V-7. Przykłady polifoniczności konstrukcji świata przedsta-wionego w wybranych
utworach. Jaką funkcję ona pełni w danym utworze?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Bolesław Prus "Lalka":

Dwóch głównych narratorów. Ogólnie głównym bohaterem i sprawozdawcą jest
Wokulski. W powieści jednak pojawia się samodzielna część, która w zasadzie
mogłaby być oddzielnym utworem. Jest to "Pamiętnik starego subiekta". Jego
autorem jest stary przyjaciel Stanisława Wokulskiego Rzecki.
Polifoniczność w tym utworze polega na przedstawieniu tych samych sytuacji
z punktu widzenia dwóch różnych osób. Dzięki temu dla odbiorcy obraz staje się
bardziej obiektywny. Poza tym nasi bohaterowie rozstają się i dzięki temu
możemy mieć sprawozdania z miejsc pobytu ich obu. Rzecki i Wokulski opisują się
wzajemnie co pozwala mieć pogląd na postać nie tylko z jej własnego
zachowania.

Stefan Żeromski "Ludzie bezdomni":

W tej powieści autor umieszcza dwie postaci, które relacjonują przebieg
zdarzeń. Dokonał tego w celach takich jak i Prus. Głównym bohaterem jest tutaj
doktor Tomasz Judym, który wyraża swe opinie, wypowiada się, snuje
przemyślenia. Drugim sprawozdawcą jest narrator, który z kolei opisuje dzieje
Judyma. Istnieje też "Pamiętnik" pisany przez Joasię, który pozwala spojrzeć na
bohatera z innej strony niż on sam siebie nam ukazuje. Joanna kocha Tomasza i
będzie na niego patrzeć przez pryzmat tego uczucia, a sam Judym zaangażowany w
walkę społeczną widzi się raczej jako bojownika niż człowieka, który kiedyś
będzie pędził spokojne życie.

Zofia Nałkowska "Granica":

W tej powieści autorka przedstawia dwa różne środowiska, które są przedzielone
granicą, ale muszą istnieć na zasadzie symbiozy, a raczej drapieżnictwa.
Światek miejski reprezentuje Zenon. Jest to postać najczęściej pojawiająca się
w powieści. To właśnie jego dramat jest głównym tematem utworu. Drugim
narratorem jest pochodząca ze środowiska wiejskiej biedoty Justyna. Musiała się
przenieść do miasta w celach zarobkowych. Losy tych postaci splatają się ze
sobą. Dzięki temu otrzymujemy pogląd na bieg wydarzeń niejako z dwóch źródeł.
Ponadto dzięki osobistym przemyśleniom bohaterów możemy wejść w sferę
psychologiczną utworu. Mamy także opisy różnych środowisk zarówno z zewnątrz
jak i wewnątrz. Justyna inaczej widzi środowisko proletariackie niż Zenon i
jednocześnie inaczej niż on postrzega bogate mieszczaństwo. Zenon gardzi
biedakami, a Justyna jest wdzięczna tym zamożniejszym za to, że może pracować
lub mieszkać pod dachem.





Poezja XX-lecia międzywojennego

Szukając przykładów polifoniczności w literaturze nie można ominąć poezji.
Całą epokę dwudziestolecia międzywojennego cechuje niezwykły dynamizm
i wielokierunkowość tendencji i poglądów. Szczególnie widoczne jest to w
utwo-rach poetyckich. Powstające wówczas liczne ugrupowania poetyckie różniły
się znacznie programami poetyckimi oraz stosowały różne formy ekspresji. Każda
z grup była inaczej ukierunkowana.
W poetyckich grupach dwudziestolecia środkami ekspresji literackiej była:
cywilizacja, siła wyobraźni, stany mistyczne, przyroda a także zabawa słowem
i formą.
Ta wielowątkowość i wielopłaszczyznowość poezji uznana została za symbol
twórczości współczesnej.