodność, to wówczas Prezydent musi taka ustawe podpisać. Nie może już skorzystać z prawa weta.
- funkcja wyłaniania rządu: Sejm wyłania rząd przez większość parlamentarną. Układ stosunków między Parlamentem
a Rządem decyduje o reżimie politycznym.
System parlamentarno gabinetowy:
-Parlament wybierany jest w wyborach powszechnych, układ sił w Parlamencie ma decydujący wpływ na utworzenie
rządu i skuteczne realizowanie programu wyborczego w wyborach
- rząd i ministrowie ponoszą odpowiedzialnośc polityczna polityczną przed Sejmem w drodze wotum nieufności
- głowa państwa oraz rząd ponosza odpowiedzialnośc prawną za złamanie Konstytucji lub ustaw przed trybunałem
Stanu
- głowa państwa ma ograniczon kompetencje wykonawcze, najczęściej pełni funkcje reprezentacyjną i ceremonialną
- nie występuje rygorystyczny podział władzy
- Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Szwecja, Hiszpania, Holandia, Belgia, Dania, Grecja, Norwegia, Polska
System prezydencki:
- północne USA
- rygorystyczna separacja władzy
- prezydent jest głowa państwa i szefem Rządu  monolityczna właza wykonawcza
- ministrowie  sekretarze stanu  powoływani są przez prezydenta i tylko jemu podlegają
- prezydent i Parlament wybierany jest w wyborach powszechnych
- prezydent nie ponosi odpowiedzialności przed Kongresem (dwuizbowość: Senat i Izba Reprezentantów)
- prezydenta nie można odwołac w trakcie kadencji
- prezydent ponosi odpowiedzialność prawną za np. złamanie konstytucji
- zakaz łączenie obecności w Parlamencie i pełnienia funkcji ministra
- prezydent nie ma prawa skrócić kadencję Parlamentu
System semiprezydencki:
- bezpośrednie wybory Prezydenta przez naród
- dualizm egzekutywy: władza wykonawcza jest podzielona pomiędzy prezydenta i premiera
- odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta przed Trybunałem Konstytucyjnym bez odpowiedzialności politycznej 
nie można go odwołać
- prezydent powołuje premiera, a na jego wniosek ministrów
- istnieje nieograniczalność mandatu deputowanego ze stanowiskiem w rządzie
- Francja, Finlandia, Portugalia, Islandia, Polska
System parlamentarno-gabinetowy:
- tylko w Szwajcarii
- opiera się na jednolitości władzy państwowej i supremacji (nadrzędności) władzy ustawodawczej
- Parlament jest najważniejszy, wykonuję władzę ustawodawczą i wykonawczą
Konstytucja: ustawa zasadnicza wyposażona w najwyższą moc prawną i określająca podstawowe zasady ustroju
politycznego, gospodarczego i społecznego oraz strukturę naczelnych organów państwowych oraz podstawowe
prawa, wolności i obowiązki obywateli. Konstytucja spisana w jednolitym akcie prawnym jest nazywana konstytucją
pisaną, w odróżnieniu od konstytucji rzeczywistej, która ilustruje rzeczywisty, autentyczny obraz polityczny.
Konstytucje w Polsce:
- I Konstytucja 1918
- Konstytucja marcowa 19.03.1921r wzorowana na konstytucji francuskiej. Wprowadzała rozległe prawa obywatelskie
np. Prezydent wybierany na 5 lat, brak rozdziału kościoła od państwa
- II Konstytucja 2 sierpnia 1926r szła w kierunku autorytaryzmu, umocniła pozycję Prezydenta RP
- III Konstytucja kwietniowa 1935r autorytarna forma rządów, odrzucała zasadę podziału władzy
- 22 lipca 1952r przetrwała z nowelizacją do 1997r
- 2 kwietnia 1997r obowiązująca do dziś, przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe i  cały naród na drodze
ogólnopolskiego referendum
Małe Konstytucje:
- luty 1947-1952r organizacja i działanie najwyższych organów RP
- 17 paz
dziernika 1992r wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą a wykonawczą oraz władzą terytorialną,
wprowadzała trójpodział władz
Pluralizm: wielość, różnorodność, równoprawnośc podmiotów. Realizowany jest na kilku płaszczyznach:
- polityczny: konkurencja między partiami  wybory
- moralny, światopoglądowy: w państwie demokratycznym obok siebie mogą funkcjonowac różne nurty moralne,
jeżeli przyjmują prawo stanowione (jeżeli nie będą się zwalczać). Przekonywanie wyznawców do swojej wiary  różne
wobec prawa.
- kulturowy: zróżnicowanie norm kulturowych, istnienie obok siebie sprzecznych filozofii życia
- ekonomiczny: zróżnicowanie form własności i form działalności gospodarczej  cechy wolnego rynku (własność
prywatna, państwowa, społeczna, spółki handlowe)
Pluralizm dotyczy również dystrybucji władzy politycznej. Chodzi o to, by nie skoncentrować władzy na szczycie.
Najwazniejsza jest władza wykonawcza, dlatego w konstytucji z 1997r została rozproszona  część władzy posiada
prezydent, a część premier.
Demokracja pluralistyczna, inaczej demokracja liberalna: wolne wybory, to konkurencja wyborcza, władzę otrzymuje
ten, który cieszy się największym poparciem, tyle ile wyborców, tyle poparcia.
Do warunków funkcjonowania zdrowej demokracji pluralizmu musi być:
- szerokie rozproszenie władzy politycznej
- jasne rozróżnienie między państwem a społeczeństwem obywatelskim
- konstytucja i ustawy mówią nam gdzie ??
- wolność sumienia i wyznania  prawa ludzi wierzących w niewierzących są jednakowo ważne
Partia polityczna: jest organizacją występująca pod okreslona nazwą, stawiająca sobie za cel udział w rynku
publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznego wpływu na kształtowanie polityki państwa lub
sprawowanie władzy publicznej. Partia jest po to, aby dążyć do zdobycia, utrzymania i wykonywania władzy.
Elementy składowe partii:
- dobrowolne członkostwo: każdy członek zobowiązuje się do dobrowolnego sprawowania statutu i udziału w
ponoszeniu kosztów funkcjonowania
- program partii: określone są cele działania partii w oparciu o konkretną ideologię i platformę wyborczą
Ideologia partii  usystemowany całokształt idei i poglądów na świat i życie społeczne, a także oparte jest o cele jaka
wyznaczyła sobie dana partia.
Doktryna  konkretyzacja ideologii, doktryna przekłada ideologię na tory praktycznego działania
Nurty ideowe Polski:
-socjalistyczny
- ludowy
- endecki
- chrześcijańska demokracja
- konstytucjonalizacja
Zmiany wprowadzone przez konstytucje:
- 1918 naczelnik państwa Józef Piłsudski
- 19 marca 1921 konstytucja marcowa
- 22 lipca 1952-1989 prezydenta zastąpiła Kolegialna Rada Państwa
- 1989 przywrócono urząd prezydenta. Pierwsze wybory odbyły się w ramach Zgromadzenia Narodowego  wybrano
wówczas Wojciecha Jaruzelskiego. Pierwsze powszechne wolne wybory odbyły się w 1990, Jaruzelski zrezygnował z
kandydatury. Lech Wałęsa wygrał z Tamtymińskim i Mazowieckim, rządził 5 lat.
- 2 kwietnia 1997 prezydent z premierem tworzą władzę wykonawczą, prezydent jest najwyższym przedstawicielem
państwa
Kompetencje prezydenta:
- stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium
- czuwa nad przestrzeganiem konstytucji
- zasada impocapatibilitas (niepołączalność) z żadną inną funkcją publiczną
- jest wybierany w wyborach powszechnych, tajnych, równych, bezpośrednich
- wybory są ogłaszane nie póz
niej niż 70 dni od wygaśnięcia mandatu prezydenckiego
- prezydent nie ponosi odpowiedzialności przed parlamentem, jedyna formą odpowiedzialności może być brak
poparcia w następnych wyborach
- nie można go odwołać w trakcie trwania kadencji
- można to zrobić w wypadku złamania konstytucji, wówczas zajmuje się nim trybunał stanu (wniosek musi być
podpisany przez 140 członków Zgromadzenia Narodowego tj. 2/3 głosów
- akty urzędowe prezydenta wymagają kontrasygnaty premiera
- sprawy z powództwa cywilnego przeciwko prezydentowi mogą toczyć się normalnie
Uprawnienia prezydenta:
- powołuje Radę Ministrów na wniosek premiera
- desygnuje premiera
- skraca kadencję Rady Ministrów po wyczerpaniu 3 kroków (w razie nieudzielenia wotum zaufania, bądz
udzielenia
wotum nieufności, większość kwalifikowana, jeśli nie przedstawi uchwały budżetowej w przeciągu 4 miesięcy od
pierwszego posiedzenia)
- odbiera przysięgę od premiera i jego ministrów
- przyjmuje dymisję
- może zwoływać Rade gabinetową (rząd, premier pod przewodnictwem prezydenta)
- powołuje sędziów sadów powszechnych
- powołuje prezesów sądu
- powołuje prezesów trybunały
- stosuje prawo łaski (darowanie lub złagodzenie kary)
- jest zwierzchnikiem sił zbrojnych (w czasach wojny inaczej minister obrony)
- mianuje szefa sztabu generalnego wojska polskiego
- mianuje dowódców sił zbrojnych
- na wniosek ministra obrony narodowej nadaje pierwszy stopien generalski, oficerski i admiralski
- powołuje rade bezpieczeństwa narodowego
- wydaje postanowienia o stanie wojny, stanu wyjatkowego i wojennego
- nadaje obywatelstwo polskie
- nadaje ordery i odznaczenia
- zarzadza opuszczenie flagi na czas zaloby
Polski System w ramach śmierci prezydenta:
- Marszałek sejmu tymczasowo wykonuje (nie pelni) obowiązki prezydenta. Przejmuje te obowiązki po oficjalnym
zgonie prezydenta. Marszałek sejmu wyznacza wyboru w przeciągu 14 dni.
Prezydentem może być:
- musi mieć obywatelstwo polskie
- ma ukończone 35 lat
- nie jest skazany prawomocnym wyrokiem sądu
- kandydatów zgłaszają partie lub wyborcy, wybory zarząda Marszałek Sejmu
- musi posiadać 100tys. głosów poparcia
Kandydatów rejestruje Państwowa Komisja Wyborcza. Warunkiem wygrania wyborów jest uzyskanie większości
bezwzględnej głosów, czyli 50% + 1.
Większość kwalifikowana: 2/3 głosów przy połowie ustawowej liczby posłów.
Druga tura wyborów musi odbyć się w przeciągu 14 dniu, w wolnym dniu od pracy. Jeśli składane są skargi dotyczące
ważności wyborów rozpatruje je Sąd Najwyższy.
Wolność człowieka: jest przyrodzona wartościa człowieka, niewynika z prawa, należy się nam od urodzenia, jest
niezbywalna. Istnieje niezależnie od panstwa i prawa. Prawo człowieka jest wynikiem aktu prawa stanowionego.
Wolności człowieka:
- ochrona życia ludzkiego
- wolnośc sumienia i wyznania
- wolność wypowiedzi
- tajemnica korespondencji
- nietykalnośc osobista i wolnośc osobista
- zakaz stosowania kar cielesnych, tortur
Wolności i prawa polityczne:
- prawo do obywatelstwa
- możliwość uczestnictwa w życiu publicznym
- czynne i bierne prawo wyborcze
- możliwość zrzeszania się
- dostęp do służb publicznych
- dostepn do informacji o działaniu władzy
- prawo skaladain wniosków, petycji, skarg
- prawodo uczestnictwa w pokojowych manifestacjach
Wolności i prawa ekonomiczne:
- prawo do pracy
- do własności
- do dziedziczenia
Wolności socjalne:
- prawo do ochrony zdrowia
- nauki
- odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia
- pomocy socjalnej
- rozrywki
Wolnosci kulturalne:
- prawo do wolności i twórczości artystycznej
- do badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników
- do dowolności korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania
Prawa osobiste:
- do dobrego godnego życia
- rzetelnego sądu
- decydowania o swoim życiu
- szczęścia
Prawa dziecka:
- prawo do wychowania się w rodzinie
- adopcji
- oświaty i nauki
- kultury wypoczynku i rozrywki
- ochrony zdrowia i opieki medycznej
- wszechstronnego rozwoju osobowości, swobody wyznania, światopoglądu
- dostępu do informacji
-ochrony przed wyzyskiem i poniżającym traktowaniem
- prywatności
- równości
Obowiązki obywatela:
- wierność i troska o wspólne dobro narodu i społeczeństwa
- przestrzeganie prawa RP
- ponoszenie ciężarów i świadczeń na rzecz państwa
- obrona ojczyzny
- dbałość o stan naturalnego środowiska, a także ponoszenie odpowiedzialności za jego zagrozenie i niszczenie
Elementy składowe państwa:
- ludność
- terytorium
- suwerenność
- przymus państwowy
Suwerenność władzy  niezależność władzy od wszelkiej innej władzy innych państw, instytucji między narodowych
i władz wewnętrznych. Można zrzec się swojej suwerenności na rzecz innych organizacji międzynarodowych, np. UE.
Ale na to musi zgodzic się naród na drodze referendum ogólnokrajowego.
Państwo suwerenne  posiada zwierzchnia władzę nad terytorium i ludnością, może nawiązywać stosunki z innymi
państwami. Może również swobodnie kształtować swój ustrój konstytucyjny, gospodarczy.
Przymus państwowy  aparat państwowy może zmusic obywatela do określonego zachowania, a środkami do
tego jest policja, wymiar sprawiedliwości i wojsko. W państwie demokratycznym podlegają one kontroli Parlamentu i
obywateli.
Władza sądownicza: wymiar sprawiedliwości może pozbawić wolności. Stanowią go: Sąd najwyższy, sądy
powszechne, administracyjne i wojskowe.
Wymiar sprawiedliwości: rozstrzyga konflikty co do przestrzegania prawa przy uzyciu srodków przymusu państwa.
Zasada niezawisłości sędziów: sędzia ma szczególny status prawny, tzn. w zakresie orzekania podlega tylko
ustawom i Konstytucji, czyli jesst on niezależny od stron sporów jak i od organów państwa.
Wymagania aby zostać sędzią:
- lat 26
- obywatelstwo polskie
- pełnia praw publicznych i obywatelskich
- musi mieć nieskazitelny charakter
- studia prawnicze
- apelację sędziowska lub prokuratorską
- musi pracować wczesniej jako asesor sędziowski
- sędzią sądu wojskowego może zostać tylko oficer w służbie czynnej
Gwarancja materialna niezawisłości sędziów  starszyzna ocenia poziom moralny sędziów, cechy osobowości
Gwarancja formalna  sędziego powołuje się na czas nieokreślony, obowiązuje ich zasada nieusuwalności (może
być odwołany tylko w orzeczeniach sądu  przestępstwo, sędzia w stanie spoczynku  choroba, osiągnięcie wieku
emerytalnego  65 lat, nie można go przenosic do innego sądu na inne stanowisko bez nominacji prezydenta)
Immunitet sędziowski: do odpowiedzialności karnej lub pozbawienia wolności potrzebna jest zgoda sądu, nie można
łączyć stanowiska sędziego ze sprawowaniem mandatu poselskiego lub senatorskiego. Sędziom nie wolno należec
do partii i związków narodowych.
Niezawisłość sądu:
- samodzielność organizacyjna władzy sądowniczej
- nie podlega władzy ustawodawczej i wykonawczej
- zmiana wyroków odbywa się na drodze procesów sądowniczych  apelacje
Sąd Najwyższy: stoi na czele innych sądów. W jego skład wchodzi: pierwszy prezes, powołany przez prezydenta,
jego kadencja trwa 6 lat) i cztery izby (cywilna, karna, wojskowa, pracy ubezpieczen społecznych i spraw
publicznych). Na czele każdej z nich stoi prezes. Zajmuje się rozpatrzaniem kasacji od sądu okręgowego, podejmuje
uchwały wyjaśniające przepisy i rozpatruje procesy wyborcze sądu okręgowego.
Sąd Powszechny: Klauzula generalna  sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach chyba że są one
zastrzeżone ustawą dla innych sądów, w czasie wojny mogą być powołane sądy wyjątkowe. Zajmuję się sprawami
obywateli Polski.
Sądy okręgowe  jest ich 41, Pierwsza instancja.
Sądy apelacyjne: instancyjność ma na celu uchwycić błędy i pomyłki sądów powszechnych. Są to sądy odwoławcze.
Jest ich 10  druga instancja
Sąd wojskowy: wchodzi w skład sił zbrojnych, orzekaja tylko w sprawach karnych żołnierzy.
Zasada jednolitości sądów:
- wszystkie wyroki wydawane są w imieniu RP
- jednolita struktura sądów
- jednolity tryb (kodeks karny, cywilny, administracyjny)
Prokuratura: niepodległa ministrowi sprawiedliwości, należy do władzy wykonawczej
Adwokatura: jest samorządem zawodowem, udziela pomocy prawniczej obywatelom jej potrzebującym. Adwokat nie
może wykonywac swojego zawodu, jeżeli jego współmałżonek jest sędzią lub prokuratorem.
Trybunał konstytucyjny  sądowa kontrola konstytucyjnych ustaw.
Trybunał stanu - za złamanie konstytucji i ustaw sprawuje kontrole nad: prezydentem, premierem, ministrami,
prezesem NBP, członkami KRRiT, naczelnym dowództwą sił zbrojnych.
Nieposłuszeństwo obywatelskie: w proteście ludzie świadomie łamią prawo a mimo ich mają świadomośc
wynikających z tego kar.
Krzysztof Kwiatkowski Ministerstwo Sprawiedliwości Platforma Obywatelska
Aleksander Grad Ministerstwo Skarbu Państwa Platforma Obywatelska
Katarzyna Hall Ministerstwo Edukacji Narodowej bezpartyjna
Bogdan Klich Ministerstwo Obrony Narodowej Platforma Obywatelska
Radosław Sikorski Ministerstwo Spraw Zagranicznych Platforma Obywatelska
Barbara Kudrycka Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Platforma Obywatelska
Jacek Rostowski Ministerstwo Finansów Platforma Obywatelska
Ewa Kopacz Ministerstwo Zdrowia Platforma Obywatelska
Donald Tusk Prezes Rady Ministrów (premier rządu) Platforma Obywatelska
Waldemar Pawlak Wiceprezes Rady Ministrów (wicepremier rządu) Polskie Stronnictwo Ludowe
Marszałkowie Sejmu:
Grzegorz Schetyna 8 lipca 2010 nadal pełni funkcję PO
Stefan Niesiołowski 8 lipca 2010 PO
Bronisław Komorowski 5 listopad 2010 PO
Ludwik Dorn 27 kwietnia 2007 PiS
Marek Belka 11 czerwca 2010  NBP prezes
Stopnie wojskowe Kaczusia:
Generał brygady Dowódca Sił Powietrznych RP Dowódca Wojsk Lądowych RP Szef Sztabu Generalnego Wojska
Polskiego Dowódca Garnizonu Dowódca Marynarki Wojennej RP Dowódca Operacyjny Sił Zbrojnych RP Kapelan
Federacji Rodzin Katyńskich Ordynariusz Polowy Wojska Polskiego Dowódca Wojsk Specjalnych RP
Jan Dworak  przewodniczący KRRiT