Językoznawstwo w Indiach

• V w. pne

• funkcja sakralna wedów mogła być spełniana tylko wtedy, kiedy słowa były poprawnie wypowiadane

• badania fonetyczne

• Patajani - V w. pne - rozróżnienie między tym, co obecnie określamy fonemem i głoską.

• Panini - IV w. pne - gramatyka normatywno-opisowa sanskrytu badania morfologiczne

Grecja

• badanie stosunku wyrazów do rzeczy

• naturalny - odruch, wynik uczucia (Heraklit z Efezu)

• konwencjonaliści - wynik umowy (Demokryt z Abdeny)

• stosunek do języka

• analog iści aleksandryjscy - język jest zupełnie regularny

• animaliści - język ma niezliczoną ilość wyjątków

• Dyksolos - podstawy składni greckiej

Młodogramatycy (XIX/XX w.) - szkoła lipska

• językoznawstwo porównawcze

• badanie ewolucji języka, a więc jego historii, ale również badania synchroniczne

• językoznawstwo jako nauka zarazem historyczne, ścisła i przyrodnicza

• badania metodami empirycznymi

• bezwyjątkowość praw głosowych

Strukturalizm

• opis języka - klasyfikacja

• maksymalna prostota i ścisłość

• obiektywne metody

• szkoła praska fonologa + działy pokrewne

• szkoła kopenhaska schemat języka, norma językowa

• gramatyka dependecyjna (badania współzależności) - teoria walencji (Lucien Tesnière)

• stosowana do nauki języków obcych (obszar niemieckojęzyczny i Azja)

de Saussure (1857 - 1913)

• 1916 Kurs językoznawstwa ogólnego

• Szwajcar

• Językoznawstwo diachroniczne i synchroniczne

• MOWA - porozumienie dźwiękowe dwóch osób, w którym jedna drugiej coś przekazuje

• MÓWIENIE - ruchy aparatu mowy

• ZROZUMIENIE - recepcja

• TEKST - wynik mówienia i zrozumienia

• JĘZYK - system znaków, reguły służące do budowy tekstów

Chomsky

• wywodzi się od strukturalistów

• gramatyka trans formatywno-generatywna - Syntactic structures (1957)

• język jako nieskończona ilość zdań generowanych przez skończoną liczbę struktur gramatycznych

• semantyka + składnia jako wyznacznik poprawności

• wyjaśniania reguł języka na podstawie teorii - nie opis

• kompetencja językowa - intuicja rodzimego użytkownika

Językoznawstwo kognitywne

• język jest ściśle powiązany z umysłowymi procesami dotyczącymi postrzegania świata

• zajmuje się przyswajaniem, gromadzeniem i wykorzystywaniem informacji

Językoznawstwo matematyczne

• celem jest wykorzystanie zdobyczy technicznych do badania języka

***

William Jones (1746-1794) - zarys koncepcji rodziny indoeuropejskiej

• porównanie wyrazów z łaciny, greki i sanskrytu

Francuszek Bopp (1791-1867) - kontynuował prace Jonesa, ale porównywał całe systemy języków

Wilhelm von Humboltd (1767-1835) - typologia języków

• izolujące - wszystkie morfemy są pisane osobno i każdy pełni jedną funkcję (chiński)

• aglutynacyjne - wszystkie morfemy przyklejają się do siebie

• fleksyjne - jeden morfem może pełnić więcej niż jedną funkcję

• inkorporujące - o znaczeniu decyduje forma wyrazu określanego

Rasmus Krystian Rask (1787- 1832) - wyzazał w naukowy sposób podobieństwo języka staronordyckiego z innymi nordyckimi

• rzetelne zbadanie jednej grupy języków

Jakub Grimm (1785 - 1863) - pierwsza przesuwka językowa - prawo Grimma

• rozróżnianie się języków germańskich ok. 500 r

August Schleicher (1821-1868) - rekonstrukcja form prajęzyka - stamboomtheorie

Karol Bühler (1879-1963) - funkcje języka

• język jako narzędzie oddziaływania na innych ludzi (jak gesty i inne znaki pozawerbalne)

• funkcja znaku, przedstawiania, opisywania stanu rzeczy i przedmiotów. Funkcję tę uważa się za najważniejszą dlatego, że tylko języki naturalne pełnią tę funkcję.

• funkcja wyrażania siebie, ekspresywne wyrażanie psychologicznych i fizjologicznych cech nadawcy. Znaki występują tu jak symptomy pewnych stanów i cech nadawcy.

• funkcja apelacyjna, impresywna, funkcja oddziaływania na odbiorcę za pośrednictwem mówienia. Znak jest tu sygnałem dla odbiorcy np.: stój, chodź.

Roman Jakobson (1896-1982) - prymarne i sekundarne elementy systemu fonologicznego

• e. prymarne - najszybciej uczy się ich dziecko (rozróżnienie fonemów [i] i [a]

• e. sekundarne - znacznie mniejsze różnice - nie w każdym języku będące fonemami

Noam Chomsky (1928) - amerykańska szkoła strukturalistów - gram. transformatywno-generatywna

• struktura powierzchniowa i głęboka

• badanie kompetencji rodzimego użytkownika języka - zdolności do tworzenia nowych tekstów poprawnych gramatycznie i logicznie

• intuicja - określanie poprawności, wiedza o swoim języku, wypowiadania i rozumienie nowych zdań, parafrazowanie, rozpoznawanie wieloznaczności i jednoznaczności

• kompetencja vs performancja - konkretne użycie nie stanowi przedmiotu badań

JĘZYK NATURALNY

• służy do komunikacji

• może być nabywany od urodzenia

• podwójna artykulacja - każde wypowiedzenie (zdanie) rozkłada się na jednostki na dwóch poziomach: na poziomie pierwszym (w pierwszej artykulacji) wypowiedzenie dzieli się na elementy posiadające znaczenie (grupy wyrazowe, wyrazy, morfemy), a dopiero na poziomie drugim (w drugiej artykulacji) wyodrębnia się elementy, które same nie mają znaczenia, a których funkcją jest to, że z nich tworzy się jednostki znaczące (morfemy, wyrazy)

• ewoluuje z biegiem czasu

• jest spontaniczny - nie potrzeba bodźca, żeby zacząć mówić

• jest kreatywny

• ma określoną strukturę i reguły

• posiada uniwersalia językowe:

• samogłoski i spółgłoski

• składa się z małych elementów

• można wyrazić stwierdzenie, pytanie, rozkaz

• w każdym języku są określania na czarny i biały oraz jasny i ciemny

• możliwe jest stworzenie zdania złożonego

• punkt odniesienia zaimka zwrotnego jest zawsze oczywisty

• jest arbitralny - luźny związek między formą a znaczeniem

• interakcja

• można wyrazić przeszłość, teraźniejszość, przyszłość

• może być dwuznaczny

---