Polityka gospodarcza, 27. 11. 2008 - wykład

Transformacja ustrojowa.

Upadek ZSRR stworzył polityczne warunki do rozpoczęcia zasadniczych reform systemowych obejmujących też transformację ustroju społeczno-ekonomicznego.

W toku transformacji następuje demontaż instytucji i mechanizmów systemu realnego socjalizmu oraz jego odmian hybrydowych.

Tworzy się warunki umożliwiające odbudowę systemu regulacji rynkowej, a także dokonuje się przekształceń własnościowych, Sytuacja społeczno-gospodarcza krajów Europy Środkowej po 1989 roku narzuciła konieczność podjęcia w ramach polityki ekonomicznej działań stabilizacyjnych, bez których wprowadzenie nowych mechanizmów gospodarki rynkowej było mało realne (zalecenia Międzynarodowego Funduszu Walutowego).

W transformacji zarysowała się triada kierunków reform:

1. stabilizacja

2. liberalizacja

3. prywatyzacja

Ponadto zarysowały się dwa podejścia w kwestii przemian pod względem tempa reform:

1. terapia szokowa (zmiany jednorazowe)

2. terapia gradualistyczna (zmiany rozłożone w czasie)

Transformacja ustrojowa w Rosji

W Rosji zastosowano terapię szokową. Stiglitz nazywa ją podejściem bolszewickim. Nie przyniosła sukcesu gospodarczego, podważyła zaufanie do państwa, demokracji i reform, opierała się na grabieży majątku narodowego.

Do podstawowych efektów transformacji ustrojowej w krajach realnego socjalizmu zalicza się przejście do systemu regulacji rynkowej i dekolektywizmu wielkich obszarów. Wiązało się to z wysokimi kosztami, spadkiem produkcji, wzrostem bezrobocia, rozwarstwieniem społecznych i ubóstwem.

Transformacja ustrojowa w Polsce.

Mazowiecki:

• ograniczenie urzędowego regulowania cen

• podjęcie działań w celu zmniejszenia wydatków budżetowych

• ograniczenie dotacji dla deficytowych przedsiębiorstw

• zmniejszenie zakresu inwestycji

• zahamowanie dynamiki płac

• osłabienie stopni indeksacji wynagrodzeń

We wrześniu 1989 roku rząd przedłożył założenia polityki ekonomicznej - Plan Balcerowicza:

• przywrócenie równowagi rynkowej

• walka z inflacją

• otwarcie gospodarki Polski

Dzięki współpracy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym uzyskano fundusze stabilizacyjne, szereg gwarancji kredytowych i wydłużenie czasu spłaty zadłużenia.

W roku 1990 dominowały podobne cele,, głównie zdławienie inflacji i dążenie do równowagi rynkowej.

Narzędzia:

• polityka pieniężna służąca ograniczeniu popytu

• w celu zmniejszenia płac zastosowano wysokie opodatkowanie przyrosty wynagrodzeń

• dewaluacja waluty (w stosunku do walut wymienialnych)

Ceny.

Do 20 % ograniczono ceny regulowane przez państwo - uwolniono ceny, co spowodowało skokowy wzrost cen.

+ stopa inflacji zmalała z 3-cyfrowej do 2-cyfrowej

+ doprowadzono do zrównoważenia rynku

- nastąpiło obniżenie produkcji krajowej

W lipcu 1990 r. sejm przyjął ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i powołał Ministerstwo Przekształceń Własnościowych.

1991 - 1993 - Plan 3-letni - wedle tego planu prowadzono ostrożną politykę budżetową i pieniężną. Zreformowano system podatkowy, wprowadzono podatek VAT i PIT.

Stopa inflacji przekroczyła zakładany poziom. Zauważono spadkowe tendencje produkcji i zmniejszenie eksportu.

Rząd zdewaluował Złotego: odstąpiono od stałego kursu walutowego - stopniowo go obniżając (pełzająca dewaluacja w celu pobudzenia eksportu)

Pozytywnym efektem było utrwalenie równowagi na rynku.

Kolejne rządy kontynuowały politykę stabilizacyjną.

Po 1995 roku w związku z recesją złagodzono restrykcyjną politykę gospodarczą.

Rząd Bieleckiego ponownie zaostrzył działania stabilizacyjne:

• ograniczenie dotacji dla przemysłu węglowego

• podwyżki cen gazu i energii elektrycznej

• restrykcyjna polityka fiskalna i monetarna

• ograniczenie inwestycji

• zmniejszone kredytowanie sektora publicznego

W 1997 roku Konstytucja wprowadziła zasadę niezależności Banku Centralnego (NBP) od rządu. Prowadzenie polityki pieniężnej powierzono Radzie Polityki Pieniężnej.

Proces transformacji ustrojowej zakończył się w 2004 r.

Formy przekształceń własnościowych:

1. prywatyzacja (pośrednia - kapitałowa, bezpośrednia - likwidacyjna)

2. program powszechnej prywatyzacji - PPP

3. program komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych

4. stabilizacja, restrukturyzacja, prywatyzacja - SRP

5. prywatyzacja założycielska

6. reprywatyzacja

Ad. 1. Prywatyzacja odbywa się z wykorzystaniem następujących procedur:

1. prywatyzacja pośrednia, czyli komercjalizacja - przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w celu prywatyzacji pośredniej poprzez sprzedaż akcji lub udziałów

2. prywatyzacja bezpośrednia - rozporządzanie majątkiem przedsiębiorstwa w celu jego sprzedaży (dotyczy małych i średnich przedsiębiorstw)

3. likwidacja przedsiębiorstw państwowych gospodarstw rolnych

Ad. 2. PPP - kompleksowy program prywatyzacji dużych przedsiębiorstw

Ad. 3. Komercjalizacja - celem jest zapewnienie równych szans wszystkim podmiotom gospodarki narodowej w okresie przejścia.

Ad. 4. SRP - dotyczy przedsiębiorstw o złej kondycji finansowej, program inspirowany przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju

Ad. 5. Prywatyzacja założycielska - tworzenie nowych prywatnych podmiotów gospodarki

Ad. 6. Reprywatyzacja - mamy opóźnienia…

GREEN FIELDS - inwestycje od podstaw

---