Objawy dyskryminacji Rodzaje dyskryminacji
Kodeks pracy zobowiązuje do równego traktowania
Dyskryminacja bezpośrednia:
osób zatrudnionych, jak i starających się o pracę. Praco-
istnieje wówczas, gdy ktoś ze względu np. na płeć,
dawca dyskryminuje pracownika jeżeli ze względu na
wiek itp. był, jest lub mógłby być, traktowany w porów-
niedozwolone kryteria:
nywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy.
odmawia nawiÄ…zania stosunku pracy,
Przykład
postanawia rozwiązać umowę,
Kobieta i mężczyzna o takich samych kwalifikacjach
płaci mniej niż innemu pracownikowi, choć robią do-
i stażu pracy, wykonują tę samą pracę, ale otrzymują
kładnie to samo albo wykonują prace wymagające
zróżnicowane wynagrodzenie.
porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwier-
dzonych dokumentami lub praktyką i doświadcze-
Dyskryminacja pośrednia:
niem zawodowym, a także o takiej samej odpowie-
istnieje wtedy, gdy na skutek po-
dzialności i wysiłku,
zornie neutralnego:
nie daje awansu lub nie przyznaje innych świadczeń
postanowienia,
zwiÄ…zanych z pracÄ…,
zastosowanego kryterium lub
pomija przy typowaniu do udziału w szkoleniach pod-
podjętego działania, występu-
noszÄ…cych kwalifikacje zawodowe.
jÄ… dysproporcje w zakresie wa-
runków zatrudnienia na nieko-
rzyść wszystkich lub znacznej
liczby pracowników, jeżeli róż-
nice te nie mogą być uzasad-nio-
ne innymi obiektywnymi po-
wodami.
Dotyczy to pracowników należących do grupy dyskry-
minowanej ze względu np. na płeć, wiek itp.
Przykład
Pracodawca zatrudniający młode matki wprowadza
obowiÄ…zkowÄ… 2-godzinnÄ… przerwÄ™ na lunch, niewli-
czanÄ… do czasu pracy.
Stop dyskryminacji Stop dyskryminacji
Twoje prawa są zapisane Za łamanie zakazów
w konstytucji grozi kara
Konstytucja RP zakazuje dyskryminacji z jakiejkolwiek
Czy wiesz, że...?
przyczyny. Wprowadza też zasadę równego traktowania
..... skorzystanie przez pracownika z uprawnień przy-
kobiet i mężczyzn. Zasady te znajdują uszczegółowienie
sługujących z tytułu naruszenia zasady równego
w Kodeksie pracy.
traktowania w zatrudnieniu nie może powodować
Pracodawca nie może kierować się:
żadnych negatywnych konsekwencji dla pracowni-
płcią,
ka (np. stanowić przyczyny uzasadniającej wypo-
wiekiem,
wiedzenie przez pracodawcÄ™ stosunku pracy lub
niepełnosprawnością, jego rozwiązanie bez wypowiedzenia, pominięcia
w awansie, nieprzyznania podwyżki itp.).
rasÄ…,
religiÄ…,
Istnieje bezwzględny zakaz umieszczania w informa-
narodowością,
cji o wolnym miejscu za trudnienia, przeka zywanej po-
przekonaniami politycznymi,
wiatowemu urzędowi pracy, wzmianek ujawniających
przynależnością związkową,
oczekiwania pracodawcy co do płci, wieku, sprawności,
pochodzeniem etnicznym,
rasy, pochodzenia etnicznego, narodowości, orientacji
wyznaniem, seksualnej, przekonań politycznych i wyznania religijne-
go lub przynależności związkowej poszukiwanego kan-
orientacjÄ… seksualnÄ…,
dydata do pracy.
faktem zatrudnienia na czas określony lub nieokre-
Ani firmy headhunterskie, ani pracodawcy, zamiesz-
ślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze cza-
czając ogłoszenia o pracy, nie mogą wskazywać w nich
su pracy.
swoich preferencji, dotyczących któregokolwiek z kryte-
riów dyskryminacyjnych. Dlatego np. anonse  przyjmę
emerytkÄ™ czy  zatrudniÄ™ sprzedawcÄ™, wymagane oby-
watelstwo polskie , naruszajÄ… prawo.
Odmowa zatrudnienia kandydata na wol-
nym miejscu pracy z wyżej wymienionych
względów podlega karze grzywny nie niż-
szej niż 3 tys. zł.
Stop dyskryminacji Stop dyskryminacji
Jak bronić się przed Wynagrodzenie za pracę
dyskryminacjÄ…?
Jeżeli jesteś ofiarą dyskryminacji, masz prawo do od-
Czy wiesz, że...?
szkodowania. Aby je uzyskać, musisz wystąpić do sądu
... pracownicy majÄ… prawo do jednakowego wyna-
pracy z pozwem przeciwko pracodawcy. Przed sÄ…dem
grodzenia za jednakowÄ… pracÄ™ lub za pracÄ™ o jed-
powinieneś jedynie przedstawić fakty, wskazujące na za-
nakowej wartości.
istnienie dyskrymina cji. Postaraj się o zdobycie świad-
ków, których zeznania potwierdzą słuszność Twoich
Wynagrodzenie obejmuje wszystkie jego składniki,
żądań, zgromadz
wszelkie pomocne dokumenty.
bez względu na ich nazwę i cha rak ter, a także inne
świadczenia związane z pracą, przyznawane pracowni-
kom w formie nie tylko pieniężnej. Mogą to być np.:
świadczenia wypłacane w razie choroby pracownika,
odprawy wypłacane w przypadku zwolnień z pracy
z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
odprawy emerytalne i rentowe, gratyfikacje wypła-
cane pracownikom odchodzÄ…cym z pracy oraz
różnego rodzaju udogodnienia, mające podwyższyć
Pamiętaj! atrakcyjność zatrudnienia: samochód służbowy od-
To na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu w spra- dany do dyspozycji pracownika, zniżki w przypadku
wach o dyskryminację, to on musi udowodnić, że jest korzystania ze środków transportu publicznego, ku-
niewinny i np. wykazać, że  różnicując sytuację pra- pony na posiłki w restauracji, nieoprocentowane lub
cowników  kierował się obiektywnymi powodami, np. niskooprocentowane pożyczki, opłacana przez pra-
zatrudnił mężczyznę, bo miał wyższe kwalifikacje od codawcę opieka zdrowotna czy wczasy.
rywalizującej z nim kobiety. Jeśli sąd uzna słuszność
Twoich racji, przyzna Ci odszkodowanie w wysokości Czy wiesz, że...?
nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
... Kodeks pracy zakłada różnicowanie wynagrodze-
nia, wprowadzajÄ…c kryteria jego ustalenia, tj.: rodzaj
Możesz korzystać z pomocy organizacji pozarządo-
wych, związków zawodowych. Jeżeli jesteś w trudnej sy- wykonywanej pracy i kwalifikacje wymagane przy jej
tuacji materialnej przysługuje Ci prawo zwrócenia się
wykonywaniu, ilość pracy i jej jakość.
do sądu o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu.
Stop dyskryminacji Stop dyskryminacji
Co nie narusza Co nie narusza
zasad równego traktowania zasad równego traktowania
Są takie prace, które ze względu na swój rodzaj, związkach wyznaniowych, a także organizacjach, któ-
warunki wykonywania, wymagania zawodowe sta- rych cel działania pozostaje w bezpośrednim związ-
wiane pracownikom, mogą być wykonane tylko ku z religią lub wyznaniem, religia lub wyznanie
przez ściśle określone osoby. Wówczas pracodawca pracownika stanowi istotne, uzasadnione i usprawie-
ma prawo zawęzić krąg kandydatów, posługując się kry- dliwione wymaganie zawodowe.
terium płci, wieku, wyznania itd. bez narażenia się na
Ochrona rodzicielstwa, wiek lub niepełnosprawność
zarzut dyskryminacji.
pracownika uzasadniają stosowanie środków, które
Nie narusza zasady równego traktowania w zatrud- różnicują sytuację prawną pracownika.
nieniu pracodawca, uwzględniający kryterium stażu
Nie dyskryminują działania podejmowane przez
pracy przy ustalaniu warunków zatrudniania i zwal-
określony czas, zmierzające do wyrównania szans
niania pracowników, zasad wynagradzania i awanso-
wszystkich lub znacznej liczby pracowników, wyróż-
wania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia
nionych bez względu na płeć, przez zmniejszenie
kwalifikacji zawodowych.
na korzyść takich pracowników faktycznych nierów-
Różnicowanie pracowników ze względu na religię lub ności w zakresie nawiązywania i rozwiązywania sto-
wyznanie nie narusza zasady równego traktowania sunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania
w zatrudnieniu, jeżeli w związku z rodzajem i charak- oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwa-
terem działalności prowadzonej w kościołach i innych lifikacji zawodowych.
Wyrównywanie szans przez szkolenie
Stop dyskryminacji Stop dyskryminacji
Molestowanie seksualne Przykłady dyskryminacji
Dyskryminacja ze względu na płeć obejmuje też
ZobowiÄ…zywanie kobiet podczas rekrutacji do pod-
molestowanie seksualne, czyli zachowanie o charakte-
pisywania oświadczeń, że nie zajdą w ciążę/nie wyj-
rze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika,
dą za mąż przez określony czas.
którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub
Kierowanie żartów, dowcipów o tematyce seksualnej
poniżenie albo upokorzenie pracownika. Molestowanie
do pracownicy, która sobie tego nie życzy (molesto-
może przybrać formę zachowań fizycznych (np. dotyku)
wanie seksualne).
werbalnych (np. niejednoznacznych propozycji, zwro-
tów) lub pozawerbalnych (np. dwuznacznych gestów).
Poniżanie  od molestowania seksualnego na leży
odróżnić zachowanie, którego celem jest poniżanie lub
upokorzenie pracownika (molestowanie). Molestowanie
takie jest przejawem dyskryminacji, który nie ma aspek-
tu seksualnego.
Żartowanie z religii, narodowości, przynależności
etnicznej pracownika.
Kierowanie na szkolenia, kursy, tylko młodych (lub
tylko starszych) pracowników.
Ustalenie niższego wynagrodzenia za pracę o tej sa-
mej wartości lub za taką samą pracę dla kobiet i mę-
żczyzn.
Zwolnienie z pracy osoby homoseksualnej, gdy pra-
codawca dowiedział się o jej orientacji.
Podejmowanie decyzji personalnych w oparciu
o przynależność do partii politycznych.
Awansowanie wyłącz nie pracowników pełnospraw-
nych, choć niepełnosprawni wykonują pracę porów-
nywalnej jakości.
Stop dyskryminacji Stop dyskryminacji
Gdy planujesz
zatrudnić pracownika
W czasie rozmowy kwalifikacyjnej potencjalny praco-
dawca nie ma prawa pytać o sytuację rodzinną, stan
cywilny oraz posiadane lub planowane potomstwo.
Pamiętaj, że pracodawca powinien udostępnić pra-
cownikom tekst przepisów dotyczących równego trak-
towania w zatrudnieniu (Kodeks pracy) w formie pi-
semnej informacji rozpowszechnionej na terenie zakła-
du pracy lub zapewnić dostęp do tych przepisów w in-
ny, przy jęty u siebie sposób. Może to być pismo skie-
rowane do pracowników, ogłoszenie na tablicy ogło-
szeń, rozesłanie maili itp.
Kp reguluje problematykÄ™ dyskryminacji w art. 112, art. 113, art. 18
ż 3, art. 183a art. 183e, art. 672 ż 1 pkt 8, art. 6715 ż 2, art. 94 pkt 2b,
art. 941.
Copyright
Państwowa Inspekcja Pracy 11022/02/00
©