Mobbing
Poznaj swoje
prawa pracy
www.pip.gov.pl
w
Czym jest mobbing? Przydatne pojęcia
Pojęcie mobbingu dotyczy dwóch aspektów: psy-
chologicznego oraz prawnego. Na psychologiczną de-
MOBBING A KODEKS PRACY
finicję mobbingu składają się wszystkie zachowania
w pracy, nie zawsze dotyczące osoby zatrudnionej,
Według Kodeksu pracy mobbing oznacza
które naruszają dobra osobiste niezależnie od kierun-
działania lub zachowania dotyczące pra-
ku i rodzaju działań oraz osób w nie zaangażowanych.
cownika lub skierowane przeciwko pra-
cownikowi, polegające na uporczywym
i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu
Mobbing w tym rozumieniu to usyste-
pracownika, wywołujące u niego zaniżoną
matyzowana forma przemocy psychicz-
ocenę przydatności zawodowej, powodu-
nej lub/i fizycznej stosowana wobec
jące lub mające na celu poniżenie lub
osoby lub grupy osób przez współpra-
ośmieszenie pracownika, izolowanie go
cowników  kolegów, przełożonych lub
lub wyeliminowanie z zespołu współpra-
podwładnych.
cowników.
Mobbing jest specyficznym rodzajem przemocy,
Ofiarą tak rozumianego mobbingu może być tyl-
która zaburza relacje interpersonalne w miejscu pracy,
ko pracownik, czyli osoba zatrudniona na podstawie
jednoznacznie negatywnie wpływa na funkcjonowa-
umowy o pracę. Warto pamiętać, że mobberem, czyli
nie zatrudnionych i całej firmy. Ta definicja uwzględnia
osobą dopuszczającą się mobbingu, może być oso-
przede wszystkim skutki mobbingu dla pracownika
ba, która nie jest pracownikiem, np. zatrudniona
i nie zawsze odpowiada przesłankom prawnym.
na umowę o dzieło lub kontrakt menadżerski. Pamię-
taj, że pozew sądowy w myśl Kodeksu pracy kieruje
się zawsze przeciwko pracodawcy, niezależnie od te-
go, kto jest faktycznym sprawcą mobbingu, nawet je-
śli jest nim współpracownik.
Mobbing Mobbing
Czy to też mobbing? Rozpoznaj mobbing
Mobbingiem nie jest dyscyplinowanie perso- Jeżeli twierdzisz, że jesteś ofiarą mobbingu, to
nelu  kiedy działania pracodawcy lub przełożonego zanim wystąpisz na drogę sądową, zastanów się, czy
nie są wyłączne i wyjątkowe w stosunku do osoby lub spełniasz kryteria prawne pozwalające uznać Cię
grupy osób, tylko dotyczą zarządzania całą grupą pra- za faktyczną ofiarę tych praktyk:
cowniczą. Jeżeli polecenie wykonania zadania nie na-
Czy zachowania lub działania uważane za mob-
rusza Twojej godności, jest zgodne z kwalifikacjami
bing są uporczywe i długotrwałe? Ważna jest
i zakresem obowiązków, to z cech stosunku pracy
nie tyle Twoja subiektywna ocena, ile obiek-
wynika konieczność jego wykonania. Dlatego, jeżeli
tywny czas trwania i nasilenie zachowań. Na
uważasz, że padłeś ofiarą działań przypominających
pewno mobbing nie może wystąpić jednora-
mobbing, upewnij się, czy spełniasz kryteria definicji
zowo; możemy mówić o nim, jeśli nękanie i za-
mobbingu zawartej w Kodeksie pracy.
straszanie trwa przez co najmniej 6 miesięcy
od pierwszych sygnałów. Sąd bada każdy przy-
padek mobbingu oddzielnie. Warto jednak pa-
miętać, że w sprawach mobbingowych funk-
Może się zdarzyć, że będziesz ofiarą mob- cjonuje wzorzec tzw. ofiary rozsądnej. Oznacza
bingu w aspekcie psychologicznym, ale nie to, że są osoby bardziej i mniej podatne na
w sensie prawnym  co w znacznym stop- stres oraz radzące sobie lepiej lub gorzej ze
niu utrudni Ci wystąpienie na drogę sądo- stresem wywołanym mobbingiem. Sąd m.in.
wą oraz udowodnienie sprawy przed przy pomocy biegłego sądowego oceni Twoją
sądem. sytuację.
Przesłanki definicji kodeksowej muszą być
Czy działania lub zachowania mobbingujące
spełnione łącznie, co oznacza, że przed są-
budzą Twój jednoznaczny sprzeciw? Sam mob-
dem będziesz musiał udowodnić istnienie
bing jako zjawisko psychologiczne nie jest ka-
wszystkich elementów.
ralny. Liczy się skutek mobbingu oraz jedno-
To sąd pracy orzeka, czy mobbing zaistniał. znaczny sprzeciw przeciwko takim praktykom.
Mobbing Mobbing
Rozpoznaj mobbing Rozpoznaj mobbing
Odwiedz
lekarza Ustal fakty
Oceń i sprawdz
diagnostycznie czy doznałeś roz- Jeżeli wystąpił u Ciebie rozstrój zdrowia ustal jego
stroju zdrowia. Jeżeli tak, to musisz go obiektyw- związek z mobbingiem,
nie wykazać. Warto uzyskać długoterminowe zwol-
Czy jesteś gotowy do wypowiedzenia umowy
nienie chorobowe od psychiatry lub innego leka-
o pracę? Pamiętaj, że jedynie wypowiedzenie zło-
rza specjalisty, wskazujące na tzw. objawy osiowe,
żone na piśmie upoważnia Cię do odszkodowania,
czyli dominujące w reakcji organizmu, np.: w sfe-
rze neurologicznej, kardiologicznej itp. Za rozstrój
Zbierz odpowiednie dowody potwierdzające za-
zdrowia wywołany mobbingiem przysługuje Ci za-
istnienie mobbingu. W przypadku mobbingu to
dośćuczynienie w nielimitowanej kwocie. Znacze-
Ty musisz udowodnić, że mobbing rzeczywiście
nie ma stopień utraty zdrowia, następstwa zawo-
zaistniał.
dowe, prywatne, społeczne itp.
Zawsze możesz zasięgnąć
pomocy prawnej
w Państwowej Inspekcji Pracy.
Więcej informacji na stronie
www.pip.gov.pl
Pamiętaj jednak!
PIP nie orzeka o istnieniu mobbingu w za-
kładzie pracy. Inspektor pracy jedynie we-
ryfikuje prawdopodobieństwo wystąpienia
działań noszących znamiona mobbingu na
podstawie stworzonej przez PIP GIP anoni-
mowej ankiety antymobbingowej.
Mobbing Mobbing
Naucz się bronić Zbieraj dowody
uwzględnia jąc przy tym, że sąd pracy może, ale nie
Zapisuj wszystkie niepokojące zachowania
musi dopuścić wszystkich wskazanych dowodów.
i działania mobbingowe, notuj miejsce, czas
Do najczęściej wskazywanych dowodów należą:
oraz okoliczności im towarzyszące,
udokumentowane przejawy mobbingu (np.
Rozmawiaj na temat Twojej sytuacji z jak naj-
pisemne groz
by),
większą liczbą osób,
nagrania zarówno indywidualnie, jak i materiał
Szukaj pomocy poza pracą,
z kamer przemysłowych,
Przechowuj zapisy wszystkich incydentów, na-
tzw. dziennik mobbingowy, czyli prowadzone
wet jeśli nie ma na to świadków,
przez ofiarę notatki i zapisy rozmów, sytuacji,
Jeśli zauważysz pierwsze oznaki mobbingu,
zachowań mogących świadczyć o mobbingu,
od razu rozmawiaj o tym z rodziną, kolegami,
relacje świadków.
związkami zawodowymi,
Postępowanie dowodowe w sprawach mobbin-
Szukaj możliwości mediacji  pierwsze proble-
gowych prowadzi się w dwóch etapach. Pierwszy
my rozwiązuj polubownie, jeśli się nie uda, szu-
obejmuje ustalenie, czy mamy do czynienia z rzeczy-
kaj innych możliwości,
wistym mobbingiem, natomiast w drugim bada się,
Naucz się odpowiadać na zaczepki słowne,
czy doszło do wywołania rozstroju zdrowia lub szko-
bądz
asertywny. Wyrażaj własne emocje i zda-
dy. Niezależnie od tego, czy Twoja sytuacja kwalifiku-
nie bez naruszania godności osobistej rozmów-
je się do sądu pracy, pamiętaj, że zawsze możesz
cy. Nie reaguj agresją.
złożyć przeciwko mobberowi pozew cywilny z tytułu
naruszenia dóbr osobistych.
Działania lub zachowania mobbingowe dzielą
się na bezprawne np.: poniżanie, lekceważenie, szy- Przed sądem cywilnym możesz domagać się, aby
kanowanie itp. oraz pozornie zgodne z prawem np.: osoba naruszająca Twoje dobra osobiste przeprosiła
odmowa udzielenia urlopu, polecenie pracy w nad- ustnie lub na piśmie albo np. zamieściła sprostowa-
godzinach itp. (kiedy działania te spełniają przesłan- nie w prasie. Możesz także wystąpić o przyznanie za-
ki definicji zawartej w art. 943 Kp.). Warto zebrać dośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowied-
wszystkie dowody mogące świadczyć o mobbingu niej sumy na wskazany cel społeczny (art. 24 kc).
Mobbing Mobbing
Złóż pozew Skrócona lista kontrolna
Sprawdz
, czy to mobbing
Czy w ostatnim czasie spotykałeś się z nieuzasad-
nioną krytyką Twojej pracy lub życia prywatnego,
ze strony kogokolwiek w środowisku pracy?
tak nie
Czy zostałeś odizolowany fizycznie lub społecznie
od reszty współpracowników?
tak nie
Czy ktokolwiek zaniża Twoje zaangażowanie
wpracę?
tak nie
Czy otrzymu jesz nadmierną ilość pracy, tzn. nie
do wykonania w ustalonym terminie lub niedosto-
sowaną do Twoich możliwości?
Ponieważ mobbing jest często mylony z inny-
tak nie
mi przejawami naruszania praw pracowni-
czych, takimi jak dyskryminacja, przemoc
Czy ktokolwiek obraża Cię w pracy?
w miejscu pracy czy molestowanie, przygoto-
tak nie
waliśmy krótką listę kontrolną, która sumuje
najbardziej charakterystyczne zachowania
Od jakiego czasu występują te działania?
i działania o charakterze mobbingu.
od kilku lat od pół roku od miesiąca
Mobbing Mobbing
Możesz być w grupie ryzyka
Jeżeli większość zaznaczonych odpowiedzi
brzmi TAK, możesz znajdować się w grupie ry-
zyka. Jeżeli działania trwają od pół roku nara-
żenie na mobbing wzrasta. Wyniki tej ankiety
nie świadczą o tym, że jesteś jego ofiarą.
Lista ma charakter orientacyjny, abyś mógł
obiektywnie ocenić, czy znajdujesz się w gru-
pie ryzyka.
Mobbing
Copyright
Państwowa Inspekcja Pracy 11019/02/00
�