Bibliografia
 W. Wójtowicz (red): Zarys finansów publicznych i prawa
finansowego,  Dom wydawniczy ABC, Warszawa 2002
 R. Mastalski, E. Fojcik  Mastalska: Prawo finansowe, LEX,
Warszawa 2011
PROCEDURY BUDŻETOWE
JEDNOSTEK SAMORZ
DÓW
TERYTORIALNYCH
Procedura uchwalania i wykonywania budżetu
musi korespondować z postawieniami
uchwały o finansach publicznych oraz
ustawami o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa.
(art.179-184 u.f.p., art. 51-61 usg, art. 51-64 usp oraz art. 61-72 usw)
1. UCHWALANIE BUDŻETU
ZARZ
D (wójt, burmistrz, prezydent miasta)
ma wyłączne prawo do inicjatywy przygotowania projektu uchwały
budżetowej oraz prawo zmian tej uchwały.
Radni mają prawo zgłaszania wniosków dotyczących zmian, jednak
Zarząd nie jest zobowiązany do ich uwzględnienia.
Przepisy ustawowe nie określają formalnej daty wszczęcia prac nad
przygotowaniem projektu. Pozostawiono to do uregulowania
organom stanowiącym jednostek samorządów terytorialnych w
uchwałach proceduralnych.
Szczegółowy tryb pracy nad projektem uchwały budżetowej określa
ORGAN STANOWI
CY
(rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki)
Uchwała ta winna regulować przede wszystkim:
 obowiązki samorządu w toku prac nad projektem
 obowiązujące terminy w trakcie przygotowań
 szczegóły projektu uchwały budżetowej
 materiały, które zarząd winien przedstawić radzie wraz z projektem
uchwały
W toku prac nad budżetem organ stanowiący nie może bez zgody
Zarządu wprowadzić w projekcie zamian powodujących zwiększenie
wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu. Zastrzeżenie to
obejmuje również wszelkie zmiany zwiększające planowany dochód bez
równoczesnego wskazania nowych z
ródeł dochodu.
(art. 240 ust. 2 u.f.p.)
Zarząd opracowując projekt uchwały, sporządza informacje o stanie
mienia komunalnego, tym samym pozwalając na bieżącą ocenę
planowanych wydatków i dochodów przez pryzmat posiadanego
majątku komunalnego.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami informacja
taka powinna zawierać:
 dane o przysługujących j.s.t. prawach własności, oraz innych
prawach majątkowych np. o użytkowaniu wieczystym, udziałach w
spółkach, akcjach
 zmiany w stanie mienia komunalnego, które zaistniały od dnia
złożenia poprzedniej informacji
 zestawienie dochodów płynących z mienia komunalnego, oraz inne
dane mające na niego wpływ
Projekt następnie przygotowywany jest przez skarbnika i służby
finansowo-księgowe urzędu (starostwa).
Zatwierdzony projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami o
charakterze gospodarczo  analitycznym oraz informacje o stanie
mienia komunalnego Zarząd powinien przedstawić
do dnia 15 listopada poprzedzającego rok budżetowy
organowi stanowiącemu danej jednostki samorządu terytorialnego i
regionalnej izbie obrachunkowej.
Termin ten jest bezwzględnie wiążący. Zmiana terminu może nastąpić
jedynie w drodze nowelizacji ustawy.
Następnie regionalna izba obrachunkowa opiniuje projekt stwierdzając
zgodność z prawem tego aktu. Opinię tę zarząd powinien przedstawić
radzie (sejmikowi) przed uchwaleniem budżetu.
W sytuacji negatywnej opinii RIO zarząd zobowiązany jest
odpowiedzieć na zawarte w niej zarzuty.
Zarząd ma możliwość odwołania się od opinii RIO. Odwołanie
rozpoznaje w ciągu 14 dni  kolegium regionalnej izby obrachunkowej.
W terminie 7 dni od daty przekazania projektu uchwały budżetowej
organowi stanowiącemu, Zarząd przesyła podległym jednostkom
informacje niezbędne do opracowania projektów ich planów
finansowych. Czas na ich opracowanie wynosi 30 dni (jednak nie dłużej
niż do 22 grudnia roku bazowego).
Uchwała budżetowa uchwalana jest na sesji budżetowej.
Organ stanowiący danej jednostki samorządu terytorialnego uchwala
budżet do końca roku bazowego.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach może być podjęta już w
trakcie trwania roku budżetowego ale nie póz
niej niż do 31 marca.
Do tego czasu gospodarka finansowa gminy, powiatu czy
województwa prowadzona jest na podstawie przedłożonego przez
Zarząd projektu uchwały budżetowej.
Uchwała o finansach publicznych pozwala także na uchwalenie
prowizorium budżetowego dla jednostki samorządu terytorialnego
(budżet uchwalony tymczasowo).
W przypadku gdy do końca stycznia, jednostka nie uchwali projektu
budżetu, zostaje uruchomiona kompetencja nadzorcza
Regionalnej Izby Obrachunkowej
dokonując zastępczego ustalenia budżetu.
Ustalenie to obejmuje jednak tylko obligatoryjnie zadania własne i
zadania zlecone.
Do czasu ustalenia budżetu przez RIO podstawą gospodarki finansowej
j.s.t. jest przedłożony przez Zarząd projekt uchwały budżetowej jednak
nie dłużej niż do końca lutego roku budżetowego.
Uchwały budżetowe gminy, powiatu czy województwa ogłaszane są w
wojewódzkim dzienniku urzędowym
(art. 13 pkt 7 ustawy z dnia 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów
normatywnych i niektórych innych aktów prawnych)
Z uwagi na to, że budżet j..s.t. uchwalany jest na rok budżetowy, który
pokrywa się z rokiem kalendarzowym, uchwała budżetowa działa
zawsze z mocą od 1 stycznia roku budżetowego bez względu na to, czy
została uchwalona przed czy w trakcie trwania roku budżetowego.
2. WYKONYWANIE BUDŻETU:
 obowiązek wykonania budżetu spoczywa na organie wykonawczym
(zarządzie)
 w terminie 21 dni od daty przyjęcia uchwały zarząd opracowuje
układ wykonawczy budżetu jednostki, zgodnie z regułami
klasyfikacji budżetowej tj. działy, rozdziały i paragrafy
 zarząd przekazuje również informacje podległym jednostkom o
ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz o
wysokości dotacji i wpłat do budżetu. Informacje te stanowią
podstawę do korekty wstępnych planów finansowych.
 w toku wykonywania budżetu zarząd sprawuje ogólny nadzór nad
podległymi mu jednostkami, przestrzegając zasad gospodarki
finansowej wg ustawy o finansach publicznych
 naruszenie tych zasad może prowadzić m.in. do odpowiedzialności
za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
 możliwość wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń w trakcie roku
budżetowego wymusiła konieczność uwzględnienia procedur
ograniczonej elastyczności w realizacji budżetu. Wyrazem tego są
regulacje pozwalające na dokonywanie zmian w planie dochodów i
wydatków. Zmiany mogą polegać np. na modyfikacji planu lub
przenoszeniu wydatków z rezerw. Kompetencje do przeprowadzenia
zmian ma wyłącznie zarząd. Musi on jednak uzyskać pozytywną
opinię komisji rady (sejmiku) właściwej do spraw budżetu.
 W sytuacji niegospodarności w określonych jednostkach, opóz
nień
w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków lub naruszenia
zasad gospodarki budżetowej  zarząd może podjąć decyzję o
blokowaniu planowanych wydatków budżetowych
3. KONTROLA WYKONANIA BUDŻETU
Zarząd będąc organem wykonawczym odpowiada za realizację
budżetu oraz za sporządzenie odpowiedniej informacji i
sprawozdania dotyczących wykonywania budżetu
I etap:
" W trakcie wykonywania budżetu, do 31 sierpnia zarząd przedstawia
organowi stanowiącemu oraz regionalnej izbie obrachunkowej
informację o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze.
" RIO wydaje opinię na temat przedłożonej przez zarząd informacji
" o negatywnej opinii zarząd powiadamia organ stanowiący
II etap:
" Zarząd ma obowiązek sporządzenia rocznego sprawozdania z
wykonania budżetu
" powinno być złożone w terminie do 31 marca roku następującego po
roku budżetowym
" powinno zawierać zestawienie dochodów i wydatków
" Ustawa o finansach publicznych, wymaga, aby sprawozdanie
opracowane było szczegółowo, podobnie jak uchwała budżetowa
" opinię na temat sprawozdania wydaje RIO
" rada (sejmik) rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu w
terminie do 30 kwietnia roku następnego po roku sprawozdawczym
" przedłożone sprawozdanie stanowi podstawę do podjęcia uchwały w
sprawi udzielenia (lub nieudzielenia) zarządowi absolutorium z
wykonania budżetu
" uchwałę dotyczącą absolutorium organ stanowiący podejmuje
bezwzględną większością głosów ustawowego składu
" uchwała rady (sejmiku) w sprawie nieudzielenia zarządowi
absolutorium jest jednoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie
zarządu (nie dotyczy to sytuacji, w której po zakończeniu roku
budżetowego, zarząd został odwołany z innej przyczyny)
" gdy podjęto uchwałę o nieudzieleniu absolutorium, nie wcześniej niż
po upływie 14 dni, organ stanowiący rozpoznaje sprawę odwołania
zarządu
" Po zapoznaniu się z opinią RIO oraz po wysłuchaniu wyjaśnień
zarządu, organ stanowiący może odwołać zarząd większością co
najmniej3/5 głosów w tajnym głosowaniu