Techniki werbalne i zabawowe
Technika uzupełniania niedokończonych bajek i opowiadań.
Cel:
-wykrywanie różnych psychospołecznych cech osobowości
-eliminowanie u dziecka lęku, strachu, niepożądanych emocji
Ocenia się, że te techniki są bardziej naturalne od innych, ułatwiają one ekspresję słowną, dają więcej swobody
Twórcą tych technik jest Thomas w jego założeniach badany powinien dokończyć opowiadanie na podany temat (badający powinien motywować dziecko do jak najdłuższego
i bogatego uzupełnienia podanego opowiadania.
Nauczyciel podaje początek opowiadania a zawarty w nim materiał powinien dać wiedzę
o rozwoju dziecka o jego intelektualnym i emocjonalnym rozwoju oraz o jego stosunkach
w rodzinie a także grupie rówieśniczej.
W założeniu twórców tej techniki ma ona pomóc w terapii, uwolnienie od stresu. Nauczyciel powinien sformułować pytania pomocnicze.
L. Dűss -opracował technikę tzw. niedokończonych bajek (obejmowała ona 10 historyjek zawierające problematykę między innymi radość, kłopoty bohaterów ich wewnętrzne problemy), także i w tym wypadku nauczyciel powinien zadawać pytania pomocnicze. Dziecko może odpowiadać także za pomocą rysunków.
W tej technice stosuje się podsumowanie w formie porównywania odpowiedzi z listą odpowiedzi standartowych.
Gdy odpowiedzi odbiegają od tych standartowych wtedy badający stwierdza „odchylenie badanego od normy”.
Sformułowano 6 kryteriów istnienia zaburzeń u badanego:
1. bezpośrednia i nagła reakcja
2. powtarzanie się treści
3. nietypowy sposób opowiadania (cichym głosem, szybko lub za wolno, za głośno)
4. odpowiedź świadczy że opowiadający nie chce się zgodzić z tym co słyszał
5. badany nie potrafi dokończyć bajki
6. tworzenie innej treści od tej podanej przez nauczyciela
Technika typu swobodnego kojarzenia słów:
Technika uzupełnienia niedokończonych zdań -twórcą był F. Galton
Ta technika polega na tym, że nauczyciel czyta słowo a badany wypowiada pierwszą myśl
i swoją reakcję na słyszane słowo.
Ta technika ulegała modyfikacji poprzez podawanie słów według listy tematycznie dobranych haseł przez nauczyciela.
Nauczyciel podaje słowo i jest to bodziec a badany reaguje jednym słowem. Tą reakcję zapisuje nauczyciel oraz czas reakcji.
Do tej metody G. Kent opracował zestaw 100 słów (dla dorosłych), dla dzieci opracował
F. Lovell.
Zauważono, że liczba skojarzonych słów rosła progresywnie do 40 roku życia badanych.
Dzięki tej metodzie starano się wykrywać braki w rozwoju umysłowym i zaburzenia emocjonalne.
Inną odmianą tej techniki jest założenie, gdy podawane słowa mają charakter „ad hoc”.
Zapis warunków badania dotyczy:
-treści słów ujmowanych w grupy: rodzina, praca, hobby, motywy działania osób, zahamowania, opóźnienie reakcji
-stanu symptomu konfliktu wewnętrznego lub napięcia w życiu reprezentowane przez słowo -hasło
Interpretacja wyników
Opiera się na porównaniu tych wyników z wynikami uzupełnionymi za pomocą innych technik -twórcą był D. Rapaport
Wskaźniki zaburzeń -jest ich cztery.
1. to „reakcja bliska” -powtarzanie słowa
2. „reakcja odległa” -skojarzenie ma niewielki związek z słowem -bodźcem albo się z nim nie wiąże
3. zaburzenia treści
4. „zaburzenia wypowiedzi” -brak reakcji lub wypowiedzi z opóźnieniem
Ta technika obecnie jest coraz rzadziej stosowana. Warto zaznaczyć, że dla tej techniki nie ma wyraźnie określonego obszaru zmiennych, zależy, bowiem od treści słów tym nie mniej można badać takie lub inne cechy osobowości.
Ta technikę stosuje się łącznie z innymi technikami ekspresyjnymi np. badaniem wrażliwości skóry (w ten sposób bada się stan emocjonalny). -zachęca się do reakcji nie tylko jednym słowem lub całą ich serią.
Należy powiedzieć, że jest to prosta technika do zastosowania, można dzięki niej zebrać sporo informacji, łatwo daje się dostosować do ujmowania tej zmiennej, którą badany pragnie ocenić.
Ta technika słabo informuje o układzie wewnętrznych odniesień osoby badanej, nie ujawnia się subiektywny świat wewnętrzny osoby badanej, reakcja badanego jest uzależniona od jego kompetencji językowych od samej konstrukcji języka, w którym odbywa się badanie.
Kolejnym ujemnym efektem stosowania tej techniki jest to, że uzyskane za pomocą te metody zapisy reakcji nie są wystarczające by wniknąć głębiej w psychikę badanego, zaś wyniki nie mają tendencji do wykazywania tego, co jest zaburzone.
Ta technika podlegała także modyfikacji przez H. Ebbinghana, opracował on test niedokończonych zdań. Inny naukowiec Wilson - opracował modyfikację tej techniki
w oparciu o podział odpowiedzi podyktowany znaczeniem wyrazów zawierającym oceny: pozytywną, negatywną, obojętną. W wyniku badań stwierdzono, że większość badanych przyjęła postawę pozytywną -do 15 roku życia
J. Sack i S. Levy -opracowali zestaw 60 niedokończonych zdań pogrupowane w grupy tematyczne:
a) stosunek do matki
b) stosunek do ojca
c) stosunek do rodziny
d) stosunek do płci odmiennej
e) stosunek do życia płciowego
f) stosunek do przyjaciół
g) stosunek do przełożonych
h) stosunek do podwładnych
i) stosunek do kolegów
j) stosunek do przeszłości
k) stosunek do przyszłości
Warto zaznaczyć, że badania można prowadzić indywidualnie lub w grupie.
Forza opracował serię 100 pytań pogrupowane w cztery grupy oraz arkusz pomocniczy.
1. Grupa tematyczna dotyczy stosunków między osobowych oraz postaw osoby badanej wobec rodziców i władzy
2. Grupa tematyczna dotyczy badania reakcji wyrażających życzenia, zakończone oceną pod kątem cech lub postaw: wypowiedź niejasna, wyparcie się, poczucie osamotnienia, dążenie
do aktywności, kreatywność.
3. Grupa dotyczy „źródeł stanów uczuciowych”
4. Grupa dotyczy „reakcji na stany wewnętrzne” -potrzeba sukcesu, autonomia
Techniki zabawowe
Zabawa dowolna
Miniaturowy świat zabawek pozwala zebrać bogatą wiedzę o dziecku o jego stosunku
do najbliższych i sposobie, w jaki dziecko odnosi się do innych oraz otaczających
go przedmiotów.
Daje wgląd w jego potrzeby, preferencje a także pozwala ujawniać jego skłonności, preferencje, zdolności, leki i niepokoje.
D. Levy- zauważył, że podczas zabawy miniaturowymi lalkami dziecko bezpośrednio odnosi się do osób z swojego najbliższego otoczenia, oraz dokonuje odkrywczych podobieństw między sytuacją zabawową a sytuacjami z życia domowego.
Zabawy lalkami jako technika badawcza jest nastawiona na bezpośredni pomiar jednostek zachowania zazwyczaj można na podstawie jej przebiegu wnioskować o stanie wewnętrznym badanego dziecka (trzy problemy: zachowanie agresywne, postawy, fantazjowanie).
Podczas prowadzonego badania technikę zabawy lalkami bardzo często łączy się
z interpretacją obrazów w odniesieniu do dzieci głuchych, autystycznych, wychowawczo zaniedbanych.
Dziecko podczas zabawy lalkami funkcjonuje „całym sobą”, dlatego ta właśnie zabawa jest tak ważnym źródłem informacji o dziecku, o jego życiu wewnętrznym.
V. Krall podczas swoich badań poświęconych tej technice badawczej sporządził klasyfikację, która opiera się na 5 grupach, dla których podstawowym wyznacznikiem jest rodzaj materiału z jakiego dziecko korzysta podczas swojej zabawy7:
1. Materiały, które podczas zabawy dziecko czerpie z otaczającego go świata: piasek, glina, woda, ziemia.
2. Większe zabawki: konstrukcje budowlane, wozy transportowe, samochody, wagony, kolejki, pokój dla lalek.
3. Materiały wywołujące agresję: karabin, pistolet, miecz, kajdanki.
4. Elementy „rzeczy użytecznych”: fartuch, radio, lampa
5. Materiały pozwalające na komunikowanie się: telefon, kredki, ołówki, farby, kartki papieru
Zabawa ma funkcję diagnostyczną i terapeutyczną.
Przedstawienia kukiełkowe
Przedstawienie kukiełkowe ma charakter zabawy projekcyjnej, jest udramatyzowanym obrazem myśli dziecka i podczas gdy większość zabaw dziecka ma charakter naśladowczy w odniesieniu do świata dorosłych to w przedstawieniu kukiełkowym do głosu dochodzi dziecięca fantazja. Przedstawienie kukiełkowe wypływa z wewnętrznej potrzeby wyrażania emocji, ustosunkowania się do otaczającej go rzeczywistości oraz jest reakcją na silne bodźce i intensywne przeżycia.