METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH I TECHNIKI, Pedagogika - Resocjalizacja


METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH I TECHNIKI

1. Obserwacja- metodologiczne właściwości poprawnej obserwacji.

  1. dzienniki obserwacyjne

  2. obserwacja fotograficzna

  3. próbki zdarzeń

  4. próbki czasowe

  5. analiza jednostek pola

*Konstruowanie narzędzi badawczych.

  1. scheduła obserwacyjna

  2. karta obserwacyjna

  3. arkusz obserwacji

  4. dzienniki obserwacji

2. Sondaż- metoda sondażu

  1. ankieta

  2. wywiad

  3. kwestionariusz wywiadu

  4. kwestionariusz ankiety

  5. formy ankiety i zasady

  6. rodzaje pytań: dysjunktywne i ....

3. Monografia pedagogiczna.

  1. stadium indywidualnych przypadków

  2. technika moreno

  3. technika „zgadnij kto”

  4. technika „plebiscyt życzliwości i niechęci”

  5. technika „szeregowania rangowego”

4. Metoda testów.

  1. Konstruowanie (rodzaj zadań, formy testów)

  2. Standaryzacja (analiza statystyczna)

  3. Optymalizacja (na ile test jest dostosowany do danej popularyzacji)

AD.1

Obserwacja (wg Sztumskiego) celowe , ukierunkowane i zamierzone oraz systematyczne postrzeganie badanego przedmiotu , procesu lub zjawiska. Obserwacja jest najbardziej elementarną metodą poznania.
Z kolei Pilch przez obserwację rozumie , że jest to czynność badawcza polegająca na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń zmysłowych.
a) premedytacja- wyrażająca się tym, że obserwacja jest przeprowadzona w celu rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania sformułowanego dokładnie, szczegółowo
• planowość - polega na tym, aby technika była stosowana wg planu, odpowiadającemu celowi obserwacji. Planowość pozwala wykluczyć luki obserwacji i pozwala skoncentrować się na tym co najważniejsze i najbardziej istotne w zamierzonych badaniach
• celowość - dzięki, której uwaga obserwatora skupia się tylko na interesujących go z punktu widzenia rezultatów poznania zjawiska.
Pełną inf. o przedmiocie poznania daje połączenie obserwacji detali z obserwacją całości przedmiotu
• aktywność - polega na tym, że obserwator nie rejestruje wszystkich spostrzeżeń jakie docierają do niego od przedmiotu poznania lecz dokonuje ich selekcji tzn. poszukuje interesujących go cech przedmiotu wykorzystuje do tego cały zapis posiadanej wiedzy i doświadczenia
• systematyczność - jest bardzo ważnym postulatem stawianym, omawianej technice. Obserwacja nie może bowiem być postrzeganiem przypadkowych dokonujących się jednorazowo w jednym okresie czynności poznawczych, ale powinna ona trwać ciągle i być przeprowadzona wg określonego systemu poznawczego spostrzegać obiektywnie wielokrotnie w różnorodnych warunkach jego istnienia. Nauka rozpoczyna się od obserwacji i musi ostatecznie powrócić do obserwacji dla potwierdzenia swoich wyników. Badacz więc musi uczyć się starannego obserwowania a kiedy stanie się dobrym obserwatorem będzie osiągał w podjętych badaniach większe ilości danych.

b) DZIENNIK OBSERWACJI ( technika biograficzna)- obserwowanie zjawisk długotrwałych, metoda ta jest bardzo obarczona uwagą obserwacyjną, jest subiektywna, informacje są wyselekcjonowane, są interpretowane

METODA BIOGRAFICZNA

Metoda monograficzna

Metoda indywidualnych przypadków

Przedmiot

i zastosowanie

Instytucje * zjawiska * struktury w instytucji * funkcjonowanie instytucji * układy i systemy

- sytuacja jednostki, pojedynczej osoby

Warunki

i techniki

* obserwacja uczestnicząca * wywiad * analiza treści dokumentów * dzienniki * pamiętniki * testy * ankieta

* obserwacja * wywiad * analiza dokumentów (zeszyty, pamiętniki, notatki, wyniki badań lekarskich i pedagogicznych, teczka biograficzna)

Zalety

* tania * możliwość przewidywania zjawisk * dochodzenie do głębi zagadnienia * docieranie do subiektywnych treści

* duża ilość danych * informacje z różnych punktów widzenia *możliwość porównania danych od różnych osób

Wady

* czasochłonna * zbyt obszerne opisy

* brak możliwości generalizacji i wyciągania ogólnych wniosków * duże wymagania kwalifikacyjne * subiektywizm * trudność z publikacją * zła interpretacja

* czasochłonna * subiektywizm * ryzyko przekłamań informacji (zdarzenia odległe w czasie) * problem z dotarciem do rzetelnych informacji itd.

c) Technika obserwacji fotograficznej

(obserwacja ciągła. Używany np. kiedy nagrywamy to co się dzieje. Analizujemy przez wielokrotny wgląd w nagrany (napisany) materiał np. rozmowa, gesty, plan trzeci itp.)



Technika obserwacji fotograficznej dotyczy całokształtu zachowania się osoby obserwowanej w ściśle określonej sytuacji i czasie. Należy skupić się również na warunkach w jakich występuje obserwowane zjawisko. Technika ta
- odbywa się w niedługim czasie
-odznacza się dużą intensywnością i dokładnością w rejestrowaniu
- wymaga odnotowania wszystkiego, co wiąże się z przedmiotem obserwacji.

  1. próbki zdarzeń


Dotyczy wyselekcjonowanej specjalnie grupy zdarzeń czy faktów i przyświeca jej bliżej sprecyzowany cel badawczy. Do zdarzeń takich w warunkach życia szkolnego można zaliczmy: kłótnie i nieporozumienia uczniów, ich udział w lekcji. Obserwator stara się dokonać dokładnych spostrzeżeń które opisze. (tylko wyodrębnione zdarzenia zostały odnotowane np. tyle razy ziewnął)

e) próbki czasowe

Dotyczy określonych kategorii interesującego badacza zjawiska. Odbywa się w ciągu niedługich jednostek (próbek) czasowych. Czas trwania wszystkich jednostek czasowych wynosi od kilku sekund do 20 minut. Najczęściej stosuje się okresy 5-minutowe lub krótsze. Obserwator znając poszczególne kategorie obserwowalnego zjawiska odnotowuje ich obecność lub brak ich występowania w ciągu każdej przewidzianej jednostki czasowej.

(sprawdzanie czy zjawisko trwa tak długo jak się spodziewaliśmy)

f) do uzupełnienia

*scheduła obserwacyjna:

Poprawnie skonstruowana scheduła obserwacyjna musi spełniać także szereg innych warunków. Konstruując ją należy zadbać, aby zawarte w niej kategorie:
były formułowane w sposób jasny i jednoznacznie rozumiany przez wszystkich nauczycieli, posługujących się nimi podczas obserwacji,
wyrażały cechy konstytutywne badanego zachowania się uczniów,
nie były zbyt liczne, były rzeczywiście obserwowalne w szerokim znaczeniu tego słowa,
nie zawierały więcej niż jeden tylko aspekt zachowania się uczniów.
Warunki takie mogą być spełnione tylko wówczas, gdy we wstępnej fazie konstruowania scheduły obserwacyjnej nagromadzimy możliwie dużą ilość przeróżnych kategorii zachowania się. Chodzi o to, aby można było wybrać spośród nich tylko niektóre - najbardziej typowe dla danego zachowania się.

* karta obserwacyjna

Narzędziem do zbierania informacji jest karta obserwacyjna - lista

pytań, na które obserwator szuka odpowiedzi. Metryczka służy do usystematyzowania obserwacji, zapewnia porównywalność danych uzyskanych

przez różnych obserwatorów. Jak zwykle, im więcej wiemy na dany temat,

tym lepsze zbudujemy narzędzie

5.6.1 karta obserwacyjna uczniów

Karta obserwacyjna ucznia powinna zawierać informacje dotyczące poszczególnych elementów treści, będących celem nauczania, a podlegających ocenie przez nauczyciela. Powinny się tam również znaleźć cele wychowawcze oraz informacje o osiągnięciach uczniów podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych.

5.6.2 Karta obserwacji klasy

Karta obserwacji klasy pozwala nauczycielowi gromadzić informacje niezbędne do podejmowania decyzji w kwestii prawidłowego doboru treści i metod realizowanego programu. Powinny się na niej znaleźć wszystkie elementy programu przewidzianego na dany okres nauczania wraz z nazwiskami uczniów, dzięki czemu będzie on miał możliwość odnotowania osiągnięć uczniów w zakresie danego komponentu oraz wgląd w stopień realizacji programu.

5.6.3 Karta samooceny

Karta samooceny jest pomocnym elementem wspierającym ucznia w procesie oceny swoich postępów zarówno w czasie pracy w klasie, jak i pracy indywidualnej. Pomaga ona określić poziom osiągnięcia kompetencji językowej, jak również wskazać trudności, które napotkał podczas nauki.

Poniżej przedstawiono przykładowe karty obserwacyjne.

Proponujemy opracowanie właściwych kart samodzielnie przez nauczyciela lub wspólnie z grupą nauczycieli pracujących w szkole, tak aby były jak najlepiej dostosowane do potrzeb klasy czy szkoły.

Karta Obserwacji Ucznia

Imię i nazwisko ...............................................

Klasa ........................................

Rok nauki .................................

Wyniki w zakresie:

Oceny/Punktacja

Ocena opisowa

Uwagi

I. Poziom rozwoju sprawności:

1.Czytanie

2.Pisanie

3.Słuchanie

4.Mówienie

II. Znajomość struktur:

  1. gramatyka

struktura:

........................................................... ...........................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

  1. leksyka

temat/słownictwo: ...........................................................

........................................................... ........................................................... ........................................................... ........................................................... ...........................................................

III. Aktywność:

  1. Aktywność na lekcji

  2. Prace domowe

  3. Prace zespołowe

  4. Realizacja projektów

  5. Lektury

IV. Informacje dodatkowe:

  1. Trudności

  2. Zachowanie

Sprawdzian semestralny

Ocena semestralna

Ocena roczna

Karta Samooceny

Imię i nazwisko ...............................................

Klasa ........................................

Okres .........................................

Data

Tematyka zajęć

Rodzaj zadania

Nauczyłem się

Nie nauczyłem się

Jak się nauczyć?

5.7. Ocena pracy nauczyciela

Bardzo istotną kwestią w pracy nauczyciela jest nie tylko sprawdzanie i ocena postępów ucznia, ale także potrzeba uzyskania informacji o własnej pracy.

Jest kilka sposobów otrzymywania takiej informacji zwrotnej od uczniów, m.in. obserwacja reakcji uczniów na lekcji, sposobu podejścia uczniów do realizacji zadań polecanych przez nauczyciela, rozmowa z uczniami na temat trafności poszczególnych metod nauczania realizowanych w klasie czy ankieta. Ta ostatnia wydaje się być najbardziej obiektywną i wiarygodną metodą oceny pracy nauczyciela. Powinna zawierać krótkie, rzeczowe pytania dotyczące wyboru tematów, sposobu pracy na lekcji, ilości ćwiczeń, ich jakości oraz stopnia trudności itp.

Po przeprowadzeniu ankiety nauczyciel powinien ją skomentować, odpowiadając rzeczowo na komentarze, prośby czy reakcje niezadowolenia uczniów.

Przeprowadzenie ankiety przekonuje uczniów do faktu, że nauczyciel rzetelnie podchodzi do pracy dydaktycznej, liczy się z opinią uczniów i pozwala im decydować oraz aktywnie uczestniczyć w realizacji materiału nauczania.

*arkusz obserwacji (do uzupełnienia)

jest narzędziem obserwacji i musi zawierać skalę

SKALA OCEN - to co widzę oceniam na odpowiedniej skali, może mieć charakter:

Wybór skali:

WYGLĄD ARKUSZU OCEN OBSERWACJI

arkusz

czas

Kat.zachowań\

Nos

x

Szczypie

x

x

Kopie

x

Ziewa

x

Ad. 2. Sondaż- metoda sondażu

Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem groma­dzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych - osiadających znaczenie wychowaw­cze - w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację gene­ralną, w której badane zjawisko występuje.

badania sondażowe obejmują wszelkiego typu zjawiska społeczne o znaczeniu istotnym dla wychowa­nia, ponadto stany świadomości społecznej, opinii i poglądów określonych zbiorowości, narastania badanych zjawi k, ich tendencji i nasilenia. Cho­dzi tu więc o wszystkie zjawiska, które nie posiadają instytucjonalnej lo­kalizacji, a wręcz odwrotnie są jakby rozproszone w społeczeństwie.

ba­dania sondażowe mają na celu wykrycie istnienia wszelkiego typu zjawisk społecznych oraz ukazanie wszystkich atrybutów strukturalnych i funkcjonalnych.

Cel badań

Badania sondażowe opierają się na badaniu specjalnie dobranej próby reprezentacyjnej z populacji generalnej. Np. Alkoholizmu nie da się umiejscowić terytorialnie czy demograficznie - alkoholizm może mieć miejsce w każdym mieście, wiosce, wśród młodych i starych. Należy więc wówczas określić bardziej przedmiotowo dane zjawisko np. alkoholizm wśród młodzieży czy narkomania wśród studentów.

  1. ankiety:

Technika ankiety w socjologii polega na rozdawaniu respondentom kwestionariuszy z pytaniami z prośbą o ich wypełnienie.
Wyróżnia się różne techniki ankietowe m.in. są to ankieta pocztowa, ankieta audytoryjna, mniej precyzyjne, często używane przez osoby nie prowadzące badań są ankiety prasowe.

Ankieta w odróżnieniu od kwestionariusza jest anonimowa i zawiera pytania zamknięte, półotwarte lub otwarte. Zazwyczaj stosowana jest jednak przede wszystkim w metodach ilościowych.

Typy ankiet: -środowiskowa -prasowa -pocztowa -jawna -imienna -telefoniczna -panelowa

Nazwa ankieta jest wieloznaczna. Pojęcie to używane jest w socjologii na określenie techniki badawczej, w której kwestionariusz wypełnia z reguły sam badany lub w jego imieniu tzw. „ankieter”. Znaczenie to kładzie przede wszystkim nacisk na sposób, całą procedurę zbierania materiałów. W innym znaczeniu ankietą określany jest kwestionariusz, formularz z zestawem pytań do badanego, na które udziela on pisemnej odpowiedzi. L. A. Gruszczyński zaproponował określenie „technika ankiety” na sposób zbierania danych socjologicznych oraz używanie nazwy „kwestionariusza ankiety” do określenia samego narzędzia badawczego stosowanego w technice ankiety.

Istnieje wiele kryteriów wyodrębniania rodzajów pytań ankietowych. Pytania w kwestionariuszu ankiety dzieli się na:

1. Ze względu na formę i rodzaj odpowiedzi (kryterium techniczne): pytania otwarte; pytania zamknięte.

2. Ze względu na cel pytania (kryterium celu pytania): wprowadzające; o opinię; o fakty; o wiedzę; o źródło informacji; o motywy; o sugestie; uzupełniające.

3. Ze względu na funkcję pytania (kryterium funkcji): dotyczące badanej problematyki; metryczkowe; filtrujące; wykluczające się; sprawdzające; podchwytliwe i puste.

  1. wywiad

Wywiad jest to jedna z podstawowych metod badawczych w naukach behawioralnych. Wywiad polega na zadawaniu badanym przez ankietera mniej lub bardziej sformalizowanych pytań. W przypadku gdy badany odpowiada sam na pytania zawarte w przesłanym mu lub podanym kwestionariuszu, technika ta określana jest jako ankieta.
W socjologii wyróżnić można kilka typów wywiadów:

Techniki ankiety można z kolei podzielić na: ankietę pocztową i ankietę audytoryjną.

Czasami technika wywiadu i ankiety są sobie przeciwstawiane jako odrębne metody badawcze, ze względu na relację z respondentem. W przypadku wywiadu badacz lub ankieter prowadzi bezpośrednią rozmowę z respondentem, natomiast w przypadku ankiety badany sam wypełnia kwestionariusz, bez bezpośredniego kontaktu z badaczem lub ankieterem.
W przypadku ankiety i wywiadów kwestionariuszowych, badacz wykorzystuje ze standaryzowany kwestionariusz, w przypadku wywiadów swobodnych badacz przygotowuje jedynie dyspozycje do wywiadu.

  1. rodzaje pytań:

Wśród pytań zamkniętych często spotykanymi są pytania alternatywne, dysjunktywne i koniunktywne. Podaj ich przykłady

Pytania alternatywne inaczej pytania dychotomiczne, rozstrzygnięcia lub pytania z dwuczłonową odpowiedzią, rozpoczynają się zwykle od partykuły „czy” i mają na ogół charakter dychotomiczny. Przewidywane zazwyczaj odpowiedzi dwuczłonowe na pytania alternatywne to takie jak:

Dopuszczamy również alternatywną odpowiedź ,,Nie wiem” , „trudno powiedzieć” , „nie mam zdania” np.:

Tak Nie

Pytania dysjunktywne wymagają wyboru spośród więcej - niż w pytaniach alternatywnych - możliwych odpowiedzi, ale wybór odnosi się zawsze tylko do jednej z kilku gotowych odpowiedzi. Mogą one dotyczyć m.in. Najbardziej ulubionego przedmiotu nauczania, najbliższego zainteresowania określoną dziedzinę działalności, rzeczy, ludzi lub wartości itp. Wybieramy wtedy tylko jedną przemyślaną odpowiedź np.:

Podkreśl tylko jedną z przytoczonych przedmiotów:

język polski chemia historia biologia

sztuka technika religia/etyka informatyka

Pytania koniunktywne podobnie jak pytania dysjunktywne- są pytaniami z więcej niż dwiema gotowymi odpowiedziami. Różnią się natomiast od tamtych, że wymagają dokonania wyboru więcej niż jednej spośród podanych odpowiedzi czyli kilku różnych ich wariantów. A mianowicie respondenci wybierają tyle odpowiedzi, że poleca się im wybrać. W tym celu prosi się ich o dokonanie wyboru poprzez podkreślenie dwóch, trzech lub więcej odpowiedzi. np.:

Czasami w grupie kolegów niektóre dzieci są mniej lubiane ze względu na swoje zachowanie, które nie podoba się innym dzieciom.

Które z wymienionych poniżej zachowań Twoi koledzy (koleżanki) potępiliby najbardziej? Pokreśl trzy najgorsze?

- Mazgajstwo

- niedotrzymanie słowa

- odmówienie pomocy w koledze

- skarżenie

- nie dzielenie się z nikim

Pytania półotwarte i inne

Stanowią one niejako pośrednią formę między pytaniami zamkniętymi i otwartymi. Przyjmują formę pytań półotwartych czyli przewiduje się wśród spośród przewidzianych z góry odpowiedzi i jednocześnie umożliwia swobodne wypowiedzi osób badanych na zadany w pytaniu temat. np.:

1. Bo nie chce otrzymać złych ocen

2. Lubi odrabiać lekcje

3. Chce otrzymywać dobre oceny

4. To jest jego obowiązek

5. Rodzice tego wymagają

6. Nie wiem

62. Opisz pytania projekcyjne, filtrujące i kontrolne. Podaj przykłady

Ad. 3. monografia pedagogiczna

Monografia to metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowaw­cze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowaw­czej lub jednorodne zjawiska społeczne, prowadząca do gruntownego rozpo­znania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń prognoz rozwojowych.

Przedmiot badań

instytucja wychowawcza lub inna instytucja dla celów wychowawczych bada­na - czyli instytucje w rozumieniu placówki (dom kultury, pogotowie opiekuńcze), oraz instytucjonalne formy działalności wychowawczej (spółdzielnia uczniowska, drużyna harcerska), oraz określone zjawiska wychowawcze.

Techniki

- badanie dokumentacji - obserwacja uczestnicząca - ankiety - wywiady

- elementy eksperymentu wychowawczego

Narzędzia

- dokumentacja - arkusze ankiet, długopis - arkusze wywiadów - magnetofon, dyktafon

- notatki z obserwacji

Po czym poznać metodę że jest monograficzną?

Są dwa czynniki o tym decydujące:

Pierwszym z nich to przedmiot badań. Swoistym przedmiotem badań dla monografii jest instytucja wychowawcza lub inna instytucja dla celów wychowawczych badana. (instytucje w rozumieniu placówki (dom kultury, pogotowie opiekuńcze)oraz instytucjonalne formy działalności wychowawczej (spółdzielnia uczniowska, drużyna harcerska), oraz określone zjawiska wychowawcze.

Drugi czynnik to sposób badania. W badaniach monograficznych dąży się do sięgnięcia w głąb danej instytucji i gruntownego, wielostronnego wejrzenia w jej funkcjonowania zarówno jako systemu społecznego, jak i jako związanego ze sobą zbioru osób (Kamiński). Przykładowo temat: przyczyny sieroctwa społecznego - nie jest problemem nadającym się do badań metoda monograficzną ale zjawisko „sieroctwo społeczne” jak najbardziej. Wyróżniająca cechą badań monograficznych w sensie formalnym jest ścisła lokalizacja instytucjonalna lub organizacyjna .

*metoda indywidualnych przypadkow:

jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Metoda ta, zwana inaczej studium indywidualnych przypadków, wywodzi się z metod pracy socjalnej, rozwijanych w pedagogice opiekuńczej. Zgodnie z tradycją pedagogiki społecznej należy ograniczyć zakres metody określonej jako studium przypadków indywidualnych do badań skupionych wokół biografii ludzkich. Metoda rozpowszechniła się w latach dwudziestych poprzedniego wieku.

Według Tadeusza Pilcha

...metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych

Ad.4 techniki socjometryczne:

Jest to zespół czynności werbalnych i manipulacyjnych mających na celu poznanie stosunków panujących wśród członków badanej grupy, stosunków społecznych.

Do czego służą techniki socjometryczne?

Służą do: