agresja	działanie agresywne - zachowanie, którego celem jest spowodowanie fizycznej lub psychicznej szkody
agresja wroga	akt agresji poprzedzony uczuciem gniewu, którego celem jest zadanie bólu lub zranienie
a. instrumentalna	akt agresji służący osiągnięciu innego celu poza zadaniem bólu czy zranieniem

Na ekspresję agresji mają wpływ:

-wrodzone popędy

-opanowane sposoby kontroli zachowania

-cechy sytuacji społecznej

Wniosek: nie udowodniono jaka jest natura agresji (instynktowna czy wyuczona), ale na pewno nie jest wyłącznie reakcją wrodzoną, czynniki społeczne i sytuacyjne modyfikują jej nasilenie i sposób przejawiania.

• uczestnictwo, jak i kibicowanie rywalizacji sportowej nasila agresywne zachowania;

• dokonanie czynu o znamionach agresji zwiększa skłonność do dokonywania podobnych czynów w przyszłości;

• werbalna agresja raz wyrażona zwiększa prawdopodobieństwo podjęcia kolejnych ataków;

• dopuszczenie się aktu otwartej agresji względem jakiejś osoby zmienia nasz stosunek wobec tej osoby (uruchamiają się procesy poznawcze, których celem jest usprawiedliwienie wyrządzonej tej osobie krzywdy - deprecjonowanie ofiary, „zasłużył sobie na to”), co dodatkowo zwiększa szanse użycia w stosunku do niej przemocy;

• ekspresja agresji nie hamuje tendencji agresywnych, a nawet sprzyja ich wzrostowi.

teoria społecznego uczenia - uczenie się społecznych zachowań następuje poprzez obserwację i naśladownictwo innych ludzi; seria eksperymentów Bandury (1961, 1963) - agresywna zabawa lalką - wykazały rolę społecznego uczenia się w wywoływaniu agresji

Wpływ agresji oglądanej w środkach masowego przekazu

dzieci	dorośli
oglądanie przemocy rzeczywiście wywołuje agresywne zachowania największy wpływ wywiera na dzieci, które mają skłonność do okazywania agresji większość dzieci pod wpływem długotrwałego kontaktu z aktami przemocy w telewizji, zaczyna wykazywać nasilone tendencje agresywne, nawet jeśli przedtem nie miały ku temu skłonności	oglądana w mediach przemoc wywiera wpływ na zachowanie się osób dorosłych liczba morderstw wzrasta w tygodniu następującym po transmisji walk bokserów wagi ciężkiej znieczulający efekt oglądania przemocy w środkach masowego przekazu - powtarzający się kontakt z aktami agresji obniża naszą wrażliwość na tego typu sytuacje
Przyczyny nasilenia tendencji agresywnych w wyniku kontaktu z przemocą poprzez ŚMP: osłabienie norm nakazujących kontrolę agresywnych impulsów „Jeśli oni mogą tak robić, to ja też mogę” dostarczenie pomysłów, jak ujawnić własną agresję „Ach, więc tak to się robi!” lepsze uświadamianie sobie własnej złości i szybsze uruchomienie działań agresywnych „Myślę, że to, co czuję, to właśnie agresja” łatwiejsza akceptacja aktów przemocy - przyzwyczajenie się do przemocy, osłabienie przerażenia i wstrętu, zmniejszenie współczucia dla ofiary

Przemoc, pornografia i akty agresji wobec kobiet

pornografia nie prowadzi do zachowań agresywnych - ekspozycja materiału o treściach erotycznych nie powoduje liczby przestępstw seksualnych, aktów przemocy wobec kobiet i innych przejawów antyspołecznych zachowań, ale…

pornografia + przemoc prowadzi do zachowań agresywnych - prezentacja brutalnej pornografii prowadzi do zwiększenia akceptacji przemocy seksualnej wobec kobiet i stanowi czynnik odpowiedzialny za agresywne zachowania w stosunku do nich.

Jak zmniejszać agresję

Czy kara sprzyja hamowaniu zachowań agresywnych?

Eksperyment Aronsona i Carlsmitha przeprowadzony w przedszkolu (1963) - groźba surowej kary za ewentualny odwet na rywalu nie zmniejszała znacząco pokusy rewanżu. Natomiast groźba mniejszej kary, na tyle jednak przykrej, że czasowo powstrzymywała agresję, skłaniała dzieci do zweryfikowania własnej umiejętności panowania nad sobą i w ostateczności zmniejszała atrakcyjność działań odwetowych;

• groźba surowej kary nie zapobiega popełnianiu przestępstw;

• kara o średnim stopniu dolegliwości, wymierzana jednak konsekwentnie, zapobiega dokonywaniu aktów przemocy przez osoby dorosłe

• kara nie musi być surowa, lecz nieuchronna!!!

Jak radzić sobie z gniewem?

• rozładowanie a samoświadomość - gniew nie musi wiązać się z przemocą, wystarczy, jeśli jasno zakomunikujemy otoczeniu, że jesteśmy źli i podamy przyczyny złego samopoczucia. W przypadku doświadczania stresu emocjonalnego pomocne jest podzielnie się własnymi uczuciami z drugą osobą.

Pennebaker - efekty pozytywne, jakie przynosi „zwierzenie się”, związane

są nie tylko z wyładowaniem emocjonalnym, ale także ze zdobywaniem samoświadomości i wglądu we własne procesy psychiczne.

• przeprosiny jako sposób na rozładowanie gniewu - skutecznym sposobem przeciwdziałania reakcjom agresywnym drugiej osoby jest podjęcie działań ukierunkowanych na likwidację jej złości i irytacji;

• modelowanie nieagresywnego zachowania

• trening umiejętności komunikacyjnych strategii rozwiązywania problemów - kształcenie ludzi w zakresie konstruktywnego wyrażania gniewu i krytycyzmu, negocjowania i poszukiwania kompromisu w przypadku konfliktów oraz wrażliwości na potrzeby innych;

• rozwijanie empatii - jeśli nie znajdziemy sposobu dehumanizacji potencjalnej ofiary naszego ataku, to celowe zadanie jej bólu będzie sprawiało nam trudność (Feshbach)

Rola kozła ofiarnego:

Kiedy nie ma osoby bądź grupy, którą można by bezpośrednio obwinić za złą sytuację lub kryzys (grupy, z którą się rywalizuje) pojawia się kozioł ofiarny - ktoś na kogo zrzuca się winę i na kim wyładowuje się agresje.

Poszukiwanie kozła ofiarnego:

Skłonność ludzi, gdy są sfrustrowani lub nieszczęśliwi, do przemieszczania agresji na grupy, które są nielubiane lub słabe i wyróżniają się w widoczny sposób. Forma agresji zależy od tego co jest dozwolone lub aprobowane w grupie własnej wobec członków grupy obcej.

2

---