Monitoring lasu- definicja
• Monitoring lasu jest systemem oceny
środowiska leśnego i kondycji zdrowotnej
drzewostanów na podstawie ciągłych lub
periodycznych obserwacji i pomiarów
wybranych indykatorów na stałych
powierzchniach obserwacyjnych.
Cele i zadania
• Określenie przestrzennego zróżnicowania stanu
zdrowotnego lasów.
• Śledzenie zmian stanu zdrowotnego lasów w
czasie.
• Analiza związków przyczynowo-skutkowych
pomiędzy stanem zdrowotnym lasu a
biotycznymi i abiotycznymi czynnikami
środowiska.
• Opracowanie krótkookresowych prognoz
zmian stanu zdrowotnego lasu.
• Gromadzenie informacji o stanie lasów
użytecznych przy formułowaniu polityki leśnej
oraz polityki ekologicznej państwa
MONITORING ŚRODOWISKA
LEŚNEGO
• Prowadzony w Polsce od w 1985r.
• Procedury metodyczne
• - zharmonizowane z procedurami
międzynarodowego monitoringu lasu w Unii
Europejskiej
• - porównywalność z wynikami obserwacji w
Unii Europejskiej
• - porównanie kondycji lasów w Polsce z UE
ZAŁOŻENIA BADAWCZE
Oparty na sieci Stałych Powierzchni
Obserwacyjnych - SPO I i II rzędu
• SPO I rzędu - 1461 (So, Św, Jd, Db, Bk, Brz)
• Rozmieszczeni powierzchni odzwierciedla
strukturę powierzchniową, gatunkową,
wiekową lasów w Polsce. Na 1 powierzchnię
przypada 60 km2 powierzchni leśnej kraju. Z
ogólnej liczby 431 powierzchni
rozmieszczonych w sieci 16 x 16 km wchodzi w
skład europejskiej sieci monitoringu
• 148 SPO II rzędu (So, Św, Db, Bk)
• po 2(3) w 56 z 59 dzielnic przyrodniczoleśnych
Polski
• stanowi 400-450 drzew rosnących na
powierzchni zbliŜonej do kwadratu lub
prostokąta o znanej długości boków i kątów
czworoboku umoŜliwiającej określenie jej
wielkości.
PROGRAM MONITORINGU LASU
SPO I rzędu
Obserwacje cech morfologicznych koron drzew
próbnych
• Monitoring uszkodzeń drzewostanów (raz w roku)
1032 SPO I rzędu
- defoliacja
- odbarwienie igliwia
- długość igliwia lub wielkość liści
- proporcje przyrostu pędów
- typ przerzedzenia korony
- udział martwych gałęzi w koronie
- obecność pędów wtórnych
- urodzaj nasion
- intensywność kwitnienia
- przyczyna uszkodzenia
PROGRAM MONITORINGU LASU
SPO I rzędu (metodyka pomiarów)
• SPO I rzędu (drzewostany So, Św, Jd, Db, Bk, Brz)
- 431 pow. rozmieszczonych w sieci 16 x 16km (europejska sieć
monitoringu)
- 20 drzew z drzewostanu panującego
- środek na trwale zaznaczony w terenie
- drzewa ponumerowane (pierśnica pow.7cm)
- od 1989r. coroczna ocena stanu zdrowotnego drzew
ocena koron: - defoliacja
- odbarwienie aparatu asymilacyjnego
klasa 0 - od 0 do 10% --- bez defoliacji (odbarwienia)
klasa 1 - od 11 do 25% --- lekka defoliacja (odbarwienie)
klasa 2 - od 26 do 60% --- średnia defoliacja (odbarwienie)
klasa 3 - powyŜej 60% --- silna defoliacja (odbarwienie)
klasa 4 --- drzewa martwe
- pomiar pierśnicy (pomiary dendrometryczne
PROGRAM MONITORINGU LASU
SPO I rzędu
Liczebność owadów liściożernych w drzewostanach
iglastych
• Monitoring entomologiczny -
Ocena gęstości populacji owadów szkodlowych
(liścioŜernych) w drzewostanach iglastych
- brudnicy mniszki - na 816 SPO - z zastosowaniem
pułapek feromonowych
- strzygoni choinówki
- poprocha cetyniaka
- zawisaka borowca
- barczatki sosnówki
- osnui gwiaździstej
- boreczników
• - na 736 SPO na podstawie jesiennych poszukiwań
PROGRAM MONITORINGU LASU
SPO I rzędu
Poziom zagrożenia lasów grzybami patogenicznymi
• Monitoring fitopatologiczny - na 148 SPO I rzędu -
obejmuje ocenę fitopatologicznego zagroŜenia lasu
• - ocena stanu drzew
- zasiedlenie pniaków przez grzyby pod kątem
patogenicznym
Armillaria sp.
Heterobasidion annosum
- obecność saprofitów (zmniejszenie zagroŜenia przez
patogeny korzeni)
Phlebiopsis gigantea
Hypholoma fasciculare
Tricholomopsis rutilans
- liczba leŜących na ziemi pędów i gałęzi
Gremmeniella abietina
Cenangium ferruginosum
PROGRAM MONITORINGU LASU
SPO II rzędu
• Monitoring różnorodności biologicznej - ocena różnorodności
runa leśnego oraz intensywności i żywotności odnowień
naturalnych
Runo:
- określenie przestrzennej zmienności runa w obrębie wybranych
typów siedliskowych lasu
- śledzenie zmian w składzie gat. runa i jego strukturze poziomej
jak i zmian środowiska pod wpływem czynników abiotycznych,
biotycznych i antropogenicznych
- analiza związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy
zmianami runa a stanem zdrowotnym drzewostanu
Odnowienie naturalne:
- klasyfikacja odnowień
- ocena liczebności
- wiek
- żywotność
Obserwacje i pomiary periodyczne
PROGRAM MONITORINGU LASU
SPO II rzędu
• Monitoring zdrowotności nasion sosny - określa
kondycję drzewostanów
- ocena jakości nasion pozyskanych ze 100 SPO II
rzędu
- masa jednej szyszki
- wydajność nasion
- przeciętna liczba pełnych nasion w jednej
szyszce
- zdolność i energia kiełkowania nasion
- odporność na test przyspieszonego starzenia
- długość i szerokość zarodka
- długość i szerokość prabielma
Obserwacje i pomiary raz w roku
PROGRAM MONITORINGU LASU
SPO II rzędu
Monitoring depozytu zanieczyszczeń - punkty pomiarowe
znajdują się w pobliżu każdej SPO II rzędu
- pomiary depozytu jonów zawartych w opadzie atmosferycznym
oraz zanieczyszczeniach gazowych
Opady
- koncentracja kationów: Ca2+, Mg2+, K+, Na+, Al3+, Fe2+, Mn2+
- koncentracja anionów: NO3
_
, SO4
2
_
, Cl
_
, HCO3
_
,
- pH opadów atmosferycznych
Zanieczyszczenia gazowe
- koncentracja NO2
- koncentracja SO2
Pomiary ciągłe
PROGRAM MONITORINGU LASU
SPO II rzędu
• Monitoring gleb - od 1995r. na każdej SPO
II rzędu
- odkrywka glebowa do głębokości 2m do
skały litej
- oznaczenie Norg i Corg
Co 4 lata
Wyniki badań
• Coroczne raporty:
• Raport o stanie Lasów Państwowych (LP)
• Stan uszkodzenia lasów w Polsce(PIOŚ i IBL)
• Krótkoterminowa prognoza występowania
ważniejszych szkodników i chorób
infekcyjnych drzew leśnych w Polsce (na dany
rok). (IBL)
CELE PROGRAMU MONITORINGU
- określenie przestrzennego rozkładu poziomu uszkodzenia
drzewostanu
- ocena bioróŜnorodności szaty roślinnej w zbiorowiskach
leśnych
- określenie związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy
zdrowotnością lasów a czynnikami środowiska
- określenie trendu zmian uszkodzenia drzewostanów w czasie
- tworzenie krótkoterminowych prognoz stanu zdrowotnego lasu
Zalety monitoringu
- objęcie swoim zasięgiem całej powierzchni leśnej kraju
- ciągłość prowadzonych analiz