Państwa, Pakistan
Pakistan
Informacje ogólne
Pakistan, Pākistān, Islamska Republika Pakistanu, IslamĪ-jumhūriyāt Pākistān, Islamic Republic of Pakistan, państwo położone w Azji Południowej, nad Morzem Arabskim. Na zachodzie graniczy z Iranem, na północnym zachodzie z Afganistanem, na północnym wschodzie z Chinami, na wschodzie z Indiami. Powierzchnia 796,1 tys. km2.
Największe miasta: Karaczi (9,2 mln, 1998), Lahaur (5 mln, 1998), Faisalabad (1,9 mln, 1998), Rāwalpindi (1,4 mln, 1998).
Języki urzędowe: urdu i angielski.
Jednostka monetarna 1 rupia pakistańska = 100 paisa.
Ludność
141 mln mieszkańców (2000). Średnia gęstość zaludnienia: 178 osób/km2. Przyrost naturalny: 22,6‰ (2000). Analfabetyzm: 62%. Narodowości: Pakistańczycy (85%), Irańczycy (2,5%). Skład etniczny: Pendżabczycy (48,2%), Pusztowie (13,1%), Sindhowie (11,8%).
Religia państwowa - islam. Wyznania: muzułmanie (96,7%), chrześcijanie (1,6%), hinduiści (1,5%). Średnia długość życia: mężczyźni 60 lat, kobiety 62 lata.
Warunki naturalne
Południowo-wschodnią część Pakistanu zajmuje równinna Nizina Indusu (zwana na północy Pendżab, a na południu Sindhem) stanowiąca rolniczy obszar państwa.
Na południowym zachodzie rozciąga się suchy płaskowyż Beludżystan, na północy i północnym zachodzie zaś wznoszą się liczne pasma górskie, należące do systemu Hindukuszu (najwyższy szczyt Tiricz Mir, 7700 m n.p.m.) i Himalajów, pokryte wiecznymi śniegami i lodowcami, oraz Góry Sulejmańskie (3441 m n.p.m.), Toba Kagar, Harboj, Mekran, Czagoj, oddzielone od siebie śródgórskimi, pustynnymi kotlinami z największą kotliną Charan.
Często jako najwyższy szczyt Pakistanu podaje się K2 (Czogori, 8611 m n.p.m.), gdyż leży on w Kaszmirze, terytorium spornym między Pakistanem a Indiami.
Klimat podzwrotnikowy na północy i zwrotnikowy na południu, przeważnie suchy (opady roczne poniżej 200 mm) z bardzo gorącym latem i chłodnymi zimami. Duże dobowe amplitudy temperatury. W górach opady wynoszą ponad 1000 mm. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu 16°C i 28 mm, w lipcu 31°C i 140 mm.
Sieć rzeczna rzadka, główna rzeka Indus. Liczne obszary bezodpływowe z okresowymi rzekami i jeziorami.
Naturalną szatę roślinną kraju stanowią gatunki półpustynne i pustynne, w północno-zachodniej części skąpe sawanny i suche lasy, na północy natomiast lasy i łąki wysokogórskie. Bogaty świat zwierzęcy reprezentują m.in.: niedźwiedzie himalajskie, lamparty i dzikie owce.
Historia
Pochodzące z ok. 3500 tys. p.n.e. pierwsze ślady osadnictwa na ziemiach obecnego Pakistanu odnaleziono na terenie Beludżystanu. Pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. osadnictwo przeniosło się z Beludżystanu w dolinę Indusu.
W II tysiącleciu p.n.e. osiedlili się tu Arjowie. VI-V w. p.n.e. w dolinie Indusu rozwinęło się państwo Gandhara, podbite w 327 p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego. III-II w. p.n.e. ziemie te weszły w skład imperium Maurjów, następnie królestwa Kuszanów (I-III w. n.e.). W IV-VI w. północna część dzisiejszych Indii (wraz z doliną Indusu) znalazła się w obrębie państwa Guptów.
W VIII w. w północnej części Półwyspu Indyjskiego po raz pierwszy pojawili się arabscy muzułmanie. 712 wódz kalifatu omajadzkiego Muhammad ibn Kasim zwyciężył Dahira, władcę Sindhu, i przejął w posiadanie arabskie deltę Indusu. W XIII w. powstał na terytorium Indii sułtanat ze stolicą w Delhii.
Od 1526 rządy nad Indiami sprawowała dynastia Wielkich Mogołów, której założycielem był potomek Czyngis-chana (po ojcu) i Timura (po matce) - Babur. Jego następcy władali subkontynentem do 1761. W XVIII w. w historię krajów Półwyspu Indyjskiego włączyły się europejskie mocarstwa kolonialne. W XVIII w. brytyjska Kompania Wschodnioindyjska podporządkowała sobie państwo Wielkich Mogołów, 1858 władzę od Kompanii przejął bezpośrednio rząd brytyjski.
Pierwsze oznaki tworzenia się świadomości narodowej indyjskich muzułmanów pojawiły się na przełomie XIX i XX w. Po zakończeniu I wojny światowej i podziale imperium osmańskiego pojawiła się w Indiach muzułmańska opozycja antybrytyjska, której przywódcą był Muhammad Ali Jinnah (1876-1948). Do 1940 Liga Muzułmańska pod przywództwem Jinnaha sformułowała projekt stworzenia odrębnego państwa zamieszkanego przez indyjskich wyznawców islamu.
15 VIII 1947 Wielka Brytania utworzyła z muzułmańskich prowincji na północnym wschodzie i północnym zachodzie subkontynentu nowe państwo - Pakistan. Terytorium nowego kraju było nieciągłe: Pakistan Wschodni (obecnie Bangladesz) oddzielało od Pakistanu Zachodniego terytorium Indii.
W granicach Pakistanu znalazły się w całości stosunkowo słabo rozwinięte prowincje: Beludżystan, Sindh, Pendżab i Bengal, Prowincję Północno-Zachodnią podzielono między Pakistan a Indie, Kaszmir stał się spornym terytorium obu państw. Spory wokół Kaszmiru doprowadziły w 1965 do wybuchu wojny indyjsko-pakistańskiej.
W tym samym czasie w Bengalu (Pakistan Wschodni) narodził się ruch separatystyczny, którego działalność doprowadziła w 1971 do wybuchu wojny domowej. Wojnę poprzedził trwający od 1968 okres niepokojów społecznych i zamieszek, który z Pakistanem Wschodnim objął stopniowo swym zasięgiem także Pakistan Zachodni.
Usamodzielnieniu się Pakistanu Wschodniego sprzyjały Indie. Dzięki pomocy militarnej regularnych oddziałów armii indyjskiej secesjoniści utworzyli w grudniu 1971 Bangladesz, uznany przez rząd pakistański trzy lata później. Po usamodzielnieniu się Bangladeszu rządy w Pakistanie przejął Zulfikar Ali Bhutto. Wybory prezydenckie 1977 zyskały powszechną dezaprobatę, sposób ich przeprowadzenia był kwestionowany przez szerokie kręgi społeczeństwa.
Zaostrzająca się sytuacja wewnętrzna stała się przyczyną wybuchu walk ulicznych w kilku większych miastach. Bhutto chcąc opanować sytuację, wprowadził stan wyjątkowy, krok ten nie przyniósł jednak spodziewanych rezultatów. Władzę przejął dowodzący armią generał Zia ul-Haq, który zapowiedział przeprowadzenie nowych wyborów. 1978 Zia ul-Haq obwołał się prezydentem, uwięził przywódców opozycji politycznej. Dla uspokojenia nastrojów społecznych zorganizował proces, w którym byłego prezydenta oskarżono i skazano na śmierć.
Haq przekształcił Pakistan w państwo religijne, z systemem prawnym opierającym się na zasadach Koranu. Po śmierci Haqa w kraju nastąpił stopniowy powrót do zasad demokratycznych. 1988 na stanowisko premiera wybrano córkę byłego prezydenta, Benazir Bhutto. 1990 urzędujący prezydent Ghulam Ishak Khan zarzucił jej nadużycia i zwolnił ze stanowiska.
1993 odbyły się wybory parlamentarne, w których zwyciężyła Pakistańska Partia Ludowa kierowana przez Bhutto, która ponownie objęła funkcję premiera w nowo sformowanym gabinecie. Na urząd prezydenta parlament wybrał bliskiego współpracownika pani Bhutto, Farooqa (Faruka) Ahmeda Leghariego. 31 XII 1997 nowym prezydentem został Rafiq Tarar.
W dniach 28-30 V 1998 Pakistan przeprowadził 6 podziemnych prób jądrowych w odpowiedzi na 5 przeprowadzonych wcześniej przez Indie. Prezydent USA Bill Clinton nałożył sankcje gospodarcze na Pakistan.
W październiku 1999 premier Nawaz Sharif został obalony przez generała armii Perveza Musharrafa, który następnie wprowadził w kraju wojskowe rządy. Były premier został skazany 6 kwietnia 2000 na karę dożywotniego więzienia za terroryzm, porwania i morderstwa.
Ustrój polityczny
Wielopartyjna republika federacyjna z dwuizbowym parlamentem - Zgromadzeniem Narodowym z 217 miejscami i Senatem z 87 miejscami.
Gospodarka
Pakistan jest słabo rozwiniętym krajem rolniczym o nie w pełni wykorzystanych bogactwach mineralnych. Użytki rolne zajmują 1/4 powierzchni państwa i ok. 70% z nich jest sztucznie nawadnianych. Uprawia się ryż, pszenicę, proso, sorgo, kukurydzę, jęczmień, rośliny strączkowe, jutę, trzcinę cukrową, tytoń, herbatę, bawełnę. Hodowla bydła, owiec.
Wydobywa się węgiel kamienny, ropę naftową, wysokoprocentową rudę żelaza, rudy miedzi, boksyty, sól kamienną. Podstawę produkcji stanowi: przeróbka bawełny, przemysł cementowy, ciężki, maszynowy oraz spożywczy (cukrownie, wytwórnie oleju, młyny, zakłady przetwórstwa owocowego).
Dochód narodowy 2000 USD na 1 mieszkańca (1999). Inflacja: 6% (1999). Zadłużenie zagraniczne: 32 mld USD (1999). Struktura zatrudnienia: rolnictwo - 49,6%, usługi - 31,8%, przemysł - 18,6%.