MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Marek Olsza
Magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów
stosowanych do budowy rurociągów 713[04].B1.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Krzysztof Presz
mgr inż. Igor Lange
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Marek Olsza
Konsultacja:
mgr Janusz Górny
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[04].B1.05
Magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów stosowanych do budowy
rurociągów w modułowym programie nauczania dla zawodu monter systemów rurociągowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Stanowiska składowania i magazynowania 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 22
4.1.3. Ćwiczenia 22
4.1.4. Sprawdzian postępów 23
4.2. Transport ręczny materiałów 24
4.2.1. Materiał nauczania 24
4.2.2. Pytania sprawdzające 27
4.2.3. Ćwiczenia 27
4.2.4. Sprawdzian postępów 28
4.3. Zmechanizowany transport materiałów 29
4.3.1. Materiał nauczania 29
4.3.2. Pytania sprawdzające 33
4.3.3. Ćwiczenia 33
4.3.4. Sprawdzian postępów 34
5. Sprawdzian osiągnięć 35
6. Literatura 39
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w nabywaniu umiejętności z zakresu magazynowania,
składowania i transportowania materiałów stosowanych do budowy rurociągów.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstępne, wykaz umiejętności i wiedzy, jakie powinieneś mieć już opanowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz w czasie zajęć,
materiał nauczania  umożliwia przygotowanie się do wykonywania ćwiczeń,
zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś materiał nauczania,
ćwiczenia pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
sprawdzian postępów,
sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć i że nabyłeś wiedzę i umiejętności z zakresu
jednostki modułowej,
literaturę uzupełniającą.
W materiale nauczania zostały opisane zagadnienia z zakresu magazynowania, składowania
i transportowania materiałów stosowanych do budowy rurociągów. Jeżeli masz trudności ze
zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne
sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się:
przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania  poznając przy tej okazji wymagania
wynikające z zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na pytania
sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,
po zapoznaniu się z rozdziałem Materiał nauczania, by sprawdzić stan swojej wiedzy, która
będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.
Kolejny etap to wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie
wiadomości i umiejętności z zakresu magazynowania, składowania i transportowania
materiałów stosowanych do budowy rurociągów.
Wykonując ćwiczenia przedstawione w poradniku lub zaproponowane przez nauczyciela,
poznasz zasady magazynowania, składowania i transportowania materiałów stosowanych do
budowy rurociągów. Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń, sprawdz
poziom swojej wiedzy
rozwiązując sprawdzian postępów.
W tym celu:
przeczytaj pytania i odpowiedz,
podaj odpowiedz
wstawiając X w podane miejsce.
Odpowiedzi NIE wskazują luki w Twojej wiedzy, informują Cię również, jakich zagadnień
jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do treści, które nie są dostatecznie
opanowane.
Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło dla
nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel może posłużyć się zadaniami testowymi.
W rozdziale 5 tego poradnika jest zamieszczony przykład takiego testu, zawiera on:
- instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
- przykładową kartę odpowiedzi, w której, zakreśl lub napisz poprawne rozwiązania
do poszczególnych zadań,
- zawiera także zadania testowe.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
713[04].B1
Techniczne podstawy budowy rurociągów
713[04].B1.01
Posługiwanie się podstawowymi
pojęciami z zakresu budowy rurociągów
713[04].B1.02
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
713[04].B1.03
Rozpoznawanie podstawowych
materiałów stosowanych do budowy
rurociągów
713[04].B1.04 713[04].B1.05
Posługiwanie się dokumentacją Magazynowanie, składowanie
techniczną i transportowanie materiałów
stosowanych do budowy
rurociągów
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budowy rurociągów,
- przestrzegać zasady bezpiecznej pracy, przewidywać zagrożenia i zapobiegać im,
- stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały stosowane do budowy rurociągów,
- odczytywać i interpretować rysunki techniczne,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- wykonywać pomiary i szkice prostych części maszyn,
- stosować układ jednostek SI,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,
- interpretować związki wyrażone za pomocą wzorów, wykresów, schematów, diagramów,
tabel,
- oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego zawodu,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zorganizować stanowiska składowania i magazynowania,
- dokonać składowania i magazynowania materiałów pomocniczych,
- dokonać składowania i magazynowania materiałów metalowych i niemetalowych,
- dokonać składowania i magazynowania materiałów drobnowymiarowych,
- dokonać składowania i magazynowania materiałów prefabrykowanych,
- dokonać składowania i magazynowania materiałów łatwopalnych i niebezpiecznych,
- dobrać sposób i środki transportu do rodzaju materiału,
- przetransportować materiały w poziomie i pionie,
- przetransportować materiały indywidualnie i zespołowo,
- przetransportować materiały ręcznie i mechanicznie,
- dokonać czyszczenia i konserwacji środków transportu materiałów,
- wykonać prace, dotyczące magazynowania i składowania z zachowaniem zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Stanowiska składowania i magazynowania
4.1.1. Materiał nauczania
Magazyny - budynki i budowle przeznaczone do przechowywania wszelkich zapasów noszą
nazwę budowli magazynowych, które dzielimy na:
- budowle magazynowe zamknięte (budynki jedno- i wielokondygnacyjne o różnej
konstrukcji, zbiorniki, zasobniki, silosy),
- budowle magazynowe otwarte (ogrodzone składowiska, place składowe do magazynowania
zapasów odpornych na warunki atmosferyczne),
- budowle magazynowe półotwarte (wiaty, otwarte zbiorniki).
Budynki magazynowe powinny zapewniać:
- oświetlenie naturalne, dzienne, najlepiej górne,
- oświetlenie sztuczne (elektryczne),
- wentylację - stosowaną w przypadku możliwości wydzielania się szkodliwych, palnych lub
wybuchowych gazów, oparów lub pyłów,
- drogi transportowe - w magazynie powinny być zachowane szerokości dróg transportowych,
zgodnie z Polską Normą, dla bezsilnikowych i silnikowych środków transportowych
- podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami,
- temperatura - minimalna w magazynie określana jest w zależności od czasu przebywania
pracowników,
- wyjście z magazynu - wychodzące na drogi szynowe powinno być zabezpieczone
poprzecznymi poręczami ochronnymi lub w inny sposób,
- bramy - powinny być zaopatrzone w zabezpieczenia przed samoczynnym zamykaniem się.
Wyposażenie magazynu
Do wyposażenia magazynu należą:
a) urządzenia do składowania:
- regały różnych typów (stałe, przesuwne, szufladowe),
- stojaki, służące do składowania różnych materiałów np. kątowników, blach,
- wieszaki - stałe, przenośne do zawieszania np. zwojów drutu, lin,
- palety - stosowane także jako jednostki ładunkowe,
- inne, o specjalnej konstrukcji i przystosowane do składowania np. butli z gazami
technicznymi, beczek, bębnów,
b) urządzenia transportowe:
- wózki jezdniowe ręczne,
- wózki jezdniowe z napędem silnikowym (sztaplarki, wózki platformowe),
- przenośniki do transportu pionowego, poziomego (np. przenośniki taśmowe, ślimakowe,
redlery, elewatory),
- ładowarki - stosowane do transportu materiałów sypkich,
- dz
wignice,
c) wyposażenie pomocnicze:
- przyrządy pomiarowe (wagi, miary, suwmiarki, mikrometry, termometry),
- inne przyrządy pomocnicze (pokrowce, taśmy, pasy, drabinki),
- narzędzia pomocnicze (młotki, obcęgi, przecinaki).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Przykład dokumentacji magazynowej
Rys. 1. Dokument wydania materiału na zewnątrz [13]
Rys. 2. Dokument pobranie materiałów [13]
Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy pracy z urządzeniami magazynowymi
Materiały i inne przedmioty powinny być magazynowane w pomieszczeniach i miejscach do
tego przeznaczonych. Pomieszczenia magazynowe powinny spełniać wymagania
bezpieczeństwa, stosownie do rodzaju i właściwości składowanych w nich materiałów.
Przy składowaniu materiałów należy:
- określić dla każdego rodzaju składowanego materiału miejsce, sposób i dopuszczalną
wysokość składowania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia
urządzeń przeznaczonych do składowania (regałów, podestów),
- zapewnić, aby masa składowanego ładunku, łącznie z masą urządzeń przeznaczonych do
jego składowania i transportu, nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia podłóg
i stropów, na których odbywa się składowanie, wywiesić czytelne informacje
o dopuszczalnym obciążeniu podłóg stropów i urządzeń przeznaczonych do składowania.
Regały, stojaki
Regały powinny mieć odpowiednio wytrzymałą i stabilną konstrukcję oraz zabezpieczenia
przed ich przewróceniem się. Szerokość odstępów między regałami powinna być odpowiednia
do stosowanych środków transportu oraz powinna umożliwiać bezpieczne operowanie tymi
środkami i ładunkami. Sposób układania materiałów na regałach i ich zdejmowania nie może
stwarzać zagrożeń dla bezpieczeństwa pracowników. Przedmioty łatwo tłukące się,
niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne oraz materiały o największej masie powinny być
składowane na najniższych półkach regałów. Przedmioty, których wymiary, kształt i masa
decydują o ich indywidualnym sposobie składowania, powinny być ustawiane lub układane
stabilnie, z uwzględnieniem położenia ich środka ciężkości, tak aby zapobiec ich wywróceniu się
lub spadnięciu.
Regały paletowe rzędowe - podstawowe i najprostsze w konstrukcji i zastosowaniu regały.
Typowe wysokości od 2 do nawet 20m.
Rys. 3. Regały paletowe rzędowe [10]
Regały wjezdne zblokowane - przeznaczone są do blokowego składowania zapasów towaru.
Z reguły jeden kanał regału przeznaczony jest dla jednego asortymentu). Stosowane do
składowania blokowego zapasów o wytrzymałości niewystarczającej do piętrzenia palet w stosy.
Wysokości: do 12m, głębokości do 15m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 4. Regały wjezdne zblokowane [10]
Regał paletowy przepływowy -układ magazynowy oparty na tych regałach posiada dwie
odrębne strefy: wejściową i wyjściową. Zasada ich wykorzystania opiera się na wymuszonym
ruchu palety od strefy wejściowej do wyjściowej. Ruch ten jest wynikiem oddziaływania siły
grawitacji osiągniętej poprzez lekki przechył (spadek) rolek zainstalowanych wewnątrz kanału
regału. Paleta umieszczona w jednym z kanałów regału samoczynnie przesuwa się w kierunku
strefy odbioru, gdzie zajmuje miejsce przy krawędzi regału lub bezpośrednio za paletą
umieszczoną wcześniej w tym samym kanale.
Konstrukcja układu przepływowego zawiera elementy dodatkowe takie jak:
- rolki hamujące, zapewniające utrzymanie właściwej prędkości przesuwu,
- separatory, umożliwiające łatwy odbiór palety po stronie wyjścia regału dzięki eliminacji
naporu pozostałych palet,
- listwy rolkowe po stronie wejścia i wyjścia, pozwalające na obsługę urządzeniami bez
pochyłu wideł,
- rolki prowadzące, utrzymujące właściwą pozycję palety wewnątrz kanału.
Rys. 5. Regały paletowe przepływowe [10]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Regał paletowy przejezdny - konstrukcją przypomina zwykły regał paletowy rzędowy, przy
czym jego podpory nośne posiadają zespoły jezdne umożliwiające przemieszczanie regału po
specjalnie skonstruowanym torowisku.
Rys. 6. Regały paletowe przepływowe [10]
Regał automatyczny zbudowany jest z podajnika (rys. 7), którego zadaniem jest pobieranie
lub umieszczanie ruchomych półek w docelowych lokalizacjach.
Rys. 7. Regały automatyczne [10]
Półki, mogą być wyciągane lub dodawane do regału, a także mogą pełnić funkcje podobne
do palety.
W przypadku produktów o zróżnicowanej wysokości (np. części zamienne) pozwala to
uzyskać wysoką optymalizacje i wykorzystanie miejsca, co wiąże się z redukcją wymaganej
powierzchni do składowania. Półki mogą być wyciągane z regału, pozwalając na pobieranie
całej ich zawartości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 8. Regały automatyczne [10]
Palety, pojemniki magazynowo-transportowe
Przy składowaniu materiałów w stosach należy zapewnić:
- stateczność stosów poprzez składowanie na wysokość uzależnioną od rodzaju materiału (ich
wymiarów, masy, kształtu) oraz wytrzymałości opakowań,
- wiązanie między warstwami,
- układanie stosów tak, aby środek ciężkości przedmiotów składowanych pozostawał
wewnątrz obrysu stosów,
- zachowanie odległości między stosami, umożliwiającej bezpieczne układanie
i przemieszczanie materiałów.
Rys. 9. Pojemnik transportowo-magazynowy zamknięty lub otwierany [12]
Rozładunek stosów powinien być prowadzony kolejno, począwszy od najwyższych warstw.
Niedopuszczalne jest wyjmowanie materiałów ze środka stosów.
Przy składowaniu na paletach lub kontenerach powinny mieć one odpowiednią wytrzymałą
i stabilną konstrukcję. Szerokość odstępów między paletami lub kontenerami powinna być
odpowiednia do stosowanych środków transportu oraz powinna umożliwiać bezpieczne
operowanie tymi środkami i ładunkami. Palety stosowane w magazynie nie mogą być
uszkodzone. Palety powinny być wykonane z materiału o odpowiedniej wytrzymałości
i dostosowane do składowanego materiału.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 10. Wielkopojemnościowe zbiorniki kontenerowe na ciecze agresywne [12]
Rys. 13. Palety do transportu butli gazowych [11]
Składowanie palet wymaga transportu mechanicznego. Palety lub pojemniki można układać
w stosy, oddzielnie, w zależności od rodzaju składowanych materiałów.
Rys. 14. Przykładowe pakowanie łączników rur [8]
Składowanie luzem
Przy składowaniu materiałów sypkich luzem należy zapewnić:
- powierzchnię składową, która przy zachowaniu kąta zsypu naturalnego umożliwi
zachowanie przejść lub przejazdów wokół hałdy lub zwału,
- wytrzymałość zapór odpowiednią do parcia składowanego materiału sypkiego,
- w miarę potrzeby wynikającej z ochrony sąsiednich stref pracy oraz technicznych
możliwości - szczelne obudowanie miejsca przeładunku i urządzeń przeładunkowych oraz
połączenie ich z urządzeniami odciągającymi pył w miejscu jego powstawania,
- bezpieczne metody pracy, szczególnie przy ręcznym pobieraniu i przenoszeniu materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Transport materiałów pylących luzem może odbywać się wyłącznie specjalnymi środkami
transportu lub w zamkniętych pojemnikach (np. kontenerach).
Przy składowaniu materiałów skłonnych do samozapalenia się należy je zabezpieczyć przed
samozapłonem, a w szczególności ograniczyć wysokość składowania, stosować kominy
wentylacyjne oraz przesypywać lub często przerzucać hałdy i zwały.
Składowanie drobnowymiarowych elementów metalowych
Drobnowymiarowe elementy metalowe należy przechowywać w pojemnikach
ustawionych na półkach regałów, z zachowaniem podziału na rodzaje i gatunki materiałów.
Składowanie prętów i rur metalowych
Pręty i rury metalowe należy układać:
- dobierając wg rodzaju materiału i wymiarów przekroju poprzecznego,
- w pozycji poziomej,
- na niżej usytuowanych półkach regałów.
Stalowe wyroby długie i o większych wymiarach
Kształtowniki walcowane, stalowe można przechowywać na składowiskach otwartych lub
pod zadaszeniem, w specjalnie do tego celu przygotowanych zasiekach.
Na odpowiednich tablicach powinny być opisane poszczególne wyroby wg asortymentów,
gatunków i wielkości.
Rys. 15. Składowanie długich wyrobów stalowych [1, s. 632]
Wyroby stalowe powinny być układane na podkładach rozstawionych co ok. 2 m, między
palami zabezpieczającymi przed osuwaniem, wbitymi w grunt lub na kozłach stalowych.
Rys. 16. Składowanie rur [8]
Opakowania fabryczne rur są najczęściej w formie wiązki, której poziome rzędy
przedzielone są klinami drewnianymi (rys. 16). W przypadku przewozu na dużą odległość, kliny
mogą posiadać wycięcia dopasowane do kształtu rury. Rury i kształtki (studzienki) o dużych
wymiarach, czasami przekraczających standardowe gabaryty przestrzeni ładunkowej środków
transportu są pakowane specjalnie, lecz również w systemie paletowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 17. Składowanie wyrobów stalowych [10]
Składowanie materiałów i substancji niebezpiecznych
Materiały i substancje niebezpieczne to takie, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia
i życia ludzkiego oraz otoczenia. Oddziaływanie tych substancji na organizm człowieka może
być różne, a mianowicie: duszące, odurzające, trujące i żrące. Materiały i substancje
niebezpieczne mogą występować w postaci cieczy lub gazów. Najczęściej są to ciecze:
- żrące, np. kwasy mineralne: azotowy, siarkowy i solny,
- roztwory zasad, np. wodorotlenek sodowy i potasowy.
Do materiałów szczególnie niebezpiecznych należą sprężone i płynne gazy techniczne, np.
acetylen, tlen -jest to grupa materiałów łatwopalnych i wybuchowych.
Podczas pracy z tymi materiałami i substancjami człowiek może być narażony bezpośrednio na:
- zatrucie oparami,
- chemiczne poparzenie skóry,
- uszkodzenie oczu,
- zniszczenie odzieży.
Pośrednie zagrożenie stanowić może:
- zapalanie się materiałów łatwopalnych,
- wydzielanie się gazów palnych,
- wydzielanie się gazów trujących,
- utlenianie metali.
Materiały i substancje niebezpieczne powinny być przechowywane z zachowaniem
szczególnej ostrożności w specjalnie do tego celu przeznaczonych magazynach - najlepiej
w budynkach wolno stojących.
Budynek magazynu z materiałami i substancjami niebezpiecznymi powinien być
zlokalizowany w odległości nie mniejszej niż 50 m od innych obiektów, posadowiony na
płycie betonowej grubości 20 cm i mieć ściany murowane z cegły ceramicznej lub betonowe
o grubości 20 cm.
Dach magazynu powinna stanowić lekka konstrukcja drewniana, pokryta materiałem
niepalnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Minimalne wymiary pomieszczenia przeznaczonego do przechowywania materiałów
niebezpiecznych są następujące:
- wysokość - 250 cm,
- szerokość - 200 cm,
- długość - ok. 450 cm.
Drzwi wejściowe, otwierane na zewnątrz, o szerokości co najmniej 100 cm, powinny być
zabezpieczone zamknięciem.
W pomieszczeniu magazynowym konieczne są środki ochrony przeciwpożarowej w postaci:
- skrzyni z piaskiem,
- gaśnicy proszkowej,
- gaśnicy śniegowej,
- koca gaśniczego.
Pomieszczenia magazynów przeznaczonych do przechowywania materiałów łatwopalnych
i wybuchowych nie mogą mieć bezpośredniego połączenia z pomieszczeniami na wyższych
kondygnacjach, sąsiednimi na tej samej kondygnacji oraz powinny mieć niezależne,
bezpośrednie wyjście na zewnątrz, mieć centralne ogrzewanie, być dobrze wentylowane i mieć
gazoszczelną instalację elektryczną.
Acetylen do spawania przechowuje się w butlach o pojemności 40 l (5,5�6 kg). Acetylen
zawarty w butli jest rozpuszczony w acetonie. Aby w butli acetylen nie wydzielał się z acetonu,
butlę wypełnia się twardą, porowatą masą, której głównym składnikiem jest wypalana glinka lub
cement. Masa ta jest nasycona acetonem. Zużycie acetylenu z butli mierzy się różnicą masy butli
przed rozpoczęciem pracy i po jej zakończeniu. Butle acetylenowe należy chronić przed
wstrząsami i nadmiernym nagrzaniem, ponieważ przy zbyt wysokiej temperaturze może nastąpić
wzrost ciśnienia powyżej dopuszczalnego.
Tabela 1. Przykłady obecnego i nowego kodowania barwnego butli gazowych wg EN-1089 [7]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Butle tlenowe mają pojemność wynoszącą 40 l, masa ich wynosi około 70 kg. Butle
napełnia się tlenem w temperaturze otoczenia 150 C pod ciśnieniem 15 MPa. Do spawania
stosuje się gaz zawierający minimum 98% czystego tlenu. Z uwagi na wysokie ciśnienie gazu
w butli tlenowej nie wolno pobierać tlenu do spawania bezpośrednio z butli, a wyłącznie poprzez
reduktor. Reduktor obniża ciśnienie wylotowe gazu do ciśnienia potrzebnego podczas pracy oraz
zapewnia jednakowe ciśnienie w czasie spawania, pomimo spadków ciśnienia w samej butli.
Zasady posługiwania się butlami tlenowymi określają szczegółowe instrukcje i przepisy
bezpieczeństwa pracy. Najważniejszą sprawą jest ochrona butli przed nadmiernym
nagrzewaniem oraz uderzeniami i wstrząsami. Do smarowania osprzętu butli nie wolno używać
smarów ani tłuszczów, ponieważ grozi to wybuchem. Uszczelki zaworu muszą być metalowe
lub azbestowo-miedziane. Zabronione jest używanie uszczelek ze skóry lub ebonitu. W miejscu
pracy lub przechowywania butla powinna być przymocowana do ściany za pomocą specjalnej
obejmy, zabezpieczającej przed upadkiem.
Rys. 18. Zasady oznakowania butli: 1- trujące i żrące, 2- palne, 3- utleniające, 4- obojętne [11]
Składowanie materiałów malarskich
Płynne materiały malarskie, jak: emalie, lakiery, rozpuszczalniki, rozcieńczalniki itp. należą
do grupy materiałów łatwopalnych. Pomieszczenie przeznaczone do przechowywania
łatwopalnych materiałów malarskich powinno spełniać warunki opisane wyżej oraz mieć okna
osłonięte przed działaniem promieni słonecznych. Temperatura wewnątrz pomieszczenia
powinna wynosić od +5 do +12�C. Urządzenia stanowiące wyposażenie magazynu powinny być
niepalne, ewentualnie zabezpieczone przed ogniem np. farbą ognioodporną.
Płynne materiały malarskie należy składować w szczelnych, fabrycznych pojemnikach,
zachowując następujące zasady:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
- materiały w balonach i gąsiorach - ustawiać w specjalnych stojakach,
- materiały w beczkach i hobokach - ustawiać na drewnianych podkładach,
- materiały w małych puszkach - ustawiać na półkach regałów,
- wyroby w mniejszych (lżejszych) opakowaniach - układać na wyższych półkach, natomiast
wyroby cięższe na półkach położonych niżej,
- po wydaniu części materiału malarskiego pozostałą resztę zalać odpowiednim
rozpuszczalnikiem,
- nie składować ich razem z farbami suchymi,
- chronić przed ogniem i samozapłonem.
W pomieszczeniach magazynu powinna znajdować się gaśnica stanowiąca podstawowy
środek ochrony przeciwpożarowej.
Składowanie spoiw
Pomieszczenia zamknięte przeznaczone do składowania spoiw powinny być:
- suche, szczelne i nieprzewiewne,
- z podłogą drewnianą impregnowaną, klinkierową, ewentualnie asfaltową.
Ściany pomieszczeń należy bielić wapnem. Pomieszczenia magazynów należy wietrzyć
w dni suche raz w tygodniu. Wilgotność powietrza w pomieszczeniach powinna wynosić ok.
30%. Zmniejszenie nadmiernego zawilgocenia w pomieszczeniach magazynowych można
uzyskać przez ustawienie przy drzwiach i pod ścianami skrzyń z wapnem palonym w postaci
brył. Pomieszczenia tych magazynów zimą nie wymagają ogrzewania.
W pobliżu magazynu spoiw powinien znajdować się hydrant będący podstawowym
środkiem ochrony przeciwpożarowej.
Materiały budowlane dostarczane na budowę w workach, takie jak: cement, wapno i gips,
gotowe zaprawy klejowe, wyrównujące, samopoziomujące, suche farby itp. należy składować:
- na drewnianych pomostach ułożonych na legarach,
- układając w stosy do 10 warstw; w stosie powinny znajdować się worki z materiałem
tego samego rodzaju i gatunku.
Odległość ułożonego stosu od ścian magazynu nie może być mniejsza niż 60 cm.
Składowanie wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych
Pomieszczenie przeznaczone do przechowywania wyrobów z drewna i materiałów
drewnopochodnych powinno być:
- suche i przewiewne,
- mieć podłogę drewnianą lub inną zabezpieczoną materiałem izolacyjnym przed wilgocią
przenikającą z gruntu,
- wentylowane,
- zabezpieczone przed wilgocią.
Temperatura wewnętrzna w pomieszczeniu powinna wynosić od +12 do +14�C.
Płyty i deszczułki posadzkowe
Wyroby te należy układać:
- na podkładach drewnianych,
- w stosy wysokości do 2 m,
Stolarka budowlana
Wyroby stolarki budowlanej należy układać:
- dobierając rodzajami i wymiarami,
- na legarach ułożonych na równej podłodze,
- w pozycji pionowej, zabezpieczając jednocześnie przed obsunięciem przez ułożenie
drewnianych łat.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Stolarkę budowlaną o mniejszych wymiarach można układać poziomo, jeden element na
drugim do wysokości zasięgu ręki człowieka. Magazynowane wyroby stolarki budowlanej
należy chronić przed:
- wilgocią,
- obijaniem brzegów i naroży,
- obłamywaniem wystających części okuć.
Materiały drewnopochodne
Można je składować, układając pojedynczo na paletach lub luzem w stosy o wysokości do
[1m]. W pomieszczeniach składowania materiałów drewnopochodnych powinna panować
temperatura od +5 do +20�C, a wilgotność powietrza powinna wynosić 65% ą5. W pobliżu
magazynu powinien znajdować się hydrant stanowiący podstawowy środek ochrony
przeciwpożarowej, a w samym pomieszczeniu gaśnica wodno-pianowa.
Składowanie pap w rolkach
Pomieszczenie przeznaczone do przechowywania pap w rolkach powinno być:
- suche,
- dobrze wentylowane,
- równym i twardym podłożu,
- zabezpieczone przed działaniem promieni słonecznych,
- zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi.
Temperatura w pomieszczeniu nie powinna przekraczać +12�C. Rolki papy należy ustawiać
w pozycji pionowej.
W pomieszczeniu magazynu powinna znajdować się gaśnica stanowiąca podstawowy środek
ochrony przeciwpożarowej.
Składowanie elementów wyposażenia sanitarnego
Pomieszczenie przeznaczone do przechowywania elementów wyposażenia sanitarnego
powinno być wyposażone w regały z półkami i pojemnikami na elementy drobne
i o mniejszych wymiarach.
Rury instalacyjne
Rury instalacyjne należy układać:
- dobierając wg rodzaju materiału i średnicy,
- w pozycji poziomej,
- na niżej usytuowanych półkach regałów.
Kształtki i armatura
Kształtki i armaturę należy układać:
- dobierając wg rodzaju, przeznaczenia i średnicy,
- w pojemnikach lub tekturowych opakowaniach fabrycznych,
- na wyżej usytuowanych półkach regałów.
Rury tzw. odbiorowe i ze stali stopowych dostarczone na budowę należy składować na
oddzielnych regałach pod wiatą, a w przypadku magazynowania przez krótki czas 
w oddzielnych stopach.
Rury żeliwne, azbestowo-cementowe i kamionkowe można składować na otwartym
powietrzu, układając je w stosach na utwardzonym, suchym i wyrównanym terenie; wysokość
składowania nie może przekroczyć 2 m, rury kielichowe należy układać kielichami na przemian.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rury z polichlorku winylu i polietylenu można składować na otwartym powietrzu
w temperaturze nie niższej niż -50C, układając je w stosach zabezpieczając je przed promieniami
słonecznymi i opadami. Podłoże na którym składuje się rury, musi być równe, tak aby rura była
podparta na całej długości; wysokość stosu rur nie może przekraczać 1 m.
Szczegółowe wymagania techniczne magazynowania są podawane przez producentów.
Przybory sanitarne i grzejniki
Przybory sanitarne i grzejniki należy układać:
- na podkładach drewnianych,
- dobierając wg rodzaju i wielkości,
- zabezpieczone fabrycznie przed uszkodzeniem.
Armaturę należy składować w magazynach zamkniętych. Armaturę o większych średnicach
od DN=400 mm można składować pod wiatami na podkładach drewnianych. Części obrobione
armatury powinny być zabezpieczone przed korozją tłuszczami technicznymi. Otwory armatury
dostarczonej na budowę bez indywidualnego opakowania powinny być zaślepione
Składowanie materiałów na składowiskach otwartych i pod zadaszeniem
Kruszywa - piasek, żwir, tłuczeń itp. - składuje się w postaci pryzm na składowiskach
otwartych. Pryzmy te mogą być zabezpieczone przed rozsypywaniem się kruszywa niskim
płotkiem z desek lub z elementów żelbetowych.
Rys. 19. Pryzma składowanego kruszywa [4]
Ciasto wapienne przechowuje się w dole ziemnym o wymiarach 2,5m x3,0m
i głębokości ok. 2 m, zabezpiecza przed bezpośrednim działaniem słońca, deszczu, śniegu
i mrozu. Przy dłuższym okresie przechowywania ciasto wapienne należy zabezpieczać warstwą
piasku i przykrywać matą z trzciny. Czas dołowania wapna zależy od jego przeznaczenia
i wynosi co najmniej:
- 3 tygodnie - do przygotowania zapraw murarskich,
- 3 tygodnie - do wykonywania tynków zwykłych,
- 6 tygodni - do robót specjalnych i tynków szlachetnych.
Miejsce składowania wyrobów ceramicznych i kamionkowych powinno być: wyrównane,
utwardzone i odwodnione.
Cegłę należy układać na stabilnym podłożu osobno klasami i gatunkami, na zrąb w kozły po
200 lub 250 szt., tworząc zwarte bloki, łatwe do liczenia. Składowaną w okresie jesienno-
zimowym cegłę należy osłonić matami lub plandeką zabezpieczając w ten sposób materiał przed
opadami atmosferycznymi i oblodzeniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 20. Składowanie cegły pełnej i dziurawki [4]
Dachówki układa się w stosy po 2�3 rzędy do wysokości 4 warstw, po 250 sztuk
w rzędzie. Poszczególne warstwy dachówki należy oddzielić przekładkami: słomą, matą lub
przekładkami drewnianymi. W porze jesienno-zimowej, przy składowaniu przez czas dłuższy
niż 6 tygodni, dachówki należy zabezpieczyć przed oblodzeniem.
Prefabrykaty żelbetowe
Miejsce składowania gotowych prefabrykatów żelbetowych powinno być urządzone na
wyrównanym terenie o niewielkim pochyleniu, w celu odprowadzenia wód opadowych
i zlokalizowane w zasięgu pracy urządzeń dz
wigowych.
Gotowe elementy żelbetowe należy układać w takiej pozycji, w jakiej będą pracowały po
wbudowaniu:
- na romb - praca w pozycji pionowej,
- na płask - praca w pozycji poziomej.
Prefabrykaty składuje się asortymentami i partiami na drewnianych podkładach. Wyrobów
nie wolno składować bezpośrednio na ziemi. Ścienne elementy prefabrykowane ustawia się
pionowo w specjalnych stojakach:
- jednostronnie przy długościach elementów do 4,8 m,
- dwustronnie przy elementach dłuższych.
Prefabrykaty można również ustawiać w pozycji pochyłej w inwentaryzowanych kozłach,
pamiętając, że należy równomiernie obciążać kozły przez jednoczesne umieszczanie elementów
po obu jego stronach. Po każdej stronie kozła można ułożyć najwyżej 10 elementów. Między
elementy prefabrykowane z fakturą zewnętrzną wkłada się elastyczne przekładki
zabezpieczające przed uszkodzeniem.
Elementy z fakturą zewnętrzną oraz z wbudowaną stolarką okienną lub drzwiową należy
chronić przed szkodliwym działaniem opadów atmosferycznych.
Przy składowaniu elementów prefabrykowanych w pozycji poziomej, pierwszą warstwę
elementów układa się na drewnianych podkładach grubości co najmniej 15 cm, następne
warstwy oddziela się przekładkami drewnianymi o grubości większej niż wystające uchwyty
montażowe, lecz nie mniejszej niż 7 cm.
Wysokość stosu nie powinna przekroczyć 1,8 m, a liczba warstw w stosie zależy od rodzaju
i grubości składowanych elementów. Między układanymi stosami elementów należy zachować
odpowiednie odległości, pozostawiając przemiennie odstępy:
- przełazowe o szerokości 1,0 m, aby mógł przejść nimi człowiek,
- nieprzełazowe o szerokości co najmniej 30 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Dlaczego przechowuje się i magazynuje materiały budowlane?
2. Jakich zasad bezpieczeństwa należy przestrzegać podczas obsługi urządzeń magazynowych?
3. Jakie jest podstawowe wyposażenie magazynu?
4. Jak należy składować substancje niebezpieczne i preparaty chemiczne?
5. W jaki sposób należy składować wyroby metalowe o dużej masie i wymiarach?
6. W jakiej kolejności powinien być prowadzony rozładunek stosów?
7. Jak należy zabezpieczać materiały przed samozapłonem?
8. W jaki sposób magazynujemy gazy palne?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Do magazynu dostarczono:
- pręty stalowe,
- rury stalowe,
- rury instalacyjne z tworzyw sztucznych,
- armaturę zabezpieczającą.
Ustal miejsce składowania tych materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z opisami miejsc składowania materiałów stosowanych do budowy
rurociągów,
2) wskazać, gdzie należy przechowywać poszczególne materiały, biorąc pod uwagę ich cechy
techniczne.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opisy miejsc składowania materiałów metalowych oraz wykazy materiałów metalowych
z określeniem miejsc ich składowania,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Do magazynu dostarczono:
- acetylen w butlach,
- emalie, lakiery i rozpuszczalniki w średnich opakowaniach.
Ustal miejsce składowania tych materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z opisami miejsc składowania materiałów,
2) wskazać, gdzie należy przechowywać poszczególne materiały, biorąc pod uwagę ich cechy
techniczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Wyposażenie stanowiska pracy:
opisy miejsc składowania materiałów niebezpiecznych i łatwopalnych oraz wykazy
materiałów z określeniem miejsc ich składowania,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Do magazynu dostarczono:
- pręty gładkie � 8, 10 i 12 mm,
- pręty żebrowane jednoukośnie � 18 i 20 mm,
- dwuteowniki zwykłe 140 i 160.
Ustal miejsce składowania tych materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z opisami miejsc składowania materiałów stosowanych do budowy
rurociągów,
2) wskazać, gdzie należy przechowywać poszczególne materiały, biorąc pod uwagę ich cechy
techniczne.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opisy miejsc składowania materiałów metalowych oraz wykazy materiałów metalowych
z określeniem miejsc ich składowania,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) opisać zasady bezpieczeństwa podczas obsługi urządzeń
magazynowych?
2) wymienić podstawowe wyposażenie magazynu?
3) wymienić zasady przechowywania i magazynowania substancji
niebezpiecznych?
4) wymienić zasady przechowywania i magazynowania materiałów
stosowanych do budowy rurociągów?
5) wymienić zasady przechowywania i magazynowania gazów palnych?
6) dobrać sposoby składowania i magazynowania różnych materiałów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2. Transport ręczny materiałów
4.2.1. Materiał nauczania
Pod pojęciem ręcznych prac transportowych rozumie się każdy rodzaj transportowania lub
podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej
pracowników, w tym przemieszczanie ich poprzez unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie,
ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.
Podstawowe wymagania BHP przy transporcie ręcznym
Organizacja ręcznych prac transportowych, w tym stosowane metody pracy powinny
zapewnić w szczególności:
- ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich przerw
w pracy na odpoczynek,
- wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika,
a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanych z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy,
- ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,
- uwzględnienie wymagań ergonomii.
Przy ręcznym przemieszczaniu przedmiotów - tam gdzie jest to możliwe - należy zapewnić
sprzęt pomocniczy odpowiednio dobrany do ich wielkości, masy i rodzaju, zapewniający
bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy,
Przedmiot przemieszczany ręcznie nie powinien ograniczać pola widzenia pracownika.
Przy pracach związanych z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów należy zapewnić
wystarczającą przestrzeń, zwłaszcza w płaszczyz
nie poziomej, umożliwiającą zachowanie
prawidłowej pozycji ciała pracownika podczas pracy.
Rodzaje transportu ręcznego
Transport ręczny dzielimy na:
- transport ręczny bezpośredni,
- transport ręczny przy użyciu sprzętu pomocniczego i narzędzi pomocniczych,
- transport zmechanizowany o napędzie ręcznym.
Wszystkie te rodzaje transportu mogą być wykonywane przez pojedynczych pracowników lub
przez grupę pracowników, stąd podział na transport indywidualny i zespołowy.
Poniżej zostaną przedstawione podstawowe ręczne urządzenia służące do podnoszenia,
przenoszenia i przewożenia ciężarów.
Urządzenia do podnoszenia ciężarów
Dla ułatwienia podnoszenia ciężarów stosuje się szereg urządzeń pomocniczych, jak:
- różnego rodzaju krążki i wielokrążki,
Rys. 21. Wielokrążek [1, s. 661]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
- wciągniki, wciągarki,
- dz
wigniki ręczne (lewary, podnośniki),
- dz
wignie,
- suwnice pomostowe z napędem ręcznym,
- żurawie z napędem ręcznym.
Rys. 22. Wciągarka bramowa [12] Rys. 23. Wciągarka łańcuchowa [12]
Urządzenia do przenoszenia ciężarów
Stosowanie sprzętu pomocniczego przy ręcznym przenoszeniu ciężarów pozwala na
usprawnienie tej czynności. Używa się do tych celów różnego rodzaju drążków, dz
wigaczy,
kleszczy samozaciskowych (do szyn), uchwytów szczękowych.
Rys. 24. Ręczny uchwyt kleszczowy do dłużyc Rys. 25. Ręczny uchwyt szczękowy do blach [1, s. 665]
[1, s. 665]
Urządzenia do przewożenia ciężarów
W transporcie ręcznym do przewożenia ciężarów stosuje się różnego rodzaju wózki jedno-
lub wielokołowe,
- wózki jezdniowe ręczne,
- wózki jezdniowe podnośne.
Rys. 26. Wózek czterokołowy [12] Rys. 27. Wózek dwukołowy [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Rys. 28. Wózek paletowy [12] Rys. 29. Wózek podnośnikowy [12]
Transport indywidualny i zbiorowy
Przy transporcie ręcznym zabrania się zatrudniania osób, których stan zdrowia nie pozwala
na wykonywanie tego rodzaju pracy, a w szczególności osób z poważnymi chorobami serca,
niemych, głuchych i o słabym wzroku, epileptyków i chorych umysłowo, cierpiących na
przepuklinę. Dopuszczalne normy podnoszenia i przenoszenia ciężarów przez jednego dorosłego
mężczyznę wynoszą:
 50 kg - gdy praca ma charakter dorywczy, a odległość przenoszenia nie przekracza 25 m lub
wysokość podnoszenia wynosi mniej niż 4,0 m,
 45 kg - przy pracy dorywczej i odległości przenoszenia do 75 m lub przy pracy stałej
i odległości przenoszenia do 25 m,
 40 kg - przy pracy stałej i odległości przenoszenia do 75 m.
Zabrania się przetaczania przez jednego pracownika:
 po terenie płaskim - beczek o ciężarze większym niż 300 kg,
 po pochylni - beczek o ciężarze ponad 50 kg,
 po pochylniach o kącie nachylenia większym niż 30�- beczek.
Przedmioty o ciężarze większym niż 50 kg powinny być przenoszone zespołowo. Podczas
doboru pracowników do zespołowego dz
wigania ciężarów należy uwzględnić ich siłę, wzrost
i wiek. Przedmioty o długości przekraczającej 4 m i ciężarze większym niż 50 kg powinny być
przenoszone przez odpowiednio większą liczbę osób, nie mniejszą jednak niż dwie.
Przy zespołowym przenoszeniu elementów o ciężarze większym niż 300 kg pracownicy
powinni być wyposażeni w liny, pasy lub inny sprzęt ułatwiający wykonanie tej pracy,
zapewniający bezpieczeństwo. Przenoszenie ciężarów od 500 do 750 kg powinno odbywać się
pod nadzorem doświadczonego pracownika, przy zachowaniu wszelkich możliwych środków
ostrożności. Zespołowe przenoszenie ciężarów większych niż 750 kg jest dopuszczalne tylko
w wyjątkowych wypadkach, gdy na zastosowanie urządzeń mechanicznych nie pozwalają
względy techniczne. Zespołowym przenoszeniem ciężarów powinna kierować jedna wyznaczona
osoba, której obowiązkiem jest wydawanie głośnych, wyraz
nych poleceń.
Podczas wykonywania prac transportowych należy stosować sprzęt pomocniczy w postaci:
kleszczy, drążków, pasów, lin, taczek, wózków.
Podczas przenoszenia przedmiotów długich i ciężkich na ramionach należy:
 używać naramienników ochronnych,
 ciężar podnosić na komendę, równomiernie i jednocześnie przez wszystkich pracowników,
 ciężar przenosić na ramionach lewych lub prawych.
Ciekłe materiały szkodliwe dla zdrowia, gorące itp. mogą być przenoszone przez jedną osobę,
gdy ich ciężar nie przekracza 25 kg i przez dwie osoby, gdy ich ciężar jest większy niż 25 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są podstawowe wymagania bhp przy transporcie ręcznym?
2. Jakie są środki transportu ręcznego?
3. Z jakimi schorzeniami nie wolno zatrudniać ludzi przy transporcie ręcznym?
4. Jakie są dopuszczalne normy podnoszenia i przenoszenia ciężarów przez jednego dorosłego
mężczyznę?
5. Jakie są zasady indywidualnego przenoszenia ciężarów?
6. Jakie są zasady zespołowego przenoszenia ciężarów?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z magazynu należy dostarczyć na stanowisko 5 zestawów rur stalowych. Stanowisko
monterskie usytuowane jest w odległości ok. 40 m od magazynu. Rury są zapakowane
w zestawy o masie 50 kg i długości 2 m.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować polecenie ćwiczenia,
2) zapoznać się ze środkami transportu ręcznego,
3) wybrać odpowiedni środek transportu ręcznego i uzasadnić swój wybór,
4) omówić zasady bezpiecznego transportu ręcznego wybranym środkiem transportu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
charakterystyki środków transportu ręcznego,
przepisy dotyczące zasad bezpiecznej pracy z zastosowaniem środków transportu ręcznego,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Ze składowiska materiałów należy dostarczyć na stanowisko monterskie armaturę pakowaną
w paczkach o masie 100 kg. Stanowisko monterskie jest usytuowane w odległości ok. 40 m od
magazynu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować polecenie ćwiczenia,
2) zapoznać się ze środkami transportu ręcznego,
3) wybrać odpowiedni środek transportu ręcznego i uzasadnić swój wybór,
4) omówić zasady bezpiecznego transportu ręcznego wybranym środkiem transportu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
charakterystyki środków transportu ręcznego,
przepisy dotyczące zasad bezpiecznej pracy z zastosowaniem środków transportu ręcznego,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić schorzenia, z jakimi nie wolno zatrudniać ludzi przy
transporcie ręcznym?
2) określić dopuszczalne normy podnoszenia i przenoszenia ciężarów?
3) określić zasady indywidualnego przenoszenia ciężarów?
4) określić zasady zespołowego przenoszenia ciężarów?
5) scharakteryzować urządzenia do ręcznego transportu materiałów?
6) dobrać środki transportu ręcznego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.3. Zmechanizowany transport materiałów
4.3.1. Materiał nauczania
Transport mechaniczny
W zakładzie pracy mechaniczny transport wewnętrzny jest dzielony na:
1) transport składowo-magazynowy,
2) transport produkcyjny, który można dodatkowo podzielić na:
 transport międzywydziałowy,
 transport wewnątrzwydziałowy,
 transport stanowiskowy,
 transport międzystanowiskowy.
Jest on realizowany przez środki transportu o ruchu:
 przerywanym (np. dz
wigi, dz
wignice, wózki jezdniowe, wózki szynowe),
 ciągłym (np. przenośniki, pompy z rurociągami, sprężarki, wentylatory, dmuchawy) .
Środki transportu można również podzielić w zależności od kierunku przemieszczania
ładunku na przeznaczone do:
 transportu pionowego,
 transportu poziomego,
 transportu mieszanego.
Z uwagi na duże zagrożenie dla pracowników środkami transportu, stosowanymi
w zakładzie, należy ściśle przestrzegać obowiązujących w tym zakresie przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy obsłudze urządzeń transportowych:
 dobry stan techniczny urządzenia, potwierdzony odpowiednim wpisem do dokumentacji
eksploatacyjnej urządzenia,
 dobry stan techniczny nawierzchni, po której poruszają się urządzenia transportowe,
 odpowiednie przeszkolenie zawodowe pracowników obsługujących urządzenia
transportowe oraz odpowiednie uprawnienia, jeżeli są wymagane,
 stosowanie tylko atestowanych materiałów do elementów wyposażenia urządzeń do
transportu pionowego, takich jak: łańcuchy, liny, haki, bębny, krążki,
 odpowiednie oświetlenie terenu obsługiwanego przez urządzenie transportowe,
 sprawna sygnalizacja.
Rys. 30. Wózek widłowy czołowy spalinowy [12] Rys. 31. Wózek wysokiego składowania [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Transport dz
wignicowy
Transport za pomocą dz
wignic podlega, ze względu na duże zagrożenie, pod dozór
techniczny. Dz
wignice - środki transportu o zasięgu ograniczonym i ruchu przerywanym,
przeznaczone do przemieszczania osób lub ładunków - dzielą się na:
a) maszyny służące do przemieszczania ładunków w ograniczonym zasięgu:
 wciągarki i wciągniki, suwnice,
 żurawie,
 układnice,
 dz
wigniki (podnośniki),
 wyciągi towarowe,
 przenośniki okrężne kabinowe i platformowe,
 wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia,
b) dz
wigi do transportu ładunków, dz
wigi budowlane i dz
wigi towarowe małe,
Rys. 32. Żuraw z przeciwwagą [12]
Rys. 33. Wciągarka łańcuchowa [12] Rys. 34. Wciągarka elektryczna linowa [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Transport za pomocą przenośników
Transport materiałów stałych w sposób ciągły odbywa się za pomocą różnego rodzaju
przenośników w zależności od:
 własności fizycznych materiału przenoszonego,
 stosowanej technologii,
 kierunku ruchu (pionowe, poziome, mieszane).
Przenośniki, z uwagi na odrębność konstrukcyjną, dzielą się na dwie zasadnicze grupy:
 przenośniki cięgnowe (taśmowe, członowe, kubełkowe, zabierakowe, ciągnąco-niosące),
 przenośniki bezcięgnowe (grawitacyjne, wałkowe napędzane, ślimakowe, wstrząsowe,
hydrauliczne, pneumatyczne).
Rys. 35. Przenośnik wałkowy [10] Rys. 36. Przenośnik łańcuchowy [10]
Rury mogą być przewożone transportem samochodowym, kolejowym lub wodnym.
Przestrzeń ładunkowa środka transportu powinna być odpowiednio przygotowana. Sposób
pakowania rur w fabryce jest każdorazowo dostosowany do rodzaju środka transportu. Przewóz
rur samochodami uregulowany jest odnośnymi przepisami ruchu kołowego po drogach
publicznych. Przestrzeń załadunkowa skrzyni samochodu ciężarowego powinna mieć, wymiary
nie mniejsze od 2,4 x 12,7 x 2,5 m. Rury zwykle o długości 6 m pakowane są w formie ładunku
paletowego umożliwiając za i wyładunek przy pomocy dz
wigu lub wózka widłowego z boku lub
z tyłu platformy. Rury powinny być w sposób fachowy załadowane i rozładowane. Przy pracach
za i wyładunkowych oraz podczas transportu rur należy unikać uderzeń. Do przenoszenia rur
należy stosować zawiesia pasowe. Do transportu rur stosuje się specjalistyczne uchwyty. Na
przykład krótsze elementy można transportować za pomocą jednego uchwytu z elementem
stabilizującym (rys. 37) . W wypadku długich rur należy korzystać z pomocy belki trawersowej
i pary uchwytów (rys. 38) Inny sposób transportu rur przedstawiono na rys. 39.
Rys. 37. Zastosowanie uchwytów USR do transportu rur i prętów [14]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys. 38. Mocowanie rury w uchwycie typu URB [14]
Rys. 39. Rozładunek rur [8]
Konserwacja środków transportu
Wykonywanie prac konserwacyjnych powinno być możliwe podczas postoju maszyny.
Jeżeli jest to niemożliwe, w celu wykonania tych prac stosuje się odpowiednie środki ochronne
albo prace te wykonuje się poza strefami niebezpiecznymi.
W przypadku gdy dla danej maszyny jest przewidziane prowadzenie dziennika konserwacji
maszyn, prowadzi się go na bieżąco.
Maszyny wyposaża się w:
 łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania od z
ródeł energii; ponowne
przyłączenie maszyny do z
ródeł energii nie może stanowić zagrożenia dla pracowników;
 znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.
Powinny być zastosowane rozwiązania zapewniające bezpieczny dostęp i przebywanie
pracowników w obszarach produkcyjnych oraz strefach ustawiania i konserwowania maszyn.
Czyszczenie środków transportu materiałów
Zanieczyszczenia powierzchni występują najczęściej w postaci: opiłek metalowych,
odprysków wiórów, zatłuszczeń powierzchni smarami, drobnych pozostałości materiałów
używanych do wycierania (np. szmaty), rdzy oraz pozostałości materiałów ściernych, farb lub
lakierów itp. Zanieczyszczenia są szkodliwe dla pracujących elementów maszyn, gdzie mogą
one przedostawać się ze smarem i przyspieszać ich zużycie.
Najbardziej rozpowszechnionymi metodami czyszczenia są:
 czyszczenie sprężonym powietrzem, a przede wszystkim różnych zagłębień, kanałków,
rowków, otworów, w których gromadzi się najwięcej zanieczyszczeń mechanicznych;
 wysysanie zanieczyszczeń metodą podciśnienia z miejsc trudno dostępnych (np. otwory
nieprzelotowe);
 usuwanie drobnych opiłków i wiórów z wnętrza zmontowanych elementów za pomocą
elektromagnesów lub magnesów (najczęściej ręcznie);
 czyszczenie za pomocą szczotek w celu usunięcia produktów zanieczyszczeń z miejsc
skorodowanych, zanieczyszczonych starą farbą lub zatłuszczonych oraz wyeliminowania
wszelkich zadziorów i pozostałości smarów konserwujących.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są zasady bezpieczeństwa przy obsłudze urządzeń transportowych?
2. Jakie są środki transportu zmechanizowanego?
3. W jaki sposób można podzielić środki transportu dz
wignicowego?
4. Jakie są zasady bhp podczas konserwacji środków transportu?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z magazynu należy dostarczyć na stanowisko 200 kg rur stalowych o długości 4 m.
Stanowisko usytuowane jest w odległości ok. 200 m od magazynu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować polecenie ćwiczenia,
2) zapoznać się ze środkami transportu,
3) wybrać odpowiedni środek transportu i uzasadnić swój wybór,
4) omówić zasady bezpiecznego transportu wybranym środkiem transportu
zmechanizowanego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
charakterystyki środków transportu mechanicznego,
przepisy dotyczące zasad bezpiecznej pracy z zastosowaniem środków transportu
mechanicznego,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Ze składowiska materiałów należy dostarczyć na stanowisko 150 kg cementu. Stanowisko
jest usytuowane w odległości ok. 150 m od magazynu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować polecenie ćwiczenia,
2) zapoznać się ze środkami transportu,
3) wybrać odpowiedni środek transportu i uzasadnić swój wybór,
4) omówić zasady bezpiecznego transportu wybranym środkiem transportu
zmechanizowanego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
charakterystyki środków transportu mechanicznego,
przepisy dotyczące zasad bezpiecznej pracy z zastosowaniem środków transportu
mechanicznego,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować środki transportu mechanicznego?
2) rozróżnić środki transportu zmechanizowanego?
3) dobrać środki transportu zmechanizowanego?
4) określić zasady bezpiecznej pracy przy transporcie zmechanizowanym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
A. INSTRUKCJA OGÓLNA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
B. INSTRUKCJA SZCZEGÓA
OWA
1. Zestaw zadań testowych składa się z:
a. zadań otwartych (zadań z luką),
b. zadań zamkniętych (zadań wielokrotnego wyboru).
2. W zadaniach z luką należy w miejsce kropek wpisać prawidłowe wyrażenie, wzór lub
dokonać opisu np. rysunku, czyli uzupełnić je w sposób stanowiący logiczną całość.
3. Zadania wielokrotnego wyboru mają 4 odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa.
Prawidłową odpowiedz
należy zakreślić we właściwym miejscu na Karcie odpowiedzi.
4. W wypadku pomyłki błędną odpowiedz
należy ująć w kółko i ponownie zakreślić od
powiedz
prawidłową.
5. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawia Ci trudność, to opuść je
i przejdz
do zadania następnego. Do zadań bez odpowiedzi możesz wrócić póz
niej.
6. Czas trwania testu  45 min.
7. Maksymalna liczba punktów, jaką można osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu
wynosi 20 pkt.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja dla ucznia,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
Celem przeprowadzanego pomiaru dydaktycznego jest sprawdzenie poziomu wiadomości
i umiejętności, jakie zostały ukształtowane w wyniku zorganizowanego procesu kształcenia
w jednostce modułowej Magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów
stosowanych do budowy rurociągów. Spróbuj swoich sił. Pytania nie są trudne i jeżeli
zastanowisz się, to na pewno udzielisz poprawnej odpowiedzi.
Powodzenia !
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I. Podkreśl poprawną odpowiedz

1. Który z budynków magazynowych zalicza się do magazynów półotwartych?
a) zbiornik,
b) silos,
c) wiata,
d) zasobnik.
2. Urządzenia do składowania to
a) palety,
b) przenośniki,
c) pokrowce,
d) dz
wignice.
3. Wilgotność powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do składowania spoiw powinna
wynosić
a) ok. 30%,
b) 35%,
c) 40�45%,
d) może być dowolna.
4. Odległość ułożonego stosu worków ze spoiwem, od ściany magazynu nie może być mniejsza
niż
a) 40 cm,
b) 45 cm,
c) 55 cm,
d) 60 cm.
5. Do urządzeń transportowych zaliczamy
a) stojaki,
b) wózki jezdniowe,
c) pasy,
d) wieszaki.
6. Butle acetylenowe są malowane na kolor
a) kasztanowy,
b) czerwony,
c) zielony,
d) niebieski.
7. Dopuszczalny ciężar podnoszony i przenoszony przez jednego dorosłego mężczyznę, przy
pracy stałej i odległości przenoszenia do 75 m, wynosi
a) 40 kg,
b) 45 kg,
c) 50 kg,
d) 55 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
8. Do środków transportu zmechanizowanego zalicza się
a) żurawie,
b) wyciągarki,
c) podnośniki,
d) przenośniki.
9. Na rysunku przedstawiono
a) żuraw z przeciwwagą,
b) wózek widłowy,
c) przenośnik,
d) suwnicę.
10. Płynne materiały malarskie dostarczone w beczkach i hobokach należy ustawiać
a) w specjalnych stojakach,
b) na najwyższych półkach regałów,
c) na drewnianych podkładkach,
d) na najniższych półkach regałów.
II. Uzupełnij zdania
11. Przedmioty łatwo tłukące się, niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne oraz
materiały o największej masie powinny być składowane na & & & & ... półkach regałów.
12. Przedmioty o dużych wymiary i masie powinny być ustawiane lub układane & & & .., tak
aby zapobiec ich wywróceniu się lub spadnięciu.
13. Rozładunek stosów powinien być prowadzony kolejno, począwszy od & & & & & .. warstw.
14. Drobnowymiarowe elementy metalowe należy przechowywać w pojemnikach
ustawionych na półkach regałów, z zachowaniem podziału na & & & & & & .
i & & & & & & materiałów.
15. Rury metalowe należy układać:
a) dobierając wg & & & & & & & & & ..,
b) na & & & & & & . półkach regałów.
16. Płynne materiały malarskie należy składować w & & & & & , fabrycznych pojemnikach.
17. Przedmioty o ciężarze większym niż 50 kg powinny być przenoszone & & & & & .
18. Podczas przenoszenia przedmiotów długich i ciężkich na ramionach należy:
a) używać & & & & & & & & ,
b) ciężar podnosić na komendę, & & & & & . i & & & & .. przez wszystkich pracowników,
c) ciężar przenosić na ramionach & & & ...
19. Minimalne wymiary pomieszczenia przeznaczonego do przechowywania materiałów
niebezpiecznych to:
a) wysokość & & & & & & & & ,
b) szerokość 200 cm,
c) długość ok. & & & ...
20. Miejsce składowania wyrobów ceramicznych i kamionkowych powinno być:
a) & & & & & & & & ,
b) utwardzone,
c) & & & & & & & &
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów stosowanych do
budowy rurociągów
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub opisz.
I. Podkreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
II. Uzupełnij zdania
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Suma punktów za część I+II
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
6. LITERATURA
1. Gołembska E.: Kompendium wiedzy o logistyce. PWN, Poznań 2002
2. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000
3. Kowalewski S., Dąbrowski A., Dąbrowski M.: Zagrożenia mechaniczne. Centralny Instytut
Ochrony Pracy, Warszawa 1997
4. Kuczyński A., Lenkiewicz W.: Zarys budownictwa ogólnego. WSiP, Warszawa 1999
5. Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODiDK, Gdańsk 2005
6. www.bagra.pl
7. www.boc.com.pl
8. www.hobas.com.pl
9. www.kurek.pl
10. www.logistykafirm.com
11. www.messer.pl
12. www.promag.pl
13. www.remi.com.pl
14. www.uchwyty.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39