Filozoficzne aspekty kultury fizycznej i sportu
Cz. I Filozoficzne i metodologiczne aspekty nauk o kulturze fizycznej
4.Humanistycznenauki o kulturze fizycznej w świetle metodologii
4.1 Ajdukiewicz- podział nauk ze względu na ich ostateczne przesłanki
Zdaniem Kazimierza Ajdukiewicza podstawowym założeniem na podstawie którego klasyfikuje się nauki są ostateczne przesłanki decydujące o ich istocie gatunkowej, o to rodzaje:
-aprioryczne czyli dedukcyjne(niezależne od doświadczenia)
-aposterioryczne czyli indukcyjne(oparte na doświadczeniu)
-humanistyczne, nawiązujące do wzmiankowych wyżej przesłanek, przekształcając je i konstruować na ich podstawie np: sądy syntetyczne, wyjaśniające
4.2 Krajewski- podziały dychotomiczne
Krajewski wskazuje na podziały o charakterze dychotomicznym, tworzące pary o odmiennych właściwościach które to dotyczą min. nauk formalnych i empirycznych, przyrodniczych i humanistycznych. Owa klasyfikacja ma charakter nieostry , miedzy innymi dlatego że nauki przyrodnicze zawierają się w naukach empirycznych, a zakresy pojęciowe nauk humanistycznych i empirycznych krzyżują się, gdyż znaczna część tych pierwszych stosuje metodologie szczegółowe oparte na doświadczeniu.
4.3 Nauki humanistyczne i społeczne- nieostrość cezury
Nieostrość cezury dotyczy także podziału dziedzin na nauki humanistyczne i społeczne. Obie te nauki maja wspólne właściwości i dlatego coraz częściej nauki tradycyjne nazywane humanistycznymi nazywa się społecznymi, dotyczy to min. socjologii, psychologii. W rozumieniu Maksa Webera do typu idealnego nauk humanistycznych zbliża się( aproksymuje) filozofia (wraz z etyką i estetyką) i historia. Pozostałe z dziedzin jak np. socjologii czy pedagogiki zapośredniczone są w znacznym zakresie z nauk aposteriorycznych gdyż stosuje się badania empiryczne np. ankiety.
4.4 Struktura organizacyjna jednostek dydaktyczno-naukowych a metodologiczny punkt widzenia
Ścisłe związki nauk społecznych i humanistycznych uwzględniają np. Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego obejmujący: Instytut Filozofii, Instytut Pedagogiki, Instytut Psychologii, Instytut Religioznawstwa i Instytut Socjologii. Na większości uczelni relacje między naukami humanistycznymi i społecznymi są klarowne. W sensie rozwiązań organizacyjnych na AWF w Warszawie w 1990r dokonano restrukturyzacji uczelni, gdzie wprowadzono wydziały, katedry i zakłady. Przeprowadzając zabieg strukturalny nie wynikło, że pedagogika, psychologia i historia kultury fizycznej utraciły właściwości nauk społecznych, a filozofia, socjologia oraz organizacja kultury fizycznej utraciły własności humanistyczne. Do nauk humanistycznych kultury fizycznej biorąc pod uwagę układ strukturalny właściwy AWF należą wszakże filozofia i socjologia zajmujące się czasem wolnym, kulturą fizyczną sportem ,wychowaniem fizycznym, turystyką, rekreacją ruchową oraz organizacją. A także teorie wychowania fizycznego, osób niepełnosprawnych, wychowania zdrowotnego czy też olimpizm i etnologię sportu.
Cz. II Antropologiczne i aksjologiczne założenia kultury fizycznej
4. Kultura fizyczna w świetle społecznej doktryny Kościoła
4.1 Wartości ludzkie jako podstawa społecznej nauki kościoła
Kościół współczesny kładzie nacisk za sprawą Jana Pawła II na problematykę aksjologiczną, podkreślając iż u źródeł chrześcijańskiej myśli społecznej leży wizja człowieka. W myśli społecznej Jana Pawła II człowiek oglądany jest w dwóch krzyżujących się perspektywach: wspólnotowej i społecznej. Wynika to z filozoficznej i teologicznej koncepcji człowieka, podkreślającą dwoistą naturę jednostki ludzkiej. Z jednej strony uwikłana we wspólnotową relacje o orientacji chrystologicznej, a z drugiej strony natura człowieka sprawia, iż bytując jako członek różnych grup społecznych jest podmiotem stosunków społecznych, odpowiedzialnym za rozwój i postęp ludzkości.
4.2 Etyczny wymiar pracy
Człowiek wg. Jana Pawła II bytuje z innymi, działa w różnych grupach społecznych i zespołach zawodowych. W encyklice „Laborem exercens” przedstawia 4 istotne określenia właściwości pracy:
-tylko człowiek jest do niej zdolny i tylko człowiek ją wykonuje, wypełniając równocześnie pracą swoją bytowanie na ziemi
-praca jest dobrem człowieka-dobrem jego człowieczeństwa
-tak więc praca nosi na sobie szczególnie znamię człowieka
-jest ona doskonaleniem człowieka i świata, czyni bowiem człowieka bardziej panem świata, a świat bardziej ludzkim, ponadto autor dodaje, że człowiek jest „pierwszą podstawą wartości pracy”, wyznaczając wartość czynnościom i wytworom, a nie na odwrót
4.3 Kryzys tożsamościowy człowieka
Do „wyobcowania człowieka z człowieczeństwa” przyczyniają się dwa systemy społeczno-gospodarcze. Pierwszym systemem jest indywidualizm, który odwraca jednostkę od wspólnoty, natomiast drugim jest zmniejszający coraz bardziej swój zasięg-totalizm, podporządkowujący bez reszty dobro jednostki społeczeństwu. Pozbawiając jednostkę praw staje się ono w istocie systemem opartym na przemocy. W obu przypadkach człowiek podlega alienacji, gdzie to zjawisko wyjaśnia się na ogół za pomocą pojęć socjologicznych. Wg. Kościoła źródłem alienacji jest brak uczestnictwa, w jego efekcie następuje zanik wspólnoty. Praca, która powinna sprzyjać rozwojowi człowieka traci swój sens, gdyż redukuje jednostkę ludzka do roli zreifikowanego elementu produkcyjnego.
4.4 Deformacja ethosu pracy
Nauka społeczna kościoła koresponduje w tym względzie z poglądami socjologicznymi iż u podstaw idącego kryzysu jednostkowego i społecznego znajduje się deformacja ethosu pracy. Dotyczy to myśli marksistowskiej, neopsychoanalizy, egzystencjalizmu i refleksji personalistycznej. Źródłem socjologii i filozofii pracy jest Heglowska „Fenomenologia ducha” , problem kształtowania się samowiedzy w procesie pracy.
4.5 Kultura fizyczna wobec zagrożeń społecznych
Kultura fizyczna z jednej strony może stać się instrumentem, który by przyczynił się do przezwyciężenia zagrożeń cywilizacyjnych, zaś z drugiej strony należy zadbać o to, aby ona sama nie przekształcała się w zagrożenia i tych zagrożeń nie pogłębiała. Po pierwsze kultura fizyczna może i powinna przyczyniać się do odzyskania tożsamości przez człowieka zagubionego w świecie antywartości dwóch systemów społecznych. Po drugie zaś kultura fizyczna, a zwłaszcza sport wyczynowy mogą same stać się elementem podporządkowującym człowieka zarówno stosunkom gospodarczo-społecznym, jak i politycznym. Generalnie kultura fizyczna generuje w sposób samodzielny nowe zjawiska i własne mechanizmy redukujące ludzkie funkcje do narzędzia umożliwiającego osiągnięcie sukcesu i ekonomicznego zysku, z drugiej strony sprzyja utrwalaniu szkodliwych z punktu widzenia Kościoła ustrojów społecznych.
4.6 Humanizm integralny jako wyznacznik uczestnictwa w kulturze fizycznej
Jan Paweł II uważa iż należy wyzwolić się od wpływów depersonalizacyjnych, a więc stworzyć i realizować program wolności „od”, by móc budować wolność „do”, czyli „wolność większą”. Humanizm integralny kładzie na kulturze fizycznej obowiązek równomiernego rozwoju człowieka. Należy działać tak, by podczas treningu, turystyki, rekreacji, gier i zabaw oraz wychowania fizycznego uwzględniać fakt, że człowiek jest bytem niepodzielnym „duchowo-materialną podmiotowością”.
4.7 Kultura fizyczna zwierciadłem założeń ustrojowych
Kultura fizyczna może być ujmowana jako odzwierciedlenie lub „wypadkowa warunków”. Kultura fizyczna w krajach opartych na grze rynkowej, zawiera charakterystyczne dla niej właściwości, podobne stosunki produkcji, zależności i podporządkowania, tj. mechanizmy pogłębiające alienację i depersonalizację. Odnosi się to również do kultury fizycznej w krajach totalitarnych. Kultura fizyczna jest w danym przypadku narzędziem podporządkowanym celom ideologicznym i politycznym, instrumentem i źródłem alienacji tworzeniem fałszywych wartości oraz destrukcji postaw tożsamości człowieka integralnego. Jednostka ludzka staje się bytem przedmiotowym, wtórnym i przypadkowym.
4.8 Kultura fizyczna w perspektywie „trzeciej drogi”
Program „trzeciej drogi” zainicjowany przez Jana Pawła II jest to projekt chrześcijańskiego, pożądanego modelu społeczeństwa, którego fundamentem są założenia moralne przyszłej „ cywilizacji miłości”.