Pokrycie ciała i układ oddechowy
Podkrólestwo: Protazoa - pierwotniaki
a)pokrycie ciała
- pierwotniaki składają się z cytoplazmy(ekto- i endoplazma), jądra komórkowego, retikulum endoplazmatycznego, mitochondriów, aparatów golgiego odgraniczonych od otoczenia błoną komórkową
- błona komórkowa (plazmolemma) może być podścielona spłaszczonymi pęcherzykami, alweolami które zapewniają odpowiednią sztywność pokryciu ciała pierwotniaka-ogólnie pellikula
-błona wiotka- składa się z komponentu białkowego i tłuszczowego, podatna na ceki plazmatyczne, wyciekają z nich nibynóżki
a)ddychanie -pierwotniaki pobierają tlen całą powierzchnią ciała
-liczne pierwotniaki mogą żyć w środowisku beztlenowym, uzyskują one energię drogą glikolizy
typ: Wiciowe- Mastigota
1)Gromada: Euglenoidina
a) Pokrycie ciał
-na przednim biegunie charakterystyczne zagłębienie w formie ampuły ,z dna zagłębienia wyrastają zazwyczaj dwie wici
-euglenoidina wykazują często podłużne lub spiralne prążkowania , fałdki są podtrzymywane przez podłużne tabule i poprzeczne fibryle
-na powierzchni ciała często występują ciałka wytwarzające śluz
-kształt ciała uzależniony od sztywności pelikuli
2)Gromada: Bruzdnice
Pokrycie ciała
-występują 2 bruzdy, zazwyczaj z wiciami- bruzda podłużna, bruzda poprzeczna
-pelikula zawiera celulozę co zwiększa sztywność, tworzy ona coś w rodzaju pancerzyka -cienka pelikula, brak wewnętrznych elementów cytoszkeletalnych, występują pseudopodia
-u wielu grup występuje szkielet zewnętrzny w postaci igieł i skorupek
Podtyp: Korzenionóżki- Rhizopoda
1)Gromada: Pełzakowce- Amoebozoa
a)pokrycie ciała
-część ma pellikulę nagą, część posiada skorupkę
-ameby nie posiadają skorupki-ameby nagie
Podtyp: Promienionóżki - Actinopoda -zazwyczaj kulista postać, cienkie pseudopodia rozchodzą się na różne strony-większość posiada szkielecik wewnątrzkomórkowy(inkrustowany)
2)Gromada: Słonecznie - Heliozoa-kuliste, szkielecik, jeśli występuje to delikatny, z krzemionki lub substancji organicznych
typ: Orzęski - Ciliata
-równolegle rozmieszczone rzęski, tworzą rzędy zwane kinezami, niekiedy łączą się tworząc organelle: cirri lub membranelle
-orzęsek pokryty jest błoną komórkową, która wraz z znajdującymi się pod nią strukturami tworzy pellikule z wybrzuszeniami i cysternami powietrza
-cytoplazma jest zróżnicowana na ekto- i endoplazmę
-ektoplazma jest gęsta, mogą być liczne aweole(wzmocnienie, usztywnienie powierzchni)
-endoplazma zajmuje środkową część rzęska, tu znajduje się aparat jądrowy wakuole pokarmowe
1) Gromada: Holotricha
-u pantofelka rzęski ułożone równomiernie
-komórka pantofelka pokryta jest pelikulą(utworzona z pęcherzyków alweoli ograniczonych własną błoną)
2) Gromada: Spirotricha
-stentor ma kształt trąbki i jest zabarwiony na niebiesko
-urzęsienie somatyczne jest rzadkie, kinety biegną wzdłuż ciała, a na polu gębowym tworzą koła
3) Gromada: Peritricha
-ciało wirczyka pokryte jest pelikulą na której widoczne są poprzeczne bruzdy
-rzęski występują jedynie w wieńcu okołogębowym(tworzą spiralę lewoskrętną)
Podkrólestwo: Metazoa - wielokomórkowce
Typ: Gąbki - Porifera, Spongiara
-ciało gąbek różnie zabarwione, prymitywne mają symetrię promienistą lub jednoosiową, u reszty symetria zaciera się
-otwór wyrzutowy na górnym biegunie
-warstwa zewnętrza zwana jest dermalną(zbudowana z komórek płaskich)
-mezoglea z koloidalnej substancji zawiera amebocyty i elementy szkieletowe(szkielet nieorganiczny-igły, szkielet organiczny-nieregularna sieć)
-warstwa wewnętrzna-gastarlna zbudowana z komórek kołnierzykowatych
typ: Parzydełkowce - Cnidaria
-ciało parzydełkowców zbudowane jest z dwóch warstw zarodkowych:ektodermy(pokrycie ciała) i endodermy (wyściela jamę chłonącotrawiącą)
-pomiędzy tymi warstwami występuje warstwa podporowa-mezoglea(pozbawiona komórek albo posiadająca amebocyty)
1) Gromada: Stułbiopławy - Hydrozoa
POLIP
-kształt cylindra, część dola to tzw. Stopa, górna stożek gębowy
-u podstawy stożka występują ramiona
-pokrycie ciała(epidermie), pochodzące z epidermy na charakter nabłonka (pokryty rzęskami lub kutikulą)
-nabłonek to komórki nabłąkowo-mięśniowe, komórki intrstycjalne i komórki parzydełkowe(z komórkami twórczymi parzydełek-kidoblastami)
MEDUZA
-otwór gębowy na wydłużonym stożku gębowym, stożek otoczony płatami gębowymi
-ramiona na brzegu tarczy i zwisają ku dołowi
-strona wypukła(eksumbrella) posiada komórki nabłonkowe płaskie bez wypustek kurczliwych, żagielek i subumbrella pokryte są komórkami nabłąkowomięśniowymi, z włókienkami kurczliwymi ułożonymi okężnie
2) Gromady: Krążkopławy - Scyphozoa
MEDUZA
-brzeg tarczy powycinany, na brzegu zwisają krótkie ramiona , manumbrium jest krótkie z bocznymi końcami wyciągniętymi w cztery płaty pokryte parzydełkami
-strona wypukła pokryta nabłonkiem płaskim a wklęsła komórkami nabłąkoomięśniowymi
typ: Płazińce - Platyhelminthes
-najprymitywniejsza grupa zaliczana do trójwarstwowców
-dwubocznia symetria, grzbietobrzusznie spłaszczone, zwykle wydłużone
-ściana ciała zbudowana z worka naskórkowomięśniowego
1 Gromada: Wirki - Tutbellaria
-ciało jest grzbietobrzusznie spłaszczone, odcinek przedni może być zaopatrzony w wyrostki w postaci czułek z komórkami zmysłowymi
-ciało pokryte jednowarstwowym naskórkiem, rzęski mogą pokrywać całe ciało, lub tylko od strony brzusznej
-w naskórku występują liczne komórki gruczołowe(np.śluzowe)
naskórek oparty jest na błonie podstawnej która oddziela go od komórek mezodermalnych
-pod naskórkiem leży wyodrębniona warstwa mięśni tworząca wór powłokowy
2)Gromada: Przywry - Trematoda
-występuje oskórek nieorzęsiony i narządy czepne(przyssawki, smoczki, przylgi)
PRZYWRY DWURODNE(MOTYLICA WĄTROBOWA)
-gruba, elastyczna kutykula, dojrzałe komórki naskórka wycofane do parenchymy, z kutykulą sąsiadują mięśnie wora powłokowego
-włókna mięśniowe ułożone są okrężnie, skośnie i podłużnie
3) Gromada: Tasiemce - Cestoda
-ciało składa się z główki(skolexu), szylki, członów(strobila)
-oskorek z włoskami(mikrotrichami), kutykule wytwarza nabłonek zanurzony(jogo komórki tkwią w parenchymie a z kutikulą łączy się szyjkami plazmatycznymi)
-kutikulę i warstwę plazmatyczną przebijają mikropory
-warstwa plazmatyczna oparta na błonie podstawnej, występują włókna mięśni okrężnych i podłużnych
typ: Wstężnice - Nemertini
-ciało pokryte wysokim cylindrycznym naskórkiem złożonym z komórek orzęsionych, pomiędzy którymi są komórki interstycjalne, gruczołowe i zmysłowe
-naskórek podścielony jest tkanką łączną włóknistą, niekiedy mającej charakter tkanki łącznej syncycjalnej, występują mięśnie gładkie(zewnętrzne okrężna, wewnętrzne podłużne)
typ:Obleńce - Nemathelminthes
-ciała pokryte kutikulą, (czasami bardzo gruba i do wzrostu potrzebne jest linienie)
-orzęsienie spotyka się rzadko, oskórek może być tworem syncycjalnym nigdy jednak nie jest zanurzony
-mięśnie przy oskórku tworzą z nim często wór powłokowy
1) Gromada: Wrotki - Rotatoria
-w ciele można wyróżnić trzy odcinki: głowowy(z aparatem rzęskowym), tułowiowy, noga
-ciało pokryte jest kutikulą, wydzielaną przez naskórek zbudowaną z chityny
u wielu gatunków kutikula tworzy pancerz-lorika(może być gładka lub posiadać wyrostki)
-naskórek jest zawsze cienki, u dojrzałych ma charakter syncytium, z nim związane gruczoły
-mięśnie układają się okrężnie i podłużnie, nie tworzą zwartego wora powłokowego jak u płazińców i innych obleńców
2)Gromada: Nicienie - Nematoda
-ciało obejmuje wór powłokowy, pokryte grubym oskórkiem(kutikula gładka lub porzeźbiona), rzęski nie występują
-naskórek jest cienki, nazywany subkutikulą lub hypodermą
-warstwa kurczliwa wora powłokowego składa się wyłącznie z mięśni podłużnych
typ: Pierścienice - Annelida
a)pokrycie ciała
-cechuje je metameryzacja(podział ciała na człony, metamery, pierścienie)
-ciało okryte jednowarstwowym nabłonkowym naskórkiem z licznymi gruczołami; u większości pierścienic oskórek wytwarza kutikulę o składzie podobnym do kolagenu
-szczeci zbudowane są z chityny
-silnie rozwinięty wór powłokowy
-mięśnie okrężne i podłużne, komórki mięśniowe są gładki, mogą być poprzecznie prążkowane
1)Gromada:Wieloszczety - Polycheata
-ciało okryte oskórnie, niekiedy wtórnie pierścieniowaty, następnie jednowarstwowego naskórka i włókien mięśniowych(okrężnych i podłużnych)
-naskórek jest bogato wyposażony w gruczoły
-włókna podłużne wora rozdzielone na 4 pasma(dwa przygrzbietowe i dwa przybrzuszne)
b)oddychanie
-wieloszczety mają skrzela(wyrostki naskórka zaopatrzone w naczynia krwionośnez boku parapodiów), leszcza pierścienic oddycha całą powierzchnią ciała
2)Gromada: Skąposzczety - Oligochaeta
-pokrycie ciała jak u wieloszczetów
-skrzela występują niezmiernie rzadko, oddychanie zachodzi przez silnie unaczynioną powierzchnię ciała
typ: Stawonogi - Arthropoda
a)pokrycie ciała
-występuje heteronomiczna segmentacja stawonogów, segmenty połączone są wtagmy(głowa lub głowotłów, tułów i odwłok)
-kutikula i wszystkich stawonogów bardzo skomplikowana, zasadniczo składa się z epikutikuli i prokutikuli , kutikula przez całą swą grubość poprzebijana kanalikami wypustkami plazmatycznymi komórek naskórka
występuje linienie, kutikula może być pokryta łuskami lub włoskami
szkielet zewnętrzny jest produkowany przez jednowarstwowy naskórek, naskórek oparty jet na błonie podstawnej która oddziela go od hemocelu
-nie występuje wór powłokowy, mięśnie uległy indywidualizacji (wszystkie poprzecznie prążkowane)
b)oddychanie
-spotyka się skrzela, płucotchawki(komory otwierające się na zewnątrz wąskimi otworami zwanymi przetchlinkami), tchawki(uwypuklenia entodermalne, pęki rurek otwarte przetchlinkami), skrzelotchawki, niektóre drobne pasożyty oddychają powierzchnią ciała
SKORUPIAKOKSZTAŁTNE
1)Gromada: Skorupiaki - Crustacea
a)pokrycie ciała
-mają dwie pary czułków, ciało zróżnicowane na głowę, tułów i odwłok; trzy pary odnóży gębowych i więcej niż 4 lokomocyjnych
-głowa jest tagmą nie segmentowaną(w rozwoju zarodkowym powstaje z 6 segmentów(akronu, segmentu czułków Ipary, segmentu czułków IIpary, segmentu żuwaczkowego, segmentu szczęk I pary, segmentu szczęk II pary)
-z tyłu i przodu otworu gębowego występują fałty zwane wargami
-u większości do głowy dołącza się od 1-5 segmentów tworząc głowotułów
-odnóża przyłączonych segmentów służą do rozdrabniania pokarmu, ich części podstawowe mają wyrostki zwane enditami a całe odnóża szczękonóżami
-odnóża segmentów nie przyłączonych do głowy-pereipodami
-kutikula wysycona solami wapnia, występują gruczoły tagmentalne
-u większości z tyłu głowy wyrasta fałd z oskórka i naskórka zwany karapaksem
b)oddychanie
-jedyne ze stawonogów żyjące w wodzie i oddychające skrzelami
-u prymitywnych skorupiaków skrzela jako płatkowaty wyrostek występują na odnóżach tułowiowych i odwłokowych
-skrzela skorupiaków ze względu na osadzenie: *podobranchia-na podstawie odnóży
*ortobranchia-na błonie stawowej
*pleurobranchia-na boku ciała
-ze względu na kształt: *dendrobranchia-drzewkowate
*trichobranchia-nitkowate
*fylobranchia-nitkowato-listkowate
SZCZĘKOCZUŁKOWCE
1)Gromada: Pajęczaki - Arachnida
a)pokrycie ciała
-ciłao złożone z głowtułowia i odwłoka
-nie mają czułków, mają 6 par odnóży(wyłącznie na głowotułowiu)
-2 pary wykształcone jako przysadki gębowe(pierwsza to szcękoczułki, druga-nogogłaszki), pozostałe cztery to odnóża lokomocyjne
-odwłok pozbawiony odnóży
-ściana ciała pająków jest typowa stawonogom, kutikula okrywająca odwłok jest zwykle cieńsza niż na głowotułowiu
b)oddychanie
-oddychają płucotchawkami lub tchawkami
-płucotchawki-od 1-4 par, zlokalizowane po stronie brzusznej odwłoka
-tchawki-umieszczone na odwłoku są homologiczne płucotchawką, tchawki głowotułowia to nowość , do tchawek prowadzą przetchlinki
TCHAWKODYSZNE
1)Gromada: Wije- Myriapoda
a)pokrycie ciała
-ciało składa się z głowy i tułowia, głowa oddzielona od tułowia, niesegmentowana
-głowa wijów zaopatrzona jest w parę czułków, dwie lub trzy pary przysadek gęowych
-tułów równomiernie segmentowany, ostatni segment pozbawiony odnóży
2)Gromada: Owady - Insecta
a)pokrycie ciała
-ciało składa się z głowy, tułowiu i odwłoka
-głwa niesegmentowana, powstaje z 6 segmentów(akronu, czułkowgo, interkalarnego, żówaczkowego, szczękowego I pary, szczękowego II pary
-tułów składa się z trzech segmentów, każdy z parą odnóży lokomocyjnych,liczba segmentów odwłoka nie jest stała
typ: Mięczaki - Mollusca
a)pokrycie ciała
-budowa pierwotna, dwubocznie symetryczna; można wyróżnić odcinek głowowy, worek trzewiowy, tzw. nogę
-szkielet zewnętrzny zbudowany jest z substancji organicznej(konchiolina), wyróżniają się warstwy i podwarstwy
-ściana zbudowana jest z jednowarstwowego naskórka(może być urzęsiony)
-na naskórku są liczne gruczoły(najczęściej jednokomórkowe) śluzowe i produkujące substancje na muszle
-do naskórka przylega warstwa tkanki łącznej o charakterze włóknistym, a niżej są mięśnie nie tworzące warstwy tylko biegnące w różnych kierunkach
-całość tworzy gruby wór powłokowy
b) oddychanie
-narządami oddechowymi są skrzela, zlokalizowane w jamie płaszczowej
-skrzele składa się z osi i osadzonych na niej wyrostków (skrzele grzebykowe)
-u niektórych skrzela znikają a funkcje oddechowe przejmuje ścian wewnętrzna jamy płaszczowej
1)Gromada: Ślimaki - Gastropoda
a)pokrycie ciała
- naskórku w obszarach nie pokrytych muszlą występują gruczoły jednokomórkowe produkujące śluz, dużo śluzu wydziela gruczoł podskrzelowy u chodzący do jamy płaszczowej
b)oddychanie
-u form morskich funkcjonują skrzela, u lądowych jama płaszczowa zmienia się w tzw.płuco
-spotyka się także zupełny zanik narządów oddechowych
2)Gromada: Małże - Bivalvia
b)oddychanie
-skrzela zwisają po bokach wora trzewiowego do jamy płaszczowej
-I typ: na osi skrzela ustawione są rzędy listkowatych wyrostków(w osi naczynie tętnicze i żylne, listki orzęsione)
-II typ:wyrostki wydłużają się, skrzele składa się z dwóch płatów z częściami wstępującymi i zstępującymi
-III typ: skrzele złożone z dwóch płatów utworzonych w nici, płaty zgięte ku górze i zrośnięte z ciałem
-IV typ: skrzele bokami płatów przyrasta do ściany worka trzewiowego, powierzchnia skrzela jest silnie zredukowana; występuje przegroda dzieląca jamę płaszczową na dolną i górną