Globalizacja polityki Stanów Zjednoczonych.
Ekspansjonizm amerykański na przełomie XIX i XX wieku.
XVIII w. to czas ekspansji terytorialnej USA na terenie obu Ameryk. Już w tym czasie politycy amerykańscy za podstawę harmonii na świecie uważali współpracę narodów i rozpowszechnienie demokracji. Jednocześnie Ameryka nie angażowała się w sprawy Europy, trzymając się izolacjonizmu.
Doktryna Monroe(1823 r.) poza typowym izolacjonizmem, ogłosiła dodatkowo, że Europa nie powinna mieszać się w sprawy Ameryki a, stopniowo rozszerzana, stała się wreszcie uzasadnieniem wszelkich operacji ekspansywnych USA na Półkuli Zachodniej.
Fenomenem jej działalności była wiara w to, że ekspansja na Półkuli Zachodniej nie jest `polityką zagraniczną', ale sprawą wewnętrzną, w związku z czym Ameryka była państwem `lepszym' i `czystszym' od mocarstw europejskich(cyt. Kissinger Dyplomacja: Polityką zagraniczną USA było nieposiadanie takowej').
Ameryka od początku przypisywała sobie pewnego rodzaju niezwykłość, co doprowadziło do powstania dwóch sprzecznych postaw w stosunku do polityki zagranicznej. Z jednej strony doskonaląc czystą demokrację u siebie, nie chciała mieszkać się w konflikty Starego Świata. Z drugiej uważano, że amerykańskie ideały nakładają na państwo obowiązek szerzenia ich na całym świecie. Stąd USA wahały się między izolacjonizmem a internacjonalizmem.
W krąg spraw międzynarodowych popchnęły Amerykę: jej rosnąca, po wygranej Wojnie Domowej(1861-65 r.), potęga i stopniowy upadek hegemonii europejskiej na świecie. Już w 1885 r. USA prześcignęły Wielką Brytanię w produkcji przemysłowej. Rozwój potęgi przemysłowej sprawił, że kraj zaczął rozglądać się za nowymi rynkami zbytu, a więc dążył do zwiększenia swego znaczenia w handlu światowym, co przejawiało się m.in. dążeniem do utrzymania `otwartych drzwi' w stosunkach z Chinami oraz zdominowanie rynków Ameryki Łacińskiej.
W 1895 r. wybuchł spór z Wielką Brytanią o granice Wenezueli, zaś w 1898 r. wojna z Hiszpanią o Kubę. Stany Zjednoczone nie dopuszczały, by państwa Europy ingerowały w sprawy półkuli zachodniej i były gotowe ingerować w sprawy krajów Ameryki Środkowej, jeśli leżało to w ich interesie.
W latach 1884-85 USA wzięły udział w konferencji berlińskiej ws. Afryki Zachodniej. Wyszły więc poza obszar półkuli zachodniej. Roosevelt wystąpił w roli mediatora w rozmowach pokojowych w wojnie japońsko-rosyjskiej(1904-05 r.)
Jednocześnie postępował proces przebudowy marynarki wojennej i wojsk lądowych.
Rapprochement - porozumienie angielsko - amerykańskie; dokonano w nim ustępstw na rzecz USA, co pozwoliło Brytyjczykom wycofanie się z pozycji na półkuli zachodniej.
Amerykańskie koncepcje ładu światowego w I wojnie światowej.
Ameryka, przystępując do wojny umożliwiła techniczne zwycięstwo, ale jej cele nie miały nic wspólnego z porządkiem, dla utrzymania którego Europa wojnę rozpoczęła.
Amerykanie uważali, że Wielka Wojna była wynikiem błędów europejskich. W 14 Punktach prezydent Wilson stwierdził, że układ międzynarodowy powinien opierać się nie na równowadze sił(bo to on był przyczyną niepowodzeń Europy) ani Realpolitik(która była amoralna), ale na demokracji i etnicznym samostanowieniu a stosunki międzynarodowe na jawnych umowach zaś bezpieczeństwo europejskie na bezpieczeństwie zbiorowym, czyli pokoju zapewnianym przez określony stan prawny, którego strzec miała międzynarodowa organizacja- Liga Narodów.
Demokratyczne narody z zasady były w koncepcji amerykańskiej pokojowe, a mając prawo do samostanowienia, nie mają powodu do wszczynania wojen.
Jednocześnie społeczeństwo Ameryki sprzeciwiało się odgrywaniu przez ich państwo czołowej roli w polityce światowej. O ile poczynania innych państw nie kolidowały z interesami handlowymi USA, nie było powodów, żeby mieszać się w konflikty - zwłaszcza w Europie Wschodniej i Afryce.
Ameryka była samowystarczalna ekonomicznie, jej interesom nic nie zagrażało - Rosja była izolowana, Japonia bierna, Europa skłócona. Traktaty waszyngtońskie zaprowadziły tymczasowy spokój na morzu.
Amerykańskie koncepcje ładu międzynarodowego w II wojnie światowej.
Budowa nowego porządku miała sprzyjać zaspokajaniu potrzeb zachodniego kapitalizmu a kraje, które chciały skorzystać z pakietów pomocowych na odbudowę i rozwój musiały podporządkować się amerykańskim wymogom. Rozszerzaniu się wpływów gospodarczych Ameryki, towarzyszyły zakładanie baz wojskowych i zawieranie traktatów bezpieczeństwa. Wszystkie te zobowiązania podejmowane były jako odpowiedź na rozwój wydarzeń w zimnej wojnie.
W wizji Roosevelta dot. powojennego świata, trzy mocarstwa i Chiny, odgrywałyby rolę strażnika pokoju na świecie, broniąc go przed potencjalnym atakiem ze strony Niemiec, tzw. Wizja Czterech Policjantów. Porządkiem miał więc opierać się na harmonijnej współpracy międzynarodowej, nie na równowadze sił.
Koncepcje polityki Roosevelta
Roosevelt był tym, który zmieniał dotychczasowe podejście Ameryki do spraw międzynarodowych, uważając, że jako mocarstwo, jego kraj, zgodnie z teorią Darwina, ma prawo walczyć na arenie międzynarodowej o kreowanie XX-wiecznego świata, na rzecz pokoju, stabilizacji i rozwoju. Dodatkowo wiedział, że zwycięstwo Niemiec zagroziłoby bezpieczeństwu Ameryki.
Naturalny porządek powinien być regulowany przez podział stref wpływów między mocarstwa.
Prezydent Roosevelt widział możliwość harmonijnej współpracy z ZSRR w dwóch aspektach:
1). Utrzymywanie pokoju powszechnego przez współpracę hegemonów: Chin, USA, ZSRR i Wielkiej Brytanii.
2). Gwarantowanie ładu w Europie kontynentalnej, w której odrodzenie jako stabilizatora światowego Roosevelt nie wierzył.
Nie przewidywano obecności wojsk amerykańskich w Europie, pozwalając Stalinowi na realizację aspiracji polityczno-terytorialnych Na Wielką Brytanię USA zrzucały ciężar obrony Europy, która, w szerokim spojrzeniu Roosevelta, była tylko małym problemem.
Projektowana organizacja międzynarodowa miała być tylko pomocnikiem mocarstw stabilizujących.
Stany Zjednoczone w bipolarnym systemie bezpieczeństwa.
Początkowo Amerykanie liczyli na budowę harmonijnego świata, jednak już w drugiej poł. lat 40-tych zaczęli sobie uświadamiać, że nie będzie to możliwe. Rosnący strach przed komunizacją świata, doprowadził do zwrotu w polityce amerykańskiej.
Prezydent Harry Truman stwierdził, że świat stanął przed wyborem pomiędzy dwoma ideologiami
System bipolarny polegał na polaryzacji społeczeństw międzynarodowych wokół Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych, przy czym oba kreatorzy szukali sojuszników wśród m.in. państw powstałych w procesie dekolonizacji. System charakteryzował duży stopień stabilności, ale przy dużym natężeniu wrogości między blokami. Klientela pozornych bloków, była hierarchicznie zależna od decyzji strategicznych USA i ZSRR, co było czynnikiem stabilizującym wewnętrznie oba bloki. W obliczu zagrożenia konieczna była integracja bloku. Rozwój technologiczny sprawiał, że wygranie wojny i opanowanie świata stawało się niemożliwe.
Domeną potęgi USA były potęga wojskowa i siła ekonomiczna(decydowanie o procesach gospodarczych świata zachodniego) Wg. polityki USA miały one przewodzić demokratycznemu, liberalnemu światu, do czego dążył już Roosevelt. USA dyktowały więc politykę ekonomiczną i międzynarodową Europie Zachodniej. USA same przyjęły na siebie rolę stabilizatora, uważając się za państwo `najsilniejsze'(przemowa Trumana). Wyrazem ich `ingerencji' w gospodarkę państw bloku stał się np. plan Marshalla.
Od lat 60-tych pozycja USA w polityce ekonomicznej przestawała być hegemoniczna. Państwa zaliczane do tzw. Trzeciego Świata tworzyły polityczny ruch niezaangażowanych; ChRL prowadził niezależną politykę, odradzały się gospodarki państw zachodnioeuropejskich i Japonii. Po obu stronach żelaznej kurtyny pojawiały się tendencje odśrodkowe.
W polityce amerykańskiej pojawiły się więc nowe koncepcje ładu międzynarodowego:
Henry'ego Kissingera(pentagonalny system wielobiegunowy: USA, ChRL, ZSRR, Japonia, Europa Zachodnia)
Zbigniewa Brzezińskiego(systemu trilateralnego- komisji trójstronnej z przedstawicielami USA, Europy Zachodniej i Japonii)
Amerykańska doktryna containment
Za jej twórcę uważa się George'a F. Kenana. Zaczęła odgrywać rolę w opisie stosunków amerykańsko - radzieckich po II wojnie.
Wiązała się z zachwianiem równowagi systemu na rzecz ZSRR. Powstrzymywanie opierało się z jednej strony na uznaniu strefy wpływów radzieckich, przy jednoczesnym powstrzymywaniu ekspansji komunizmu(zwłaszcza na obszarach postkolonialnych, Europy Zachodniej i obrzeżach Azji). Idea ta pogłębiała podział Europy i respektowanie radzieckiej strefy wpływów. Była przy tym na tyle elastyczna, że umożliwiała podejmowanie stosownego do danej syt. kursu politycznego.
Hegemonia amerykańska na przełomie XX i XXI w.
W ostatniej dekadzie XX w. nastąpił powrót do koncepcji politycznych W. Wilsona. Prezydent Bush(ojciec) podkreślał znaczenie „nowego partnerstwa narodów”. Tak więc po raz trzeci Ameryka chciała przenieś propagowane przez siebie wartości na skalę globu.
Stany Zjednoczone, po upadku ZSRR, stały się jedynym mocarstwem zdolnym do podejmowania interwencji w skali całego globu. Jednocześnie jednak fakt ten zaczął im ciążyć, dlatego zaczęły szukać sojuszników wśród krajów europejskich, które mogłyby Amerykę trochę odciążyć w kwestii spraw międzynarodowych(np. w konfliktach na Bliskim Wschodzie).
Obecnie system Pax Americana znajduje się w fazie dezintegracji. Gospodarka powraca do braku lidera światowego, co związane jest z rozwojem takich organizacji jak: Unia Europejska, NAFTA itp. Zagrożenie dla hegemonii amerykańskiej ujawnia się w działaniu historycznego schematu upadku mocarstwa.
Realpolitik - polityka oparta na kalkulacji siły i narodowych interesów, odrzucająca czynniki moralne i etyczne jako zakłócające realistyczne podejście do danej sprawy.