Geneza Praw Człowieka.
Nauki społeczne Kościoła.

Papież Leon XIII (1878-1903)	Wydał w 1891r encyklikę pt. „Rerum novarum” określającą zasady stosunku Kościoła i katolicyzmu do najważniejszych problemów współczesnego świata. Nauczanie Leona XIII o prawach człowieka koncentruje się głównie na tzw. Prawach społecznych. Należne one są każdej osobie ludzkiej. 1. Na pierwszym miejscu wymienia „prawo do sprawiedliwej płacy” czyli do takiego wynagrodzenia, które zaspokoi potrzeby własne pracownika i jego rodziny oraz umożliwi dokonanie niezbędnych oszczędności. 2. Drugim prawem społecznym jest „prawo do własności”. Celem do którego każdy człowiek dąży jest min. Zdobycie dobra materialnego i posiadanie go wyłącznie jako swoje i własne. 3. Trzecim prawem jest „prawo do tworzenia związków zawodowych” które to prawo ma człowiek na podstawie prawa natury. 4. Kolejnym prawem jest „prawo do wypoczynku” i do „odpowiednich warunków pracy”. Dużo uwagi poświęca też analizie tzw. Praw wolnościowych wśród których wymienia m.in. „prawo do wolności Religi”, „prawo wyrażania opinii”, „prawo do wolności prasy”, a także „wolność nauczania i wychowania” .
Papież Pius XI (1922-1939)	Uważany jest za kontynuatora myśli Leona XIII. Wydał w 1931r. encyklikę pt. „Quadragesimo anno” (o odnowieniu ustroju społecznego). Pius XI stwierdza że zasady wypowiedziane przed 40-stoma laty w Rerum novarum stały się „wspólnym dziedzictwem ludzkości”. Od tej encykliki datuje się również nowa nauka : Katolicka nauka społeczna. Pius XI podobnie jak Leon XIII analizuje takie prawa społeczne jak : „prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia za pracę”, „prawo do wolności”, „prawo do tworzenia związków zawodowych”, „prawo do partycypacji”, Prawa ekonomiczne: „prawo do pracy”, „do zatrudnienia”, „do ochrony pracy”. Wśród praw wolnościowych wymienia „prawo do wolności wychowania przez rodziców swoich dzieci”. Wszystkie te prawa społeczne i wolnościowe uważa za prawa naturalne i niezbywalne. Ranga praw i wolności człowieka nie zmalała w czasie pontyfikatu Piusa XI który przypadał na okres trwania II wojny światowej. Wtedy były łamane prawa i wolności ludzi i całych narodów. Papież swoje poglądy przedstawił m.in. w znanych przemówieniach radiowych w których apelował o poszanowanie godności człowieka, o pokój między narodami. Do najważniejszych należy przemówienia wygłoszone w Wigilię Bożego Narodzenia w 1942r. (Mówiąc ze ludzie powinni współpracować ze sobą by przywrócić pokój i godność osobie ludzkiej). Papież sformułował 6 podstawowych praw: - prawo do zachowania i rozwoju życia we wszystkich jego wymiarach: fizycznym, umysłowym, moralnym, w szczególności do kształcenia i wychowania religijnego; -prawo do prywatnej i publicznej czci Boga, łącznie z dobroczynną działalnością religijną; - prawo do zawarcia małżeństwa i do osiągnięcia jego przyrodzonego celu oraz do założenia „społeczności rodzinnej” i własnego domu; -prawo do pracy jako niezbędnego środka do utrzymania życia rodzinnego; -prawo do wolnego wyboru stanu, również stanu kapłańskiego i zakonnego; -prawo do używania dóbr doczesnych, z zachowaniem swych obowiązków i ograniczeń natury społecznej. Podobnie jak jego poprzednicy Pius XII mówił również o prawie do pracy, do używania dóbr doczesnych, do własności, do zrzeszania się, do słusznej płacy.
Papież Jan XXIII	Dokonał syntezy i aktualizacji społecznej nauki Kościoła, przygotowując grunt dla ustaleń II Soboru Watykańskiego. Całość jego nauki o prawach człowieka zawiera się w 3 płaszczyznach: 1.gruntowne omówienie podstawy uzasadniającej należne osobie prawa. 2.stanowi systematyzacja praw i obowiązków człowieka. 3. Dotyczy relacji, jaka zachodzi miedzy prawami człowieka a pokojem. Napisał encyklikę Pacem In terris którą stanowi godność osobowa człowieka. Podstawowa zasada mówi że każdy człowiek jest osobą tzn. istotą obdarzoną rozumem i wolną wolą, wskutek czego ma prawa i obowiązki wypływające bezpośrednio i równocześnie z własnej jego natury. Analizując prawa : do życia oraz godnego człowieka poziomu życia, do korzystania z dóbr materialnych, moralnych i kulturalnych, prawa wynikające z udziału człowieka w życiu społecznym i politycznym papież Jan XXIII ujmował je w szerokiej perspektywie filozoficznej i moralnej nazywając swoją encyklikę „Encykliką o pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności.” Nauka II soboru Watykańskiego: w zakresie praw człowieka koncentruje się wokół następujących zagadnień: - wyliczenia zespołu praw należnych każdej osobie ludzkiej; -ukazania współczesnych ich zagrożeń; - wskazania i omówienia ich podstawy i źródła. Wielu autorów sprowadza prawa do 7 grup, ustalonych po Soborze : 1) w pierwszej znajdują się prawa człowieka jako jednostki. W nich wymienia się: prawo do życia, prawo do wolności myśli, do poszukiwania prawdy, wolności wyrażania opini. 2) druga gr. to prawa człow. Jako bytu społecznego. W niej Znajdują się prawa: do życia w społeczeństwie, stowarzyszania się, równości, partycypacji w życiu społecznym, gospodarczym, kulturalnym, politycznym i prawo do ochrony swoich praw. 3) 3gr dotyczy praw człow. Jako członka rodziny. Obejmuje prawa: do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, do odpowiedzialnej prokreacji, wychowywania dzieci zgodnie z wyznawanym światopoglądem. 4) w tej gr. są prawa człowieka pracującego ze szczegółami : do pracy, do poszanowania osoby przy wykonywaniu pracy, do wykształcenia zawodowego, do aktywnej partycypacji w rozwoju gospodarczym. 5) ta gr. obejmuje prawa człowieka jako członka wspólnoty politycznej(jako obywatela). Są tu prawa: do posiadania obywatelstwa, do partycypacji w zyciu politycznym wspólnoty, do odmawiania posłuszeństwa władzy jeśli prawa są niesprawiedliwe. 6) gr 6 to prawa człow. Jako członka społeczności ogólnoludzkiej. W tej gr są prawa: do życia w pokoju, do rozwoju, do emigracji, do kooperacji międzynarodowej w dziedzinie gospodarczej, naukowej, kulturalnej i technicznej. 7) ta grupa dotyczy praw człow. Jako członka wspólnoty religijnej. Obejmuje prawa: do wolności sumienia i wyznania, do swobody wyznawania Religi prywatnie i publicznie, do tworzenia wspólnot religijnych.
Papież Paweł VI	W rozwoju katolickiej nauki społecznej istotna rolę odegrał Papież Paweł VI. Wydał encyklike „Populorum progressio” (1967). Trzeba też pamiętać o jego orędziach z okazji Międzynarodowego Dnia Pokoju, pismach kierowanych do Sekretarza Generalnego ONZ i liście Octogesima adveniens. Paweł VI zagadnienia praw człowieka ujmuje jako prawa do rozwoju osobowego i wspólnego, ujmowanego w 3 zasadniczych wymiarach: -osobistym; -narodowo-państwowym; -międzynarodowym; W wymiarze osobistym papież stwierdza, że: Wg Bożego planu, każdy człowiek jest powołany do rozwijania samego siebie bo wszelkie życie ludzkie przeznaczone jest przez Boga do jakiegoś zadania. Człowiek ma prawo do rozwoju i obowiązek jego realizacji. Ten rozwój powinien być przy tym zupełny. Powinien przyczyniać się do rozwoju każdego człowieka i całego człowieka. Każdego tzn. bez względu na różnice wynikające z pochodzenia, narodowości, wieku, płci itp. Całego tzn. czyli jego rozwoju integralnego, obejmującego sfery: fizyczną, biologiczną, społeczną, intelektualną, ,moralną, religijną. (Taki rozwój wg niego umożliwi doskonalenie każdego człowieka w jego człowieczeństwie). Żeby taki rozwój był możliwy potrzebne są warunki obiektywne i subiektywne. Wśród tych warunków Papież wymienia: -przejście od nędzy do posiadania dóbr niezbędnych; -przezwyciężenie klęsk społecznych; -rozszerzenie się oświaty; -zdobywanie kultury; -współdziałanie dla dobra wspólnego; -wola pokoju; Wg Pawła VI drugi wymiar jest drogą do rozwoju osobistego człowieka. Twierdził że trzeba zabiegać o to żeby narody i państwa miały zapewnioną możliwość rozwoju gospodarczego, politycznego, kulturalnego. Protestował przeciwko zjawiskom utrudniającym rozwój osobisty, narodowy, państwowy. Trzeci wymiar mówi o rozwoju społeczności narodowej. Zdaniem Papieża rozwój całej wspólnoty międzynarodowej umożliwi rozwój poszczególnych społeczności narodowych i państwowych. Paweł VI otworzył Kościół na współpracę z organizacjami działającymi na rzecz propagowania i ochrony podstawowych praw i wolności człowieka. W wypowiedziach Pawła VI występują elementy prakseologiczne które dotyczą ochrony praw i roli Kościoła. Pontyfikat Papieża stał się punktem przełomowym w stosunku kościoła do pozakościelnych prób realizacji i ochrony praw człowieka. Głównym zadaniem kościoła jest szerzenie kultury praw człowieka poprzez nauczanie. Papież Paweł VI przyczynił się do szerzenia tej kultury poprzez otwarcie Kościoła na współpracę z licznymi organizacjami.
Papież Jan Paweł II	Prawa i wolności człowieka zajmują ważne miejsce w poglądach Papieża Polaka. On opowiada się za poszanowaniem rozwoju człowieka i społeczeństwa czyli rozwoju który zachowuje szacunek dla osoby ludzkiej we wszystkich wymiarach . Papież piętnuje formy wyzysku i ucisku (ekonomicznego, społecznego, politycznego) które zagrażają godności człowieka i jej prawom w tym odradzające się przejawy totalizmu i autokratyzmu. Pojawiające się formy fundamentalizmu religijnego, patologie społeczne. Jan Paweł II wiele miejsca poświęca pojęciu „godność ”. Nauka o godności człowieka stanowi centralną idee w jego koncepcji praw i wolności wyrażona w encyklice Redemtor hominis.)(Papież przypisuje człowiekowi naturalna i nadprzyrodzoną godność traktując je jako całość). Papież wymienia i analizuje takie prawa jak: -do życia, do wolności, do bezpieczeństwa osobistego, -do wyżywienia, odzienia i mieszkania, do opieki zdrowotnej, -wypoczynku i rozrywki, wolności słowa, myśli, sumienia i wyznania, -nauki i kultury, wyznawania własnej Religi publicznie i prywatnie, -swobodnego wyboru stanu lub zawodu, pracy i własności, -godziwych warunków pracy i sprawiedliwego wynagrodzenia za nią, -zebrań i zrzeszania się, swobodnego poruszania się w ramach własnego kraju i świata, swobodnego wyboru ustroju politycznego, -życia w pokoju i zdrowym środowisku naturalnym, prawo do rozwoju. Te zagadnienia mają pogłębiona refleksję w encyklikach Jana Pawła II : -Sollicitudo rei socialis (1987) -Centesimus annus (1991). Mówi że rozwój który nie szanuje praw ludzkich nie jest rozwojem godnym człowieka. Warunkiem encykliki sine qua non ”prawdziwego rozwoju” jest poszanowanie wszystkich praw: -prawa do życia w każdej fazie rozwoju; -prawa rodziny jako podstawowej wspólnoty społecznej; -sprawiedliwości w stosunku pracy; -praw związanych z życiem wspólnoty politycznej; -praw opartych na transcendentnym powołaniu istoty ludzkiej, poczynając od prawa swobodnego wyznawania i praktykowania własnego religijnego credo. Ukazuje aspekty: społeczny, gospodarczy, polityczny, kulturalny i moralny. Kolejna encykliką jest Centesimus annus. Znajdują się w niej rozważania rysów naszych czasów , wydarzenia 1989r, własności prywatnej i powszechnego przeznaczenia dóbr, państwa i kultury samego człowieka. Jan Paweł II w tej encyklice stwierdza że w świetle rzeczywistości pozwala ocenić troskę Kościoła. W latach 90-siątych ludność odnotowała liczne reformy w dziedzinie opieki społecznej, emerytur, ubezpieczeń, poszanowania praw człowieka. Reformy były wynikiem samoorganizowania się społeczeństwa. Papież podkreśla że kościół przeciwstawiał i przeciwstawia się totalitaryzmowi i docenia system demokratyczny, który zapewnia udział obywateli w decyzjach politycznych, gospodarczych i społecznych. Kościół po II wojnie światowej ma ważne zadanie do spełnienia bo postawił godność człowieka w centrum uwagi nauki społecznej. Zabiegał o sprawiedliwy podział dóbr materialnych, domagał się ustanowienia ustroju społecznego w którym nie będzie ucisku i wyzysku, gdzie panowałby duch współpracy i solidarności.

---