Kręgowce

1. skóra. U kręgowców jest bardzo ważna i składa się z dwóch warstw:

• naskórka pochodzenia ektodermalnego o charakterze nabłonkowym

• skóra właściwa pochodzenia mezodermalnego

1. wytworem naskórka są :

• gruczoły śluzowe u kręgoustych ryb i płazów

• gruczoły potowe i łojowe u ssaków

• rogowa część :

• łusek gadów

• piór ptaków

• włosów

• pazurów

• racic

• kopyt

• paznokci

• rogów ssaków

2. skóra właściwa tworzy :

• łuski ryb

• skostnienia skórne

• rogi jeleni

oraz podściela i okrywa wytwory naskórka

3. rola skóry

• ochrania ciało

• przyjmuje bodźce z zewnątrz

• pełni rolę w oddychaniu

• jest narządem wydalania szkodliwych substancji poprzez gruczoły potowe

2. szkielet To wewnętrzna podpora ciała, która składa się z kości czaszki, szkieletu osiowego ( czyli kręgosłupa ) i kończyn

1. szkielet chrzęstny stanowi podporę ciała, u chrzęstnoszkieletowych ( np. rekiny, płaszczki ) występuje też w formie górnych łuków kręgów nad struną grzbietową u kręgoustych

2. u ryb kostnoszkieletowych elementy szkieletu są prawie w całości skostniałe, poza częściami, które łączą dwie kości ( np. żebra z kręgosłupem, z mostkiem, kości łonowe połączone łączeniem chrzęstnym )

3. w szkielecie osiowym płazów pierwszy raz następuje wyodrębnienie okolicy szyjnej, tułowiowej ( część piersiowa i lędźwiowa ), krzyżowej i ogonowej

• pojawia się ruchome połączenie częściowo chrzęstnej czaszki z kręgosłupem poprzez kłykieć

• po raz pierwszy występuje mostek

• rozpoczyna się rozwój kończyn jako narząd ruchu, które są szeroko rozstawione i służą do skakania, pływania

4. u gadów jest większa liczba kręgów szyjnych z wyodrębnieniem dwóch pierwszych, które pozwalają na dużą ruchliwość głowy

• po raz pierwszy poprzez zrośnięcie się żeber z mostkiem powstaje klatka piersiowa

• wzmacnia się miednica dobrze wyodrębniona i lepiej osadzona

5. w czaszce u ptaków następuje powiększenie puszki mózgowej, a kręgi okolicy tułowiowej i krzyżowej zrastają się dając oparcie kończynom, skrzydłom

• ważnym i charakterystycznym elementem jest grzebień na mostku u ptaków latających

• czaszka ssaków ma dużą cześć mózgową, a część twarzowa ulega skróceniu i wyspecjalizowaniu co widać np. u małpy, a najlepiej u człowieka, część twarzowa jest cofnięta

• w szczękach osadzone są wyspecjalizowane zęby zróżnicowane

• elastyczny kręgosłup ( S ) umożliwia przybranie postawy pionowej

• klatka piersiowa doskonale umożliwia zabezpieczenia serca i płuc

3. umięśnienie U niższych kręgowców wykazuje metamerię. Kiedy pojawiają się kończyny ona zanika ( jest jeszcze u ryb ). Udoskonalone są mięśnie organów wewnętrznych przede wszystkim gładkie, poprzecznie prążkowane i serca.

4. układ nerwowy

1. u kręgoustych jest mózg o prymitywnej budowie

2. ryby cechuje silny rozwój międzymózgowia, ptaków wzrokowych na śródmóżdżu u kościstych i węchowych na przodomóżdżu u chrzęstnoszkieletowych oraz silny rozwój móżdżku u wszystkich

3. u płazów wyodrębniają się na przodomóżdżu 2 półkule

4. u gadów organ trzemieniowy

5. u ptaków część wzrokowa i móżdżek ulegają udoskonaleniu

6. u ssaków następuje wytworzenie się kory mózgowej w dużych półkulach, móżdżek jest otworkiem koordynacji mchów

5. zmysły

• linia boczna u form wodnych

• narząd słuchu ( kawały półkoliste i śliniak ), a u ssaków ucho zewnętrzne i 3 kostki

• oko odznacza się różnym stopniem akomodacji ( spłaszczaniem się soczewki w zależności od odległości oglądanego obrazu)

• narządy smaku u ryb rozrzucone są po całym ciele, u wyższych form są w jamie gębowej, u ssaków na języku

• narząd węchu u form oddychających tlenem atmosferycznym; nozdrza wewnętrzne pojawiają się u ssaków, w jamie węchowej jest labirynt w ściankach złożonych z blaszek kostnych

6.układ pokarmowy

1. środkową część układu wyściela entoderma, a przednią i końcową ektoderma

2. u kręgoustych brak szczek, są rogowe ząbki

3. ryby mają szczęki, które wykazują specjalizację, w jelicie są kosmyki jelitowe - zwiększające powierzchnię chłonną cząstek pokarmowych do krwi

4. u ssaków pojawiają się ślepe jelito na granicy cienkiego i grubego w procesie trawienia współdziała wątroba i trzustka

5. silny rozwój gruczołów wydzielania wewnętrznego i ich wpływ na przemianę materii

7. narządy oddechowe

1. worki pochodzenia endodermalnego u smoczkoustych

2. skrzela wewnętrznie blaszkowate pochodzenia ektodermalnego u chrzęstnoszkieletowych

3. jama skrzelowa okryta pokrywą skrzelową u kostnoszkieletowych

4. worki płucne gładkie unaczynione i skóra u płazów

5. worki płucne pofałdowane, silnie unaczynione w wewnętrznych ściankach, z zewnętrzną stroną gładką u gadów

6. płuca gąbczaste i worki powietrzne u ptaków

7. płuca pęcherzykowate u ssaków

8. układ krwionośny

1. u smoczkoustych serce składa się z zatoki żylnej, 1 komory i 1 przedsionka, 1 obieg krwi

2. u ryb serce podobne, 1 obieg krwi

3. u płazów serce składa się z 2 przedsionków i 1 komory, 2 obiegi krwi

4. u gadów serce składa się z 2 przedsionków i 1 komory z niepełna przegrodą, 2 obiegi krwi

5. u ptaków i ssaków są dwa obiegi krwi całkowicie od siebie oddzielone

9. układ wydalniczy

1. pranerki u kręgoustych ryb i płazów złożone z kanałów zakończonych lejkami oraz komórki zaopatrzone w sieć naczyń włosowatych

2. nerki właściwe u gadów, ptaków i ssaków, w nich zachodzi filtrowanie krwi, mocz wytwarzany jest w kłębuszkach Marphighiego
   ( nerkowych )

10. rozwój

1. powstanie błon płodowych u gadów i ptaków uniezależnia rozwój zarodka od środowiska wodnego

2. wytworzenie łożyska i rozwój zarodka wewnątrz organizmu matki u ssaków

---