MAKRO OGÓLNIE - 3 sposoby mierzenia rozmiarów działalności gospodarczej: sumowanie (agregowanie) wartości wytworzonych, sumowanie wydatków na te dobra, sumowanie dochodów czynników wytwórczych. PKB jest to wartość produkcji wytworzona przez czynniki wytwórcze umieszczone na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest właścicielem (najczęściej w skali 1 roku). PNB mierzy całkowite dochody obywateli danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług. PKB = PNB - zawsze w warunkach gospodarki zamkniętej; w gospodarce otwartej również, ale kiedy przypływy dochodów i odpływy są sobie równe. wartość dodana „VA”- liczymy to, co zostało dodane w danym procesie produkcji. Jest to przyrost wartości dóbr w wyniku procesu produkcji. Obliczamy odejmując od wartości dóbr wytworzonych to, co zostało wcześniej wytworzone i policzone. dobra finalne- to te, które nabyte są przez ostatecznego właściciela. dobro pośrednie- to dobro częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach, gdzie są używane. Dochód narodowy - to ilość pieniędzy, jakimi dysponują gospodarstwa domowe na wydatki i usługi po odliczeniu pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji. Rozporządzalne dochody osobiste - to dochody społeczeństwa po uwzględnieniu podatków bezpośrednich oraz płatności transferowych (te dochody już nie ulegają dalszemu zmniejszeniu). PNB per capita (w przeliczeniu na jednego mieszkańca): realny wskaźnik PNB, który uwzględnia jak się zmienia stopa życiowa społeczeństwa, nie odzwierciedla istoty, bo nie uwzględnia całej działalności gospodarczej , problem szarej strefy , uwzględnia działalność gospodarczą, która nie przyczynia się do podniesienia dobrobytu tzw. „plagi” , nie uwzględnia wartości czasu wolnego, nie uwzględnia poziomu bezpieczeństwa, zadowolenia z życia, warunków naturalnych, problem podziału dochodu narodowego, Podział dochodu narodowego: pierwotny - między uczestników w procesie produkcji dokonuje się na rynku bez udziału państwa, wtórny (redystrybucja) dotyczy podziału związanego z udziałem państwa w rynku - państwo przejmując podatki wypłaca tym, którzy nie biorą udziału w procesie produkcji,
ostateczny - podział według przeznaczenia na instytucje, oszczędności, konsumpcje. Stopa wzrostu gospodarczego - procentowy przyrost PKB. : ujemna stopa wzrostu gospodarczego oznacza spadek wzrostu gospodarczego, zmiany tempa wzrostu gospodarczego powinny uwzględniać zmiany przyrostu demograficznego, tempo wzrostu gospodarczego nie jest równomierne. WZROST I ROZWÓJ GOSP. Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym gdyż uwzględnia również zmiany jakościowo-strukturalne, tj. jakość życia, długość życia, poziom wykształcenia, poziom środowiska naturalnego. Majątkowo w krótkim okresie może być wzrost bez rozwoju i odwrotnie. Ale w praktyce się to łączy, idzie w parze. Zasoby - to, co gospodarka posiada: surowce, ziemia, środki trwałe tj, maszyny, drogi. Suma wszystkich zasobów to bogactwo narodowe. Strumienie - to, co powiększa powyższe zasoby, czyli wytworzony w danym roku przyrost PKB. Mierniki wzrostu i rozwoju gospodarczego: a) Podst. jest realny PKB. PNB per capita jest miernikiem wartościowym, agregatowym. b) Pierwotnie większe znaczenie miały mierniki naturalne, pewne dobra, Czynniki wzrostu gospodarczego: Podejście krótkookresowe (popytowe) W krótkim okresie czynnikiem wzrostu gospodarczego może być popyt globalny. Podejście długookresowe (podażowe)
Jeżeli osiągnie pełne wykorzystanie czynników wytwórczych w długim okresie to podaż jest czynnikiem przyczyniającym się do wzrostu. Teoria ta była wcześniejsza. Praca - czynnik aktywny, podstawowy. Jego wielkość zależy od czynników naturalnych i społeczno-ekonomicznych.. Kapitał - środki produkcji niezbędne w procesie produkcji. Trwałe i obrotowe. Współczynnik kapitałochłonności mówi ile trzeba zainwestować, aby osiągnąć przyrost dochodu o jednostkę. Im niższy współczynnik tym wyższy wzrost. Typy wzrostu gospodarczego: ekstensywny - przy stałym poziomie wydajności, wykorzystywanie czynników wytwórczych w stały sposób, intensywny - związany ze wzrostem wydajności, postępem naukowo-technicznym. BEZROBOCIE Niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych. Istnieje niewykorzystana siła robocza, gospodarka wytwarza mniej niż mogłaby wytwarzać. Zasoby siły roboczej - suma pracujących + suma tych, co chcą pracować i mogą podjąć jakąś pracę, ale nie pracują. Zasoby siły roboczej zależą od:czynników naturalnych, czynników społeczno-politycznych. Stopa bezrobocia - odsetek siły roboczej, a więc wielkość tych, którzy nie pracują do całości. Rodzaje bezrobocia: Frykcyjne - min. poziom bezrobocia występujący w każdym społeczeństwie. Wynika np. ze zmiany miejsca zamieszkani, zalicza się osoby upośledzone, Strukturalne - bezrobocie, które wynika ze zmian w strukturze gospodarczej. Pojawia się kiedy zmiana w strukturze wykształcenia nie nadążają za zmianami w gospodarce, Klasyczne - związane jest z ekonomią neoklasyczną, która zajmowała się badaniem rynku pracy. Na rynku pracy zawsze znajdzie się taka cena (czyli płaca), która zrównoważy popyt z podażą. Powstaje w wyniku utrzymania płac powyżej poziomu równowagi, Keynsowskie (wynikające z niedostatecznego popytu) - pojawia się, gdy popyt globalny spada (spada produkcja, a więc i zatrudnienie). Przyczyny bezrobocia: spadek popytu obniży punkt równowagi, niedostateczny popyt globalny, im wyższe zasiłki dla bezrobotnych tym większe bezrobocie, im wyższa płaca minimalna tym wyższe bezrobocie - zatrudnianych jest coraz mniej pracowników, wzrost znaczenia związków zawodowych, które nie pozwalają na obniżenie płac, itp., wysokie opodatkowanie - gdyby podatki były niższe to pracownik chętniej by pracował, dostawałby on więcej pieniędzy na rękę, a pracodawcom nie robi to różnicy, Sposoby ograniczenia bezrobocia: podejście Keynsowskie - w długim okresie może dojść samoczynnie do ograniczenia bezrobocia, a w krótkim nie - należy zwiększyć popyt globalny (zmniejszenie zasiłków), zwiększenie skłonności do podjęcia pracy lub przesunięcie krzywej popytu w górę. INFLACJA Pierwotnie: Nadmierny zalew pieniądza papierowego, który państwo emitowało, skutkiem tego zjawiska był wzrost cen. Obecnie: To wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr w jakimś okresie. Przyczyny inflacji: Błędna polityka pieniężna państwa (inflacja, jako zjawisko pieniężne) - ilościowa teoria pieniądza, monetarystyczna koncepcja inflacji - ilość pieniądza w obiegu nie może być dowolna, dopiero, gdy gospodarka wytwarza więcej to można zwiększyć jego ilość, deflacja - spadek przeciętnego poziomu cen, gdy gospodarka wytwarza dużo, a pieniądza w obiegu jest za mało, Błędna polityka budżetowa państwa (duży deficyt prowadzi do inflacji) - szukanie przyczyn w innych działaniach państwa, deficyt budżetowy zazwyczaj prowadzi do inflacji, Wzrost kosztów - teoria kosztowa inflacji (przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji w skutek wzrostów kosztów wydobycia itp), Wzrost popytu, Teoria dochodowa -wzrost roszczeń różnych grup społecznych, walka o podział dochodów,
Wzrost cen dóbr importowanych, Skutki inflacji” Skutki wzrostu poziomu cen: pieniądz traci na wartości, irracjonalne zakupy, ucieczka od pieniądza, powrót do wymiany „towar za towar”, trudno przewidzieć, co ile będzie kosztować, wzrasta ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej, Osłabienie produkcji poprzez wzrost stopy procentowej, Wpływ inflacji na redystrybucję dochodów (np. przepływ gotówki od pożyczkodawców do pożyczkobiorców). BUDŻET PAŃSTWA jest to zapis planu wydatków i dochodów i sposobów ich finansowania. Budżet występuje na różnych płaszczyznach, np. gospodarstwo domowe, gminy, województwa, państwo. Dług publiczny - to suma zadłużenia państwa (pozostających do spłacenia pożyczek)