TEORIA HANDLU ZAGRANICZNEGO Zalety handlu zagranicznego: handel zagraniczny pozwala na zaopatrzenie w te artykuły, których kraj nie posiada i posiadać nie może np.: bawełna, złoża ropy naftowej; handel zagraniczny obniża koszty rozwoju gospodarczego, a można powiedzieć, że w ogóle ten rozwój umożliwia. Im kraj jest mniejszy tym zaangażowanie tego kraju w wymianę międzynarodową jest większe Im kraj jest bardziej rozwinięty tym większe zaangażowanie tego kraju w wymianę międzynarodową Teoria kosztów absolutnych: dobro α będzie produkowane w kraju A w tedy i tylko w tedy, gdy koszty produkcji w kraju A będą mniejsze niż koszty produkcji w kraju B Teoria kosztów komparatywnych: jeżeli nawet kraj A będzie produkował wszystkie dobra taniej niż kraj B to istnieją podstawy do handlu, jeżeli przewaga w kraju A jest różna (jest zróżnicowana w produkcji wszystkich dóbr) Twierdzenie Stoplera - Shamelsona 1941: przy przejściu ze stanu autarkii do stanu wolnego handlu spada wynagrodzenie czynników produkcji zatrudnionych w gałęziach konkurujących z importem i wzrasta wynagrodzenie czynników produkcji w gałęziach związanych z eksportem Prawo wzajemnego popytu: na wymianie międzynarodowej więcej będzie zarabiał ten kraj, który będzie zgłaszał względnie mniejsze zapotrzebowanie na dobra partnera Teoria Heckshera - Ohnila: mówi o tym, że kraj powinien specjalizować się w produkcji takiego dobra do produkcji którego używa się intensywnie czynniki produkcji będące w danym kraju w bezwzględnej obfitości Każda specjalizacja jest lepsza niż jej brak Terms of Trade (ToT): warunki wymiany, czyli ile importu mogę uzyskać za swój ekspoert. Korzyści komparatywne mogą być określane przez: wydajność pracy (t. Richardińska - teoria cyklu życia produktu) zasoby (t. Hechera - Ohnila) skalę produkcji postęp technologiczny migrację ludności i kapitału wydajność pracy (stawki płac), nakład pracy Handel wewnątrzgałęziowy: prowadzony jest między krajami wysokorozwiniętymi gospodarczo i jest to handel produktami podobnymi. Skutki przepływu siły roboczej z kraju A do kraju B: jeżeli w A jest bezrobocie, a w B pełne zatrudnienie to migracja bezrobotnych z kraju A do kraju B spowoduje uzyskanie korzyści przez kraj A, jeżeli w A jest bezrobocie, a w B pełne zatrudnienie, to migracja wykwalifikowanych pracowników z kraju A do kraju B spowoduje straty kraju A jeżeli płace w kraju A są mniejsze niż w B to: 1) w kraju A będą produkowane dobra pracochłonne, a w kraju B dobra kapitałochłonne, 2) transfer siły roboczej z A do B spowoduje że płace w B będą spadać, a w A rosnąć, 3) na transferze zyskają robotnicy w kraju A, a stracą w kraju B, 4) na transferze zyskają pracodawcy w kraju B, a stracą pracodawcy w kraju A Skutki transferu kapitału z kraju A do kraju B: Wyznacznikiem kapitału jest stopa procentowa. Jeżeli koszt pozyskania kapitału dla inwestorów jest mniejszy w kraju A niż w kraju B (lub zysk z kapitału dla rentierów jest mniejszy w kraju A niż w B) to kapitał będzie przepływał z kraju A do kraju B, co będzie miało następujące konsekwencje: stopa procentowa w kraju A wzrośnie, a w kraju B spadnie, na przepływie zyskają rentierzy w kraju A, a stracą rentierzy w kraju B, stracą na transferze dysponenci kapitału produkcyjnego (inwestycyjnego) w kraju A (bo jest droższy), a zyskają w kraju B, bo jest tańszy POLITYKA HANDLOWA Podział ceł: cła importowe i eksportowe, w zależności od sposobu naliczania cła wyróżniamy cła: AD WALORE: od wartości cło specyficzne: od ilości cła kombinowane (ilościowo - wartościowe) Taryfa celna: jednokolumnowa, dwukolumnowa, wielokolumnowa Klauzula najwyższego uprzywilejowania (KNU): wyrazem dążenia GATT do realizacji zasady niedyskryminacji jest tzw. klauzula najwyższego uprzywilejowania (KNU), według której obniżenie taryfy celnej w stosunku do jednego z partnerów musi spowodować taką samą redukcję w stosunku do innych krajów. Jeżeli zatem kraj A obniżył stawkę celną na dobro x w imporcie z kraju B z 10% do 5%, to powinien zrobić to samo w stosunku do importu tego samego towaru z kraju C. Inaczej mówiąc KNU oznacza zobowiązanie kraju, który tą klauzulę przyznał do traktowania importu z kraju, który klauzulę otrzymał tak jak kraju najbardziej uprzywilejowanego. Klauzula narodowa (KN): w myśl tej klauzuli towary pochodzące z zagranicy nie mogą być na danym rynku traktowane gorzej od produktów krajowych np.: przez nakładanie podatków, czyli inaczej mówiąc oznacza do traktowania partnera i wyrobów partnera jak producenta własnego (krajowego) Cła retorsyjne (od retory): polega na tym, że nakładamy cło w odpowiedzi na nałożenie cła przez naszego partnera na nasz eksport określonych towarów. System działania cła: bezpośrednim efektem stosowania ceł jest przede wszystkim wzrost cen tych towarów importowanych na które je nałożono. Niektóre skutki tego rodzaju wzrostu cen można sobie wyobrazić na podstawie ogólnej znajomości praw ekonomicznych. Skutkiem takim może być przede wszystkim spadek popytu na towary obłożone cłem, a zatem spadek ich sprzedaży, jeżeli nie są one wytwarzane prze producentów krajowych, może to doprowadzić do spadku ich konsumpcji, lub zmniejszenia produkcji dóbr finalnych, do wytwarzania których są niezbędne. W przypadku gdy towar obłożono cłem są wstrzymane także przez przemysł krajowy, wzrost cen towarów zagranicznych może prowadzić do wzrostu produkcji ich krajowych odpowiedników. Taki wzrost produkcji może spowodować zwiększenie zatrudnienia w danej gałęzi, co z kolei może wpływać na ogólny poziom aktywności w danym kraju. Wpływ cła na gospodarkę trudny jest do jednoznacznej oceny. Poszczególne podmioty oceniają bowiem cła w zależności od tego, czy przynoszą im one straty, czy zyski. Do podmiotów, którym wprowadzenie ceł importowanych przynosi najczęściej straty należą zagraniczni producenci. W konsekwencji są oni zmuszeni zmniejszyć sprzedaż lub obniżyć ceny. Wprowadzenie cła nie jest też na ogół korzystne dla konsumentów krajowych. Muszą na ogół płacić wyższe ceny za niektóre dobra importowane lub ich krajowe odpowiedniki, a niekiedy są zmuszani do rezygnacji z ich zakupów. Podmiotami, które odnoszą korzyści z wprowadzenia ceł będą przede wszystkim przedsiębiorstwa krajowe produkujące towary obłożone cłem. Jest to bowiem najczęściej jednoznaczne z przeniesieniem cen produktów oferowanych przez konkurentów zagranicznych i zmniejszanie ich udziału w sprzedaży na rynku krajowym. To z kolei pozwala producentom krajowym bądź przechwycić tą część popytu, zwiększając produkcję, bądź też podnieść ceny. Ze względu na odmienność ceny wprowadzenia ceł przez poszczególne podmioty, konieczna jest całkowita ocena ich mechanizmu uwzględniająca nie tylko interesy poszczególnych grup, ale również korzyści i straty w skali kraju. Analizę tę przeprowadzamy oddzielnie dla kraju małego, to jest

takiego, który nie ma wpływu na poziom cen na rynku światowym, oraz kraju dużego, tj. kraju, którego popyt jest na tyle duży, że możemy mieć wpływy na te ceny. Analiza dla kraju małego: wprowadzenie ceł przez kraj mały powoduje podwyższenie ceny towarów importowych o wartość cła. W wyniku wzrostu cen jest prawdopodobieństwo, że popyt na towary importowane zmniejszy się (pod warunkiem, że jest to popyt elastyczny). Wprowadzenie ceł powoduje wzrost podaży na rynku wewnętrznym. Na wprowadzeniu ceł przez kraj mały korzysta państwo i producenci krajowi, natomiast tracą eksporterzy zagraniczni i konsumenci krajowi Analiza dla kraju dużego: Jeżeli cło wprowadza kraj duży to może się zdarzyć, że eksporterzy przeprowadzą incydencję cen, tzn. obniżą cenę importu o wielkość cła, w ten sposób zachowując niezmienioną cenę dla klientów. Incydencja cen będzie miała miejsce tylko w przypadku kraju dużego. Skutek incydencji ceł byłby szczególnie widoczny, jeżeli przyjęli byśmy założenie, że mamy wysoką elastyczność cenową popytu. Ograniczenia poza taryfowe: to takie środki, które nie są cłami, ale działają jak cła. np.: VERy, normy sanitarno - epidemiologiczne, normy techniczne, standardy, itp. Ograniczenia para taryfowe: nie są cłami, ale działają jak cła np.: podatki, ograniczenia ilościowe Ograniczenia ilościowe: jest to określony przez państwo wolumen importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Do podstawowych przyczyn ilościowego ograniczenia przywozu należy zaliczyć: ochronę produkcji, potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa. Kontyngentowanie handlu zagranicznego powoduje dwojakie skutki. Po pierwsze zmniejsza podaż towarów importowanych na rynku krajowym, lub towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych. Po drugie prowadzi do wzrost cen zwłaszcza w tedy gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny. W wyniku wprowadzenia ograniczeń ilościowych cena na rynku wewnętrznym rośnie (zgodnie z prawem podaży - gdy podaż się zmniejsza cena rośnie). Zmniejsza się również popyt, ale w mniejszym stopniu niż podaż, co oznacza, że producentom krajowym opłaca się produkować więcej po wyższej cenie. W wyniku wprowadzenia ograniczeń ilościowych zyskują producenci krajowi, a tracą konsumenci. W tym przypadku rząd (czyli państwo) nic nie zyskuje. Ograniczenia ilościowe lepiej chronią gospodarkę niż cła, gdyż sztywno regulują jaką ilość towarów można sprowadzić do kraju. Subsydia eksportowe: to świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkcyjnych i sprzedających swoje towary za granicę. Wyrażają się one w formie różnicy między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym. W zakres tych subsydiów wchodzą m.in. premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu. Subsydia są stosowane z kilku powodów: w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedaży na rynku wewnętrznym, w celu pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia, w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego. Stosowanie subsydiów ma również swoje skutki uboczne: nasilają inflację w kraju eksportującym, ograniczają zainteresowanie producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji. Ponadto subsydia zmieniają proporcje podziału PKB między grupy społeczne. Stosowanie subsydiów eksportowych ma następujący wpływ na poszczególne podmioty: konsumenci na rynku wewnętrznym tracą, gdyż muszą opłacać wspólna politykę np.: politykę rolną która jest subsydiowana przez UE, zyskują producenci krajowi, gdyż otrzymują wyższą cenę za swoje towary niż cena światowa, producenci światowi również tracą, gdyż jest inne państwo, które eksportuje po niższych cenach, konsumenci światowi zyskują, gdyż mogą kupić dobra po tańszych cenach (gdyż państwo dopłaca dwukrotnie: najpierw skupuje towary od producentów krajowych za wyższą cenę, a później sprzedaje te towary za granicą za cenę niższą), rząd państwa również traci i traci podwójnie. Efektywna stopa protekcji: cło nałożone na dany produkt oddziałuje na inne produkty. ESP uwzględnia fakt, że nominalna stawka cła nie musi być równa stopie rzeczywistej ochrony krajowej przemysłu produkującego dane dobro, używającego oclone komponenty. VA - wartość dodana VA' - wartość dodana po wprowadzeniu cła VA=PF-PK PF - cena dobra finalnego PK - cen komponentów GATT (General Agreement on Tariffs and Taxes) - układ ogólny w sprawie ceł i handlu GATS (General Agreement on Trade and Services) - układ ogólny w sprawie handlu usługami Strefa wolnego handlu: likwiduje cło i inne ograniczenia między krajami należącymi do strefy, natomiast na zewnątrz kraje te utrzymują automiczną (własną) taryfę celną i prowadzą własną, niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich. Unia celna: oznacza wspólną zewnętrzną politykę w stosunku do państw trzecich. Wspólny rynek: to jest unia celna + cztery swobody: swoboda transferu, swobodny przepływ towarów i usług, swobodny przepływ ludzi, swobodny przepływ kapitału, Unia gospodarcza: to wspólny rynek + pewne elementy wspólnych polityk np.: polityka konkurencji Unia gospodarcza i walutowa: to nie tylko wspólna polityka bezpieczeństwa, polityka zagraniczna, ale również koordynacja niektórych polityk oraz wprowadzenie wspólnej waluty np.: EURO Teoria unii celnej: 1200 A 20% cła B B+20% cła 1100 C + 20% cła 1000 Podczas tworzenia unii celnej obserwujemy trzy efekty: Efekt kreacji: Efekt taki, że powstała unia celna między krajami A i B oznacza efekt kreacji - rozmiary handlu się zwiększyły z Q do Q' i jednocześnie ceną utrzymuje się na niższym poziomie (1100zł) - jest to efekt korzystny. Przed powstaniem unii celnej rozmiary handlu wynosiły Q. Po powstaniu unii celnej obszary handlu wzrosły do Q', ponieważ B wszedł do A. Możliwie największy efekt kreacji byłby w tedy gdyby A stworzył unię celną z C. Od strony handlu rozmiary handlu wzrosły. Efekt kreacji są to wszystkie korzystne efekty związane z rozpoczęciem wolnego handlu na jakimś obszarze. Przed powstaniem unii celnej nie było wolnego handlu - były cła. Jeżeli powstała unia celna z krajem B to kraje A i B są strefę wolnego handlu. I wszystkie korzystne skutki z tym związane to jest efekt wolnego kreacji. Efekt przesunięcia: efekt przesunięcia polega na tym, że następuje przesunięcie z tańszego producenta, który pozostał poza unią celną do droższego, który jest w ramach unii celnej. Polega on na tym, że najtańszy producent nie wchodzi do unii celnej. Jest to efekt negatywny. Przed powstaniem unii celnej kraj A prowadził handel z krajem C (gdyż jego produkty były najtańsze), ale rozmiary handlu były niższe - na poziomie Q. Po powstaniu unii celnej kraj A przestaje handlować z krajem C, który jest spoza unii (gdyż jest droższy od kraju B, który wchodzi do unii), ale tylko dla tego, że zostaje zdjęta bariera celna pomiędzy krajami A i B (tak naprawdę kraj B jest krajem droższym). Po przystąpieniu do kraju A i kraju B do unii celnej cena spada do poziomu 1100 zł, bo taka jest cena w kraju B i rozmiary handlu rosną do poziomu Q' - jest to właśnie efekt kreacji. Jednocześnie najtańszy producent - kraj C - zostaje niejako wyrzucony z tego rynku i tj. efekt przesunięcia, który jest efektem negatywnym z punktu widzenia teorii ekonomii, która mówi, że najkorzystniejsza sytuacja występuje wtedy, gdy na rynku utrzymuje się producent najtańszy (najbardziej efektywny). Efekt produkcyjny Efekt produkcyjny polega na tym, że kraj A przed powstaniem unii celnej prowadził handel z krajem C, ale również sam produkował. Po powstaniu unii celnej zaczyna prowadzić handel z krajem B i zaprzestaje produkcji, gdyż produkty wytwarzane w kraju B są tańsze, a na rynku utrzyma się tańszy producent.

Efekt przesunięcia: efekt przesunięcia polega na tym, że następuje przesunięcie z tańszego producenta, który pozostał poza unią celną do droższego, który jest w ramach unii celnej. Polega on na tym, że najtańszy producent nie wchodzi do unii celnej. Jest to efekt negatywny. Przed powstaniem unii celnej kraj A prowadził handel z krajem C (gdyż jego produkty były najtańsze), ale rozmiary handlu były niższe - na poziomie Q. Po powstaniu unii celnej kraj A przestaje handlować z krajem C, który jest spoza unii (gdyż jest droższy od kraju B, który wchodzi do unii), ale tylko dla tego, że zostaje zdjęta bariera celna pomiędzy krajami A i B (tak naprawdę kraj B jest krajem droższym). Po przystąpieniu do kraju A i kraju B do unii celnej cena spada do poziomu 1100 zł, bo taka jest cena w kraju B i rozmiary handlu rosną do poziomu Q' - jest to właśnie efekt kreacji. Jednocześnie najtańszy producent - kraj C - zostaje niejako wyrzucony z tego rynku i tj. efekt przesunięcia, który jest efektem negatywnym z punktu widzenia teorii ekonomii, która mówi, że najkorzystniejsza sytuacja występuje wtedy, gdy na rynku utrzymuje się producent najtańszy (najbardziej efektywny). Efekt produkcyjny Efekt produkcyjny polega na tym, że kraj A przed powstaniem unii celnej prowadził handel z krajem C, ale również sam produkował. Po powstaniu unii celnej zaczyna prowadzić handel z krajem B i zaprzestaje produkcji, gdyż produkty wytwarzane w kraju B są tańsze, a na rynku utrzyma się tańszy producent. Korzyści z integracji: powstanie większego rynku zbytu, czyli korzyści ze skali produkcji i wolnego handlu; nacisk konkurencji (cło chroni niesprawnych, nieefektywnych). Usunięcie cła oznacza, że sprawni ekonomiści mają większe szanse. Rośnie konkurencja, co oznacza, że dla bardziej efektywnych rośnie rynek zbytu (pole do działania się poszerza) i w związku z tym następuje alokacja środków. Nieefektywni bankrutują w związku z tym środki produkcji przepływają do producentów bardziej efektywnych. BILANS PŁATNICZY Bilans płatniczy: to zestawienie obrotów danego kraju za granicą. Może być sporządzony na bazie miesięcznej, półrocznej lub rocznej, ale ujęcie roczne jest najlepsze. Bilans płatniczy składa się z następujących elementów: Bilans obrotów bieżących (BoB): bilans handlowy, bilans usług, bilans procentów i dywidend, bilans transferów, obroty niespecyfikowane Bilans obrotów kapitałowych (BoK): bilans obrotów długoterminowych, bilans obrotów krotkoterminowych Bilans transakcji oficjalnych (zmiana pieniędzy i rezerw dewizowych banku centralnego) Równania bilansu płatniczego: BP = O - I Jeżeli chcemy by bilans płatniczy był w równowadze to oszczędności krajowe muszą równać się inwestycjom. rozwinięciem tego jest: BP = O^P+O^RZ-I możemy więc powiedzieć, że jeżeli mamy ujemny BP i chcemy doprowadzić bilans płatniczy do stanu równowagi to albo zwiększamy oszczędności prywatne (co jest sprawą bardzo trudną i długofalową), albo zmniejszamy wydatki agend rządowych, albo zwiększamy podatki, albo zmniejszamy inwestycje. Bilans transakcji oficjalnych: jest miarą deficytu nadwyżki bilansu płatniczego, tzn. jest to zmiana poziomu rezerw walutowych oficjalnego sektora walutowego, czyli w praktyce banku centralnego. Zależność jest następująca: BoB+BoK+BTO=0, BoB+BoK=-BTO Najlepszą sprawdzalną i bardzo istotną ekonomiczne miara deficytu bądź nadwyżki bilansu płatniczego jest zmiana stanu rezerw Banku Centralnego. Zapisy w bilansie płatniczym: Dt: import dóbr i usług, przekazy dla zagranicy, eksport kapitału za granicę, zakup obligacji zagranicznych Ct: eksport dóbr i usług, przekazy otrzymywane z zagranicy, napływ kapitału z zagranicy Równanie bilansu obrotów bierzących: Bilans Obrotów Bieżących (BoB) jest uzależniony od PKB danego kraju i tj. zależność ujemna, od PKB zagranicy (PKB*) i to jest zależność dodatnia i można powiedzieć, że jest również uzależniony od realnego kursu walutowego (KW^realny), z tym, że ten kurs waluty to tzw. współczynnik R. Współczynnik R jest to relacja cen krajowych do cen zagranicznych i jest to zależność ujemna, tzn. jeżeli ceny krajowe rosną szybciej niż ceny zagraniczne, to bilans obrotów bieżących będzie się pogarszał. Jeżeli tutaj natomiast mamy kurs waluty to pogorszenie się kursu waluty z naszego punktu widzenia jest raczej korzystne. Równanie bilansu obrotów kapitałowych: Bilans obrotów kapitałowych (BoK) jest funkcją krajowej stopy procentowej (r) i jest to zależność dodatnia, zagranicznej stopy procentowej (r*) i jest to zależność ujemna i od kursu waluty (ale od oczekiwanego kursu waluty - expected). Oczekiwany kurs walutowy: to nie jest to samo co farword i futures. Kurs oczekiwany tj. taki kurs, który ja jako dysponent kapitału sądzę że będzie. To moje przypuszczenie jest oparte na tym jak się kształtują kursy terminowe, np.: kurs terminowy sześciomiesięczny wykazuje na deprecjację danej waluty, a ja myślę, że chyba tak duża deprecjacja nie będzie i w zależności od tego co sądzę tak postępuję. INCOTERMS EXW (EX Workds z zakładu oznaczone miejsce): sprzedający wydaje towar kupującemu w miejscu produkcji; kupujący płaci za transport towaru, ponosi związane z tym ryzyko oraz załatwia wszelkie formalności. Obowiązki sprzedającego sprowadzają się jedynie do wystawienia faktury handlowej i ewentualnie świadectwa kontroli ilościowej i jakościowej. Formuła ta obejmuje wszelkie rodzaje transportu. FCA (Free Carrier franco przewoźnik - oznaczone miejsce): sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą z chwilą powierzenia towaru wyznaczonemu przez kupującego przewoźnikowi lub spedytorowi w oznaczonym miejscu. Do obowiązków sprzedającego należy dokonanie wszelkich formalności eksportowych włącznie z odprawą celną. Kupujący ponosi koszty i ryzyko związane z transportem towaru do miejsca przeznaczenia. Formuła odnosi się do wszelkich rodzajów transportu, chociaż najbardziej jest ona przydatna w przewozach kombinowanych z użyciem kontenerów. FAS (Free Alongside Ship franco wzdłuż burty statku - oznaczony port załadunkowy): sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą w chwili, gdy towar został umieszczony wzdłuż burty statku na nabrzeżu w oznaczonym porcie załadunku. Obowiązki sprzedającego nie obejmują zgłoszenia towaru do odprawy celnej ani załatwienia innych formalności eksportowych. Formuła ta ma zastosowanie tylko w transporcie morskim lub wodnym śródlądowym. FOB (Free On Board - franco statek - oznaczony port załadunku): sprzedający organizuje i finansuje dostawę towaru oraz ponosi wszelkie związane z tym ryzyko, aż do momentu przekroczenia przez towar nadburcia statku w oznaczonym porcie załadunkowym. Do obowiązków sprzedającego oprócz dostawy towaru na pokład statku lub barki należy również uzyskanie licencji eksportowej, dokonanie wszelkich niezbędnych formalności celnych, a także uiszczenia opłat celnych, podatków i innych kosztów związanych z eksportem towaru. Koszty frachtu, ubezpieczenia, operacji przeładunkowych w porcie przeznaczenia, odprawy celnej importowej, przewozu z portu do miejsca przeznaczenia i rozładunku ponosi kupujący. CFR (Cost and Freight - koszt i fracht - oznaczony port przeznaczenia): decydując się na zastosowanie tej formuły sprzedający zobowiązany jest opłacić koszty przewozu towaru do określonego portu przeznaczenia. Ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru sprzedający ponosi tylko do momentu przekroczenia burty statku w porcie załadunku. Od tej chwili ryzyko to ponosi kupujący. Sprzedający dokonuje również odprawy celnej towaru i załatwia wszelkie formalności eksportowe. Ponosi on również koszty wyładunku towarów w porcie przeznaczenia, jeśli został on przewieziony statkiem linii regularnych na warunkach liniowych. Formuła ta ma zastosowanie w transporcie morskim i wodnym, śródlądowym. CIF (Cost, Insurance and Freight - koszt, ubezpieczenia i fracht - oznaczony port przeznaczenia): obowiązki sprzedającego obejmują: opłatę kosztu przewozu towaru do określonego portu przeznaczenia. Sprzedający ponosi również koszty ubezpieczenia morskiego ładunku od ryzyka jego utraty lub uszkodzenia podczas transportu. Sprzedający zawiera umowę z ubezpieczycielem i opłaca składkę ubezpieczeniową. Ubezpieczenie powinno być dokonane w walucie kontrahenta. Minimalne ubezpieczenie powinno pokrywać cenę uzgodnioną w kontrakcie sprzedaży plus 10% wartości towaru. Kupujący ponosi koszty operacji portowych w porcie przeznaczenia, formalności portowych, a zwłaszcza odprawy celnej oraz koszty przewozu z portu do miejsca przeznaczenia. Formuła ta stosowana jest w transporcie morskim i wodnym śródlądowym. CPT (Carriage Paid to ... - przewoźne zapłacone do - ... - oznaczone miejsce przeładunku): formuła ta oznacza, że sprzedający opłaca fracht za przewóz towaru do oznaczonego miejsca przeznaczenia. Wszelkie ryzyko związane z utratą lub uszkodzeniem towaru, a także innymi dodatkowymi kosztami spowodowanymi zdarzeniami mającymi miejsce po tym, jak towar został przekazany przewoźnikowi, przechodzą ze sprzedającego na kupującego z chwilą powierzenia go przewoźnikowi. W formule CPT kupujący jest zatem zobowiązany ponieść wszelkie za wyjątkiem frachtu koszty i opłaty powstałe podczas transportu towarów.

---