Monika Frydrych
Policealne Studium Kosmetyczne „Omega”
Semestr II
2003/2004
Praca kontrolna z anatomii i fizjologii
Temat: Czynniki warunkujące powstawanie stresu.
Wiele osób skłonnych jest myśleć, że stres jest zjawiskiem typowym dla naszego stulecia, że powstał w następstwie rozwoju cywilizacyjnego. Takie interpretowanie stresu nie jest jednak właściwe. Stres podobnie jak w naszym życiu był obecny również w życiu naszych przodków. Różnice dotyczą jedynie jego źródeł. Stres towarzyszy nam każdego dnia z różnym natężeniem. Wielokrotnie odczuwamy jego mobilizujący - dobroczynny wpływ, niekiedy jednak stajemy się ofiarami jego paraliżującej mocy.
W myśl jednej z wielu definicji stres jest zjawiskiem biologicznym, stanowiącym niespecyficzny sposób reakcji organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania: fizyczne, psychiczne lub somatyczne, które mogą być traktowane jako następstwo każdego - pozytywnego lub negatywnego - zdarzenia, wobec którego staje człowiek. Innymi słowy stresem określa się wszystkie bodźce, które zmieniają stopień gotowości człowieka do działania. Dzięki nim życie nie jest monotonne czy wręcz nudne. Jeżeli natomiast dociera do organizmu zbyt wiele bodźców, wówczas zaczyna on odczuwać dyskomfort. Jeżeli wciąż jest on poddawany silnemu działaniu bodźców, znacząco obniża się jego samopoczucie, zdrowie, i wreszcie może dojść do całkowitej dezorganizacji życia jednostki. Natura stresu wymaga więc od organizmu niezwykłej czujności i zręczności w kontrolowaniu poziomu odbieranych bodźców. Dobre opanowanie tej umiejętności zapewni człowiekowi komfort życia - uchroni go przed nudą z jednej strony oraz przed zmaganiami ponad nasze siły z drugiej strony.
W opanowywaniu stresu punktem wyjścia jest zidentyfikowanie źródeł stresu, źródeł nieprzyjemnych odczuć. Wiele osób uświadamia sobie, że pewne aspekty życia czy pracy są przyczyną stresu. Ale źródłem stresu może być również środowisko czy pokarm, który spożywamy na co dzień.
Główne przyczyny stresu:
stres biologiczny - doświadczmy go w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia. Organizm uwalnia wówczas duże ilości adrenaliny - hormonu, który wywołuje pełną mobilizację „strategicznych” narządów, które mają do spełnienia nie bagatelną rolę, określaną w języku hormonalnym „walcz i uciekaj”;
stres psychologiczny - pojawia się wskutek lęku przez utratą kontroli lub przed wymaganiami, które postrzegamy jako przerastające nasze możliwości. Może wywoływać go pośpiech czy problemy w relacjach z partnerem;
środowisko i praca jako źródło stresu - przykładem może być hałas, tłok, zanieczyszczenie, bałagan ale może wynikać również z trudności w pracy;
zmęczenie, wyczerpanie - stres jest tu następstwem np. długotrwałego oddziaływania wytężonej pracy. Może pojawiać się kiedy stawiamy sobie wygórowane wymagania lub nieefektywnie/nieracjonalnie zarządzamy czasem.
Stres biologiczny
W sytuacji fizycznego lub emocjonalnego zagrożenia organizm sięgając po swoje rezerwy, stara się sprostać wyzwaniu jakie przed nim stoi. Pojawia się wówczas odpowiedź w postaci stresu związanego z pobudzeniem układu wegetatywnego, hormonalnego, albo rozwijającego się ogólnego zespołu adaptacyjnego - stanowiącego wynik współdziałania układu nerwowego i hormonalnego. Organizm znajduje się wówczas w stanie mobilizacji do działania - przyspieszeniu ulega tętno, więcej krwi płynie do mięśni i mózgu a mniej do skóry i narządów trawiennych. Proces ten angażuje zwiększone wydzielanie adrenaliny. W odpowiedzi na to zachodzi szereg zmian, najważniejszymi są:
natychmiastowy dostęp do rezerw węglowodanów, które stanowią źródło energii wszystkich procesów biochemicznych - stąd na przykład mięśnie czerpią niezbędne paliwo w sytuacji ucieczki przed napastnikiem;
natychmiastowe skierowanie krwi do organów o strategicznym znaczeniu kosztem np. ukrwienia skóry. Ma to na celu zminimalizowanie strat energii jaką dysponuje organizm;
niekiedy sytuacji zagrożenia życia towarzyszą mdłości lub biegunka - organizm dąży w ten sposób do zmniejszenia masy ciała by łatwiej sprostać zaistniałym trudnościom.
Każdy człowiek niejednokrotnie doświadczył tych zmian, które zwykło nazywać się strachem. W sytuacjach, w których liczy się siła lub wytrzymałość, stres poprzez wzrost wydzielania adrenaliny pomaga lepiej, efektywniej działać. Kiedy natomiast liczy się precyzja ruchów i skupienie, warto umieć wyeliminować wpływ zwiększonego wydzielania adrenaliny.
Wzrost wydzielania adrenaliny wpływa na wysoką wydolność w pracy i warunkuje zdolność do intensywnego wysiłku w krótkich odcinkach czasu. Natomiast długotrwałe oddziaływanie zwiększonej dawki adrenaliny prowadzi do zmian chorobowych w organizmie, zaś kiedy stan skrajnego pobudzenia przedłuża się może dojść do śmierci.
Stres psychologiczny
Sposób w jaki każdy człowiek doświadcza stresu modyfikowany jest przez jego osobowość. W zależności od tego czy jest typem osobowości A czy B, różne będą jego reakcje na ten sam zestaw stresorów. Osoby, które niejako rozkwitają pod wpływem silnych bodźców, to z całą pewnością typ A. Natomiast osoby posiadające osobowość typu B preferują spokój i ciszę, w takich warunkach osiągają optymalne wyniki pracy.
Stres może powodować wzrost poziomu neurotransmitera - noradrenaliny. Przejawia się to zwiększonym poczuciem pewności i podniecenia (charakterystyczne dla typu osobowości A). Konsekwencją jest podświadome odsuwanie wykonania obowiązków na ostatnią chwilę by w ten sposób wytworzyć większe napięcie, które podniesie efektywność pracy. Taki sposób działania niesie w sobie ryzyko niewywiązywania się w terminie z planowanych zajęć wskutek pojawienia się nieoczekiwanych spraw. Taka postawa może również mieć niekorzystny wpływ na osoby bliskie - partnera, rodziców, współpracowników - dla których taki poziom napięcia jest silnym stresem.
Środowisko i praca jako źródło stresu
Niekiedy nasze otoczenie i praca wywołują nieprzyjemne odczucia, stanowią źródło stresu. Warto zatem przybliżyć te składowe naszego otoczenia, które mogą prowadzić do dyskomfortu:
środowisko - różnorodne czynniki wchodzące w skład środowiska, czy otoczenia, mogą generować stres. Nieprzyjemnymi bodźcami mogą być: tłok, ograniczone poczucie prywatności, niewystarczająca przestrzeń życiowa lub przestrzeń niezbędna do pracy, hałas, bałagan, zanieczyszczenie środowiska, zła organizacja w miejscu pracy.
czynniki chemiczne i pokarmowe - kofeina - podnosi poziom hormonu stresu, utrudnia sen i może zwiększać drażliwość; czekolada lub inne słodycze - na zwiększony poziom cukrów organizm reaguje wydzieleniem zwiększonej ilości insuliny, w konsekwencji nagły przypływ energii ustępuje miejsca osłabieniu, które pojawia się wskutek działania insuliny nakierowanego na obniżenie poziomu cukru we krwi; nadmiar soli - wywołuje wzrost ciśnienia krwi i uczucie stresu;
stres jako pochodna stylu życia: wielokrotnie źródłem stresu są codzienne zdarzenia m. in. nadmiar lub brak zajęć, konieczność sprostania wymaganiom, które przewyższają możliwości czy umiejętności; presja czasu; zmiany pewnych procedur; brak niezbędnych informacji, pomocy czy wsparcia; brak jasno określonego celu; odpowiedzialność za ludzi, budżet czy politykę; budowanie kariery zawodowej; rodzina (problemy finansowe, nieporozumienia w relacjach z partnerem, problemy zdrowotne).
Określony poziom natężenia stresu jest niezbędny i chroni przed uczuciem znużenia i znudzenia. Wysoki poziom stresu może prowadzić do utraty kontroli nad swoim zachowaniem. Niemniej jednak jest to również okazja do zdobycia doświadczenia, w oparciu o które można zacząć budować własną strategię radzenia sobie ze stresem by w przyszłości uniknąć utraty panowania nad sobą i nie dopuścić do dezorganizacji swego postępowania.
Bibliografia:
Do napisania tej pracy posłużyły mi wiadomości zaczerpnięte z Internetu
1