PIEŚŃ-LEGENDA O ŚW. STANISŁAWIE
Chwała tobie, Gospodynie1,
Iż o twych świętych cześć słynie,
Ktora nigdy nie zaginie
I na wieki nie przeminie.
Wesel się, Polska Korona,
Iż masz takiego patrona:
Wielebnego Stanisława,
Ktory wyszedł rodem z Szczepanowa2.
Ten jeszcze w swojej młodości
Napełnion Boskiej miłości,
Wiodąc swoj żywot we cności,
Uczył się sprawiedliwości.
Widząc poselstwo duchowne,
Iż o nim słuchy chwalebne,
Wzywając Boga miłego,
Wzięli go za biskupa swego3.
W ten czas Bolesław4 krolował,
Ten wiele złego podziałał5:
Dla uczynku swego złego
Nienajźrzał6 biskupa świętego.
Oskarżyli go ziemianie,
Iż kupił świeckie jimienie7
Prawą8 niesprawiedliwością -
Chcieli go dostać bliskością9.
Wskrzesił Piotra z Piotrawina10,
Umarłego ziemianina,
Co leżał trzy lata w grobie,
Wskrzesił go na świadectwo sobie.
Boska go prawda wspomogła,
Z fałszywych rzeczy11 wywiodła;
Nie nalezion w żadnej winie,
Został się przy Piotrawinie.
Karał krola z okrutności,
Iż dręczył lud bez lutości:
Nie mając żadnej baczności,
Używał swej okrutności.
Dał nań klątwę jak na złego,
Podług prawa duchownego,
By się bał Boga miłego,
By nie dręczył ludu Bożego.
Krol się okrutny pobudził12,
Iż był w rozumie zabłądził,
Z poduszczenia ducha złego
Zabił biskupa świętego.
Rozmiotał w pole kawalce13,
Święte ciało, święte palce;
Chcąc by to marnie strawiono14,
Przez psy, przez ptaki skarmiono.
Ale Pan Bog z wysokości
Bronił ciała, świętych kości;
Na pociechę swego luda
Wnet pokazał wielkie cuda.
Z czterech części świata tego
Ku obronie swego świętego
Cztery ptaki, orły prawe15,
Zesłał jest za stroże pewne,
Co strzegli świętego ciała,
By się w nim szkoda nie zstała,
Przelatując na wsze strony,
To dla pewniejszej obrony.
Promienie z niebieskiej mocy
Świeciły we dnie i w nocy,
Każdą cząstkę oświecając,
[Świętego] Stanisława rozsławiając.
Jedna ryba palec zjadła,
Na nię świeca16 z nieba spadła,
Rybitwi17 ją ułowili,
Przy tym wszyscy kanonicy byli.
Ujźrzawszy to kanonicy,
Zebrali się tamo wszyscy,
Wzięli ciało z poczciwością,
Nieśli je na Skałkę18 z radością.
Zrosło się pospołu ciało,
Bo tak święte Bostwo chciało,
Aby się nie rozdzieliło,
By się wszytko oświeciło19.
Schowali je z poczciwością,
Z płaczem i z wielką radością,
Chwaląc Boga wszechmocnego,
Iż nam dał biskupa świętego.
Innocencyjusz wielebny20,
Papież w uczynkach chwalebny,
Kazał podnieść21 ciało jego,
Kazał go mieć za świętego.
Miły święty Stanisławie,
Tyś u Boga w wielkiej sławie,
Bacz być łaskaw na Polany22,
Oddal od nas niewierne pogany.
O męczenniku wielebny,
Z Boga i z ludzi chwalebny,
Wspomoż człowieka grzesznego,
Oddal ode wszego złego.
Amen.
Objaśnienia
Pieśń-legenda o św. Stanisławie powstała w XV w. Z okresu średniowiecza zachowały się jedynie trzy pierwsze zwrotki utworu; całość legendy pt. Pieśń o św. Stanisławie, patronie polskim znana jest dopiero z druku z początku XVII w.
1Gospodynie - Panie.
2rodem z Szczepanowa - ze wsi Szczepanów koło Brzeska.
3za biskupa swego - tj, za biskupa krakowskiego (1072).
4Bolesław - Bolesław II Szczodry (1058-1079).
5podziałał - uczynił.
6Nienajźrzał - nienawidził.
7jimienie - majętność.
8Prawą - prawdziwą.
9Chcieli go dostać bliskością - chcieli je zdobyć prawem retraktu (łac. proximitas), czyli pierwszeństwa do objęcia lub odkupienia dóbr po krewnym.
10z Piotrawina - wieś nad Wisłą (koło Opola Lubelskiego).
11Z fałszywych rzeczy - z fałszywych zarzutów, oskarżeń.
12pobudził - rozjuszył.
13Rozmiotał w pole kawalce - rozrzucił kawałki ciała po polu.
14by to marnie strawiono - by to marnie przepadło.
15prawe - prawdziwe.
16świeca - światło.
17Rybitwi - rybacy.
18na Skałkę - tj. do kościoła Św. Michała na Skałce w Krakowie.
19oświeciło - tu: zostało otoczone chwałą.
20Innocencyjusz wielebny - papież Innocenty IV (1243-1254), który w r. 1253 dokonał kanonizacji biskupa Stanisława.
21podnieść - tu: wydobyć szczątki z grobu (łac. elevatio).
22na Polany - dla Polaków (jako patron Polski).