ARCH. MED. S
D. KRYM., 2009, LIX, 172-176 PRACE ORYGINALNE
Michał Szeremeta, Anna Niemcunowicz-Janica, Adam Sackiewicz,
Iwona Ptaszyńska-Sarosiek
Analiza ofiar wypadków komunikacyjnych w świetle materiału
sekcyjnego Zakładu Medycyny Sądowej w białymstoku
w latach 2007-2008
Analysis of traffic accident fatalities in autopsy material collected
in the years 2007-2008 at the Department of Forensic Medicine,
Medical University of Białystok
Z Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w białymstoku
Kierownik: prof. dr hab. J. Janica
Celem pracy była analiza statystyczna ofiar wypadków przypadków mężczyz
ni znajdowali się pod wpływem
komunikacyjnych w świetle materiału sekcyjnego alkoholu, a jego średnia zawartość we krwi wyniosła
Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycz- 2,10 . Natomiast kobiety były pod wpływem alkoholu
nego w białymstoku w latach 2007-2008. Analizę w 12% przypadków, ze średnią zawartością alkoholu
przeprowadzono w grupie 209 ofiar wypadków we krwi wynoszącą 1,60 .
komunikacyjnych w oparciu o dane zawarte w 876
protokołach sekcyjnych. Opracowane statystycznie The objective of the paper was an analysis of traffic
dane przedstawiono w formie opisowej oraz tabeli. accident fatalities in autopsy material collected at the
W latach 2007-2008 liczba ofiar wypadków komuni- Department of Forensic Medicine, Medical University
kacyjnych wyniosła 209, co stanowiło 24% ogólnej of białystok in the years 2007-2008. The analysis was
liczby wykonanych w tym czasie sekcji. Mężczyz
ni carried out in 209 traffic accident victims included in
stanowili 76%, natomiast kobiety 24% ogólnej liczby the total number of 876 autopsies. based on autopsy
ofiar wypadków drogowych. Największą śmiertelność reports, the main criteria included gender, site of
stwierdzono wśród kierowców, którzy stanowili 38% death (urban area, rural area, non-built-up), mode of
ogólnej liczby zgonów w następstwie wypadków ko- movement (driver, passenger, pedestrian, biker and
munikacyjnych. W dalszej kolejności najwyższy odse- cyclist), age, location of fatal injuries (head, thorax,
tek zgonów odnotowano wśród pieszych, pasażerów abdomen and pelvis, upper and lower limbs, multiorgan
oraz motocyklistów i rowerzystów, wśród których injuries) and blood alcohol level. The collected data
stwierdzono odpowiednio 29%, 26% i 7% ogólnej were analyzed statistically according to the above listed
liczby zgonów. Do wypadków komunikacyjnych criteria and presented as a text and graphs. In the years
ze skutkiem śmiertelnym najczęściej doszło poza 2007-2008, 209 individuals died in traffic accidents in
terenem zabudowanym, gdzie stwierdzono 48,5% Podlasie Region, with the mortality rate of 24%. Male
zdarzeń. Wśród wszystkich badanych grup przyczy- victims accounted for 76% of fatalities, while females
ną zgonów były przede wszystkim rozległe obraże- constituted 24%. Drivers predominated among traffic
nia wielonarządowe. średni wiek ofiar wypadków accident fatalities in Podlasie Region, with the mortality
komunikacyjnych wyniósł 41 lat, co spowodowane rate of 38%. In the years 2007-2008, the mortality rates
jest wzrostem zgonów wśród młodych osób. W 45% for pedestrians, passengers, motorbike drivers and
Nr 3 OFIARY WYPADKóW KOMUNIKACYJNYCH 173
bikers were 29%, 26% and 7%, respectively. Regardless
wał analizę statystyczną wypadkowości drogowej
of the time period, the fatalities were predominant in
w Niemczech [9]. W Polsce jedna z pierwszych
non-built-up areas, with the percentage amounting
ocen dotyczących wypadkowości drogowej
to 48.5%. The location of fatal injuries in respective
została przeprowadzona przez butryma w 1935
groups was similar, with a preponderance of multiorgan
roku [10]. Pomimo upływu długiego okresu od
injuries. The mean age of traffic accident fatalities was
chwili opublikowania tych pionierskich prac przy-
41 years, predominantly due to an increasing number
czyny wypadków wydają się być stosunkowo
of fatal cases among young individuals. In the years
niezmienne. Nieprzerwanie do najczęstszych
2007-2008, the percentage of traffic accident victims
zalicza się nadmierną prędkość, brawurową jaz-
being under the influence of alcohol was 45% in males
dę, słabe umiejętności kierowców połączone ze
and 12% in females. The mean blood alcohol level of
złą oceną sytuacji na drodze, nieprzestrzeganie
traffic accident victims was 2.10 in males and 1.60
zasad obowiązujących w ruchu drogowym, zły
in females.
stan techniczny pojazdów, brak odpowiedniej
infrastruktury drogowej czy też nietrzez
wość
Słowa kluczowe: ofiary śmiertelne wypadków
uczestników ruchu drogowego [11]. W ostatnich
drogowych, analiza
latach do przyczyn wypadków komunikacyjnych
Key words: traffic accident fatalities, analysis
zaliczamy zażywanie narkotyków przez uczest-
ników ruchu drogowego [12], kierowanie pojaz-
WPROWADZENIE
dami mechanicznymi pomimo występowania
bezwzględnych przeciwwskazań zdrowotnych
Obserwowany w ostatnich dziesięcioleciach
[13] czy też zmęczenie, stres oraz coraz częściej
rozkwit motoryzacji doprowadził do powstania
obserwowaną na drogach agresję [14].
jednego z największych problemów obecnych
czasów, wypadkowości drogowej [1]. Według
CEL PRACY
danych WHO od roku 1886, kiedy to zanoto-
wano pierwszy wypadek z ofiarą śmiertelną
W związku z bardzo wysoką śmiertelnością
w Londynie, do dnia dzisiejszego na drogach
w następstwie wypadków komunikacyjnych
śmierć poniosło 25 milionów ludzi. Obecnie na
na terenie województwa podlaskiego, obecna
świecie w następstwie wypadków komunikacyj- praca stanowi naturalną kontynuację badań
nych ginie rocznie 1,2 miliona ludzi, czyli ponad
i analiz prowadzonych w naszym Zakładzie
3000 osób dziennie, a 30-50 milionów odnosi
w latach 1955-2006 [15, 16] oraz ocenę ewen-
obrażenia [2]. Według danych szacunkowych,
tualnego wpływu całorocznego użycia świateł
liczba zgonów w 2020 roku może osiągnąć 2
mijania w samochodach na liczbę wypadków
miliony, a wypadki drogowe staną się trzecią
i śmiertelność.
przyczyną zgonów, tuż za chorobami układu
krążenia i chorobami na tle nerwowym [3, 4].
W Polsce w 2007 roku wydarzyło się 49 536
MATERIAł I METODY
wypadków drogowych, w których 5583 osoby
poniosły śmierć, a 63 224 osoby zostały ranne.
Obecną analizę przeprowadzono w grupie
W 2008 roku w 49 054 wypadkach drogowych zgi- 209 osób, które poniosły śmierć w wypadkach
nęło 5437 osób, zaś rannych zostało 62 097 osób.
komunikacyjnych w województwie podlaskim
Natomiast w najbardziej tragicznym, w ostatnich
w latach 2007-2008 i zostały poddane sądowo-
latach, roku 1997 odnotowano 66 586 wypadków,
lekarskiej sekcji zwłok w Zakładzie Medycyny Są-
z 7311 ofiarami śmiertelnymi oraz 83 162 osobami
dowej Uniwersytetu Medycznego w białymstoku.
rannymi. W przeliczeniu na 100 000 mieszkańców
Jako kryteria podziału przyjęto płeć ofiary, miej-
na polskich drogach ginie rocznie 15 osób, co sta- sce zgonu (miasto, wieś, teren niezabudowany),
nowi blisko trzykrotnie wyższe narażenie na utratę
sposób poruszania się ofiary w ruchu (kierowca,
życia, w stosunku do krajów wysoko rozwiniętych
pasażer, pieszy, motocyklista i rowerzysta),
[5, 6].
lokalizację obrażeń śmiertelnych ofiar (głowa,
Przyczyny wypadków drogowych mają różno- klatka piersiowa, brzuch i miednica, kończyny
rodne i często złożone podłoże [7]. Problem ten
górne i dolne, urazy wielonarządowe), wiek oraz
był wielokrotnie analizowany od wczesnego okre- zawartość alkoholu we krwi denatów.
su rozwoju motoryzacji. Już w 1903 roku Dittrich
Zebrane dane opracowano statystycznie pod
przedstawił pierwszą pracę dotyczącą wypadków
kątem przyjętych kryteriów podziału i przedsta-
drogowych [8]. Pięć lat póz
niej Zimmer opraco- wiono w formie opisowej oraz tabeli.
174 Michał Szeremeta Nr 3
WYNIKI kolejności na wsi  58 (28%) oraz w mieście  50
(23,5%). średni wiek ofiar wypadków komunika-
W latach 2007-2008 wykonano 876 sądowo-le- cyjnych w analizowanym okresie wyniósł 41 lat.
karskich sekcji zwłok, z czego 209 (24%) stanowiły Wśród wszystkich badanych grup do zgonów
zgony w następstwie wypadków komunikacyj- doszło przede wszystkim w następstwie rozle-
nych. Większy odsetek ofiar stanowili mężczyz
ni głych obrażeń wielonarządowych, które wystąpiły
 159 (76%), w porównaniu do liczby kobiet  50 w przypadku 43 (54%) kierowców, 36 (59%) pie-
(24%). Najwięcej ofiar śmiertelnych odnotowano szych, 35 (65%) pasażerów oraz 12 (86%) mo-
wśród kierowców  80 (38%), następnie wśród tocyklistów i rowerzystów. Mężczyz
ni znajdowali
pieszych  61 (29%), pasażerów  54 (26%) oraz się pod wpływem alkoholu w 72 (45%), a kobiety
motocyklistów i rowerzystów  14 (7%). Najczęś- w 6 (12%) przypadkach. średni poziom alkoholu
ciej do wypadków śmiertelnych doszło poza we krwi w grupie mężczyzn wyniósł 2,10 , nato-
terenem zabudowanym  101 (48,5%), w dalszej miast w grupie kobiet 1,60 .
Tabela I. Analiza ofiar wypadków komunikacyjnych.
Table I. Analysis of traffic accident fatalities.
KRYTERIA PODZIAłU / CRITERIA 2007-2008
Ogólna liczba sekcji zwłok / Number of autopsies 876
Liczba ofiar wypadków drogowych / Number of traffic accident fatalities 209 (24 %)
Liczba ofiar płci męskiej / Number of victim men s sex 159 (76 %)
Liczba ofiar płci żeńskiej / Number of victim feminine sex 50 (24 %)
Miasto / Urban area 50 (23,5 %)
Miejsce zgonu / Site of death Wieś / Rural area 58 (28 %)
Teren niezabudowany / Non built  up 101 (48,5%)
Kierowca / Driver 80 (38 %)
Pasażer / Passenger 54 (26 %)
Sposób poruszania się ofiary w ruchu /
Mode of movement
Pieszy / Pedestrian 61 (29 %)
Motocyklista i rowerzysta / Cyclist and biker 14 (7 %)
Wiek średni ofiar / Age 41
Pieszy: urazy wielonarządowe / Pedestrian:
36 (59 %)
multiorgan injuries
Kierowca: urazy wielonarządowe / Driver: multiorgan
43 (54 %)
Ilościowa ocena najczęściej występują-
injuries
cych okolic obrażeń śmiertelnych /
Pasażer: urazy wielonarządowe / Passenger:
Localisation of fatal injuries
35 (65 %)
multiorgan injuries
Motocyklista i rowerzysta: urazy wielonarządowe /
12 (86 %)
Cyclist and biker: multiorgan injuries
Odsetek mężczyzn będących pod wpływem alkoholu / Percentage of man being influenced
72 (45 %)
by alcohol
Odsetek kobiet będących pod wpływem alkoholu / Percentage of women being influenced
6 (12 %)
by alcohol
średnia zawartość alkoholu we krwi w przypadku mężczyzn / Mean blood alcohol level of
2,1 0
victim men s sex
średnia zawartość alkoholu we krwi w przypadku kobiet / Mean blood alcohol level of victim
1,6 0
feminine sex
Nr 3 OFIARY WYPADKóW KOMUNIKACYJNYCH 175
DYSKUSJA Nadal bardzo niekorzystnie przedstawiają się
wyniki dotyczące wieku oraz zawartości alkoho-
Od lat problematyka wypadkowości dro- lu we krwi ofiar śmiertelnych. średni wiek jest
gowej jest celem badań na świecie [17, 18] najniższy z dotychczas odnotowanych badań
oraz Zakładów Medycyny Sądowej na terenie i wyniósł 41 lat, co wynika ze wzrostu śmiertel-
całego kraju [19, 20, 21, 22]. W województwie ności młodych uczestników ruchu drogowego.
podlaskim aspekty wypadków drogowych ze Podobnie wysoka śmiertelność w młodym wieku
skutkiem śmiertelnym były badane przez Janicę była obserwowana w badaniach prowadzonych
i wsp. oraz w ostatnim czasie przez Szeremetę w Hangzhou w Chinach przez Xiao-gang Zhao
i wsp. [15, 16]. i wsp. [30]. Natomiast średni odsetek mężczyzn
Obecna analiza, będąca kontynuacją prze- będących pod wpływem alkoholu zbliżył się do
prowadzonych wcześniej badań, uwidoczniła poziomu z lat 1970-1986 i był niższy niż w latach
istotny wzrost odsetka (24%) ofiar śmiertel- 1987-2006 (45% vs. 43% i 54%). Obserwowano
nych wypadków komunikacyjnych w stosunku wzrost wartości średniej zawartości alkoholu
do badań z lat 1970-1986 i 1987-2006, gdzie we krwi do 2,10 . Wśród kobiet stwierdzono
stwierdzono odpowiednio 13% i 17% zgonów dwukrotnie niższą śmiertelność ofiar będących
w stosunku do wszystkich wykonanych sekcji pod wpływem alkoholu względem lat poprzed-
zwłok. Tak dużą liczbę ofiar śmiertelnych można nich (12% vs. 22% i 24%), przy czym średni
tłumaczyć znacznym wzrostem natężenia ruchu poziom alkoholu wyniósł aż 1,6 0 . Tak wysoki
oraz bardzo wysokim odsetkiem uczestników wynik można tłumaczyć stosunkowo małą liczbą
wypadków będących pod działaniem alkoholu. ofiar będących pod działaniem alkoholu wśród
Spożycie alkoholu przez uczestników ruchu kobiet.
drogowego stanowi jeden z najpoważniejszych
czynników ryzyka wypadków ze skutkiem śmier-
telnym i był szeroko opisywany we wcześniej PIśMIENNICTWO
prowadzonych badaniach, w poszczególnych
województwach, na terenie kraju [23, 24, 25, 1. Teresiński G.: Historia badań w dziedzinie
26, 27]. W świetle przytoczonych powyżej liczb wypadkowości drogowej, Arch. Med. Sąd. Krym.
wydaje się, że całodzienne używanie świateł mi- 2001, LI, 249-257.
jania nie przyniosło spodziewanego efektu i nie 2. Peden M., McGee K., Krug E., Injury: a le-
zmniejszyło w sposób istotny liczby wypadków ading cause of global burden of disease, 2000,
drogowych, w tym zdarzeń ze skutkiem śmier- WHO, Geneva.
telnym. W ostatnich dwóch latach na podlaskich 3. www.who.int/en
drogach najczęściej ginęli kierowcy (38%), co 4. www.un.org
w porównaniu do lat poprzednich stanowi znacz- 5. www.nadrogach.pap.pl
ny wzrost (33% i 34%), kiedy to obserwowano 6. www.edroga.pl
największy odsetek zgonów wśród pieszych 7. Di Maio V. J., Di Maio D.: Medycyna Są-
(29% vs. 47% i 42%). W ocenie autorów zmia- dowa, Wydanie I Polskie pod red. świątek b.
nę tę można tłumaczyć stopniowym wzrostem i Przybylskiego Z., Wyd. Urban & Partner, Wroc-
zamożności społeczeństwa i przesiadaniem się ław 2001, 257-274.
pieszych do relatywnie tanich i często słabej 8. Dittrich, Uber Verletzungen und Tod durch
jakości samochodów. Nie zmieniły się natomiast Uberfahrenwerden vom gerichtsarztlichen
okoliczności związane z wypadkami śmiertelny- Standpunkt, Arch. Kriminal. Anthrop. Krim. 1903,
mi. Zarówno w analizowanym okresie, jak i we 13, 1.
wcześniejszych latach do zdarzeń ze skutkiem 9. Zimmer, Uber Automobilverletzungen,
śmiertelnym dochodziło najczęściej poza tere- Dtsch. Z. Chir. 1908, 95, 157-169.
nem zabudowanym (48,5 % vs. 48,5% i 62,5%). 10. butrym A.: Wypadki samochodowe w Kra-
Podobne wyniki w okolicy Udine we Włoszech kowie w ciągu dziesięciolecia 1924 do 1934,
uzyskał Valent i wsp. [28]. We wszystkich bada- Czas. Sąd. Lek. 1935, 8, 147-189.
nych grupach do zgonów doszło przede wszyst- 11. brismar b., bergman b.: The Significance
kim w następstwie urazów wielonarządowych, of Alcohol for Violence and Accidents, Alcoho-
które jako przyczyna zgonu zastąpiły obserwo- lism: Clinical and Experimental Research 2006,
wane wcześniej w województwie podlaskim, jak 22, 7, 299-306.
i we wcześniejszych badaniach w kraju urazy 12. Kerr J. S., Hindmarch I.: The effects of
czaszkowo-mózgowe [29]. alcohol alone or in combination with other drugs
176 Michał Szeremeta Nr 3
on information processing, task performance materiału sekcyjnego ZMS AM w Lublinie, Arch.
and subjective responses, Human Psychophar- Med. Sąd. Krym., 1970, 20, 183.
macology: Clinical and Experimental 1998, 13, 23. Kłys M., Grzeszczuk S., Majchrzak T.:
1, 1-9. Wypadki komunikacyjne ze skutkiem śmiertel-
13. Gislason T., Tomasson K., Reynisdottir H., nym a alkohol na obszarze Małopolski w latach
bjornsson J. K., Kristbjarnarson H.: Medical risk 2000 2003 na podstawie materiału archiwalne-
factors amongst drivers in single-car accidents, go Zakładu Medycyny Sądowej CM UJ w Krako-
J. Inter. Med. 2003, 241, 3, 217-223. wie, Arch. Med. Sąd. Krym., 2006, LVI, 80-85.
14. Hennessy D. A., Wiesenthal D. L.: Traffic 24. Engelgardt P., śliwka K.: Metody wstępnej
congestion, driver stress, and driver aggression, oceny sprawności psychofizycznej kierowców,
Aggressive behavior 1999, 25, 6, 409-423. Arch. Med. Sąd. Krym., 2006, LVI, 31-38.
15. Janica J., Antoniuk Z., Dopierała T.: Wy- 25. Mądro R., Teresiński G.: Uwagi odnośnie
padki komunikacyjne w świetle materiału Zakła- do możliwości rekonstrukcji wypadku drogowe-
du Medycyny Sądowej w białymstoku w okresie go na podstawie ustaleń sekcyjnych i wykorzy-
15-lecia (1955-1969), Arch. Med. Sąd. Krym. stania tego sposobu postępowania dowodowe-
1971, 1, 179-180. go, Arch. Med. Sąd. Krym., 1995, XLV, 1.
16. Szeremeta M., Dopierała T., Janica J., 26. Grochowska Z., Jaegermann K.: Wypadki
Niemcunowicz-Janica A., Załuski J., Ptaszyńska- drogowe w materiale sekcyjnym Zakładu Medy-
Sarosiek I., Okłota M., Stępniewski W.: Analiza cyny Sądowej AM w Krakowie. III. Nietrzez
wość,
porównawcza ofiar wypadków komunikacyj- Arch. Med. Sąd. Krym. 1971, 21, 19-22.
nych w świetle materiału sekcyjnego Zakładu 27. Gubała W.: Toksykologia Alkoholu, biblio-
Medycyny Sądowej w białymstoku w latach teka Prawa Dowodowego 1997, 7-8.
1970-1986 oraz 1987-2006, Rocz. Pom. Akad. 28. Valent F., Schiava F., Savonitto C., Callo
Med. w Szczecinie 2007, 53, 2, 76-79. T., brusaferro S., barbone F.: Risk factor for fatal
17. bedard M., Guyatt G. H., Stones M. J., Hir- road traffic accidents in Udine, Italy, Accid. Anal.
des J. P.: The independent contribution of driver and Prev. 2002, 34, 71-84.
crash and vehicle characteristic driver fatalities, 29. Chróścielewski E., Marcinkowski T.:
Accid. Anal. and Prev. 2002, 34, 717-727. Zagadnienia związane z sądowo-lekarskimi
18. Yau K. K. W.: Risk factors affecting the oględzinami zwłok ofiar wypadków drogowych
severity of single vehicle traffic accidents in (ze szczególnym uwzględnieniem urazów móz-
Hong Kong, Accid. Anal. and Prev. 2004, 36, gowych), Wiad. Lek. 1970, 2, 27.
333-340. 30. Xiao-gang Zhao, Xiao-di He, Jun-song
19. baran E., Jaegermann K.: Wypadki dro- Wu, Guang-feng Zhao, Yue-feng Ma, Mao
gowe w materiale sekcyjnym Zakładu Medycyny Zhang, Jian-xin Gan, Shao-wen Xu, Guan-yu
Sądowej AM w Krakowie. Rozległość i rozmiesz- Jiang: Risk factors for urban road traffic injuries
czenie obrażeń ciała. Przyczyny śmierci, Arch. in Hangzhou, China, Arch. Orthop. Trauma Surg.
Med. Sąd. Krym. 1971, 27. 2009, 129, 507-513.
20. Jaegermann K., łapa M.: Wypadki drogo-
we w materiale sekcyjnym Zakładu Medycyny
Sądowej AM w Krakowie. I. Wiek i pleć, Arch.
Med. Sąd. Krym., 1971, 21, 8-11.
21. Marek Z., Konopka T.: Wypadkowość Adres do korespondencji:
drogowa w Krakowie w świetle obserwacji są- Michał Szeremeta
dowo-lekarskich, Arch. Med. Sąd. Krym., 1991, Zakład Medycyny Sądowej
41, 122-129. Uniwersytetu Medycznego w białymstoku
22. Mądro R., Staśkiewicz J.: Zgony w na- ul. Kilińskiego 1
stępstwie wypadków drogowych na podstawie 15-089 białystok