Okres Prenatalny
Pierwszy trymestr rozwoju
Z zapłodnionej komórki jajowej powstaje istota przypominająca wyglądem miniaturowego człowieka ze wszystkimi, zaczynającymi funkcjonować narządami wewnętrznymi. Rozwój przebiega przede wszystkim pod wpływem genetycznie zakodowanego porządku i wzorca.
Pierwszy miesiąc
faza jaja płodowego - o kres szybkich podziałów zapłodnionej komórki, która przez ok. tydzień przemieszcza się wzdłuż jajowodu do macicy
faza zarodkowa (embrionalna) - w okresie implantacji zarodek ludzki składa się z kilkuset komórek i ma kształt wklęsłej kuli o średnicy ok. 0,14mm.
Zarysowuje się okolica głowy, od 19 dnia tworzą się oczy, 28 dnia można rozpoznać soczewkę oka, od 21 dnia pracuje serce, 4 dni później tworzy się zamknięty system naczyń krwionośnych a serce zaczyna pracę. W 4 tyg. pojawiają się jama ustna, zawiązki narządów wewnętrznych, kończyn uszu i nosa oraz mięśni. Pod koniec 1 miesiąca zarodek jest zwinięty w łuk, składa się z kilku milionów komórek, ma ok. 0,5cm i 1 g. wagi
Drugi miesiąc
5 tyg.- pojawiają się zawiązki dłoni i stóp oraz narządów płciowych
6 tyg.- głowa staje się największą częścią ciała, dziecko ma 2cm i waży 2 g
7 tyg.- głowa się nadal powiększa, tworzą się wargi i zawiązek języka
8 tyg.- głowa stanowi połowę długości ciała, gałki oczne przesuwają się z boków ku przodowi, kształtują się powieki i dziurki w nosie, na dłoniach pojawiają się główne linie papilarne, rozwój kubków smakowych
Trzeci miesiąc - płodowy okres życia
9 tyg.- plecy częściowo prostują się, przez co głowa nie opada na brzuch, na skórze wyrasta meszek płodowy (lanugo), tworzy się tęczówka, powieki przykrywają oczy (na dalsze 3 miesiące), pojawiają się zaczątki paznokci
10 tyg. - dziecko przybiera na wadze, twarz ma już proporcje dziecięce
11 tyg. - 6,5 cm. i 9,5 g., powstają struny głosowe
12 tyg. - 7,5 cm., 14 g.
Układ nerwowy w 1 trymestrze
1 miesiąc - od 13 dnia tworzą się zawiązki układu nerwowego, ok. 21 dnia pierwsze komórki o.u.n. Ukł. nerwowy generuje pierwsze impulsy nerwowe, ruszaj ą c mięśniami, otrzymuje doznania z mięśni. Poprzez tę wymianę informacji i aktywność rozwija się .
2 miesiąc - Rozwija się współ praca u.nerwowego i mięśniowego. W 7 tyg. półkule mózgowe zaczynają wypełniać górną część czaszki, w 43 dniu pojawiają się fale mózgowe.
Rączki i nóżki wykonuj ą proste, marionetkowe ruchy, intensywnie rozwija się oko, komórki nerwowe siatkówki. W 7 tyg. okolica warg staje się wrażliwa na dotyk, a jej lekkie podrażnienie wywołuje reakcję uogólnioną całego ciała - dziecko kuli się .
3 miesiąc - doskonali się zmysł dotyku Neurony w rdzeniu kręgowym wysyłają sygnały do poszczególnych kończyn, dzięki czemu mogą się one poruszać niezależnie od siebie. Tworzy się nerw węchowy. Dziecko balansujące w macicy wykonuje wiele ruchów, ziewanie, przeciąganie się,
w 11 tyg zwiększa się powierzchnia ciała czuła na dotyk - wrażliwe stają się ramiona i klatka piersiowa. Nadal jednak w odpowiedzi na dotyk następuje reakcja uogólniona całego ciała.
W 12 tyg kształtuje się nerw łączący gałkę oczną z potyliczną częścią mózgu (gdzie kora wzrokowa) Dziecko zaczyna połykać wody płodowe, pojawiają się ruchy klatki piersiowej, nabierania i wypierania wód płodowych oraz ssania - są one treningiem mięśni po urodzeniu służących oddychaniu i odżywianiu. Ruchy ciała stopniowo stają się bardziej celowe i zorganizowane. Znacznie zwiększa się ich repertuar.
Drugi trymestr rozwoju
4 miesiąc - intensywny przyrost długości - dziecko osiąga 25 cm i ciężaru - 20dag. Głowa zajmuje 1/3 długości ciała. Mózg dynamicznie dojrzewa, powstają ciągle nowe połączenia nerwowe. W przedniej części kory tworzy się mapa ruchowa i czuciowa ciała.
20 tysięcy różnych ruchów w ciągu dnia.
Cała powierzchnia ciała staje się wrażliwa na dotyk.
5 miesiąc - 30cm i 40dag, porost włosów, brwi i rzęs. Aktywność dziecka staje się regularna i cykliczna (fazy czuwania i snu) a na jej indywidualne cechy ma wpływ temperament dziecka oraz tryb życia i aktywność matki. Matka może stwierdzić czy dziecko śpi, czy ma czkawkę, kopie, obraca się , przeciąga po śnie, lub szuka wygodnej pozycji. Może też stymulować jego ruchy przez pocieranie lub stukanie w powłoki brzuszne.
Kubki smakowe są chemicznie aktywne. Intensywność połykania wód płodowych zależy od ich smaku oraz samopoczucia dziecka (woli słodkie, unika gorzkich, słonych, kwaśnych)
6 miesiąc - kończy się wzrost liczby komórek i zwojów nerwowych, fale mózgowe przypominają fale u noworodka, gęstnieje sieć wiązań nerwowych
Aktywność ruchowa matki i dziecka jest naprzemiennie zharmonizowana - ruchy ciała matki hamują ruchy dziecka, zaprzestanie ruchu przez matkę pobudza jego ruchy. Matka zbyt aktywna lub unieruchomiona nie stymuluje rozwoju ruchowego dziecka, które potrzebuje na przemian aktywności i odpoczynku, aby mogło się harmonijnie rozwijać.
Pod koniec 6 miesiąca stopniowo otwierają się powieki, poruszają gałki oczne, reagują na światło.
Trzeci trymestr rozwoju
Pojawia się możliwość przeżycia dziecka poza organizmem matki. 28-36 tyg. - wcześniaki.
Intensywny rozwój tkanki tłuszczowej, podwojenie wagi. Magazynowanie potrzebnych po urodzeniu składników. (Dziecko pije ok. litra płynu owodniowego dziennie)
Zwiększa się powierzchnia kory mózgowej, zachodzą procesy uczenia się, zapamiętywania, doświadczania pierwotnych emocji.
Siódmy miesiąc
Zmniejszająca się przestrzeń wokół dziecka uniemożliwia swobodne koziołkowanie, nadal jednak przekręca się ono, wykonuje ruchy kończynami, ruchy mimiczne.
Pojawia się intensywna bioelektryczna aktywność kory mózgowej, nowe szlaki połączeń między różnymi częściami kory oraz między mózgiem a ciałem.
Dziecko coraz częściej przybiera pozycję głową w dół.
Lewa półkula, odpowiedzialna za prawą stronę ciała i mowę jest zwykle w tym okresie lepiej odżywiona i dotleniona.
Ósmy miesiąc
180-220dag. Doskonali się układ oddechowy
Dziewiąty miesiąc
Na 2 tyg. przed urodzeniem dziecko przestaje rosnąć .
Rozwój zmysłów
Dotyk - Środowisko wewnątrzmaciczne dostarcza stymulacji dotykowej - dziecko dotyka ścian macicy, łożyska, pępowiny, siebie, zwłaszcza swojej twarzy, która jest szczególnie wrażliwa na dotyk.
Słuch - Dziecko odbiera też dźwięki, głos matki i innych osób. A także muzykę - zdolność do odbioru dźwięków o niskich częstotliwościach rozwija się szybciej i są one lepiej przewodzone. Odnotowano preferencje dzieci do spokojnej muzyki o stałym rytmie i tempie podobnym do uderzeń serca człowieka dorosłego w stanie spoczynku.
Wzrok - światło dociera przez coraz bardziej naciągniętą skórę brzucha. W normalnym środowisku macicznym panuje półmrok i nie dostarcza ono dziecku bodźców wzrokowych, dlatego siatkówka tworzy własne sygnały bez światła i wysyła je do mózgu
Zmysł bólu - receptory bólu pojawiają się już w 7 tyg. życia i szybko osiągają taką liczbę jak u dorosłego człowieka.
Ilość ich połączeń z mózgiem poprzez wstępujące drogi czuciowe jest kompletna już w połowie życia prenatalnego, ale (wskutek słabej mielinizacji) bodźce bólowe są słabo przekazywane, reakcja jest opóźniona a efekt bólowy trwa dłużej.
Niektórzy badacze sądzą, że wrażliwość bólowa w okresie płodowym jest większa niż później, gdyż włókna przewodzą bodziec bólowy w czystej postaci, a zstępujące drogi są jeszcze niedojrzałe i nie mają zdolności wyhamowania informacji bólowej.
Różnice płciowe
Dziewczynki rozwijają się szybciej w zakresie rozwoju kostnego, zdolności słuchowych, u chłopców szybciej przebiega proces wzrostu -natomiast są o wiele bardziej podatni na działanie czynników szkodliwych, stąd częściej w ich przypadku dochodzi do poronień, śmierci wewnątrzmacicznej, chorób i wad wrodzonych, oraz zachorowalności po urodzeniu.
Nabywanie indywidualnych cech
W 3 trymestrze ujawniaj ą się różnice temperamentu. Można uchwyci ć dziedziczne cechy układu nerwowego, takie cechy jak ekstrawersja introwersja, zrównoważenie labilność
Dzieci ruchowo aktywne w łonie okazywały się również lepiej rozwinięte psychoruchowo w 3r ż .
Kardiologicznie stałe: Dzieci które w okresie płodowym wolno i słabo reagowały na nagły i silny dźwięk, a szybkość uderzeń ich serca była stała, trudno było wytrącić je z rytmu, również wiele lat po urodzeniu były stabilne emocjonalnie, nie wpadały w panikę, kontrolowały swoje emocje i zachowanie, a w myśleniu były konkretne bez wybujałej fantazji.
Kardiologicznie labilne: dzieci, które w okresie prenatalnym reagowały żywo i szybko na każdy dźwięk, przez co siła i szybkość uderzeń ich serca była zmienna, po urodzeniu były nadpobudliwe, żywo reagujące uczuciowo i poznawczo na bodźce z otoczenia, a w późniejszym życiu bardziej twórcze, z większą wyobraźnią i poziomem empatii.
Wpływ doświadczeń prenatalnych na dalsze życie
Okres rozwoju prenatalnego stanowi integralną część życia. Doświadczenia z tego okresu wpływaj ą na to jak postrzegamy świat, myślimy, uczymy się , reagujemy emocjonalnie, śnimy.
Pamięć doświadczeń emocjonalnych
Komunikacja neurohormonalna - wraz z krwią docierają do dziecka hormony, które są fizycznym odpowiednikiem emocji matki. Spełniają one rolę mediatora, łącznika między psychiką matki a psychiką dziecka.
W sytuacji gdy matka jest bardzo aktywna fizycznie, lub przeżywa stany napięcia, niepokoju, negatywnych uczuć, zmienia się praca jej autonomicznego układu nerwowego i wydzielanie hormonów oraz neuroprzekaźników. Docierają one natychmiast przez łożysko do organizmu dziecka.
Narodziny
Dziecko pojawia się jako „ kompetentny ” noworodek. Wbrew dawnym przekonaniom narodziny nie s ą początkiem życia psychicznego, gdy ż kontynuowane s ą te same procesy rozwoju, a procesy ćwiczone przed urodzeniem ułatwiają adaptację do świata i kontakt z nim.
Doświadczenie lęku lub niezaspokojenie ważnych potrzeb emocjonalnych w czasie porodu (czemu mogą sprzyjać warunki szpitalne) może stworzyć błędne koło, które jeszcze bardziej wzmaga niepokój matki.
Napięcie psychiczne - napięcie wegetatywne - napięcie neuromięśniowe - niedotlenienie tkanek i wytwarzanie kwasu mlekowego w mięśniach - nieefektywne i bardziej bolesne skurcze - przedłużanie się porodu - psychofizyczne wyczerpanie kobiety i wzmożenie jej lęku oraz niedotlenienie dziecka.