Powiedz mi, to zapomnę.
Pokaż mi, to może zapamiętam.
Zainteresuj mnie, to zrozumiem.
przysłowie chińskie
JOANNA RYSZKA
REWALIDACYJNA ROLA DRAMY
W ostatnim okresie zaczęło pojawiać się dużo więcej różnych publikacji na
temat dramy. Wielu autorów dostrzega jej wielką rolę w wychowaniu i nauczaniu dzieci.
Poprzez swoją atrakcyjność i zabawną formę, drama lub jej elementy stanowią uzupełnienie,
a czasami podstawowy sposób na nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z dziećmi,
szczególnie dziećmi specjalnej troski. Wykorzystywana może być z powodzeniem na
lekcjach, zajęciach pozalekcyjnych lub w pracy wychowawczej np. jako forma spędzania
czasu wolnego wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Bardzo ważne jest, aby jak najwięcej osób ( nauczycieli, pedagogów,
rodziców i innych ) mających wpływ na kształtowanie osobowości swoich podopiecznych,
zechciało stasować w kontaktach z nimi czy w swojej pracy metodę dramy.
Zmieniająca się rzeczywistość wokół nas, postęp techniczny sprawiają, że
coraz więcej dzieci i młodych osób nie radzi sobie ze wzrastającymi wymaganiami. Zostaje
zachwiana ich wiara we własne możliwości, pojawiają się nerwice, zachowania agresywne,
wycofujące się , zaburzenia w funkcjonowaniu w domu i w szkole.
Każda nieprawidłowość może prowadzić do pogłębiania się trudności w
nauce i kontaktach z otoczeniem. Warto, więc poszukiwać nowych, kontynuować i
udoskonalać sprawdzone metody oddziaływań na rozwój psychofizyczny podopiecznych.
Drama jest właśnie jedną z bardzo skutecznych metod pracy nie tylko z dziećmi z
różnorodnymi zaburzeniami.
Metoda dramy opracowana przez Briana Way`a ma następujące zasługi;
 nacisk na indywidualny rozwój dziecka,
sporządzenie zbioru ćwiczeń zachęcających do rozwijania uzdolnień i
pożądanych zachowań,
rozszerzenie zakresu aktywności dziecka,
wskazanie roli intuicji w edukacji. (Way B. , 1997, str. 8 )
Kontynuatorzy Way`a poszerzyli zakres metodyki dramy, która na szczęście, zaczyna
stanowić nierozłączny element edukacji dzieci.
Drama to metoda pedagogiczna.  Konflikt i problem w dramie jest
wymyślony, wyobrażany lub zaczerpnięty z lektur i opowiadań ..., są to najczęściej dość
typowe sytuacje konfliktowe. Poznawanie tych sytuacji i skutków ludzkich zachowań oraz
poszukiwanie własnych wyborów i rozwiązań przyspiesza emocjonalne, intelektualne i
społeczne dojrzewanie uczestników dramy. ( Way B., 1997, str. 15 )
 2
REWALIDACYJNE CELE DRAMY.
Coraz więcej dzieci wymaga specyficznego podejścia w działaniach
dydaktyczno  wychowawczych. Oprócz dzieci poszkodowanych przez los, upośledzonych
fizycznie czy umysłowo, są dzieci z zaburzeniami zachowania, mające trudności w
przystosowaniu się do wymagań im stawianych, obarczone parcjalnymi deficytami
rozwojowymi.
 Proces przystosowania się do określonego środowiska społecznego
wymaga umiejętności nawiązywania kontaktu z grupą i jej członkami... . Dzieci z wieloma
schorzeniami o charakterze przewlekłym nie mają szans na zdobywanie tej umiejętności...,
gdyż albo nie są przyjmowane do przedszkola, albo nie mogą ze względu na stan zdrowia do
niego uczęszczać. Zdarza się to często szczególnie u dzieci z zaburzeniami motorycznymi, z
niedostateczną samodzielnością w czynnościach dnia codziennego, ze znacznymi
zaburzeniami percepcji sensorycznej. ( Ślenzak J., 1984, str. 31 )
Każdemu dziecku należy zapewnić jak najpełniejszy rozwój fizyczny i
psychiczny oraz przygotować do prawidłowego funkcjonowania w życiu społecznym.
Jedną z bardzo dobrych metod mających rewalidacyjny charakter jest
drama, która  rozwija wyobraz
nię, fantazję, wrażliwość emocjonalną, a także plastyczną
ciała. ( A
ebecka G., Mańka L., Życie Szkoły 8/2000, str. 492)
Zarówno dla dzieci w pełni zdrowych, jak i tych z deficytami rozwojowymi stosowanie
technik dramowych, takich jak:
ćwiczenia rozwijające zmysły,
ćwiczenia ruchowe, intonacyjne, mimiczne,
różnego typu scenki i sytuacje improwizowane lub inscenizowane,
gry i zabawy aktywizujące i integrujące,
wspomagają wszechstronny rozwój dzieci.
 Zasadą prowadzenia zajęć grupowych jest określona procedura:
rozgrzewka ( fizyczna bądz
umysłowa ), wprowadzenie do ćwiczenia, czyli zaprezentowanie
celu zajęć, wykonanie ćwiczenia oraz podsumowanie, polegające na omówieniu efektów i
wzbudzeniu refleksji u członków grupy.
( Konopczyński M., 1996, str.91)
Wspomniane wcześniej techniki dramowe mają za zadanie wyposażać
podopiecznych w umiejętności kompensujące zaburzenia rozwojowe, a także dostarczać
dzieciom zadowolenia z opanowania umiejętności.
 Dziecko wkracza w mury szkolne z całym bagażem dotychczasowych
swoich doświadczeń, nawyków i umiejętności, a jednocześnie ze wszystkimi odchyleniami od
normy rozwojowej i deformacjami postaw społecznych, które od pierwszych chwil zaczynają
ważyć zarówno na jego postępach w nauce, jak i na zachowaniu na terenie szkoły. ( Spionek
H., 1985, str. 63 ) Wymaga więc odpowiedniego oddziaływania pedagogicznego, które ułatwi
mu adaptację w nowych dla niego warunkach.
Zdolność komunikacji. Wzbogacanie języka i doskonalenie prawidłowej wymowy.
Bardzo dobrze techniki dramowe przedstawiły w swym artykule Grażyna
A
ebecka i Lilianna Mańka. Według nich  najczęściej stosowane są:
Rozmowa  która jest najprostszą formą bycia w roli. Uczy rozmowy o doznaniach,
słownego uzewnętrzniania uczuć, buduje zaufanie.
Wywiad - polega na rozmowie z jedną lub dwiema wytypowanymi osobami. Kształci
umiejętność zadawania pytań. Fikcyjna sytuacja rozwija fantazję i myślenie...
 3
Improwizacje   wchodzenie w rolę na podstawie opowiadania lub utworu
literackiego ( scenka, przedstawienie). Jest to praca w grupach bez nastawienia na
efekty artystyczne.
Inscenizacja  opiera się na wyraz
nym podziale widzów i aktorów. Aktorzy uczą się
tekstów na pamięć i grają pod kierunkiem reżysera według ustalonego scenariusza...
Ćwiczenia głosowe  polegają na naśladowaniu głosów zwierząt i odgłosów
wydawanych przez przedmioty. Doskonalą rytm oddechowy i wyrazistą mowę...
( A
ebecka G., Mańka L.,Życie Szkoły 8/2000, str.493)
Techniki te rozwijają umiejętności językowe i językoznawcze, a więc  sprawności związane z
procesem odbioru informacji językowych, czyli z rozumieniem wypowiedzi ustnych lub
pisemnych i sprawności związane z procesem generowania ( wytwarzania) informacji w
danym języku.... Przedmiotem każdej wypowiedzi jest myśl, którą trzeba ująć w odpowiednie
słowa ( planowanie semantyczne), w odpowiednią formę gramatyczną i artykulacyjną.
( Hemmerling W., 1990, str. 18 )
Halina Spionek szczegółowo opisuje różne rodzaje zaburzeń mowy. Do
najczęściej występujących zalicza:
" bełkotanie ( reranie, seplenienie i szeplenienie, kappacyzm )
" opóz
nienie rozwoju mowy np. dziecko wypowiada zdania poprawne gramatycznie, ale
z ubogim słownictwem i odwrotnie, bogate słownictwo wypowiadane agramatycznie
" jąkanie
Zaburzenia te mogą mieć związek z nieprawidłowym rozwojem aparatu mowy dziecka,
uszkodzeniem mózgu, zaniedbaniami pedagogicznymi, wstrząsem emocjonalnym. ( Spionek
M., 1985)  Uczniowie pochodzący ze środowisk niewykształconych, nie uczestniczących w
kulturze, zaniedbujących wychowanie umysłowe potomstwa, żyjących w biedzie i poniżeniu,
wykonujących nieskomplikowane prace fizyczne itp. posługują się odmianą językową nie
wystarczającą do tego, by w pełni zrozumieć, przyswoić sobie, a następnie wyrazić werbalne
treści nauczania przedmiotów opartych na słowie.... Bariera językowa powoduje, że nie mogą
się rozwijać w równie szybkim tempie, jak inni uczniowie. ( Nagajowa M., 1995, str. 252-
253)
Do specyficznych trudności językowych np. dziecka nadpobudliwego należą:
- trudności w budowaniu spójnych wypowiedzi,
- częste odbieganie od tematu,
- trudności w posługiwaniu się przyimkami określającymi położenie w przestrzeni ( na,
w, obok ) oraz trudności ze słowami określającymi następstwo czasowe zdarzeń (
przed, po )
- nieprzestrzeganie zasad prowadzenia rozmowy,
- zbyt szybkie i zbyt głośne mówienie,
( Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M., 1999, str. 117-118)
 Gotowość do komunikowania się z otoczeniem społecznym jest niemowlęciu
ludzkiemu dana od urodzenia, a jej doskonalenie polega na:
- uczeniu się adresowania komunikatów,
- uczeniu się znaczenia komunikatów odbieranych od otoczenia,
- bogacenie treści komunikatów,
- różnicowanie form komunikowania się.
Zgodnie z poglądami psychoanalitycznymi podstawową rolę w rozwoju gotowości
komunikacyjnej u dziecka odgrywa jego relacja z matką; stanowi ona matrycę do tworzenia
się form komunikacji z innymi ludz
mi. ( Kościelska M., 2000, str. 121)
Dzięki zabawowej formie technik dramatycznych można w dużym stopniu
zachęcić do pracy nad zredukowaniem problemów komunikacyjnych dzieci (oczywiście nie
zawsze ). Według Barbary Mineyko improwizacje wpływają na:
 4
- poprawę posługiwania się językiem ojczystym,
- rozumienie czytanego tekstu i wzbudzanie zainteresowań literackich,
- wzbogacenie słownictwa i trafność jego doboru,
- dostrzeganie wieloznaczności tak samo brzmiących wyrazów,
- pozbycie się lub częściową likwidację drobnych wad wymowy,
- poprawę dykcji, sposób wypowiadania się, intonację.
( Mineyko B., 1986)
Bronisław Rocławski uważa, że eliminowanie cech gwarowych z języka
dzieci, poprzez określone ćwiczenia musi zachodzić tylko przy pełnym zaangażowania ich
udziale. Zainteresowanie dzieci recytacją, poprawnym mówieniem trzeba należycie
wykorzystywać. Wybrane do recytacji ( improwizacji czy inscenizacji)  utwory muszą
zawierać jak najwięcej słów dobrze znanych dzieciom. Znaczenie nowych słów należy
objaśniać przed przeczytaniem utworu. Zdania nie mogą być rozwlekłe, składniowo
skomplikowane ( wielokrotnie złożone podrzędnie), gdyż utrudnia to właściwy odbiór treści
utworu. Dobrze jest w czasie ćwiczeń nagrywać teksty recytowane przez dzieci na taśmy
magnetofonowe....Świadomą pracę nad poprawianiem stanu wymowy...można prowadzić już
w przedszkolu. ( Rocławski B., 1986, str. 132)
Realizacja zadań. Radzenie sobie z wymaganiami.
Realizacja zadań stawianych dziecku w czasie jego rozwoju, nierzadko
napotyka na wiele trudności. Wywołują one zniechęcenie lub rezygnację z aktywnej
działalności dziecka. Aby miało ono odpowiednią motywację do pokonywania trudności i
stawianych mu wymagań, potrzeba skutecznych metod wpływających na jego aktywność
społeczną. Wykonywanie zleconych prac i radzenie sobie z wymaganiami są niezbędne w
przygotowywaniu się do przyszłej pracy zawodowej.
Według Janusza Reykowskiego konkretne formy reakcji są określone przez
wychowanie.  To, jak człowiek dorosły zachowa się wtedy, gdy się zaniepokoi czy
przestraszy, rozgniewa czy zainteresuje się czymś, zależy od tego, jakie specyficzne formy
reagowania zostały u niego wykształcone w toku kontaktów z otoczeniem społecznym.
Reakcje emocjonalne występują w czterech głównych formach:
- w formie określonych wzorów ekspresyjnych ( mimika, pantomimika, wokalizacja ),
- w formie określonych zachowań wyładowujących emocje,
- w formie określonych zmian w stanie świadomości,
- w formie gotowości do określonych stosunków z otoczeniem... ( red. Tomaszewski
T.,1982, str. 600 )
Stosunek dziecka do wymagań czy zadań mu stawianych wiąże się ściśle z
emocjami, jakie dominują w środowisku, które te wymagania stawia.
Stosowanie technik dramowych, które wchodzą w skład metody dobrego
startu, aktywnych metod warsztatowych i innych sprawia, że  uczniowie poznają swoje
mocne strony, nabierają pewności siebie..., uczą się reakcji na stres, podejmowania decyzji,
twórczości i afirmacji życia..., np.
Umiejętności interpersonalne. Dzieci zapoznają się z rolami i zależnościami w
rodzinie oraz różnicami pomiędzy rodzinami. Uświadamiają sobie, że uczucia
przeżywane przez innych ludzi mają wpływ na ich zachowanie. Nabywają też wiedzy
dotyczącej działania grup rówieśniczych oraz roli, jaką odgrywa w nich jednostka...
Umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami....Poznają rolę presji rówieśniczej i
główne sposoby jej wywierania. Uczą się rozpoznawać grupy rówieśnicze godne
zaufania, identyfikują z
ródła i skutki stresu.
 5
Odpowiedzialne podejmowanie decyzji. Dzieci poznają związki, jakie zachodzą
między wartościami i celami a decyzjami. ( Za Z.G. Gaś, Jarosz I., Życie Szkoły
9/2000, str. 550-551)
Wpływ gier i zabaw na przezwyciężanie postaw obronnych wobec
problemów opisuje Józef Galant. Uważa on, że łatwiej podejmuje się decyzje i realizuje
wyzwania w czasie zabawy. Nierzadko samo uczestnictwo w zabawie wywołuje aktywność
dziecka, w celu rozwiązania problemu.  Elementy zabawowe powinny być tak dobierane i
stosowane, aby pobudzały uczniów do większej samodzielności myślowej i aktywnego
działania. ( Galant J., 1987, str. 236)
Dzięki dramie, która wykorzystuje naturalną skłonność dzieci do zabawy, można osiągnąć
wiele pożądanych efektów ułatwiających realizację zadań czy wymagań im stawianych.
Przyczynia się ona do:
" rozładowania tłumionych napięć emocjonalnych,
" ujścia dla potrzeb i pragnień ( to właśnie w zabawie dziecko może zaspokoić
pragnienie na przykład bycia przywódcą, gdy w życiu realnym nie potrafi tego
osiągnąć ),
" stymulowania twórczości ( tworzenie czegoś nowego i innego daje satysfakcję i
zadowolenie ),
" rozwijania wglądu w siebie,
" uczenia się życia w społeczności ( dziecko uczy się nawiązywać kontakty społeczne,
rozwiązywać problemy, jakie w czasie tych kontaktów pojawiają się ),
" uczenia się pełnienia roli właściwej dla płci,
" rozwoju pożądanych cech osobowości jak: współdziałanie, wspaniałomyślność,
prawdomówność. ( Hurlock E., 1985, 2 str. 11 )
Integracja. Współżycie z innymi ludz
mi.
Różnorodne trudności jakie dziecko napotyka na drodze swojego rozwoju,
mogą niekorzystnie wpływać na jego funkcjonowanie w środowisku. To nieprawidłowe
funkcjonowanie może przejawiać się rozmaicie np. jako zaburzenia zachowania. Przyczynami
zaburzeń w zachowaniu mogą być:
 1. Wadliwy obraz własnej osoby i niska samoocena.
2. Lękliwość społeczna wynikająca z silnej zależności od autorytetów.
3. Pierwotny brak umiejętności społecznych.
Przyczyny zaburzeń mogą tkwić przede wszystkim w otoczeniu zwłaszcza społecznym,
osobowości lub strukturze i funkcjach biologicznych.
( red. Waligóra B., 1985, str. 36-37)
Trudności sprawiają również dzieci, które są nieakceptowane i izolowane
przez grupę rówieśniczą np. klasę szkolną.  Uczniowie odrzuceni przez grupę przejawiają
postawy negatywne wobec innych w formie aktywnej agresywności lub biernej wrogości.
Wzbudzają poczucie niepokoju i niepewności.
( Czownicka E., Kwartalnik Ped. 1/1979 str. 96 )
Dzieci z zaburzeniami zachowania tracą wiarę w siebie i swoje możliwości.
Spada ich samoocena. Odrzucenie przez grupy rówieśnicze powoduje izolację dziecka i
sprawia, że szuka ono towarzystwa sobie podobnych.
Zaburzenia zachowania  to powtarzające się występujące przynajmniej w ciągu ostatnich
sześciu miesięcy zachowania antysocjalne, agresywne lub buntownicze. W łagodniejszej lub
wczesnej postaci są to wybuchy złości, ciągłe kłócenie się, nieprzestrzeganie reguł
społecznych, stałe obwinianie innych, złośliwe i mściwe zachowanie, częste używanie
przekleństw i wulgarnych słów.
 6
W pełnym obrazie są to kradzieże, kłamstwa, umyślne podpalenia, powtarzające się ucieczki,
niszczenie cudzej własności, okrucieństwo wobec zwierząt, użycie broni podczas bójek,
znęcanie się fizyczne nad innymi osobami, zastraszanie.
( Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M., 1999, str. 107)
Przeszkodą w prawidłowych kontaktach społecznych dziecka stanowić
może wspomniana wcześniej niska samoocena. Wpływ na samoocenę mają doświadczenia,
jakie dziecko zdobywa w czasie kontaktów z innymi ludz
mi.
W czasie tych relacji dziecko tworzy obraz samego siebie, na podstawie informacji, które do
niego docierają.  y
ródłem wiedzy o sobie stają się wyniki porównań siebie z innymi. Na tle
oceny innych łatwiej uchwycić własne cechy umysłu, wyglądu, sposobu zachowań.
Współżycie z grupą daje możliwości takich porównań, zdobywanie adekwatnej
samooceny....Proces przystosowywania się do określonego środowiska społecznego wymaga
umiejętności nawiązywania kontaktu z grupą i jej członkami. ( Ślenzak J., 1984, str. 30-31)
Według Alfreda i Francoise Braunerów agresja ( chodzi o dzieci
upośledzone umysłowo ) jest wynikiem niezadowolenia i zazdrości dziecka, które wypływają
z jego poczucia nieszczęścia. Jeśli na przejawy nieprawidłowego zachowania nie będzie
reakcji, to one się utrwalą i będą stanowić usprawiedliwienie wszelkich trudności, jakie
dziecko napotka w nauce. Efektywnym stymulowaniem rozwoju społecznego będzie
naśladowanie innych dzieci, poprzez wyselekcjonowane ćwiczenia, oparte szczególnie na
sytuacjach znanych dziecku i nabytej wiedzy. ( Brauner A i F., 1995 )
 Integrować aktywność dziecka, jego działania praktyczne,
zainteresowania, postawy w relacjach międzyosobowych można i trzeba poprzez rozmaitość
form ekspresji ( słowna, plastyczna, muzyczna, techniczna, praktyczna ), a nie przez
mechaniczne zestawianie treści o naturze radykalnie przeciwnej... .Integracja...- to inspiracja i
pomoc nauczyciela w budzeniu duszy dziecka do życia bogatego wewnętrznie, do
przeżywania i komunikowania się w różnych wspólnotach ludzkich ( rodzinie, środowisku
szkolnym, środowisku społecznym ). ( Sawicki M., Życie Szkoły 9/2000, str. 562)
Zastosowanie dramy w pracy z dzieckiem może wpłynąć na:
przeżycie sytuacji skłaniających dziecko do skupienia uwagi czy pohamowania
swoich spontanicznych reakcji,
możliwość przeżycia pozytywnych doświadczeń społecznych, co stwarza nadzieję na
powtarzanie ich w grupie rówieśników,
przeżycie sytuacji wzmacniających poczucie własnej wartości i poprawiających
samoocenę dziecka,
przeżycie i nauczenie się kontrolowanych sposobów odreagowania napięcia
emocjonalnego i fizycznego,
nauczenia się różnych sposobów kontroli własnego ciała i umysłu.
( Opolska T., Potempska E., 1998, str. 25)
Pedagogika zabawy opiera się na wielu znanych metodach, w tym także na
dramie.  Oddziaływanie pedagogiczne poprzez aktualne przeżywanie i doświadczanie jest
bardziej skuteczne i atrakcyjne dla uczniów. Zmieniają się tu... relacje między członkami
uczącymi się w grupie, w tym także między nauczycielem a uczniami. ( Sękowski T., Grupa i
zabawa 3/1995, str. 2)
Jedną z przyczyn trudności w życiu jest nieśmiałość, wynikająca z lęku przed
niepowodzeniem. Opiera się na przeświadczeniu, że jest się gorszym od innych. Do funkcji
dramy należy także przeciwdziałanie nieśmiałości i samorealizacja każdego człowieka.
 Wiara w siebie jednostki jest rozwijana przez pracę w atmosferze zakładającej brak krytyki,
pozbawionej lęku przed niepowodzeniem i porównywaniem danej osoby z innymi. ( Way B.
1997, str. 169) Poprzez techniki dramowe następuje uwrażliwienie się na istnienie innych
 7
ludzi, którzy  stają się bardziej samodzielni, łatwiej wypowiadają swoje myśli. Dostrzegają
też wartość różnic między uczestnikami grupy. ( Zaorska Z., Grupa i zabawa 1/1995, str.10)
Według G. i Cz. Czapów aktywne metody zespołowe stosuje się w celu:
- nauczenia dzieci aktywnego i twórczego życia,
- uświadomienia im, że są takie same jak inni ludzie,
- nauczenia dokonywania właściwego wyboru,
- wsparcia nieudanych kontaktów społecznych wynikających z zaburzeń
emocjonalnych,
- zrozumienia i uznania norm obowiązujących w instytucjach wychowawczych i w
społeczeństwie,
- pomocy w rozwiązywaniu osobistych problemów życiowych,
- wzmocnienia więzi osobistych łączących dzieci z kadrą pedagogiczną.
( Czapów G. i Cz., 1969, str.154-155)
To właśnie zabawa integruje dzieci i uczy je współdziałania w zespole.
Powoduje wzrost aktywności indywidualnej i zespołowej, dzięki interakcjom zachodzącym
między członkami grupy. Rozwija takie cechy charakteru jak:
wola, wytrwałość w osiąganiu celu, umiejętność pracy, współpracy i współdziałania w
zespole i dla zespołu. Kształci odpowiednie postawy i nastawienia wobec nauki, pracy i
otaczającej rzeczywistości, charakteryzuje się wrażliwością wobec cudzej krzywdy,
koleżeńskością, altruizmem, dyscypliną, realizacją zadań społecznie wartościowych.
(Hemmerling W., 1990, str. 12-13 )
Usprawnianie deficytów rozwojowych.
Według Zofii Sękowskiej fragmentaryczne deficyty i zaburzenia w rozwoju mogą
dotyczyć zakresów:
percepcji wzrokowej,
percepcji słuchowej,
percepcji motorycznej,
sfery emocjonalnej.
Dzieci z deficytami i zaburzeniami w rozwoju, percepcji zmysłowej, sprawności motorycznej
i sfery emocjonalnej również w szkole masowej mogą mieć trudności w nauce czytania,
pisania, rysunków i zajęć praktycznych.
( Sękowska Z., 19985, str. 16 )
Typowe szkolne objawy zaburzeń psychoruchowych Stanisław Górski
określa następująco:
zaburzenia funkcji wzrokowej powodują mylenie i zamianę liter o podobnym
kształcie, popełnianie błędów ortograficznych, brak odróżniania podobnych obrazów
itd.,
zaburzenia funkcji słuchowej sprawiają trudności w pisaniu ze słuchu, w nauce
tabliczki mnożenia, przyczyniają się do gorszej pamięci słuchowej,
zaburzenia funkcji ruchowej powodują to, że pojawia się niezręczność przy
wykonywaniu prostych czynności, brak umiejętności naśladowania czynności,
niestaranne, powolne pisanie i rysowanie itd.,
zaburzenia orientacji czasowo-przestrzennej sprawiają trudności w rozumieniu
sytuacji przedstawianych na obrazkach, w rozróżnianiu stron, orientacji w schemacie i
położeniu własnego ciała, w naśladowaniu ruchu innych a także mylenie,
przestawianie,  przeskakiwanie liter, sylab, wyrazów podczas czytania i cyfr przy
liczeniu itp.
Przeważnie zaburzenia te występują w postaci różnych kombinacji np. jako zaburzenia
wzrokowo-ruchowe, słuchowo-ruchowe czy wzrokowo-słuchowe.
 8
(Górski S., 1986, str. 118-119)
Problemy zdrowotne dziecka, jego schorzenia, zaburzenia motoryczne jak
np. obniżona sprawność ruchowa, niezręczność, słaba koordynacja większych lub drobnych
ruchów, współruchy, zaburzenia lateralizacji, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i
inne, obniżają ogólną aktywność dziecka, co wpływa na spadek jego zainteresowania nauką
szkolną. ( Ślęzak J., 1984)
 Tragedią jest gdy dziecko bywa pozbawiane przyjemności lub karane dlatego, że ma
trudności szkolne. W tej sytuacji szkoła i konieczność nauki stają się piekłem. Dziecko nie
powinno dodatkowo cierpieć z powodu trudności szkolnych. Potrzebuje ono pomocy ze
strony dorosłych (rodziców i nauczycieli).
Bez niej nie zdoła wykorzystać swoich potencjalnych możliwości.
( Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M., 1999, str. 123)
Wykorzystywanie technik dramowych przy stosowaniu aktywnych metod
warsztatowych, wpływa na wybrane funkcje psychomotoryczne dziecka. Oprócz wcześniej
wymienionych technik dramowych zaliczamy do nich jeszcze:
ćwiczenia pantomimiczne, które polegają na przedstawieniu ciałem, gestem i miną
określonego tematu czy problemu;
rzez
ba, która doskonali współdziałanie i koncentrację, polega na przyjęciu
określonej pozy i zastygnięciu w bezruchu w najbardziej dramatycznym momencie
granej scenki, a po ponowieniu akcji następuje kolejne zatrzymanie itd.;
film, to kontynuacja  stop-klatki , gdzie akcja przebiega w zwolnionym lub
przyspieszonym tempie;
i inne techniki. ( A
ebecka G., Mańka L., Życie Szkoły 8/2000, str. 493)
 Dziecko poprzez ruch zdobywa wiedzę o własnym ciele. Poznaje
działania w przestrzeni, dostosowuje własną aktywność do sytuacji. Obserwując dzieci
widzimy, jak uzewnętrzniają swoje uczucia w mimice, geście, ruchu. Dzięki uzewnętrznieniu
się dziecko poznaje swoje możliwości. Poznaje własne ciało jako środek do wyrażania woli,
uczuć, fantazji. ( Dudkiewicz K., Życie Szkoły 6/2000, str. 343)
Metoda dobrego startu, która także korzysta z technik dramowych, opiera
się na trzech podstawowych rodzajach ćwiczeń :
ćwiczenia ruchowe ( usprawniające analizator kinestetyczno-ruchowy),
ćwiczenia ruchowo-słuchowe ( angażują również analizator słowny ),
ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe ( kształtują oprócz wyżej wymienionych
również analizator wzrokowy ).
Ćwiczenia te rozwijają percepcję słuchową, wzrokową, motorykę, koordynację ruchowo-
słuchowo-wzrokową. Ponadto:
" rozwijają aktywność dziecka,
" działają stymulująco na rozwój wszystkich analizatorów,
" uczą zachowań społecznych,
" działają tonizująco na system nerwowy dziecka,
" dają dziecku radość i satysfakcję. ( Kosmowska B., 1999, str. 17-20)
 Ćwiczenia usprawniające ogólny rozwój ruchowy należy prowadzić ze wszystkimi
dziećmi.... Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej i orientacji przestrzennej, ćwiczenia
zwinnościowe i zręcznościowe usprawniają koordynację wzrokowo-ruchową, słuchowo-
ruchową; ćwiczą też wyobraz
nię i pamięć ruchową oraz koordynację ruchu ze wzrokiem i
słuchem jednocześnie.
( red. Likszo O., 1996, str. 63 )
Wanda Hemmerling dostrzega podobny wpływ zabaw na kształtowanie
funkcji psychomotorycznych dziecka.  W uczeniu się przy pomocy zabaw poznawczych
rozwijają się procesy percepcyjno-motoryczne, spostrzegawczość i wyobraz
nia, uwaga,
 9
pamięć i procesy umysłowe, takie jak: analiza i synteza, porównywanie, klasyfikowanie,
abstrahowanie, rozumowanie, uogólnianie. W zabawach ujawniają się wiadomości i twórcza
fantazja, istnieją możliwości zdobywania umiejętności i nawyków niezbędnych do uczenia się
w szkole, a w przyszłości także w pracy. ( Hemmerling W., 1990, str.12 )
Coraz więcej osób szkoli się na specjalnych kursach, aby posługiwać się
dramą w swoich działaniach pedagogicznych. Wykorzystywanie technik dramowych w
nauczaniu i wychowywaniu dzieci ma olbrzymi wpływ na ich rozwój psychofizyczny. Dzięki
dramie można :
doskonalić komunikację, wzbogacać język i poprawiać wymowę dzieci,
nauczyć je, jak radzić sobie z wymaganiami i realizacją zadań im stawianych,
integrować i nauczyć dzieci współdziałania z innymi ludz
mi,
doskonalić i usprawniać deficyty rozwojowe.
Jak to pięknie opisują A. i Z. Wiechowie:  Dziecko należy nauczyć spostrzegać, przeżywać,
odróżniać prawdę od fałszu, dobro od zła. Na konkretnych przykładach baśni, wiersza,
powieści pomożemy szukać prawdy moralnej, zrozumienia świata, kontaktu z pięknem i
potrzeby obcowania z nim.
( Wiechowie A., Z., 1986, str.115 )
Dużą rolę odgrywa tu osoba dorosła, jaką jest wychowawca. Musi on być
dobrze przygotowany, aby prawidłowo stosować dramę, która tylko wówczas spełni swe
zadanie w rozwoju dziecka.  Zainteresowanie zabawą, poziom twórczości i zachowania
społeczne dzieci zmieniają się w zależności od zachowania osoby dorosłej, a także
dostarczonego materiału zabawowego.
( Kościelska M., 2000, str. 120)
To właśnie od wychowawcy zależy czy i jak wychowanek będzie pracować. Aby
wprowadzać dziecko do zabawy w role, wychowawca musi wyróżniać się szczególnymi
umiejętnościami. Dobór ról powinien być starannie przemyślany, uwzględniający możliwości,
szczególnie nieśmiałego dziecka.
 Należy absolutnie unikać stawiania wygórowanych wymagań, ale z drugiej strony trzeba
uważać, by lękowemu dziecku nie pozwolić na przyjmowanie tylko pasywnych ról.
( Kloppel R., Vliex S., 1995, str. 53 )
Aby móc realizować założone cele poprzez dramę, trzeba przede
wszystkim zainteresować dzieci, bez względu na ich możliwości czy zdolności. Każdemu
uczniowi należy zapewnić :
taką samą szansę uczestnictwa,
ten sam czas pracy,
indywidualne tempo rozwoju,
konstruktywną, akceptującą atmosferę,
brak krytyki i oceniania,
brak innych kryteriów powodujących lęk przed niepowodzeniem lub określaniem
dziecka jako dobrego albo złego. ( Way B., 1997, str. 41-42 )
Drama jest atrakcyjną metodą pracy dla dzieci. Jej zabawowy charakter
sprawia, że chętnie podejmują wyzwania, pobudzając własną aktywność.  Ćwiczenia dramy,
umuzykalnienia i wzajemne interpersonalne kontakty pomagają w akceptacji samego siebie
takim, jakim się jest. ( Wiciński R., Jędruch A., Szkoła Specjalna 4/1994, str.242)