RANCIS FUKUYAMA „Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu”
Przedmiotem niniejszej recenzji jest książka amerykańskiego pisarza i publicysty Francisa Fukuyamy zatytułowana „ Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu.”. Autor urodzony w 1952 roku w Chicago jest profesorem filozofii politycznej i politologii na Uniwersytecie George'a Masona w Waszyngtonie. Książka wydana w 1995 roku, w Polsce ukazała się dwa lata później nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN. Tak jak i pozostałe dzieła Fukuyamy - „ Koniec historii i ostatni człowiek” wydana w 1992 oraz „Wielki wstrząs” (1996), „Zaufanie” zdobyło renomę najgłośniejszej wypowiedzi intelektualnej ostatniej dekady. Wszystkie trzy są ważnymi głosami, dotyczącymi centralnych zagadnień współczesności.
W „Zaufaniu.” Fukuyama czerpie z dorobku naukowego m.in. S.M. Lipset, Robert D. Putnama, S Huntingtona, M. Webera. Myślą przewodnią autora jest założenie o decydującym znaczeniu kultury, rodziny i zaufania społecznego dla rozwoju ekonomicznego współczesnych państw oraz zapewnienia dobrobytu obywatelom.
Ksiązka składa się z pięciu części.
Część I dotyczy kwestii zaufania społecznego. Autor twierdzi w niej, że dobrobyt danego kraju zależy od jednej dominującej cechy kulturowej - od poziomu zaufania w danym społeczeństwie. Warunkiem wykorzystania szans rozwoju gospodarczego jest zdolność tworzenia się w grupy. Zdolność łączenia się w grupy zależy z kolei od stopnia w jakim dana społeczność podziela wspólne normy i wartości. Zaufanie według autora wywodzi się z tegoż łączenia się w grupy.
W tej części autor wprowadza kilka pojęć. Pierwszym terminem jest zaufanie. Autor definiuje je jako mechanizm oparty na założeniu, że innych członków danej społeczności cechuje uczciwe i kooperatywne zachowanie oparte na wspólnie wyznawanych normach i wartościach.
Następnie definiuje kapitał społeczny, który jest według niego zdolnością wynikającą z rozpowszechniania zaufania w obrębie społeczeństw. Kapitał społeczny jest stworzony i przekazywany w odróżnieniu od innych form kapitału ludzkiego za pośrednictwem takich kulturowych mechanizmów jak: religia, tradycja i historyczne nawyki.
Kolejnym terminem jaki wprowadza Fukuyama w tej części jest sformułowanie spontaniczne zachowania społeczne, będące częścią kapitału społecznego. Skłonność do inicjowania takich zachowań przez struktury państwowe pomaga grupie zacieśnić współpracę. Ale ta dystrybucja zależy od charakteru kulturowego społeczeństwa. Dlatego według autora mamy do czynienia z taką różnicą w drodze rozwoju gospodarczego między USA a Niemcami i Japonią. Jako przykład korzyści płynących z posiadania silnych skłonności do spontanicznych zachowań jest casus, że społeczeństwo o wysokim poziomie zaufania potrafi urządzić swoje środowisko pracy w sposób bardziej korzystny i elastyczny niż społeczeństwa o niskim poziomie tego zaufania.
W częściach II i III autor zajmuje się dwoma głównymi przęsłami mostu łączącego jednostkę ze społeczeństwem: mianowicie rodziną i wspólnotami opartymi na pokrewieństwie rodzinnym.
W części II Fukuyama opisuje cztery jak mówi „rodzinne” społeczeństwa: Chiny, Francję, Włochy i Koreę Południową. W każdym z nich rodzina jest podstawową komórką organizacji gospodarczej, natomiast dobrowolne formy społecznej aktywności są stosunkowo słabe. W każdym z nich interwencja państwa pomogła stworzyć duże przedsiębiorstwa konkurencyjne w skali międzynarodowej, wykraczające poza dotychczasowe ramy rodzinne. Fukuyama postuluje wypracowanie platformy opartej na kooperacji i wzajemnym zaufaniu.
W części III autor opisuje Japonię i Niemcy, dwa społeczeństwa o wysokim poziomie zaufania, które nie miały poważniejszych problemów z formowaniem wielkich przedsiębiorstw nie opartych na związkach pokrewieństwa. Wiele podobieństw między kultura japońską a niemiecką ( silnie rozwinięte poczucie solidarności społecznej, dyscyplina, organizacja, perfekcjonizm ) stawia te dwa kraje w szeregu najbardziej rozwiniętych na świecie. Powstawanie licznych i wielkich przedsiębiorstw zawdzięczają wymienionym wyżej cechom. Japonia i Niemcy potrafiły szybko przejść od firmy rodzinnej do profesjonalnie zarządzanej spółki, tworząc racjonalnie zorganizowane korporacje już w drugiej połowie XIXw. Dodatkowo w Japonii na rozwój społ.-gosp. wpływ mają tzw. keiretsu. Autor wyróżnia dwa rodzaje keiretsu:
a) pionowe - oparte głownie na relacjach dostawca-odbiorca i zbudowana z reguły na podstawie łańcucha produkcyjnego
b) poziome - składające się z wielu przedsiębiorstw tej samej wielkości, powiązanych ze sobą finansowo, głównie poprzez wspólne posiadanie akcji danego przedsiębiorstwa.
Keiretsu łączy wiele zależności. Tworzą one wzajemnie powiązaną sieć w oparciu o fakt posiadania wspólnych akcji, zależności między dostawcą a odbiorcą, ścisła współpracę na różnych szczeblach, wymianę kapitału ludzkiego ( dyrektorów, pracowników niższego szczebla) oraz kapitału informacyjnego ( wiedza, nowe metody pracy ). Wszelkie z wymienionych związków opierają się często na wzajemnym zaufaniu, nie tylko na umowach możliwych do wyegzekwowania prawnie, jak ma to zwykle miejsce w gospodarkach krajów zachodnich.
Część IV stanowi próbę umiejscowienia przez autora społeczeństwa amerykańskiego w spektrum społeczności o różnym poziomie zaufania. Fukuyama chce znaleźć odpowiedź na pytanie o czynniki kształtujące zdolność do tworzenia więzi w tym społeczeństwie i szuka przyczyn gwałtownego kryzysu tej zdolności. Według Fukuyamy kryzys w jakim państwo znajduje się od początków lat 60-tych. jest kryzysem podstawowej formy organizacji społecznej czyli życia rodzinnego. Przejawia się on w rosnącej liczbie rozwodów i niepełnych rodzin, wzroście przestępczości i rosnącej tendencji do załatwiania wszelkich sporów na drodze sądowej. Tą argumentacją autor trafnie scharakteryzował USA jako wewnętrznie sprzeczny twór korzystający z nagromadzonego wcześniej kapitału społecznego (to Amerykanie są pionierami rozwoju nowoczesnych korporacji i potężnych związków zawodowych) a jednocześnie przejawiający skrajną nieufność i aspołeczność co jak słusznie zauważa prowadzi do rozproszenia tegoż kapitału i kryzysu.
Część V zawiera ogólne wnioski dotyczące przyszłości społeczeństw i znaczenia życia gospodarczego w całokształcie ludzkich zachowań. Podsumowując analizę czynników decydujących o rozwoju gospodarczym wybranych społeczeństw Fukuyama czyni to na przykładzie trzech państw wiodących prym w światowej gospodarce. Podstawą obecnej pozycji ekonomicznej Japonii, USA i Niemiec są dobrze wykształcone struktury pośrednie - spoiwa łączące głęboko zintegrowane wspólnoty rodzinne z instytucjami państwowymi. Warunkiem koniecznym do sukcesu takiego powiązania jest kooperacja oparta na zaufaniu, odpowiedzialności, uczciwości i prospołecznej aktywności. A czynnikiem decydującym o formie koniunkcji społ.-gosp. - kultura.
Więcej streszczeń na temat "Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu"
Bibliografia