Teoria korzyści komparatywnych czy kosztów komparatywnych głosi, że handel pomiędzy krajami jest możliwy i korzystny dla wszystkich nawet wtedy, jeżeli dany kraj produkuje wszystkie artykuły taniej, pod warunkiem, że przewaga tego kraju nie jest jednakowa w produkcji wszystkich artykułów.

Teoria korzyści komparatywnych daje silny argument na rzecz specjalizacji - kraj będzie specjalizował się w produkcji tego dobra, w którym ma przewagę komparatywną.

Przykład: Jeżeli w ciągu jednej godziny w USA wytwarza się 20 koszul albo 12 rowerów, a w Polsce w ciągu jednej godziny wytwarza się 10 koszul albo 5 rowerów tzn., że licząc w kosztach absolutnych amerykanie produkują oba dobra taniej i nie byłoby tu podstaw do wymiany międzynarodowej. Jednakże zgodnie z teorią korzyści komparatywnych są podstawy do takiej wymiany

USA POLSKA

Koszule/godz. 20 10

Rowery/godz. 12 5

W tej sytuacji wymiana między USA a Polską będzie opłacalna, jeżeli kraje będą specjalizowały się w produkcji tego dobra, z którego osiągną większe korzyści komparatywne.

USA powinny produkować rowery, gdyż mają w produkcji tego dobra większą korzyść komparatywną:

. Jeżeli USA wyprodukuje 12 rowerów i wymieni je na koszule w Polsce to dostanie ich 24 szt., a więc o 4 szt. więcej niż w USA.

Polska powinna specjalizować się w produkcji koszul gdyż ma w produkcji tego dobra większą korzyść komparatywną:
. Jeżeli Polska wyprodukuje 20 szt. koszul i wymieni je na rowery w USA to dostanie ich 12 szt., a więc o 2 więcej niż w Polsce.

Korzyści komparatywne w modelu Ricardo-Torrens są określane przez różnice w technologii rozumianej poprzez wydajność pracy. Może to być wydajność takich czynników produkcji jak np. kapitał, praca, ziemia, technologia.

Teoria Heckschera-Ohlina tłumaczy korzyści komparatywne różnicami w wyposażeniu w czynniki produkcji (zasoby). Teoria pomija problem wydajności. Teoria głosi, że: jeśli kraj ma duże zasoby pracy to powinien specjalizować się w produkcji dóbr pracochłonnych, a jeśli ma duże zasoby kapitału to powinien specjalizować się w produkcji dóbr kapitałochłonnych. Oczywiście i w tej teorii jeden kraj może mieć więcej i kapitału i pracy od drugiego kraju, jednakże przewaga tych zasobów nie może być jednakowa.

Jeżeli wykreślimy krzywe transformacji (krzywe możliwości produkcyjnych) dla dwóch krajów i będą one równoległe, to nie można powiedzieć, który kraj ma przewagą komparatywną w produkcji dóbr i wtedy nie ma podstaw do specjalizacji. Jeżeli mają być podstawy do wymiany międzynarodowej i specjalizacji zgodnie z teorią korzyści komparatywnych, to krzywe transformacji wykreślone dla dwóch krajów muszą być nachylone pod różnym kątem.

Powyższe teorie dotyczą wolnej konkurencji gdzie nie występują korzyści ze skali produkcji. Teoria korzyści komparatywnych wyjaśnia występowanie korzyści z handlu międzygałęziowego (np. żywność za samochody) między krajami różniącymi się jeśli chodzi o wyposażenie w zasoby (czynniki produkcji). Korzyści są tym większe, im kraje bardziej różnią się pomiędzy sobą.

Nie należy zapominać przy rozpatrywaniu korzyści komparatywnych o płacach (kosztach) czynników produkcji. Mimo, że np. Polska produkuje trzy razy mniej telewizorów w ciągu jednej godziny niż Niemcy, to jednak będzie się specjalizowała w produkcji telewizorów, ponieważ płaca w Polsce jest pięć razy niższa niż w Niemczech i dlatego to Polska ma większe korzyści komparatywne. Korzyści komparatywne są określane przez relacje: płace-nakłady pracy pomiędzy poszczególnymi krajami.

W świecie, który nas otacza istnieją jednakże inne warunki: konkurencja niedoskonała - oligopolistyczna (wolną konkurencję należy traktować jako ujęcie modelowe). W takich warunkach korzyści komparatywne odgrywają znacznie mniejszą rolę niż w warunkach wolnej konkurencji. Jedną z cech wolnej konkurencji jest to, że nie ma tam korzyści ze skali produkcji. W świecie konkurencji niedoskonałej - oligopolu korzyści wynikające ze skali produkcji odgrywają podstawową, bardzo dużą rolę. Kraj, który produkuje coraz więcej danego dobra obniża koszt przeciętny i staje się bardziej konkurencyjny. Jeśli występują korzyści ze skali produkcji specjalizacja międzynarodowa określana będzie przede wszystkim przez pierwszeństwo - przewagę uzyska producent, który pierwszy wszedł na rynek. Warunki konkurencji niedoskonałej sprzyjają rozwojowi handlu wewnątrzgałęziowego. Handel wewnątrzgałęziowy to najczęściej jest wymiana dóbr wysokowytworzonych (najczęściej dobra przemysłowe niewiele zróżnicowane np. samochód USA na samochód Niemcy). Ten handel jest charakterystyczny dla krajów wysoko rozwiniętych gospodarczo, podobnych jeśli chodzi o wyposażenie w zasoby.

Autarkia - brak handlu (stan teoretyczny)

Twierdzenie Stolpera-Samuelsona: „Przy przejściu ze stanu autarkii do gospodarki otwartej (handel międzynarodowy) rośnie wynagrodzenie czynników produkcji zatrudnionych w gałęziach eksportowych i maleje w gałęziach konkurujących z importem”.

Koncepcja Michaela Portera - „Mówienie o przewadze komparatywnej w obecnych warunkach nie odzwierciedla istoty konkurencyjności. Przewaga komparatywna to w dużej mierze taka, która stanowi wynik istniejących w danym kraju czy sektorze warunków (naturalnych), przewaga konkurencyjna natomiast jest wynikiem walki konkurencyjnej, w której głównym orężem są innowacje”.

• Determinanty przewag konkurencyjnych --> narodów[Author:RK] :

• czynniki produkcji (ziemia, surowce, kapitał, praca)

• cechy popytu (w jaki sposób firmy dostosowują się do potrzeb nabywców)

• strategia i struktura firmy (warunki powstawania, organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstw wpływają na szybkość reakcji przedsiębiorstw na sygnały rynkowe i wdrażanie innowacji. Dla kształtowania strategii i struktury firmy duże znaczenie ma jakość konkurencji - obecność silnych rywali w branży wpływa stymulująco na firmę.)

• branże pokrewne i wspierające (musi istnieć odpowiednio konkurencyjne zaplecze, zarówno w postaci technologii jak i specjalistów, które umożliwi wysoki poziom produkcji. Istnienie branż pokrewnych i wspierających gwarantuje dopływ innowacji od dostawców, zapewnia także efektywną podaż podzespołów)

Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej:

• cła wartościowe (ad valorem) ustalane od wartości towaru

• cła specyficzne (od ilości) ustalane od jednostki fizycznej towaru

• cła kombinowane - np. ad valorem + jakiś specyficzny system

Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania (KNU) - jest to zobowiązanie do obniżenia stawek celnych na import z kraju, który KNU otrzymał do poziomu stawek celnych kraju mającego dotychczas najniższe stawki.

Klauzula Narodowa (KN) - zobowiązanie do traktowania importu z kraju, który KN otrzymał tak, jak towarów producentów krajowych (własnych).

Jak działają cła? (przypadek kraju dużego)

Duży kraj to ten, który ma wpływ na cenę światową. Jeśli duży kraj wprowadzi cło importowe to cena wewnętrzna wzrośnie. Popyt maleje, a podaż rośnie. Zyska na tym producent krajowy, gdyż otrzyma wyższą cenę za swoją produkcję. Jednocześnie wyższa cena zachęci producenta krajowego do zwiększenia produkcji. Zmniejszy się import. Eksporter (jeśli nie ma innego rynku zbytu) musi ograniczyć produkcję, a wtedy jego koszty przeciętne wzrosną, co zmniejszy jego konkurencyjność. Aby tego uniknąć eksporter może zastosować incydencję ceł.

Incydencja ceł jest to przerzucenie ciężaru cła na eksportera. Po wprowadzeniu ceł importowych eksporter obniża ceny w walucie zagranicznej przyjmując na siebie ciężar cła. Import wtedy nie zmniejszy się (a w każdym razie niewiele).

(Ważne! Nałożenie ceł importowych pogarsza sytuację eksporterów kraju, który cła wprowadził, ale może też polepszyć w warunkach konkurencji niedoskonałej. Wprowadzenie ceł prowadzi do zwiększenia wynagrodzenia względnie rzadkiego czynnika produkcji).

Konkluzja! Cło podnosi cenę w kraju importującym, a obniża ją w kraju eksportującym. Koszty cła ponosi konsument w kraju importującym. Zyskuje producent w kraju importującym oraz państwo-importera, które dzięki temu gromadzi dochód. Jeżeli ceny w kraju eksportującym ulegną obniżeniu to zyska także konsument, a straci producent kraju eksportera.

Kraj mały to taki, który nie ma wpływu na cenę światową. Cło nałożone przez mały kraj podnosi cenę wewnętrzną, ale nie zmieni ceny w kraju eksportera. Koszty cła w całości ponosi konsument w kraju importującym, a zyskuje producent tego kraju oraz państwo-importer gromadzące dochód z ceł Terms of Trade (TOT) - warunki wymiany jest to stosunek indeksu cen towarów eksportowanych do indeksu cen towarów importowanych liczone w cenach zagranicznych. TOT określa ile importu mogę uzyskać za swój eksport.

Czy cła wpływają na Terms of Trade?

Jeżeli kraj duży nałoży cło importowe i przez to obniży cenę zagraniczną (incydencja ceł!) to jego TOT poprawi się. Kraj mały nie ma wpływu na cenę światową, a więc nałożenie ceł importowych nie zmieni cen zagranicznych. W związku z tym TOT małego kraju nie zmieni się po wprowadzeniu ceł importowych.

Uwaga! Zmiany cen wewnętrznych w kraju importera nie mają nic wspólnego z Terms of Trade.

Optymalna Taryfa Celna - łączy negatywne skutki wprowadzenia cła związane ze zmniejszeniem handlu z pozytywnymi skutkami jakimi jest poprawa Terms of Trade.

Optymalna Taryfa Celna dla kraju małego wynosi zero, a dla kraju dużego jest lekko dodatnia (kilka procent).

Efektywna Stopa Protekcji (Efektywna Stawka Celna) - to realny stopień ochrony producenta krajowego dóbr finalnych.

Przykład: Ile wynosi efektywna stopa protekcji jeżeli udział części (komponentów) z importu w wartości produkcji finalnej wynosi 50%, cło na te części 40%, a cło na dobro finalne 10%?

Odpowiedź: Jeżeli przyjmiemy, że produkt finalny kosztuje 1000 zł, to:

• wartość komponentów 500 zł (50% × 1000zł)

• wartość dodana przed wprowadzeniem ceł V₀=500 zł (50% × 1000zł)

Jeżeli wprowadzimy cła to:

• wartość produktu finalnego - 1000 zł + (1000zł × 10%) = 1100zł

• wartość komponentów - 500zł + (500zł × 40%) = 700zł

• wartość dodana po wprowadzeniem ceł V₁=1100 - 700 = 400

ESP= -20%; rynek nie jest chroniony

Subwencja (substydium) eksportowe jest płatnością przekazaną na rzecz firmy lub jednostki, która wysyła towar za granicę. Jeśli kraj eksporter wprowadzi subwencję to wewnętrzna cena na rynku eksportera rośnie (zdejmowanie masy towarowej z rynku wewnętrznego i przeznaczanie na eksport zmniejszy podaż na tym rynku), a cena wewnętrzna na rynku importera spada. Koszty subwencjonowane ponosi: konsument w kraju eksportera (ceny rosną), podatnik w kraju eksportującym (subwencje są opłacane z podatków) oraz producent w kraju importera, który musi ograniczyć produkcję (wzrost importu) i na dodatek dostaje niższą cenę.

Na subwencjach eksportowych zyskuje: konsument w kraju importującym (niższe ceny) oraz producent w kraju eksportera gdyż wzrastają ceny wewnętrzne i zwiększa się popyt. Subwencja eksportowa wpływa na poprawę terms of trade kraju importującego, gdyż eksporter obniża cenę zagraniczną (nie mylić z ceną wewnętrzną na rynku kraju eksportera, która wzrasta).

Ograniczenia ilościowe (kontyngenty, kwoty) oznaczają wprowadzenie ściśle określonego limitu dopuszczalnej wielkości importu. Ograniczenia ilościowe zmniejszają import co może być wykorzystane do poprawy bilansu handlowego lub ochrony producentów krajowych. Jeśli import ulega ograniczeniu to wynika z tego bezpośrednio, że przy początkowej cenie popyt na dobro przekracza jego podaż krajową powiększoną o import. Skutkiem tego jest podnoszenie ceny dopóki rynek się nie zrównoważy. Kwota importowa zawsze podnosi ceny wewnętrzne produktów importowanych niezależnie od reakcji eksporterów, a także ceny krajowych produktów konkurujących z importem. Koszty kontyngentów ponosi oczywiście konsument w kraju importującym, a korzysta producent w kraju importującym, gdyż przy ograniczeniu importu może produkować więcej i po wyższej cenie. Zyskują także posiadacze licencji importowych (tzw. renta z kwoty). Ograniczenia ilościowe działają ostrzej niż cła bowiem prowadzą do wyższego wzrostu cen wewnętrznych. Zwiększają bardziej dochody producentów.

Strefa Wolnego Handlu likwiduje cło i inne ograniczenia między krajami należącymi do strefy natomiast na zewnątrz kraje te utrzymują autonomiczną (własną) taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich.

Unia Celna znosi cła i inne ograniczenia wewnątrz Unii, a system ochrony wobec krajów trzecich jest ujednolicony.

Korzyści z integracji (efekty statyczne):

• efekt kreacji - wzrost wzajemnych obrotów handlowych krajów tworzących Unię Celną w wyniku usunięcia ceł i innych barier w handlu między krajami Unii oraz wprowadzeniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej;

• efekt przesunięcia handlu - zwiększenie udziału krajów należących do Unii Celnej w handlu krajów-członków Unii oraz w zmniejszeniu udziału krajów trzecich w wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów nawet o niższych kosztach produkcji, lecz pozostających na zewnątrz Unii do krajów wchodzących w skład Unii Celnej. Zmniejszy się import od producentów (tanich!) spoza Unii i zwiększenie od producentów z Unii.

Korzyści z integracji (efekty dynamiczne):

• powstanie większego rynku zbytu czyli korzyści ze skali produkcji i wolnego handlu

• zwiększenie konkurencyjności wewnątrz ugrupowania. Usunięcie cła oznacza, że sprawni ekonomicznie mają większe szansę, rośnie konkurencja, co oznacza, że dla bardziej efektywnych rośnie rynek zbytu i w związku z tym następuje alokacja środków. Nieefektywni bankrutują, w związku z czym środki produkcji przepływają do producentów bardziej efektywnych.

Cło fiskalne to cło na dobra nie produkowane w kraju. Dzięki niemu możemy zmniejszyć deficyt budżetowy, ale nie jest to nadzwyczajne cło nakładane w przypadku występowania deficytu handlowego.

Mobilność czynników produkcji - Jeżeli w kraju A są niższe płace niż w kraju B, to wystąpi tendencja do przemieszczania się siły roboczej (pracy) z kraju A do kraju B. Pracodawcy w kraju B zyskają na tym albowiem płaca w tym kraju zacznie spadać na skutek zwiększonej podaży pracy. Pracownicy w kraju B oczywiście stracą na tym. Ze względu na zmniejszoną podaż pracy (niedobór pracowników) w kraju płaca powinna rosnąć. Jest to korzystne dla pracowników w kraju A, ale niekorzystne dla pracodawców w tym kraju. Płace w krajach A i B zaczną się wyrównywać (jeżeli emigrować będą ludzie wykształceni, fachowcy to płace nie będą wyrównywały się, a wprost przeciwnie).

W długim okresie na ruchach emigracyjnych korzysta bardziej kraj, który przyjmuje emigrantów.

Przepływy kapitału. Wyznacznikiem rzadkości kapitału w obu krajach jest stopa procentowa. Jeżeli stopa % w kraju A jest niższa niż w kraju B (cena kapitału w kraju A jest niższa od ceny kapitału w B) to kapitał będzie przepływał z kraju A do B. Stopa % w kraju A zacznie wzrastać, a w kraju B spadać. Stopa % w kraju B będzie spadała z powodu dużej podaży pieniądza. Jest to niekorzystne dla deponentów kapitału (ci którzy mają inwestycje lub papiery wartościowe) w kraju B, ale korzystne dla deponentów kapitału w kraju A. Jednakże jest to korzystne dla kraju B ponieważ kredyty będą tańsze i łatwiej będzie prowadzić działalność gospodarczą.

Wzrost podaży pieniądza w kraju B spowoduje zjawiska inflacyjne. Kurs waluty kraju B będzie wzrastał (aprecjacja).

Bilans Płatniczy kraju (BP) składa się z następujących elementów:

• Bilans Obrotów Bieżących (BOB)

• bilans handlowy: eksport - import towarów

• bilans usług: eksport - import usług

• bilans procentów i dywidend

• bilans transferów

• inne niewyspecyfikowane

• Bilans Obrotów Kapitałowych (BOK)

• bilans obrotów kapitału długoterminowego

• bilans obrotów kapitału krótkoterminowego

• Bilans Transakcji Oficjalnych (BTO) - jest to miara deficytu bądź nadwyżki bilansu płatniczego tzn. jest to zmiana poziomu rezerw walutowych oficjalnego sektora monetarnego czyli w praktyce Banku Centralnego

BOB + BOK + BTO = 0

BOB + BOK = - BTO

Najlepszą, sprawdzalną i bardzo istotną ekonomicznie miarą deficytu lub nadwyżki BP jest zmiana stanu rezerw Banku Centralnego.

Przyjmuje się, że bilans płatniczy kraju jest dodatni, jeżeli rosną rezerwy walutowe Banku Centralnego danego kraju. Przyjmuje się, że bilans płatniczy kraju jest ujemny, jeżeli spadają rezerwy walutowe Banku Centralnego danego kraju.

Nie mylić Bilansu Płatniczego z innymi bilansami. Bilans handlowy jest ujemny, gdy import towarów i usług jest większy niż eksport.

Równowagę Bilansu Płatniczego możemy rozpatrywać w kilku płaszczyznach. Z prostego przekształcenia rachunku równowagi w gospodarce otwartej wynika:

PKB = K + I + R_Z + (Ex - Imp) I = 0

BP = O^PRYWATNE + O^RZĄDOWE - I

Oszczędności rządowe O^RZ = Podatki - Wydatki rządowe

Bilans płatniczy będzie tym lepszy im wyższe będą oszczędności i mniejsze wydatki na inwestycje. Jeżeli podatki są mniejsze niż wydatki rządowe to oszczędności rządowe będą ujemne - deficyt budżetowy pogorszy bilans płatniczy. Wzrost oszczędności prywatnych - na ogół poprawia sytuację w bilansie płatniczym i odwrotnie. Wzrost inwestycji na ogół pogarsza sytuację w bilansie płatniczym i odwrotnie.

Jeżeli Bilans Płatniczy jest ujemny należy podnieść stopę procentową. Ludzie będą wykazywali większą skłonność do oszczędzania, a więc wzrosną O^PR natomiast kredyty staną się droższe co ograniczy inwestycje.

Ujęcie monetarne Bilansu Płatniczego

M^S = M^K + M^Z

podaż pieniądza podaż pieniądza krajowego podaż pieniądza zagranicznego

M^K = M_O+ akcje kredytowe banków komercyjnych

M^Z = nadwyżka Bilansu Płatniczego

BP = M^D + M^S

popyt na pieniądz podaż pieniądza

M^D - popyt na pieniądz jest uzależniony od wysokości dochodu narodowego i stopy procentowej.

Jeżeli państwo drukuje pieniądze to podaż pieniądza będzie wyższa od popytu i Bilans Płatniczy będzie ujemny. Wzrost podaży pieniądza powoduje zwiększenie absorpcji
(K + J + R_Z), a także doprowadzi do wystąpienia presji inflacyjnej co w sumie z reguły pogorszy sytuację w bilansie płatniczym. Napływ kapitału z zagranicy doprowadzi do zwiększenia podaży pieniądza w kraju i wystąpienia presji inflacyjnej. Nadwyżka w bilansie płatniczym zwiększa podaż pieniądza w kraju i zwiększa presję inflacyjną.

Zwiększenie podaży pieniądza w kraju wywoła presję na aprecjację waluty tego kraju (mniej się ceni to czego ma się dużo). Jednocześnie rośnie popyt na import i ta nadwyżka pieniędzy będzie miała tendencje do wyciekania za granicę, co przy presji inflacyjnej doprowadzi do pogorszenia sytuacji w bilansie płatniczym.

Podejście od strony absorpcji i kursów walut doskonale wyjaśnia model Swana. Absorpcja to: konsumpcja, inwestycje, wydatki rządowe.

Regulacja absorpcji: wydatki budżetowe↑↓, stopy procentowe↑↓, podatki↑↓. Bardzo często za wzrostem deficytu budżetowego może iść tendencja do wzrostu podaży pieniądza - należy regulować to podatkami. (Absorpcja = konsumpcja, inwestycje, wydatki rządowe).

MODEL SWANA

A - deficyt bilansu płatniczego i wysoka inflacja - należy zmniejszyć absorpcję (a₁) i przeprowadzić aprecjację (a₂)

B - wysoki deficyt bilansu płatniczego i inflacja - należy zmniejszyć absorpcję (b₁) i przeprowadzić dewaluację (b₂)

C - nadwyżka bilansu płatniczego i wysoka inflacja - należy zmniejszyć absorpcję (c₁) i przeprowadzić rewaluację (c₂)

D - wysoka nadwyżka bilansu płatniczego i inflacja - należy zwiększyć absorpcję (d₁) i przeprowadzić aprecjację (d₂)

Warunki równowagi na rynku walutowym

• Zmiany w stopach procentowych

• Oczekiwane zmiany kursów walut

Np.

R^ZŁ - stopa procentowa krajowa na rynku walutowym

R^DM - stopa procentowa marki niemieckiej

KW ^{EXPECTED ZŁ/DM} - oczekiwany kurs waluty ZŁ/DM

KW ^{SPOT ZŁ/DM} - bieżący kurs walutowy

Stopy procentowe powinny w pewnym sensie przeciwdziałać oczekiwanym kursom walut jeśli ma być równowaga. Jeżeli oczekiwana jest deprecjacja złotówki do marki niemieckiej (KW^{EXPECTED ZŁ/DM}>KW^{SPOT ZŁ/DM}) to aby zachować równowagę na rynku walutowym tzn. nie dopuścić do deprecjacji to należy podnieść stopę procentową w relacji ZŁ/DM.

Przykład:

R^ZŁ = 8%; R^DM = 3%; KW^{EKSPECTED ZŁ/DM} = 2,08; KW^{SPOT ZŁ/DM} = 2,0 oznacza to, że spodziewamy się 4% deprecjacji złotówki do marki wg wzoru:

8% > 3% + 4%

Wystąpi tendencja do przechodzenia do złotówki. Aby rynek walutowy był w równowadze Polska powinna obniżyć stopę procentową o 1% albo Niemcy powinny podwyższyć stopę procentową o 1% - inaczej nastąpi aprecjacja złotówki. Jeżeli mamy zmiany oczekiwanych kursów walut to stopa % może przeciwdziałać tym zmianom. Jeżeli zamiast KW^{EKSPECTED ZŁ/DM} wstawimy KW^{FORWARD ZŁ/DM} to będzie to ubezpieczony arbitraż stóp %.

Dewaluacja - obniżenie wartości pieniądza krajowego w systemie kursów sztywnych (stałych).

Rewaluacja - wzrost wartości pieniądza krajowego względem pieniędzy zagranicznych w systemie kursów sztywnych (stałych).

Dewaluacja/rewaluacja jest aktem jednorazowym, jest decyzją władz monetarnych.

Deprecjacja - obniżenie kursu waluty danego kraju względem waluty zagranicznej w systemie kursów płynnych. Obniżenie siły nabywczej pieniądza.

Aprecjacja - wzrost kursu waluty danego kraju względem waluty zagranicznej w systemie kursów płynnych. Wzrost siły nabywczej pieniądza.

Deprecjacja/aprecjacja ma charakter stopniowy, jest wynikiem gry sił rynkowych.

Deprecjacja (dewaluacja) obniża poziom płac realnych w kraju dewaluującym swoją wlautę, a aprecjacja zwiększa poziom płac realnych.

Np. Jeśli dziś za 100 zł kupuję 25$, a za miesiąc za te same 100 zł mogę kupić tylko 20$ to oznacza, że złotówka ulega deprecjacji względem dolara.

Deprecjacja złotówki poprawia sytuację eksporterów w Polsce, gdyż za swój przychód walutowy dostaną więcej złotówki. Rośnie opłacalność eksportu w walucie krajowej jeśli występuje deprecjacja złotówki.

Deprecjacja jest niekorzystna dla importerów, gdyż podnosi ceny dóbr importowanych na rynku krajowym i w ten sposób uczyni je mniej konkurencyjnymi.

Jeśli ma miejsce deprecjacja DM względem wszystkich walut z wyjątkiem złotówki, to import z Polski nie podniesie cen towarów polskich na rynku niemieckim, ale import z pozostałych krajów będzie droższy. Wystąpi skłonność do przesuwania polskiego eksportu na rynek niemiecki.

Deprecjacja powoduje wzrost opłacalności eksportu, ale jest to także zależne od inflacji. Jeżeli np. inflacja w Polsce wyniosła w ciągu roku 20%, a w Niemczech 5% to jeśli Polska dokona deprecjacji złotówki względem DM 10% to znaczy, że złotówka uległa realnej aprecjacji o 5%.

Deprecjacja zawsze działa proinflacyjnie. Deprecjacja (dewaluacja) w warunkach presji inflacyjnej jest zawsze niekorzystna, gdyż jeszcze bardziej zwiększa presję inflacyjną.

Deprecjacja zwiększając opłacalność eksportu może wywołać braki towaru na rynku wewnętrznym, podwyższy ceny tych towarów. Eksporter polski po deprecjacji złotówki otrzymuje więcej za swój eksport. Jeżeli jest to duża różnica to może pokusić się o obniżenie ceny zagranicznej (jeśli nie jest to cena światowa dyktowana przez giełdy). Eksporter będzie wtedy bardziej konkurencyjny. Jednakże jeśli ceny naszego eksportu spadają w walucie zagranicznej to terms of trade naszego kraju pogarsza się. Ale tak być nie musi.

Deprecjacja (dewaluacja) poprawi bilans płatniczy kraju A, jeżeli:

• wystąpi odpowiednio wysoka elastyczność cenowa popytu zagranicy na eksport kraju A (obniżenie ceny zagranicznej spowoduje zwiększenie popytu na eksport)

• wystąpi odpowiednio wysoka elastyczność cenowa na import w kraju A (droższy import spowoduje znaczne zmniejszenie popytu)

• wystąpi odpowiednio wysoka elastyczność podaży eksportowej w kraju A.

Nie jest prawdą, że w długim okresie jedynym skutkiem dewaluacji będzie wzrost cen oraz, że dewaluacja nie zwiększa możliwości eksportowych kraju. Przecież dewaluację przeprowadza się między innymi, aby dać szansę eksporterom na obniżenie swoich cen. Jednocześnie po deprecjacji ceny dóbr handlowych rosną, co oznacza, że atrakcyjność produkcji tych dóbr też rośnie, a więc i podaż tych dóbr rośnie. Dewaluację często przeprowadza się, aby poprawić koniunkturę.

Parytet siły nabywczej w wersji absolutnej głosi, że kurs wymienny między walutami dwu krajów równa się stosunkowi siły nabywczej obu walut. Spadek siły nabywczej danej waluty spowoduje proporcjonalną deprecjację tej waluty na rynku dewizowym.

Teoria Parytetu Siły Nabywczej w wersji względnej stwierdza, że relatywnie zmiany w kursach walut są skutkiem relatywnych zmian w poziomie cen w danych krajach (procentowe zmiany w kursach walutowych dają się całkowicie wyjaśnić przez różnice w krajowych stopach inflacji).

Kurs walutowy to cena waluty innego kraju:

• kurs walutowy kasowy np. SPOT - kurs wg którego realizuje się transakcje dewizowe z natychmiastową realizacją (do 2 dni)

• kurs walutowy terminowy np. FORWARD - kurs wg którego realizuje się transakcje dewizowe na dowolną wartość i z dowolnym terminem realizacji.

Transakcje typu „forward” mogą zabezpieczyć przez nieprzewidzianymi ruchami kursu walutowego zarówno kupującego dewizy (importera) jak i sprzedającego dewizy (eksportera).

Transakcje typu „forward” zabezpieczają zarówno przed spadkiem (deprecjacją) kursu waluty kontrahenta zagranicznego, jak i przed spadkiem naszej waluty.

Transakcje typu „forward” zabezpieczają importera (kupującego dewizy) przed spadkiem kursu (deprecjacją) waluty krajowej, czyli przed skutkami aprecjacji waluty obcej.

Transakcje typu „forward” zabezpieczają eksportera (sprzedającego dewizy) przed spadkiem kursu (deprecjacją) waluty zagranicznej, czyli przed skutkami aprecjacji waluty krajowej.

Arbitraż to taka sytuacja, w której kupujemy towar tam gdzie jest tańszy, a sprzedajemy tam gdzie jest droższy. Rozróżniamy arbitraż: walutowy, towarowy, stóp procentowych. Np. Jeśli kupuję waluty „x” w kraju gdzie jej kurs jest względnie niski i sprzedaję w kraju gdzie jej kurs jest względnie wysoki, to przeprowadzam, transakcję arbitrażową.

Spekulacja to taka transakcja, w której świadomie utrzymujemy (staramy się utrzymać) pozycję długą (long) lub krótką (short).

Pozycja długa (long) - przewaga wierzytelności na zobowiązaniami utrzymywana świadomie. Jeżeli mam pozycję długą w $ to tracę jeśli wartość dolara spada (deprecjacja).

Pozycja krótka (short) - przewaga zobowiązań nad wierzytelnościami utrzymywana świadomie. Jeżeli mam pozycję krótką w $ to tracę jeśli wartość dolara rośnie (aprecjacja).

Jesteśmy long w $ jeśli eksportujemy za $, a short w $ jeśli importujemy za dolary.

Pamiętać! Inwestuj w tą walutę, której cena rośnie.

Korzyści z integracji polegają głównie na: zwiększeniu konkurencyjności wewnętrznej, powstaniu dużego rynku zbytu, lepsza alokacja czynników produkcji, racjonalizacja produkcji, większe korzyści ze skali produkcji, większa pewność obrotu itp.

Unia Walutowa to optymalny obszar walutowy (wspólny). Występuje sztywne kursy walut wewnątrz ugrupowania, ewentualnie wspólna waluta. Korzyści z Unii Walutowej polegają m.in. na eliminacji ryzyka kursowego (obniżanie transakcji - nie ponosimy kosztów wymiany walut).

Kosztem jest utrata kursu waluty jako narzędzia polityki monetarnej. Nie można jednocześnie kontrolować podaży pieniądza i kursu waluty. Polityka pieniężna musi być podporządkowana utrzymaniu kursu waluty. Utworzenie wspólnego obszaru walutowego (jak obecnie w Unii Europejskiej) zmniejsza niezależność polityki pieniężnej państw członkowskich.

Inwestycje bezpośrednie - kupno papierów wartościowych firmy (np. akcji) dające udział w zarządzaniu (kontroli) tej firmy (zaangażowanie pieniędzy w proces produkcji).

Inwestycje portfelowe - kupno papierów wartościowych firmy (akcje, udziały, obligacje emitowane przez firmę) nie dających udziału w zarządzaniu firmą.

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Strona 11 z 11

---