Gastroenterologia
Prof.UR dr hab.med. Danuta Celińska-Cedro
Gastroenterologia
nauka o chorobach przewodu
pokarmowego
" Gaster = \
ołądek
" Enterologia = nauka o chorobach jelit
Symptomatologia chorób
przewodu pokarmowego
Dyspepsja = Niestrawność
" Zgaga/ślinotok
" Uczucie pełności
" Szybko pojawiające się uczucie
sytości
" Bóle w nadbrzuszu
" Wzdęcia i gazy
" Czkawka
" Odbijania
Zaburzenia
połykania=dysfagia
" Nowotwór przełyku
" Kurcz wpustu
" A
agodne zwę\
enie przełyku
" Zapalenie przełyku
" Kurcz przełyku
" Nieprawidłowa perystaltyka (np. Twardzina)
" Uchyłek przełyku
" Błony, przegrody
" Uwięz
nięta przepuklina przełykowa
" Zwę\
enie spowodowane ciałem obcym
Ostry ból brzucha
" Ból o nagłym początku, trwający nie
dłu\
ej ni\
48 godzin
Ostry ból brzucha  przyczyny ze strony
układu pokarmowego
" Ostry wrzód trawienny
" Kolka \
ółciowa
" Ostre zapalenie narządu przewodu
pokarmowego
" Perforacja narządu jamy brzusznej
" Niedro\
ność jelita grubego
" Zaburzenia naczyniowe (zakrzepica
układu wrotnego, zawał jelit)
Ostry ból brzucha  przyczyny spoza
układu pokarmowego
" Zawał mięśnia sercowego
" Kolka nerkowa
" Zapalenie dolnego płata płuca
" Pęknięcie tętniaka aorty
" Przyczyny metaboliczne (kwasica
ketonowa w cukrzycy, choroba
Addisona, porfiria ostra przerywana
" Przyczyny ginekologiczne
Wywiad w diagnostyce ostrego
bólu brzucha
" Miejsce występowania bólu i jego
promieniowanie
" Wywiad dotyczący przebytych chorób
" Czynniki nasilające lub zmniejszające
ból
 Przewlekły ból brzucha
" Przewlekłe choroby przewodu
pokarmowego
" Zespół jelita dra\
liwego
" Zaparcia
" Nowotwory
" Choroby spoza przewodu
pokarmowego
Przewlekły ból brzucha
" Miejsce bólu i promieniowanie
" Charakter bólu: tępy, kolkowy
" Czynniki nasilające lub łagodzące ból
" Inne objawy: powiększenie obwodu
brzucha, utrata masy ciała, zmiana
rytmu wypró\
nień, krwawienie z
odbytu, upławy, zaburzenia w
oddawaniu moczu
Powiększenie obwodu
brzucha
" Otyłość
" Zaparcie
" Gazy
" Płyn
" Cią\
a
" Rozrost
Utrata masy ciała
" Procesy nowotworowe
" Choroby endokrynologiczne (cukrzyca,
nadczynność tarczycy, niewydolność
nadnerczy)
" Zespół złego wchłaniania (jelitowy,
trzustkowy)
" Zaka\
enia (gruz
lica, paso\
yty)
" Przyczyny psychiczne (anoreksja, bulimia)
" Przyczyny neurologiczne
Wywiad w diagnostyce utraty
masy ciała
" Obiektywna ocena utraty masy ciała (liczba
utraconych kilogramów i czas w jakim się to
stało)
" Apetyt: korelacja z utratą masy ciała; objawy
chorób psychicznych
" Objawy ze strony przewodu pokarmowego
(biegunki, wymioty)
" Inne: zaburzenia miesiączkowania, gorączka,
polidypsja, poliuria
" Przebyte choroby, operacje
Wymioty
" Gwałtowne opró\
nienie zawartości \
ołądka w
wyniku zło\
onego aktu odruchowego, który
polega na rozciągnięciu przełyku przy
otwartym wpuście i równoczesnym skurczu
\
ołądka, przepony oraz mięśni powłok
brzusznych
" z udziałem nerwu błędnego i chemo-
receptorów, znajdujących się w rdzeniu
przedłu\
onym mózgu
" bodz
ce z gardła, jelit, dróg \
ółciowych,
moczowych, opłucnej i serca
Objawy towarzyszące wymiotom
" Zmieniony poziom świadomości (zatrucie, choroby
CUN)
" Sztywność karku i światłowstręt (zapalenie opon)
" Wyniszczenie (choroba nowotworowa)
" Bladość lub pigmentacja powłok (niedokrwistość,
niewydolność nadnerczy lub nerek)
" Odwodnienie (przewlekłość, wymioty cykliczne)
" Gorączka, przyspieszenie tętna (posocznica)
" Badanie brzucha (niedro\
ność, guz)
Przyczyny wymiotów
" Zatrucia pokarmowe, błędy dietetyczne
" Choroby \
ołądka
" Niedro\
ność przewodu pokarmowego
" Choroby wątroby, trzustki
" Upewnić się czy ból brzucha
poprzedzał wymioty (prawdopodobnie
przyczyną jest choroba p.pok.), czy te\

wystąpił po nich (raczej inna
przyczyna)
Przyczyny wymiotów spoza
przewodu pokarmowego
" Wzmo\
one ciśnienie śródczaszkowe
" Zaburzenia metaboliczne
" Zatrucia lekami
" Cią\
a
" Czynniki psychogenne
Wywiad i diagnostyka ró\
nicowa
w wymiotach
" Początek i czas trwania
" Leki (opiaty, cytostatyczne, antybiotyki)
" Alkohol
" Kontakt z innymi osobami o podobnych
objawach (zatrucie)
" Przebyte choroby
" Objawy towarzyszące
Objawy krwawienia z górnego
odcinka przewodu
pokarmowego
" Wymioty krwiste  haemetemesis
" Smoliste stolce  melaena
" Wydalanie świe\
ej krwi i skrzepów
przez odbyt - haematochezia
Krwiste wymioty i smoliste
stolce
" Krwawienie z górnego odcinka
przewodu pokarmowego
" Krwawienie spoza przewodu
pokarmowego:
połknięta krew (brodawka piersi,
krwawienie z nosa)
krwioplucie
Przyczyny krwawienia z górnego
odcinka przewodu pokarmowego
" Refluksowe zapalenie przełyku
" Rozdarcie przełyku (z. Mallory-Weissa)
" śylaki przełyku
" Wrzód trawienny lub krwotoczne
zapalenie \
ołądka
" Nowotwór \
ołądka
" Wrzód dwunastnicy
" Teleangiektazje
Objętość utraconej krwi
" Intensywne: \
ylaki przełyku,
krwawienie tętnicze z wrzodu
" Mniejsze: pozostałe przyczyny
(wymioty krwiste lub fusowate)
Wywiad w krwawieniu z
przewodu pokarmowego
" Leki
" Objawy towarzyszące:
poprzedzające wymioty lub intensywne
odruchy wymiotne
bóle w nadbrzuszu
zgaga
\
ółtaczka, wodobrzusze
powiększenie wątroby i śledziony
zmiany naczyniowe na skórze
Lokalizacja z
ródła krwawienia
" Górny odcinek przewodu
pokarmowego
" Dolny odcinek
" Nieokreślone
" Utajone
Zapalenie przełyku
Zespół Mallory-Weiss a
śylaki przełyku
Krwawienie z przewodu
pokarmowego
przyczyny jatrogenne
immunosupresja
doxycykline
ibuprofen
Wrzód opuszki dwunastnicy
Krwawienie z jelita cienkiego
celiakia oporna na leczenie
zmiany naczyniowe
postać nad\
erkowa
Wykorzystanie kapsułki
endoskopowej
Chłoniak \
ołądka
Choroba Crohna - \
ołądek
Biegunka
" Oddawanie płynnych stolców powy\
ej
300 g/db
" Ponad 3 stolce/dobę
" Przewlekła  powy\
ej 3 tygodni
Rodzaje biegunek
" Czynnościowa  biegunkowa postać
zespołu jelita nadwra\
liwego
" Patologiczna
Rodzaje biegunek
" Osmotyczna  zaburzenie równowagi między
dostarczonymi do przewodu pokarmowego
węglowodanami a mo\
liwością ich trawienia i
wchłaniania
" Nierozło\
one dwucukry ulegają fermentacji w
obrębie jelita grubego pod wpływem bakterii
jelitowych z wytworzeniem substancji
osmotycznie czynnych
" ustępuje w czasie głodzenia
Rodzaje biegunek
" Sekrecyjna  zwiększone wydzielanie do
światła jelita wody i elektrolitów (sód), du\
a
objętość wodnistego stolca,
" Proces aktywny (defekty wrodzone, toksyny
bakteryjne, hormony jelitowe, biegunka
autoimmunologiczna)
" utrzymuje się mimo głodzenia
" Mieszana
" Motoryczna - np. postać biegunkowa
zespołu jelita nadwra\
liwego
Wywiad dotyczący biegunek - 1
" Początek:
- Ostra = infekcyjna - spo\
ycie
podejrzanego posiłku, podró\
e
zagraniczne, kontakt z innymi chorymi
- Przewlekła  zmiana rytmu
wypró\
nień czy choroba?
Wywiad dotyczący biegunek - 2
" Obecność domieszek patologicznych (krew,
śluz, niestrawione resztki pokarmowe,
tłuszcz)
" Ogólny stan chorego, stan od\
ywienia
" Bóle w jamie brzusznej
" Bóle stawowe, owrzodzenia w jamie ustnej
" Dieta
" Leki
" Przebyte choroby i operacje
Krwawienie z odbytu - 1
" Kolor:
- \
ywoczerwony: odbyt, odbytnica
- ciemniejszy: wy\
sze odcinki
- smolisty: górny odcinek p.pok.
" Ilość
- na papierze
- na powierzchni stolca
- wymieszana w stolcu
Krwawienie z odbytu - 2
" Biegunka czy zaparcie
" Stan ogólny chorego (niedokrwistość)
" Związek z defekacją
" Bóle brzucha
" Ogólny stan chorego
Wrzodziejące zapalenie jelita
grubego
Alergia i Choroba Crohna
Wrzód samotny odbytnicy
Polip
śółtaczka
" śółte zabarwienie skóry i białkówek
oczu, uwarunkowane podwy\
szonym
stę\
eniem bilirubiny w osoczu
(zazwyczaj widoczne gdy przekracza
2x normę)
Przyczyny \
ółtaczek
" Niedokrwistości hemolityczne
" Wrodzone hiperbilirubinemie spowodowane
defektami enzymatycznymi (np. choroba
Gilberta)
" Niedro\
ność dróg \
ółciowych (wrodzona,
kamica, zapalenie, rak trzustki)
" Cholestaza wewnątrzwątrobowa (leki,
alkohol, zapalenia, choroby metaboliczne,
guzy, inne przewlekłe choroby wątroby)
Wywiad
" Wiek wystąpienia
" Czynniki ryzyka (wywiad rodzinny,
ryzykowne zachowania, przebyte choroby,
alkohol, warunki pracy)
" Objawy towarzyszące
" Początek objawów:
- nagły (wirusowa, polekowa, kamica)
- powolny (inne zapalenia, nowotwory,
choroby przewlekłe)