Nurty awangardowe w początkach XX wieku
1909- „ Le Figaro”- 1 manifest futurystyczny, F.T Marinetti, kolebką futuryzmu Włochy
futuryzm- był prądem ogólnoświatowym, nie dotyczył tylko literatury, zapatrzenie w przyszłość
nie był to jedyny manifest
1924 „futuryzm i faszyzm”
futuryści głosili wolność, umiłowanie młodości
umiłowanie wolności przekłada się na ich twórczość
uwolnienie słowa- od wszelkich skrępowań, związki słowa w zdaniu krępują je, nacisk na rzeczownik, jak najmniej gramatyki, uwolnienie od składni, ortografii, rygorów interpunkcyjnych ( zamiast tego urozmaicanie przekazu np.=,+ )
pochwała aktywności, nowoczesności, witalności
optymistyczna wizja świata- pierwsze dwie dekady wieku XX
fascynacja ruchem- próby uchwycenia, zatrzymania ruchu w dziele sztuki, ujęcia symultaniczne ( w literaturze i sztukach plastycznych)
Alomar- 1905- „Futuryzm”- wymyślił nazwę, Marinetti ją przejął
Rosyjski futuryzm- 2 nurty odległe od siebie:
1.egofuturyści- poezja bardziej symboliczna, mistyczna, skupienie uwagi na wyrażanie słowem, zainteresowanie kulturą peryferyjną, ludową (niezbyt futurystyczni)
2.kubofuturyści- nastawienie antymetafizyczne, rewolucyjne podejście do słowa, rewolucyjność przekłada się na ich poglądy społeczne, Władysław Majakowski- system schodkowy w poezji, skupiają się na słowie
rozwój nowych metodologii badawczych- strukturalizm, myślenie formalistyczne- początek XX wiek, wykorzystywany do opisów literatury
Polska- pierwsze kluby futurystów 10 lat później- 1918-1919- „Gałka Muszkatołowa” „Katarynka”- Kraków
„Kawiarnia pod Picadorem”- Warszawa
„poezokoncerty”- „zawody poetyckie”, nowatorstwo, organizacja wystąpień, które zwracają uwagę, wykorzystanie nowych sposobów promowania literatury ( skandale, awantury), chęć zwrócenia na siebie uwagi- świadomie wykorzystywano plakat, ulotki
świadomy przekaz antyestetyczy- tomiki na szarym papierze
Anatol Stern, Aleksander Wat (Chwat) - 2 wiodących futurystów w Warszawie
Pisali futurystyczne wiersze i prozę, istotny jest sposób w jaki istnieli w życiu kulturalnym ( i jak się reklamowali)- happeningi
Przybliżanie słowa do rzeczy
Futuryzm/dadaizm- na gruncie polskim ciężko to oddzielić, happeningi Wata i Sterna były dadaistyczne
Dadaizm—zachowanie niestandardowe, absurdalne, zwracanie uwagi na absurdalność świata
Kraków- Stanisław Młodożeniec- „Moskwa”, Tytus Czyżewski, Bruno Jasieński, Jerzy Jankowski ( jeden z pierwszych futurystów „ Tram wpopszek ulicy”)
Dadaizm- 1916 Zurych- Kabaret Wolter - grupa różnych „odrzutków” z każdego kraju - dostrzegają bezsens działań wojennych- T. Tzara
Akcentują absurdalność świata podkreślają to poprzez zlekceważenie wszelkich reguł sztuki, norm artystycznych
dowolne, kolażowe dobieranie słów, czarny humor
chęć szokowania, łamanie norm sztuki, chaos, zainteresowanie kulturami egzotycznymi ( Afryka)
zmiana podejścia do sztuki
Julian Tuwim- 1923 wydał „Wierszy tom 4” - dział „ Słopiewnie”- 6 wierszy, dadaizm uszlachetniony
Skamandryta, był też futurystą, jest to przejaw futuryzmu
Niby- język, twór językowy stworzony nie ze słów tylko z aluzji do słów
Był pasjonatem językowym, zafascynowany literaturą rosyjską
„Słopiewnie”- utwory, które nie są zapisane w żadnym języku, niby- wyrazy
oddziałują melodią, utwory synestezyjne
sens- aluzja do kodu językowego, nastrój, melodia, klimat generowany przez muzykę wiersza
dedykowane Karolowi Szymanowskiemu- skomponował do nich muzykę
przetransformował teorie rosyjskiego futuryzmu- języka pozarozumowego, nie czytamy tych wierszy rozumem, mirohłady, echolalia- zbitki głosowe, mechanicznie powtarzane, które nic nie znaczą, występują w literaturze ludowej i piosence, uwypuklają rytmiczny przekaz wiersza
glosolalia- zbitki głosowe udające wyrazy- nie mają sensu, nie pasują do żadnego słownika, często na zasadzie kontaminacji- krzyżówki słownej np. ruś/lana
WANDA Woda Wanda wiślana/ głaź głębica srebliwa/ po ciemnurzu pazurem/wodzi jaskro księżawiec /sino płynie dno śpiewa/woda wanda ruślana/czesze włosy świetłodzie/topiel dziewny kniaziewny.