7. Konflikty i sposoby ich rozwiązywania w grupie rówieśniczej oraz w relacjach nauczyciel- uczeń.

Słowo konflikt (łac. conflictus -zderzenie), oznacza: równoczesne wystąpienie dwu sprzecznych dążeń między jednostkami lub zbiorowościami ludzi (grupami, klasami społecznymi), którego przyczyną jest zagrożenie lub rzeczywiste zmniejszenie szans życiowych jednej strony przez drugą; niekiedy przyczyną może być różny stosunek do obu stron do określonych wartości. /Wincenty Okoń/

Klasa szkolna jest grupą, w której uczeń spędza znaczną część czasu i która stanowi teren ważnych doświadczeń i uczenia się społecznego współżycia, nawet dzięki zaistniałym konfliktom. Szansa na zaistnienie konfliktów wzrasta, gdy dziecko staje się uczniem.

Konflikty między dziećmi ujawniają się najwyraźniej we wczesnym okresie nauczania, kiedy dzieci cechuje ogromna reaktywność i bardzo niska umiejętność ich opanowywania. Nawet gdy doskonale zdają sobie sprawę z konsekwencji wynikających z okazywania emocji, szczególnie tych negatywnych, nie potrafią się opanować, aby ich nie uzewnętrznić. 

Wśród uczniów należy wyróżnić dwie grupy konfliktów:
• konflikty między potrzebami a możliwościami
• konflikty na tle zaburzeń relacji z otoczeniem
Przyczynami pierwszej grupy konfliktów są najczęściej trudności w początkowych etapach nauki szkolnej. Dziecko mające trudności w nauce spotyka się ciągle 
z negatywną oceną swojej pracy. Jego próby oceniane są przez rodziców i nauczycieli jako gorsze od prób rodzeństwa lub rówieśników w klasie, a jego wiadomości 
i umiejętności poddawane są surowej krytyce. Wszystko to powoduje niezaspokojenie potrzeb uznania oraz zagraża poczuciu własnej wartości. Jeżeli dziecko nie potrafi sprostać stawianym przez szkołę i rodzinę wymaganiom, powstaje konflikt między potrzebami a możliwościami. Konflikty te prowadzą czasami do tak zwanej fobii szkolnej, czyli „nastawienia lękowego wobec szkoły i wszelkich sytuacji pośrednio i bezpośrednio z nauką związanych” (J. Makowska, 1982).

W każdym środowisku ludzkim konflikty są czymś nieuchronnym, stosunki nauczyciel- uczeń nie są pod tym względem wyjątkiem. Dla nauczycieli nie jest czymś niezwykłym, iż spotykają się z sytuacjami, w których ich komunikaty „ja” nie są skuteczne, jeśli chodzi o zmianę niemożliwych do przyjęcia zachowań, podobnie jak ich wysiłki na rzecz modyfikacji otoczenia klasowego nie przynoszą spodziewanych rezultatów.

Thomas Gordon w swoim poradniku dla nauczycieli opisuje trzy metody rozwiązywania konfliktów:

Pierwsza metoda opiera się na autorytarnym podejściu nauczyciela do ucznia gdzie stroną wygraną jest nauczyciel. Jest to szybka metoda w sytuacjach, które wymagają skutecznej i nagłej interwencji. Nie uwzględnia potrzeb ucznia, często wymaga stosowania przymusu, a także hamuje twórczą inicjatywę ucznia, przeszkadza w doprowadzeniu do wspólnego rozwiązania. 
Druga metoda - permisywistyczna, polega na szybkim rozwiązaniu sporu poprzez kapitulację nauczyciela. W tym wypadku nie zostają zaspokojone potrzeby nauczyciela, pokazuje on swoją bezsilność, wycofanie. Nauczyciel traci autorytet. 
Zarówno pierwsza jak i druga metoda opiera się na układzie wygrany-przegrany. Konflikt kończy się zaspokajając tylko potrzeby jednej strony. 
Metoda trzecia proponowana przez autora Wychowania bez porażek w szkole opiera się na takim podejściu do konfliktu gdzie zostaną zaspokojone potrzeby obu stron biorących udział w sporze. Innym ważnym aspektem tego rozwiązania jest brak przegranych. Rozwiązywanie problemu za pomocą tej metody składa się z sześciu etapów.

Inne metody rozwiązywania konfliktów:

- negocjacje, czyli „rozmowa, w której chce się osiągnąć konkretny cel”

- aktywne słuchanie

- komunikaty typu „ja” (a nie „ty”)

Przykładem słownikowego ujmo­wania pojęcia negocjacji przez socjologów może być definiowanie tego terminu jako „dwu lub wielostronny proces komunikowania się, którego celem jest rozwiązanie konfliktu w sy­tuacji, gdy interesy zaangażowanych stron są sprzeczne w co najmniej jednym obszarze, a osiągniecie porozumienia może okazać się bardziej korzystne niż działanie wbrew sobie. Negocjacje to zjawisko powszechne, rozgry­wające się na szczeblu międzypaństwowym, międzyorganizacyjnym, wewnątrzorganizacyjnym i międzyjednostkowym" (Olechnicki, Załecki, 1998).

Procedury negocjacyjne. Jednym z wstęp­nych elementów prowadzenia negocjacji jest znajomość przyjętych przez obydwie strony faz tego procederu. W fazie pierwszej wy­stępuje jako element dominujący nastawienie na wzajemne poznanie intencji partnerów. W fazie drugiej, często merytorycznie najtrud­niejszej, dochodzi do intensywnego wykorzy­stania argumentów, wymiany ocen i opinii między obydwoma stronami. W fazie trzeciej można już prospektywnie przewidywać, czy negocjacje przyniosą sukces. Znawcy prze­biegu negocjacji ostrzegają, iż zerwanie ne­gocjacji grozi w każdej fazie, nawet z powodu trudności spowodowanych stosowaniem wa­dliwych technik i stylu prowadzenia nego­cjacji, a nie tylko z przyczyn merytorycznych.

---