Systemy szkolne
System szkolny to ogół szkół i przedszkoli wraz z nauczycielami, uczniami i programami, bazą lokalową, wyposażeniem, oraz ogół związków między szkołami, a administracją szkolną, między instytucjami finansującymi szkołę, a innymi instytucjami społecznymi i kulturalnymi.
Szkoła respektująca zasadę demokratyczności i powszechności tj. dostępu do wszystkich szkół wszystkich typów bezpłatny, oraz jednolitość systemu.
Szkoła jednolita zasada ustroju szkolnego, według której wszyscy obywatele mają prawo i możliwość ukończenia szkoły uprawniającej do wstępu na studia wyższe i żaden typ szkoły przedmaturalnej nie tworzy tzw. ślepej uliczki.
Drożność szkolnictwa możliwość przechodzenia bez straty czasu ze szkoły niższego stopnia do szkoły stopnia wyższego (drożność pionowa), lub do szkoły równoległej (drożność pozioma).
Zaprzeczenie jednolitości (dualizm szkolny) zasada organizacji szkolnictwa w myśl której drogi edukacyjne dzieci są rozdzielane po ukończeniu szkoły podstawowej na nie równoważny z formalnego i pedagogicznego punktu widzenia- ciągi kształcenia.
Szczeble kształcenia:
Przedszkole
Szkoła podstawowa
Szkoła średnia pierwszego stopnia
Szkoła średnia drugiego stopnia
Studia wyższe zawodowe
Różnice systemów szkolnych wynikają z:
Tradycji
Struktury społecznej
Centralizacji, bądź decentralizacji zarządzania
Regionalne.
Trendy wspólne różnic:
Bardzo silne dążenie wszystkich systemów szkolnych do łączenia dwóch celów:
Wysoka jakość oświaty
Równość w oświacie
Lata 70- nacisk na wyrównywanie szans
Lata 80- nacisk na jakość kształcenia dla pewnych grup
Ostatnie 15 lat- łączenie tych dwóch celów
Upowszechniono opiekę szkolną przedszkola jako środek wyrównywania szans edukacyjnych. Rozbudowanie systemu szkół maturalnych i wyższych, finanse systemu (stypendia socjalne, zapomogi, stypendia naukowe).
Pocz. 90 lat-poszukiwanie sposobów podniesienia jakości całego kształcenia
Kroki podjęte dla podnoszenia jakości kształcenia:
Permanentne reformy programu.
Wprowadza się bardzo intensywnie system stałego doskonalenia zawodowego nauczycieli.
System zewnętrznej oceny jakości szkół- egzaminowanie dzieci.
Ekonomizacja- urynkowienie. Propozycje: zniesienie zasady rejonizacji kształcenia- konkurencja szkół, powiększenie różnic.
Wyraźne zbliżenie kształcenia na wszystkich szczeblach kształcenia, przede wszystkim: liceum i szkoły maturalne.
Standard w zakresie kształcenia języków obcych
Edukacja dla grup mniejszościowych (mniejszości narodowe i etniczne, oraz niepełnosprawni).
Rozwój pomocy specjalnej na terenach szkół ogólnodostępnych.
Typy systemów szkolnych
Systemy szkolne oparte na wczesnej selekcji (kraje niemieckojęzyczne). To nie jest dobre- nieefektywne, system jest niewydolny.
Szkoły rozszerzone (szkoła średnia- wspólna dla wszystkich, ale nie taka sama)- w większości krajów zachodnich.
Szkoła jednolita (wszystkie kraje skandynawskie) szkoła jest jedenastoletnia.
Systemy mieszane- istnieje podział na podstawówkę i szkołę średnią pierwszego stopnia (gimnazjum).
Belgia
W Belgii dzieci są w jednej szkole do ukończenia szkoły średniej, jednocześnie ją różnicują (od 6- do 15 roku życia). Szkoła podstawowa jest 6-cio letnia (jednolita). Szkoła średnia- 6-cio letnia (razem 12 lat). Na poziomie szkoły średniej istnieją 2 typy szkół: - kształcenie tradycyjne (nasze dawne liceum)- do tych szkół jest nabór selekcyjny. Obejmuje 15- 20 % absolwentów. Dzielą się na 2- 3 letnie cykle i tzw. szkoły odnowione (szkoła zintegrowana)- podzielone są na trzy dwuletnie cykle.
Zasady szkoły odnowionej
Są 4 profile kształcenia: ogólny, techniczny, zawodowy i artystyczny. Realizowane są w każdej z tych szkół. Są w niej dwa kierunki: przejściowy i kwalifikacyjny. Kierunek przejściowy- dla uczniów, dla których szkoła średnia jest przejściowa, zapewnia przygotowanie zawodowe, lub prozawodowe (przygotowuje do pracy, ale zapewnia możliwość uzyskania kwalifikacji do studiów).
Przejściowy zapewnia profile, oprócz zawodowego
Kwalifikacyjny zapewnia profile oprócz ogólnego.
Oba kierunki mają 3 profile. Szkoła dzieli się na 3 dwuletnie cykle (stopnie), które nazywają się odpowiednio: stopień obserwacji, orientacji i determinacji.
I szczebel- obserwacji
Dzieci przychodzą bez selekcyjnego naboru. Pierwszy rok nauki jest całkowicie wspólny, dlatego, że nie ma żadnej podstawy, by dzieci mogły się różnicować, pojawiają się zabiegi, które mają uzmysłowić szkole, dzieciom i rodzicom gdzie powinny się znaleźć. Odbywa się to poprzez badania psychologiczne i obserwacje. Nie przesądza się zbyt wcześnie o niskich możliwościach tych dzieci. W drugim roku nauki pojawiają się 4 opcje rozszerzające treść z zakresu materiału odpowiedniego do opcji: ekonomiczna, artystyczna, łacińska, techniczna. Łacińska- rozszerzenie treści np. z języków.
II szczebel-orientacji
Jest to faza 3 i 4. Wspólny trzon programowy, ale ma mniejsze znaczenie na rzecz opcji wyżej wymienionych, których liczba poszerza się o: drugi język współczesny, matematykę, nauki przyrodnicze, łacina, greka, nauki społeczne, ekonomiczne, artystyczne. Te trzy ostatnie to faza przejściowa- pierwsze dwa lata. Od szczebla orientacji zaczynają się dwa kierunki: przejściowy i kwalifikacyjny- kolejne dwa lata.
Kwalifikacyjny- opcje zgrupowane po 21 h lekcji z kierunków: agronomia, przemysł, hotelarstwo, dziewiarstwo, ekonomia, służba socjalna, nauki przyrodnicze. Dzieci mogą sobie wypróbować (sprawdzenie trwa 21 lekcji).
III szczebel- kolejne 2 lata (determinacja)
Na kierunku przejściowym pojawia się jakby szersza wersja, na szczeblu obserwacji- kształcenie zintegrowane: przyrodnicze, klasyczne, społeczne, ekonomiczne. Na kierunku kwalifikacyjnym następuje rozszerzenie jednej z opcji kierunku obserwacyjnego. Wybrane kierunki prowadzą wstępne egzaminy. W 6 roku wyraźnie wybrany kierunek, lub specjalizacja. Po 6 roku dzieci otrzymują świadectwo ukończenia szkoły średniej i matury. Można uczyć się jeszcze jeden rok, o ile nie wybierają się na studia. Wtedy to można uzupełnić naukę i uzyskać tytuł zawodowy.
Systemy dualistyczne
Wczesna selekcja dzieci, ich drogi edukacyjne wyraźnie się różnicują (obszary niemieckojęzyczne). Nauka wspólna4 lata. Po tym koniec wspólnej edukacji.
W Austrii i Szwajcarii- 2 typy szkół
W Niemczech- 3 typy szkół
System niemiecki:
Gimnazjum przygotowuje bezpośrednio do matury (system egzaminu maturalnego_. Podział na: niższe (6 lat) i wyższe (3 lata) klasy gimnazjalne (jednolita). Szkoła realna trwa 8 lat. Nie ma podziałów. Kończy się świadectwem ukończenia szkoły realnej. Nie jest szkołą zawodową, lecz jest praktyczna. Po ukończeniu szkoły (ze świadectwem), dużo dzieci nie otrzymuje świadectwa, gdyż nie zdały egzaminów końcowych. Świadectwo upoważnia do podjęcia nauki w wyższej szkole zawodowej, lecz nie mogą studiować.
Szkoła główna- 7 lat
Kończy się świadectwem ukończenia szkoły głównej i uczniowie są przeznaczeni do zawodów nie wymagających ukończenia szkoły średniej. Kształcenie zawodowe w Niemczech jest kształceniem praktycznym.
W Szwajcarii i w Austrii jest podział na gimnazja (ogólnokształcące szkoły wyższe) i szkołę główną. Dla złagodzenia wczesnej selekcji wprowadzono szczebel orientacji i poradnictwa z niezbyt dużym skutkiem w rozpowszechnianiu- trwał on 2 lata. Jest wydłużeniem podstawówki. Celem było odsunięcie selekcji o 2 lata, oraz żeby szkoła, dzieci i rodzice mieli czas na przekonanie się, co dla dzieci najlepsze.
Program nauczania podzielony jest na dwie grupy przedmiotów:
przedmioty podstawowe
przedmioty pozostałe
Przedmioty podstawowe ze względu na poziom trudności są podzielone. Dzieci uczą się tych przedmiotów w różnych grupach: matematyka, niemiecki, j. obcy (angielski). Uczą się w grupach jednorodnych pod względem uzdolnień. Wszystkich pozostałych uczą się razem z innymi dziećmi. Pierwsze 3 miesiące nauki są całkowicie wspólne, nie ma typowych stopni, zmieniają się metody, zbiera się prace dzieci, postępy, prowadzi do diagnozy uzupełniającej (testy IQ, ocena koncentracji uwagi). Przy liniowym układzie treści dzieci szybko się gubią. Kończy się to nauczaniem zintegrowanym. Są trzy systemy podziału:
A- dzieci zdolne
B- średnio zdolne
C- słabo zdolne.
W tych trzech przedmiotach poziom A i B, oraz B i C mogą zmieniać poziomy, ale tylko w obrębie tych dwóch poziomów. Nakłada się bardzo silny nacisk na współpracę z rodzicami, aby mieli cały czas bieżącą ocenę po to, by przekonali się, że dziecko jest na odpowiednim poziomie. Pod koniec tego szczebla dziecko otrzymuje rekomendację (rodzice mogą się nie zgodzić). Szkoła nie może odmówić przyjęcia. Po trzech miesiącach dzielą system dzieci z grupy A na dwie grupy: zdolniejsi i mniej zdolni. W ostatnim roku nauczania jest kolejny podział.
Model berliński:
F
E- trochę więcej niż normalny
G- grunt
A- program porównywalny do naszej podstawy programowej
Ten model nazywany jest skryningiem (poziom A). Poziomy mogą być zmieniane