Siła biologicznego działania zabiegów wodoleczniczych zależy od:
- temp. wody
- części ciała poddanej zabiegowi jej wielkości i temp.,
- ciśnienia z jakim woda działa na pow zabiegową.
Zabiegi zimne dział miejscowo przeciwbólowo i przeciwzapalnie a ich ogólne dział wpływa pobudzająco na układ. krążenia i oddechowy oraz działają uspokajająco.
Stosowane pojedyńczo powodują zwiększenie napięcia mięśni a stosowane seryjnie powodują powstanie adaptacji na zimno.
Zimnych zabiegów wodoleczniczych nie wolno wykonywać u:
- zziębniętego pacjenta
- na chłodną część ciała
Wykładnkiem tego czy zabieg wodelecdzniczy można wykonać jest temperatura palców stopy wyższa lub równa 31 stopni ( oczywiście w granicach normy wyższej ).
Przyjmuje się ze najlepsze wyniki leczenia osiąga się przy krótkim czasie zabiegu ( 1 - 2 minuty ) z jednoczeswnym obniżeniem temp. skóry do +15 - +16 stopni C.
Krótki czas zabiegu powoduje na drodze odruchowej zmniejszenie bólu, natomiast dłuższy czas zabiegu do 15 minut wywiera przedewszystkim działanie przeciwzapalne. Obniżenie temperatury tkanek powoduje:
- dział przeciwbólowe
- zwolnienie odruchów
- zmniejszenie pobudliwości włókien nerwowych.
- niewielkie zwolnienie procesów metabolicznych
- zmniejszenie lub ustąpienie obrzęków.
- polepszenie ruchomości stawów.
- wpływ na grę naczyniową. W wypadku zadziałania zimnem otrzymujemy w pierwszym momencie zwężenie naczyń krwionośnych, potem druga faza rozszeżenia naczyń. Gra ta ( zamiany ) trwa przez dłuższy czas.
- zwiększenie napięcia mięśni przy krótkim działaniu bodźca zimnego i obniżenie tego napięcia przy dłuższym działaniu bodźca.
Miejscowe zabiegi zimnolecznicze ze względu na swe działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, i przeciwobrzękowe mają dość szeroki wahlarz wskazań obejmujący nie jednokrotnie stany zapalne o różnej etiologii i w ostrej fazie choroby.
Wskazania:
1. Stłuczenia
2 .Krwiaki
3. Urazy tk. miękkich bezpośrednio po urazie do 4 dni
4. Obrzęki po złamaniach i zwichnięciach w okresie wczesnym do 4-5 dni.
5. Ostre zapalenie ścięgien torebek stawowych i mięśni.
6. Wczesny okres po urazach więzadeł
7. Przykurcze stawowe, pourazowe.
8. Stany po amputacji urazowej koń. bezpośrednio po zabiegu chirurgicznym
9. Chor. reumatyczne
10. Podostry okres RZS
11. Stany bólowe w chor. zwyrodnieniowej stawów.
12. Ostry zespół zapaleń okołostawowych
13. Ostra postać dny
14. Bóle głowy pochodzenia naczyniowego.
15. Wzmożone napięcie mięśniowe powstające w wyniku niedowladów spastycznych.
16. Chor. układu krążenia:
a) okres początkowy zakrzepowego zapalenia żył
- szczególnie po unieruchomieniach
b) obrzęk limfatyczny po radykalnej operacji raka sutka.
c) krwawienia
d) żylaki odbytnicy
17. Zapobiegane odleżynom
18. Oparzenia
Przeciwskazania względne do leczenia zimnem:
1. Choroba Reynanda
2. Zaburzenia czucia powierzchownego
3. Sudeck
4. Miejscowe odmrożenie.
5. Zapalenia pęcherza moczowego
6. Zapalenie miedniczek nerkowych.
7. Stany wyniszczenia org. i ogólnego osłabienia w stanach rekonwalescencji.
8. Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych ( zespół kanału nadgarstka )
Środki stosowane do uzyskania niskich temperatur w leczeniu zimnem:
- zimna woda
- nawiew zimnego powietrza
- lód
- chlorek etylowy
- freony
- podtlenek azotu
- ciekły azot
- dwutlenek węgla
Ciąg dalszy IR-u oraz UV
W termoterapii stosuje się również zabiegi światłolecznicze. Można używać lampe bioptron, Soluxx i inne. Źródłem promieniowania w tych lampach są druty oporowe. Uzyskuje się promieniowania o różnej mocy 350-750 W, a długości fali w zakresie 800-1600 IR i cały zakres widma widzialnego.
Lampa Sollux wyposażona jest w różnego rodzaju osłony reflektora tak zwane tubusy, które albo ograniczają szerokość wiązki ( wielkość pola objętego zabiegiem ) albo umożliwiają zastosowanie filtrów z specjalnego szkła uwiolowgo koloru niebieskiego i czerwonego.
Odległość źródła promieniowania od pola zabiegowego ustawia się uwzględniając indywidualną tolerancję pacjenta na ciepło.
Filtr niebieski ogranicza oddziaływanie promieni IRA a przepuszcza IRC oraz niebieskie widzialne
Filtr czerwony ogranicza oddziaływanie promieni IRC niwelując tym samym odczucie powierzchowne ciepła przepuszcza IRA w paśmie najbardziej aktywnym biologicznie ( czyli tzw. podczerwień bliksa) oraz czerwień widzialną. Czasy zabiegów zawierać się powinny między 10 a 20 minut. Czasy krótsze niż 10 minut nie gwarantują uzyskania oczekiwanych odczynów biologicznych i terapeutycznych.
Rumień cieplny nie będzie utrzymany gdy skóra podczas zabiegu nie zostanie ogrzana przynajmniej o 1 stopień na co potrzeba minimum 10 minut.
Przy wykonywaniu naświetlań na okolice twarzy i klatki należy chronić oczy pacjenta okularami.
Osoba wykonująca zabiegi światlolecznicze jest obowiązana nosić ciemne okulary przeciwsłoneczne.
Trzeba pamiętać że bodźce cieplne o natężeniu przekraczającym cieplną tolerancję tkanek mogą powodować ich uszkodzenie i oparzenie zarówno u pacjenta jak i u terapeuty. Przeciwskazanie do zabiegów światłoleczniczych:
1. Ostre stany zapalne
2. Obrzęki o nieustalenej etiologii
3. Zaburzenia krążenia obowdowego
4. Ostre choroby gorączkowe w tym początkowy okres choroby przeziębieniowej
5. Ciąża
6. Powikłania zatruciem ciążowym.
7. Padaczka
8. Schorzenia przewlekłe takie jak gruźliza choroby nerek, wątroby; niedokrwistość, skłonności do krwawień oraz stwierdzone nosicielstwo
PARESTEZJE - zespół objawów towarzyszących procesom zapalnym nerwów obwodowych.
Składowe:
1. Zaburzenie mikrokrażenia w obszazę unerwianym przez chore nerwy
2. Ostry bół
3. Zaburzenia procesów metabolicznych ze względu na zaburzenie krążenia i oddychania tk.
4. Przeczulica
5. uczucie mrowienia i drętwienia.
Włókna wolframowe - najczęstsze źródło promieniowania jego temp 270 stopni w skali Kalvina, ponieważ w wyzszej wolfran paruje i zadymia żarówkę. Związku z tym w bańce są halegenki ( pierwiastki ) które wiążą parujący wolfran. W pobliżu żarnika następuje rozpad związku na dwa składowe pierwiastki co wstrzymuje tym samym parowanie wolfranu z żarnika. Ruch ten jest wzmacniany polaryzacją kwantów. Halogenki pozwalają na podwyższenie temp. żarnika do ok. 3200 stopni w skali Kalvina.
Wzmacnia to moc przy tym samym układzie palnika i przedłuża żywotność.
Inny zakres promieniowania świetlnego niewidzialnego dla naszego oka to ultrafiolet.
Promieniowanie UV stanowi część widma promieniowania elektro-magnetycznego mieszczącą się w zakresie fal od 100-400 nanometrów. Ze względu na zróżnicowany skutek biologicznego działania dzieli się je na 3 zakresy:
UVA długofalowe: 400-315 nanometrów
UVB średniofalowe: 315-280 nonometrów
UVC krótkofalowe: 280-200 nonometrów
Promienie Shumana: 100-200 nie dociera z promieniowaniem słonecznym do atmosfery ziemskiej.
Długości fal poniżej 100 nanometrów to już promienie RTG. Ze względu na niszczące działanie promieniowanie UV organizm ludzki a szczególnie skóra ma mechanizmy obronne, polegającym na pochłanianiu w różny sposób długości fal promieniowania.
Działanie biologiczne i terapeutyczne promieniowania UV jest wynikiem działania fotochemicznego. W wyniku absorbcji promienie UV przez elementy morfologiczne tkanek takie jak karoten kwasy nukleinowe, histydyna, aminokwas tyrozyna, aminkwas, tyrunina, bialka kreatyny, zachodzą reakcje syntezy utleniania, redukcji, rozpadu, polimeryzacji. Rodzaj reakcji chemicznych zależy od warunków ekspozycji czyli oddzialywania promieni UV na tkanki. Co ma wpływ na sposób oddziaływania UV:
- kąt padania promieni UV
- nierówności anatomiczne, owłosienie powierzchni zabiegowej i inne cechy decydujące o jej gładkości
- moc promiennika
- długości fali
- czasu ekspozycji
Intensywność zabiegu zależy ponadto od reaktywności tkanek poddanych zabiegowi - sprawa indywidualna i zależy od karnacji, grubości naskórka, wieku biologicznego skóry, obecności jonów miedzi.
Reakcją biologiczną na resorbcje promieniowania UV to odczyn rumieniowo-zapalny ( rumień fotochemiczny ). W jego powstawaniu najintensywniej występują reakcje w komórkach warstwy kolczystej naskórka. Jest to mechanizm obronny naszego organizmu na głębszą penetracje przez UV naszych tkanek zarówno z promieniowania sztucznego jaki i naturalnego.
W zależności od natężenia promieniowania czasu ekspozycji właściwości skóry odczyn odpowiada oparzeniu 1-go lub 2-stopnia.
Rozrużniamy tzw. rumień progowy okresem utajenia od 4 do 6 h od chwili ekspozycji. Maksymalne nasilnie zaczerwienienia od 6-8 h, które charakteryzuje się nieznacznym odczynem. Potem jest okres ustępowania i po 12 h. rumień znika.
Rumień pierwszego stopnia: utajenie jw. max nasilenie po 12h + podrażnienia skóry, ustępje po 24h, pozostawiając ślad pigmentacji, ktory może się nasilać po kolejnych ekspozycjie. Nie powinien być wywoływany na pow. ciała większej niż 50%.
Rumień drugiego stopnia:
czas utajenia 3-4h.
nasilenie odczynu od 4-12 h
objawy: silne zaczerwienienie z odczynem zapalnym z podwyższeniem temp. w miejsu zabiegu + bół. Silna pigmentacja i złuszczanie naskórka.
Nie powinien być wywoływany na powierzchni ciała nie większej niż 30%
Ustępuje po 48h.
Rumień trzeciego stopnia:
Utajenie 2 h.
Maksymalne nasilenie po 48 h
Ustępuje po 4-5 dniach
Objawy: zaczerwienienie, obrzęk, podwyższona temp, bardzo duża bolesność dotykowa, po ustąpieniu bardzo silne złuszczanie naskórka i pigmentacja.
NIE WYWOŁYWAĆ NA POWIERZCHNI WIĘKSZEJ NIŻ 200 CM2!
Rumień czwartego stopnia
Może być wywoływany na powierzchni nie większej niż 20 cm2.
Czas utajenia 1-2h
Apogeum: 3-4 dni
Ustąpnie:
Objawy: jak wcześniej plus z pęcherze z płynem skórne.
Intensywność rumienia fotochemicznego zależy od intensywności źródła promieniowania czasu ekspozycji i odległości skóry od palnika. Reakcje rumienia fotochemicznego wywoływane są szczególnie przez UVB. W wyniku reakcji fotochemicznych z jednej histytydy powstaje histamina a z pięciu cząsteczek hydroksyptydofanu powstaje serotonina i mediatory reakcji naczyniowych skóry. Uwalniane są enzymy lizosomalne z uszkodzonych komórek.
Pod wpływem promieniowania ultrafioletowego następuje aktywizacja melanogenezy ( melaniny ) głównie przez promieniowanie UVA. Barwnik skóry wytwarzana w melanosomach organellach melanocytów w reakcjach przemiany tyrozyny. W łańcuchu tych przemian istotny jest również enzym oksydaza ogifenolowa, biorąca udział w utlenianiu tyrozyny. W wyniku tych przemian powstaje czynnik DOPA. Promienie UVA uczynniając DOPA zapoczątkowują wytwarzanie melaniny, która jest przekazywana przez wypustki znajdujące się na granicy skóry i naskórka do keratonocytów. To fagocytowanie melniny odbywające się w komórce między błoną kom. a jądrem od strony światła stanowi reakcje ochronną skóry przed UV.
Zaabsorbowane promieniowanie UV uczynnia w skórze produkcje witaminy D. Skóra bierze udział w syntezie steroli substratów witaminy D. Jest to bardzo ważne ze względu na nie dostateczną podaż witaminy D w pożywieniu.
Promieniowanie UVB powoduje przemianę wydzielanego przez gruczoły łojowe siedemdehydroholesterolu w holekalcyferol ( witamia D3). Dla uzyskania pełnej biologicznej wartości witami D3, konieczny jest jej dalszy metabolizm w wątrobie i nerkach.
Zaburzenia gospodarki wapniowej wywołane są właśnie brakiem witaminy D3. Ujawniają się zespołem krzywicy u dzieci oraz osteoporoza u dorosłych. Szczególnie właściwości przeciwkrzywicze mają promienie o długości 270-280. Witamina D3 wpływa na zwiększenie wchłaniania się wapnia z jelit. Prawidłową mineralizacje kości, zapobiega nadmiernemu wydalnaiu fosforu z moczem, wpływa na prawidłowość zrostów k. i wysycenie k. solami wapnia, fosforu i innymi.
Równolegle z naświetleniami UV należy zadbać o dostarczenie w pożywieniu wapnia i fosforu.
np. tran wątroba, pod. mleczne, masło.
Nadmiar witaminy D prowadzi do utraty apetytu, wymiotów a także bóli mięśni kości, może nawet wyniknąć odkładanie się wapnia na ściankach naczyń krwionośnych.
UV pobudza do pracy szpik kostny związku z czym po naświetlaniach następuje wzrost granulocytów, limfocytów oraz erytrocytów.
Leczenie UV wspomaga leczenie farmakologiczne łuszczycy i plan bielaczych. Do pierwszego używa się solarenów a do drugiego leki z siarki.
Promieniowanie UV w każdej komórce powoduje denaturacje białka i uszkodzenie komórek głównie ( UVB I UBC ). W większości jest to wyłączone chyba że mamy wybić bakterie na skórze czy pomieszczeniach.
Po naświetlaniach promieniami UV następuje szybki rozwój naskórka ale jego zgrubienie!. UV niszczy włókna kolagenowe. Związku z tym przyspiesza starzenie się skóry a w dużym przedawkowania może powodować raka!
Reakcje alergiczne - związane występowaniem w organiźmie z substancjami fototoksycznymi i fotoalergicznymi.
Intensywność rumienia zależy od:
- odległości promiennika
- sposobu aplikacji
- indywidualnej odczynowości.
- mocy promiennika
Przy wykonywaniu zabiegów należy.
1. Obliczyć dawke MED.
2. Uwzględnić prawo Lamberta:
Natężenie promieniowania padającego na skóre zależy wprost propocjonalnie od kąta padania czasu ekspozycji oraz odwrotnie proporcjonalnie do kwadratu odległości.
Testy med wykonuje się z odległości 50 cm zaś kolejne zabiegi z odległości 100m, związku z czym kolejną następną ekspozycje powinno się wykonywać zwiększając dawkę o połowę dawki progowej.
Seria 10 naświetlań, potem przerwa na złuszczenie naskórka, i zniknięcie pigmentacji.
Zabiegi częściowe od 30-50% powierzchni ciała.
Istnieją zabiegi miejscowe i punktowe ze specjalnymi aplikatorami np. Lampa Kromayera.
Można wywoływać wtedy rumień 1 i 2 stopnia, jednak po ominięciu odczynu.
Powierzchnia w tych zabiegach do 4cm2