Koszty w przedsiębiorstwie
Koszty i straty  uprawdopodobnione zmniejszenie korzyści
ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w postaci zmniejszenia
wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań, które doprowadzą
do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru.
Koszty  uzasadnione ekonomicznie zmniejszenia korzyści.
Straty  brak uzasadnienia ekonomicznego zmniejszenia korzyści np.
kradzieże, niedobory, uszkodzenia oraz z tytułu wypadków losowych (straty
nadzwyczajne) np. pożar, powódz
, kolizja itp. Również negatywny wynik
porównania przychodów z kosztami.
Wydatek  zaangażowanie środków pieniężnych bez względu na cel, a więc
wypłata gotówki z kasy, przelew z rachunku bankowego na rzecz osoby
trzeciej (zapłata wszelkich zobowiązań).
Nakład  suma poniesionych i przyszłych wydatków związanych z budową
lub nabyciem dowolnego składnika majątkowego; wyrażone w jednostkach
naturalnych zużycie czynników produkcji w działalności gospodarczej.
Koszty uzyskania przychodu  (pojęcie podatkowe) są to koszty, które wg
przepisów podatkowych można odjąć od przychodów w celu ustalenia
podstawy opodatkowania.
Podział kosztów (wybrane kryteria):
Kryterium Koszty Charakterystyka
struktura proste nie można ich rozłożyć na elementy
składowe np. koszty rodzajowe
złożone posiadające strukturę wewnętrzną np.
koszty wytworzenia (materiały, robocizna)
związek bezpośrednie można je przypisać do danego produktu
z produktami bezpośrednio z dowodu księgowego np.
materiały
pośrednie wspólne dla większej ilości produktów, które
rozlicza się na poszczególne wyroby wg
przyjętych kluczy np. ogrzewanie, energia
miejsce wydziałów ponoszone w związku z podstawową
powstawania podstawowych działalnością produkcyjną
wydziałów ponoszone w związku z działalnością
pozostałych pomocniczą produkcji np. zaopatrzenie
sprzedaży ponoszone w celu zbycia produktów
ogólnego zarządu ponoszone w celu utrzymania zdolności
produkcyjnych oraz administrowania
i zarządzania przedsiębiorstwem
rodzaj amortyzacja zużycie środków trwałych oraz WniP
zużycie materiałów zużyte materiały oraz energia w działalności
i energii podstawowej
usługi obce zakupione usługi u obcych przedsiębiorców
wynagrodzenia koszt wypłaconych wynagrodzeń i ich
ekwiwalentów na rzecz osób fizycznych
ubezpieczenia społ. koszty wynikające z zawieranych umów
i inne świadczenia z osobami fizycznymi wynikające
pracownicze z odrębnych przepisów np. składki ZUS
podatki i opłaty wpłacane podatki kosztotwórcze np. od
nieruchomości, opłaty skarbowe, PCC
inne koszty koszty gdzie indziej niesklasyfikowane
rodzajowe
obszar działalności działalności ponoszone w związku z prowadzeniem
operacyjnej podstawowej działalności gospodarczej np.
produkcji, handlu, świadczenia usług
pozostałe koszty nie związane bezpośrednio z core-
operacyjne businessem firmy np. zbycie środków
trwałych, umorzonych lub nieściągalnych
należności, przeterminowanych wyrobów,
finansowe ponoszone w związku z prowadzonymi
operacjami finansowymi np. odsetki od
kredytów i innych zobowiązań, odpisy
aktualizujące wartość aktywów finansowych
wpływ na wynik danego okresu dotyczące przychodów osiągniętych
finansowy w danym okresie obrachunkowym
przyszłych okresów poniesione w danym roku, ale mające wpływ
na przychody kolejnych lat
Układy ewidencyjne kosztów:
I. według rodzajów kosztów (porównawczy rachunek zysków i strat):
1. 408 Amortyzacja  zużycie składników aktywów trwałych,
2. 401 Zużycie materiałów i energii:
" surowce, półfabrykaty i inne materiały podstawowe,
" paliwa, środki konserwacji maszyn,
" niezawinione niedobory i ubytki naturalne materiałów,
" opakowania,
" materiały biurowe, środki czystości i inne materiały pomocnicze,
3. 402 Usługi obce:
" usługi podwykonawców, w tytm obróbki własnych półfabrykatów,
" remonty i konserwacje,
" transport i składowanie,
" usługi bankowe i łączności,
" usługi sanitarne oraz komunalne,
" usługi informatyczne,
4. 407 Podatki i opłaty:
" cło i podatek akcyzowy,
" VAT niepotrącalny,
" opłaty skarbowe, sądowe i notarialne,
" urzędowe opłaty administracyjne i manipulacyjne,
" opłaty za korzystanie ze środowiska,
" wpłaty na PFRON i inne fundusze centralne,
" opłaty koncesyje i z tytułu udzielonych zezwoleń,
5. 404 Wynagrodzenia:
" z tytułu umów o pracę (osobowy fundusz płac),
" z tytułu innych umów cywilno-prawnych (bezosobowy fundusz płac),
6. 406 Ubezpieczenia spól. i inne świadczenia:
" składki ubezpieczenia społ. finansowane przez pracodawcę,
" składki na FP i FGŚP,
" odpisy na ZFŚS,
" świadczenia rzeczowe związane z BHP,
" dopłaty do biletów pracowniczych,
" szkolenie i dokształcanie pracowników,
7. 409 Pozostałe koszty:
" podróże służbowe,
" reprezentacja i reklama,
" ubezpieczenia majątkowe,
" składki członkowskie w organizacjach gospodarczych,
II. według miejsc powstawania (kalkulacyjny rachunek zysków i strat):
1. koszty podstawowej działalności operacyjnej:
501 Produkcja podstawowa - materiały bezpośrednie, robocizna
bezpośrednia, usługi obce bezpośrednio związane z produkcją itp.
521 Koszty wydziałowe  energia, ogrzewanie, wynagrodzenia kierownictwa
wydziału itp.
saldo na koniec roku wykazuje wartość produkcji w toku
2. 523 Koszty zakupu  załadunek, sortowanie, transport i inne koszty związane
z zakupem materiałów podstawowych; przed dniem bilansowym rozliczane
na Produkcję podstawową wg odpowiedniego klucza rozliczeniowego np.
zużytych materiałów,
3. 527 Koszty sprzedaży  jak koszty zakupu ale związane ze sprzedażą
produktów gotowych; na koniec roku obroty Wn wykazywane w rachunku
wyników,
4. 530 Produkcja pomocnicza  koszty wydziałów wykonujących działalność
usługową wobec innych wydziałów np. remontowy, transportowy itp.; na
koniec okresu rozliczane wg kierunków wykonanych świadczeń,
5. 551 Koszty ogólnego zarządu  związane z administrowaniem i kierowaniem
przedsiębiorstwem, a także z utrzymaniem ogólnych zdolności
produkcyjnych; na koniec okresu obroty Wn obciążają wynik finansowy.
Warianty ewidencji kosztów
1. Według poniesionych kosztów rodzajowych (brak rozbudowanych
struktur org., działalność jednorodna, porównawczy rach. wyników):
" działalność handlowa i usługowa:
4 Koszty 860 Wynik
rodzajowe finansowy
Różne konta
1
A
640 Rozl.
m/o kosztów
2a, 3b 3a, 2b
Księgowania bieżące: 3  rozliczenie kosztów przeszłych okresów:
1 - zarachowanie kosztów służących bieżącej a  zarachowanie w okresie przeszłym,
działalności, b  rozliczenie w okresie obciążenia.
2  rozliczenie kosztów przyszłych okresów: Księgowania na dzień sprawozdawczy:
a  zarachowanie, A  przeksięgowanie kosztów w obciążenie
b  odpis okresu wyniku finansowego
" działalność produkcyjna:
4 Koszty 860 Wynik
rodzajowe finansowy
Różne konta
D
490 Rozl. 701 Koszt wytw.
1 A
kosztów sprzed. prod.
2
640 Rozl.
E1
m/o kosztów
E2
3 4
601 Wyroby
gotowe
B
602 Produkcja
w toku
C
Księgowania bieżące: Księgowania na dzień sprawozdawczy:
1 - zarachowanie kosztów służących bieżącej A  przeksięgowanie kosztów w obciążenie
działalności, wyniku finansowego,
2  przeksięgowanie kosztów bieżącego B  zarachowanie różnicy stanu wyrobów
okresu, gotowych (spis z natury),
3  naliczenie kosztów przyszłych okresów, C  zarachowanie różnicy produkcji w toku
4  odpis rozl. m/o kosztów do danego okresu (spis z natury),
D  przeksięgowanie kosztu wytworzenia
sprzedanych produktów (saldo 701),
E  ustalenie zmiany stanu produktów:
1  przyrostu,
2  ubytku.
2. Funkcjonalny (wg miejsc powstawania)  w praktyce niestosowany
samoistnie z uwagi na konieczność ujawniania w informacji dodatkowej
kosztów wg rodzaju,
3. Systematyczny (łączony wg rodzaju i funksjonalny):
4 Koszty 501 Produkcja 580 Rozl. 601 Produkty
rodzajowe podstawowa produkcji gotowe
1 A 521 Koszty C 4
5
wydziałowe
490 Rozl.
kosztów
B3 701 Koszt wytw.
G 523 Koszty 602 Produkcja
sprzed. produktów
zakupu w toku
2a
2b B1
530 Produkcja D
pomocnicza
E
B2 702 Koszt wł.
2c
640 Rozl. m/o sprzedaży
kosztów
527 Koszty
sprzedaży
G
2d 3
F1
2e
551 Koszty og. 860 Wynik
zarządu finansowy
2f F2 A
F F
Księgowania bieżące: C  rozliczenie przyjętych produktów
1  zarachowanie kosztów rodzajowych, gotowych ONCt(580),
2  przeksięgowanie kosztów wg MPK D  przeksięgowanie produkcji w toku
i rozliczanych w czasie SNDt(501),
3  odpisy kosztów rozliczanych w czasie, E  przeksięgowanie kosztu wł. sprzedaży
4  przyjęcie na magazyn produktów gotowych w koszty całkowite ONDt(701),
PZ (kalkulacja kosztu wytworzenia), F  przeksięgowanie kosztów okresu w koszty
5  wydanie produktów gotowych WZ po koszcie całkowite,
wytworzenia G  rozliczenie kosztów całkowitych (ustalenie
Księgowania na dzień bilansowy: różnicy w stanie produktów) ONDt(702),
A  przeksięgowanie kosztów rodzajowych na F  przeksięgowanie różnicy w stanie
wynik finansowy, produktów na wynik finansowy SNCt(490)
B  rozliczenie kosztów pośrednich wg klucza
rozliczeniowego
Rozliczenia międzyokresowe kosztów:
1. 641 Czynne rozl. m/o kosztów  poniesione w okresie bieżącym lecz
dotyczące okresów przyszłych np.:
" remonty rozliczane w czasie,
" czynsze,
" ubezpieczenia,
" prace rozwojowe,
" prenumeraty,
2. 646 Bierne rozl. m/o kosztów  przewidywane pewne koszty dotyczące
okresu bieżącego, którymi obciążenie nastąpi w okresie przyszłym np.:
" rezerwy na naprawy gwarancyjne,
" rezerwy na remont,
" wszelkie niezafakturowane wykonane usługi obce i dostarczone
materiały (połączenia telefoniczne, zużycie energii, wody itp.).
Rozliczanie kosztów pośrednich.
Rozliczenie kosztów pośrednich odbywa się wg ścisłej kolejności. Na
schemacie pokazane jest rozliczenie jedynie na 501 Produkcje podstawową.
Może wystąpić przypadek rozliczenia np. 523 Kosztów zakupu na 521
Koszty wydziałowe, na 530 Produkcję pomocniczą ale również na 527
Koszty sprzedaży i 551 Koszty ogólnego zarządu. Reguła ta dotyczy
również 530 Produkcji pomocniczej.
1. 523 Koszty zakupu  najczęściej stosowany klucz rozliczeniowy rozchód
materiałów:
�100%
k
z
= , kz  suma kosztów zakupu, km  suma kosztów materiałów,
W
kz
k
m
= � , kmi  koszty mat. na poszczególnych kierunkach rozchodów,
k W k
zi kz mi
2. 530 Produkcja pomocnicza  najczęściej stosowane klucze to:
" wartość usług obcych,
" płace wraz z narzutami,
3. 521 Koszty wydziałowe  stosuje się następujące klucze:
" ilość lub wartość zużytych materiałó bezpośrednich,
" płace bezpośrednie z narzutami albo nakłady ilościowe robocizny
bezpośredniej,
" ilość lub waga wyrobów gotowych.
Kalkulacja kosztu wytworzenia produktu
Polega na ustaleniu jednostkowego kosztu wytworzenia produktu dwoma
podstawowymi metodami:
1. kalkulacja podziałowa  podzielenie poniesionych całkowitych kosztów
rozliczonych kosztów produkcji podstawowej przez liczbę jednostek
produkcji wykonanej oraz będącej w realizacji,
2. kalkulacja doliczeniowa  polega na podzieleniu kosztów produkcji
podstawowej przed rozliczeniem przez jednostki produkcji wykonanej
i w toku, a następnie odpowienim doliczeniu kosztów pośrednich
stosownie do wykorzystanych narzędzi rozliczeniowych.
Mogą być również stosowane szczególne rodzaje kalkulacji m.in.:
" recepturowa (technologiczna)  na podstawie  jadłospisu
sporządzonego przez technologa na podstawie norm zużycia materiałów,
roboocizny itp.,
" ABC  za pomocą rejestracji kosztów działań przedsiębiorstwa
związanych z poszczególnymi wyrobami.