Teoria i prawne podstawy samorządu
Tematyka zajęć
1. Pojęcie samorządu terytorialnego.
2. Geneza samorządu terytorialnego.
3. Tradycja i idea samorządu terytorialnego w Polsce.
4. Typologie samorządu społecznego.
5. Samorząd -korporacyjny, -powszechny, -terytorialny.
6. Modele samorządu terytorialnego w Europie(anglosaski i
kontynentalny (Niemcy, Francja).
7. Rozwiązania dot. samorządu w Europie (Europejska Karta
Samorządu Lokalnego, Europejska Karta Samorządu Regionalnego)
w Polsce samorząd wojewódzki, regionalny i lokalny.
8. Przepisy prawne regulujące w Polsce funkcje samorządu
terytorialnego (Konstytucja, Ustawy Samorządowe ustrojowe)
" o samorządzie gminnym 08.03.1990
" o samorządzie powiatowym 05.06.1998
" o samorządzie województwa 05.06.1998
" ustawa o administracji rządowej 01.01.1999
" o referendum lokalnym.
9. Zakres działania i zadania poszczególnych szczebli samorządu
terytorialnego:
" gmin,
" powiatów,
" województw.
10. Władze samorządowe, władze uchwałodawcze i władze wykonawcze
(bezpośrednie wybory do organów wykonawczych gminy).
11. Współdziałanie jednostek samorządowych (gmina, powiat,
województwo).
12. Ustrój m.st. Warszawy (ustawa o ustroju 1990,1994,2002).
13. Funkcjonowanie samorządowych kolegiów odwoławczych.
14. Przepisy komunalne (np. porządkowe).Zasady tworzenia, ogłaszania
tych przepisów, klasyfikacja przepisów. Wydawane przez określone
organy samorządu terytorialnego.
15. Zasady zarządzania i gospodarowania mieniem komunalnym.
(Wprowadzenie jednoosobowych organów wykonawczych w
gminach).
16. Nadzór i kontrola(zawiera się w nadzorze) nad działalnością
komunalną w obszarze działalności samorządu terytorialnego.
17. Audyt (sprawdzanie) i kontrola w samorządzie terytorialnym.
Instytucję nadzoru wprowadza Konstytucja. Jest to ograniczenie
samodzielności samorządu. Nadzór nad samorządem terytorialnym
prowadzą podmioty spoza samorządu: organy administracji rządowej
(Prezes Rady Ministrów i wojewoda).
18. Relacje pomiędzy samorządem terytorialnym a terenową
administracją rządową (zespoloną i nie zespoloną 01.01.1999r.).
Ustawa o samorządzie 05.06.1998r.
Początek samorządu terytorialnego to czasy rewolucji francuskiej przełom
XVIII-XIX wiek.
Budowanie państwa wzbogaconego o rozwój doktryny liberalnej. Dążenie
do decentralizacji państwa, administracji. Głównym warunkiem powstania
współczesnego samorządu terytorialnego to upadek państwa feudalnego
opartego na podziale na stany mieszczańskie, chłopskie, szlacheckie,
duchowieństwo. To była podstawowa przesłanka do kształtowania się
samorządu terytorialnego.
Teorie genezy samorządu terytorialnego (Relacje między państwem a
samorządem).
1. Teoria naturalistyczna.
Zwolennicy teorii (ideowcy),twierdzili, iż pierwsza była organizacja
samorządowa, a dopiero póz
niej z biegiem czasu powstała inna forma
współżycia społecznego - państwo.
Zakres działania samorządu jest nadany naturalnie, nie przez ustawy, nie
przez państwo, wobec tego państwo nie może ingerować-to są naturalne
potrzeby społeczne. Ta teoria była obowiązująca w XIX wieku.
2. Teoria państwowa (państwowego samorządu).
W II połowie XIX wieku stwierdzono, że nie może być żadnego podmiotu
obok państwa, niezależnego od państwa. Według tej teorii na początku
było państwo. Punktem wyjścia do rozważań na temat samorządu jest
sfera prawa publicznego. Państwo określa zadania i finanse samorządu.
Wszystkie zadania własne zlecona nadane są przez państwo. Państwo
przyjmuje model zdecentralizowany w związku z tym na szczeblu lokalnym
lub regionalnym wprowadza samorząd, który realizuje zadania publiczne w
formie zdecentralizowanej. W tej teorii ważną rolę odgrywa nadzór nad
działalnością samorządu. Państwo przy pomocy swoich organów może
ingerować w działalność samorządów.
3. Teoria polityczna (politycznego samorządu).
W Polsce w latach 80tych ustawą o Radach Narodowych wprowadziła nowy
sposób formowania samorządu. W systemie komunistycznym nie było
miejsca na niezależność, samodzielność. Decentralizacja daje
samodzielność, przekazuje się dobra do realizacji celów i samorząd sam
decyduje, na co je przeznacza, dekoncentracja-to przekazywanie dóbr do
realizacji celów, ale bez samodzielności, przekazujemy dobra, ale mamy
wpływ na ich rozdzielanie, wpływ na politykę kadrową. Rady Narodowe
otrzymywały środki, ale były podporządkowane hierarchicznie. Wtedy
organizacje samorządowe to były organy administracji rządowej, nie miały
żadnej samodzielności.
Modele samorządów terytorialnych występujące w Europie.
Duży wpływ na model samorządu, jaki występuje w danym kraju to, jaką
drogę ustrojową przeszło dane państwo. W większości krajów Europy
Zachodniej gdzie występowała monarchia absolutna Prusach systemy
poszły w kierunku decentralizacji. Polska skorzystała z tych doświadczeń.
W Anglii do dzisiaj funkcjonuje system monarchii konstytucyjnej i do
dzisiaj, występuje system nie centralizacji. We Francji w 1982r ustawa
uchwaliła system samorządu terytorialnego na wszystkich szczeblach
podziału terytorialnego Francji.
Państwa o systemie unitarnym(scalonym) swoją suwerennością państwo
dzieli się z federacjami (Niemcy, Austria, Szwajcaria).Federalizm to
http://notatek.pl/teoria-i-prawne-podstawy-samorzadu?notatka
decentralizacja suwerenna. Pewne uprawnienia są cedowane na części
składowe państwa (federacje, landy).Wiele państw ma rozwiązania
autonomiczne tzn. podział władzy ustawodawczej między parlament
centralny(krajowy), a ciała stanowiące jednostek terytorialnych, które
maja autonomię prawną (Hiszpania, Włochy) w Polsce przed wojną Śląsk.
Modele państw unitarnych.
1. Samorząd oparty o zasadę nie centralizacji (Anglia, Szwecja).
Anglia-nie jest to system centralistyczny, ani zdecentralizowany. Od
średniowiecza administracja terytorialna w Anglii była niezależna od
administracji centralnej. Władze wybierano spośród miejscowych
właścicieli ziemskich, którzy byli nie odwoływalni. Król powoływał
tylko władze spośród miejscowych właścicieli ziemskich. Władza
centralna nie mogła wywoływać nacisku na władze miejscowe. Ten
system funkcjonował w Anglii do XIX w i wtedy nastąpiło
unowocześnienie do systemu nie scentralizowanego, oddzielono
urzędnika administracji lokalnej od wymiaru sprawiedliwości,
urzędnik nie pochodził już z nominacji, tylko organ administracji
pochodził z wyboru, wybierany był przez miejscową ludność. Na
szczeblu lokalnym organy samorządu terytorialnego wybierane w
wyborach bezpośrednich łączyły funkcje administracyjno-społeczną,
niezależne były od władz centralnych.
Władza centralna nie miała wpływu na funkcjonowanie tych organów.
Niezależność od władzy centralnej wiązała się także z niezależnością
finansową. Samorządy pobierały podatki i z nich realizowały zadania
publiczne określone ustawowo. W Anglii podatki bezpośrednio wpływają do
władz lokalnych a władze z tych podatków realizują zadania publiczne w
wymiarze lokalnym. Ostatnio zmniejszają się dochody lokalne i
administracja lokalna będąc tak niezależną, nie jest w stanie zrealizować
wszystkich zadań na swoim terenie. Wtedy administracja lokalna zwraca
się o dofinansowanie do państwa i z roku na rok zaciąga coraz większe
długi wobec państwa.
Państwo coraz więcej finansuje zadań administracji lokalnej, a ta
administracja w dalszym ciągu funkcjonuje w sposób niezależny od władzy
centralnej. Nie ma wyodrębnionego organu wykonawczego, jeżeli są jakieś
zadania do wykonania to upoważniani są do podejmowania działań w celu
wykonania zadań zawodowi urzędnicy. Brak wyodrębnienia
organizacyjnego organu wykonawczego.
2. Samorząd oparty o zasadę decentralizacji ( Niemcy, Francja).
Występują w nim organy stanowiące, zawsze pochodzące z wyborów