9. Myśl pedagogiczna i współczesne nauki pedagogiczne.
Starożytna Grecja
Sofiści zwani nauczycielami mądrości.
Ogromne znaczenie przypisywali potędze słowa. Umożliwiali ludziom pochodzącym z rodów niearystokratycznych , a posiadającym pieniądze na zdobycie tego co arystokrata wynosi z domu czyli:
- umiejętność przemawiania,
- ogólne wykształcenie,
- pewną wiedzę o świecie
Przedstawiciele: Protagoras i Gorgiasz.
Protagoras uważał, że ideałem wychowania jest człowiek wszechstronnie wykształcony, z prawym charakterem a przy tym odznaczający się sprytem politycznym.
Sokrates ( Wiem, że nic nie wiem):
- zaczął żądać od jednostki postawy poznania samego siebie i spojrzał na człowieka jako na osobę myślącą. Człowiek musi od swojej niewiedzy wznieść się do samopoznania; za główne zadanie w życiu postawił sobie doprowadzenie ludzi do poznania samych siebie i cnoty
- pogląd na cnotę jako na dobro bezwzględne, które daje pożytek i szczęście
- najważniejszym stwierdzeniem jest metoda sokratyczna nazywa się ją także metodą naprowadzającą lub erotematyczną. Pozytywna część zbudowana na metodzie majeutycznej czyli na metodzie wydobywczej oraz na rozumowaniu definicji danego pojęcia. Część negatywna zaś polegała na słynnej ironii sokratycznej. Zabiegi te nazywał majeutykę, czyli sztukę położniczą
- jedynym godnym przedmiotem badań jest człowiek
Platon:
- był prekursorem europejskiego systemu wychowawczego , który charakteryzują następujące cechy:
podkreślenie politycznego i społecznego charakteru wychowania
rozwinięcie podstaw wychowania
stworzył ideę czterech cnót opisujących funkcję duszy i na niej oparł swoją metodę wychowawczą, która wyróżnia następujące cechy: umiarkowanie, odwaga, mądrość, sprawiedliwość, harmonizuje wszystkie funkcje duszy
psychologiczne uzasadnienie wychowania i jego celu( celem jest zgodnie ukształtowane ciało i dusza)
dedukowanie celów i zasad wychowania założeń idealistycznej filozofii spekulatywnej z nauki o ideach, zwłaszcza o idei dobra
- uważał wychowanie za składową część polityki państwa
- wychowanie młodzieży powinno uczynić z niej idealnych ludzi i obywateli
- najwyższym celem wychowania jest upodobnienie się do Boga, pierwszej przyczyny wszystkich idei
- dzieci nie są własnością rodziców ale państwa
- troska o wychowanie dzieci trwa przez całe życie człowieka i całe życie narodu
- wychowanie polega na wczesnym przywyknięciu do dobra
- najlepszym czynnikiem wychowawczym jest osobiste oddziaływanie nauczyciela na wychowanków
- kary cielesne dozwalał tylko z brak szacunku dla starszych i przekroczenie ustaw
- przewidywał stały nadzór i kontrolę nad młodymi
Arystoteles:
W 335 r. założył szkołę filozoficzną zwaną Liceum.
Wyróżniał w wychowaniu człowieka następujące okresy:
- okres rozwijania sił fizycznych
- wychowanie moralne
- pracowanie nad kształceniem umysłu
Trzy aspekty wychowania małego dziecka:
- wyróżniał duszę roślinną, której miało odpowiadać rozwijanie sił fizycznych
- dusza zwierzęca- wychowanie moralne
- dusza myśląca- wychowanie intelektualne
Teoria uczenia się wg. Arystotelesa wynikała z teorii poznania, która składała się z 3 elementów:
- postrzegania świata za pomocą zmysłów
- utrwalanie zapamiętanych wrażeń
- samodzielnej interpretacji.
Teoretyczne poglądy pedagogiczne odnajdujemy w jego Polityce. Jako punkt wyjścia w wychowaniu wysuwa Arystoteles konieczność rozróżnienia trzech momentów rozwoju człowieka:
1. życie fizyczne
2. instynkt
3. rozum.
Arystoteles zasłużył sobie na miano ojca dydaktyki. Według niego proces uczenia się składa się z następujących stopni:
spostrzeżenia zmysłowego
zapamiętywania
opanowania
wymienionym stopniom powinny odpowiadać 3 etapy pracy dydaktycznej:
przedstawianie rzeczy nieznanej
zapamiętywanie zdobytych wiadomości
wprawianie się - posługiwanie się zdobytymi wiadomościami
Starożytny Rzym
Marek Fabiusz Kwintylian:
- był teoretykiem praktyki pedagogicznej na wszystkich poziomach nauczania.
- zagadnieniom nauczania i wychowania poświęcił wielkie dzieło w 12 księgach „ Kształcenie mówcy”.
- wszystkie jego wskazania wychowawcze , dydaktyczne i programowe zmierzały tylko do jednego celu: wykształcenia mówcy i temu celowi podporządkował wszystkie czynności pedagogiczne
- prawdziwym mówcą może być tylko prawdziwy mędrzec, odznaczający się podniosłym charakterem, wiedzą i zdolnością mówienia
- dobry mówca powinien być człowiekiem uniwersalnym, mającym nie tylko wszechstronną wiedzę teoretyczną ale także gruntowną znajomość życia
- aby wychować odpowiednio mądrego , a jednocześnie pełnego poczucia realizmu człowieka, należało go otoczyć troskliwą opieką od najwcześniejszego okresu życia
- Kwintylian radził rozpoczynać naukę przed 7 rokiem życia, ale powinna być raczej zabawą, w której każde osiągnięcie dziecka należało nagradzać pochwałami, wysiłek umilać drobnymi podarkami, a do pokonywania każdej trudności zachęcać budzeniem ambicji
- w nauczaniu początkowym radził łączenie pisania i czytania, a w celu urozmaicenia nauki radził przerywać ją zabawami
- był zwolennikiem wychowania publicznego
- był przeciwnikiem kar cielesnych, uważał, że poniżają one godność człowieka, są najcięższą zniewagą. Dzieci trzymane w zbyt surowej dyscyplinie tracą wiarę we własne siły, przyzwyczajają się do kar cielesnych albo wzbudzają w sobie nienawiść do wychowawców
- twierdził, że chłopiec powinien uczęszczać do szkoły gramatysty z chwilą gdy przyswoi sobie umiejętność czytania i pisania
- szkołę gramatysty dzielił Kwintylian na dwie części
- kładł duży nacisk na dobór tretora, domagając się aby pod każdym względem przewyższał garmatystę. Żądał od niego aby był opanowany, dokładny, powinien podchodzić do uczniów jak ojciec
Cyceron:
- znane dzieła: „ O granicach dobra i złego”; „ O obowiązkach”; „ O metodzie retorycznej”; „O naturze bogów”; „ O Rzeczpospolitej”
- dobro to to co moralnie piękne, cnota wystarcza do szczęścia
- wzmianki na temat wychowania mają na względzie tylko potrzeby młodzieży arystokratycznej
- uważał, że młodzież musi być przyzwyczajana od najmłodszych lat do ofiarnej służby na rzecz dobra
- celem wychowania jest udoskonalanie cech i zdolności wrodzonych
- wychowanie powinno zaczynać się jak najwcześniej i wykorzystywać naturalne zdolności, skłonności dziecka do spostrzegania i aktywności
- wszelka kara, czy polega na słownym czy czynnym skarceniu, nie powinna zawierać w sobie nic hańbiącego ani poniżającego
- w gniewie nigdy karać nie należy
- był zwolennikiem wychowania uwzględniającego indywidualne właściwości wychowanka
- uważał, że wielką rolę w wychowaniu odgrywa kształtowanie moralności
- dzieciom należy stworzyć jak najbardziej sprzyjające warunki do nauki, rozwoju i wychowania
- młodzież należy kształtować w kierunku państwowym i społecznym podporządkowującym dobro jednostki dobru ogółu
Katon Starszy:
- uważał, że celem wychowania było ukształtowanie w pełni wartościowej i akceptowanej jednostki
Średniowiecze:
Karol Wielki:
- popierał rozwój nauki i kultury
- założył na swoim dworze szkołę pałacową
- zarządzenia Karola Wielkiego należy traktować jako pierwszy zwiastun idei powszechnej oświaty
Święty Augustyn:
- twórca podstaw ideologicznych całej pedagogiki chrześcijańskiej wieków średnich
- swoim zainteresowaniom pedagogicznym dał po raz pierwszy wyraz w dialogu „ De magistro” poświęconemu zagadnieniu skuteczności i celowości pracy nauczyciela w procesie zdobywania przez młode umysły wiedzy.
- prawdy boże można poznać tylko dzięki oświeceniu duszy przez Boga
- umysł ludzki w tym poznaniu nie odgrywa żadnej aktywnej roli
- do poznania prawd bożych dochodzi bez rozumowania na podstawie intuicji, którą otrzymuje się od Boga w drodze łaski
- ta teoria poznania sprowadzała rolę nauczania do stwarzania odpowiednich bodźców ułatwiających rozumowi poznanie wiecznych prawd dzięki błyskom oświecenia bożego. Zadanie zaś nauczyciela w świetle tej teorii polegało na stworzeniu w klasie takiej atmosfery, która ułatwiałaby szybsze pojawienie się w duszach uczniów oświecenia bożego
- prawdziwym i jedynym nauczycielem człowieka, a zarazem jedynym źródłem jego wiedzy jest Bóg. On też wg. Św. Augustyna jest głównym celem wszelkiego ludzkiego poznania
- wykłady św. Augustyna uświadomiły przywódcom kościoła, że wszelkie czynności wychowawcze muszą być przepojone dokładnie przemyślaną i konsekwentną w swoich założeniach ideologią religijną. Szkole natomiast narzuciły bezwzględny obowiązek służenia interesom kościoła, nawet kosztem zaniedbania rozwoju intelektualnego młodzieży
- potępił zwyczaj posyłania dzieci chrześcijan do szkół pogańskich. Filozofia i literatura klasyczna odwracały jego zdaniem umysły młodzieży od zagadnień religijnych i zanurzały je w kłamstwach
- tylko zupełnie niewykształceni w wiedzy świeckiej dojdą w jego przekonaniu do nieba
- projekt św. Augustyna dotyczący ograniczenia programu nauczania do lektury Biblii oraz jego dążenie do udostępnienia tej wąskiej wiedzy wyłącznie duchownym powodowało, że nauka stawała się pokorną sługą religii.
Święty Benedykt:
- założył 12 klasztorów po 12 zakonników w każdym; pierwszy na Monte Casino
- w regule zakonnej zalecał 7 godz. dziennie pracy fizycznej, 2 godz. czytania Pisma Świętego oraz kontemplację
- studiowanie Pisma Świętego oraz dziejów ojców kościoła zostało poszerzone o humanistykę antyku, zaś na polecenie papieża podstawowym ich obowiązkiem było kopiowanie ksiąg nazywane benedyktyńską pracą
Idee humanistyczne:
Tomasz Morus:
- wydał w 1516 r. „Iście złotą książeczkę o najlepszym stanie i o nowej wyspie Utopii”
- domagał się nauczania w języku ojczystym, wychowania przez pracę
- do szkół elementarnych uczęszczali zarówno chłopcy jak i dziewczęta
- każdy miał się nauczyć rzemiosła według zainteresowań
- dorośli spędzają czas wolny od pracy na zajmowaniu się naukami i sztukami, część czasu wolnego poświęcają ćwiczeniom gimnastycznym i zabawom
- od powszechnej, produkcyjnej pracy fizycznej mają być zwolnieni uczeni, których obowiązkiem są specjalne studia nad naukami dla pożytku społeczeństwa i państwa
- szkoła miała przygotowywać dzieci do aktywnego udziału w pracy
Erazm z Rotterdamu:
- zaliczany do najwybitniejszych uczonych kultury humanistycznej
- nazywany „ uczonym uczonych”
- jego prace miały na celu całkowitą przebudowę życia, zerwanie z tradycjami i zdyskredytowanymi urządzeniami średniowiecza, wyzwolenia umysłów ludzkich z ciasnych form filozofii scholastycznej
- każdy kto chce być uważanym za kulturalnego musi znać łacinę, grekę
- przeciwstawiał się antagonizmom politycznym, wojnom, atakował objawy ucisku politycznego i społecznego, potępiał wyzysk ludzi biednych przez warstwy posiadające władzę
- w 1511r. wydał „ Pochwałę głupoty”, w której atakował i wyśmiewał kler, rycerstwo, uniwersytety, szkoły
- zwolennik udostępniania oświaty bogatym i biednym, kobietom i mężczyznom
- o sumie wiedzy decydują zdolności, a nie bogactwo, płeć
- „ O wczesnym rozpoczynaniu kształcenia chłopców”, dzieci miały uczyć się na kolanach matki higieny, czytania, pisania, rysunków
- nauczanie serdecznością i wyrozumiałością do dziecka
- nauczyciel powinien rozwijać zainteresowania dziecka i jego ambicje
- chciał zrezygnować z nauczania filozofii scholastycznej, dialektyki, zagadnień teologicznych, ze zbyt drobiazgowego nauczania gramatyki łacińskiej w szkołach
- szkoła średnia tylko dla bogatego i szlachty
nauka greki i łaciny
rozszerzenia wiedzy ogólnej i literackiej
- rozwój umysłowy dziecka zależy od:
natury
ćwiczeń
praktyki
- jeżeli nauczyciel zastosuje odpowiednie metody to uczeń może osiągnąć dobre wyniki w nauce nie tylko z przedmiotów, które go interesują
- podkreślał dużą wychowania rodzinnego, obowiązki wychowawcze spoczywają na państwie i na kościele
- dziewczyny powinny uczyć się przynajmniej robót ręcznych by nie próżnować, a bogatsze dziewczyny miały uczyć się w specjalnych szkołach opartych na klasycznym programie
Jan Ludwik Vives:
- 1519 „ Na pseudodialektyków”- krytyka wiedzy scholastycznej i pedagogicznej
- napisał jeszcze „ O naukach”; „ O duszy życiu”
- prawdziwa metoda naukowa nie polega na dedukcji lecz indukcji
- droga naukowego poznania wiedzie od zmysłów i wyobraźni
- zmysły są pierwszym nauczycielem
- uznawał doniosłą rolę literatury klasycznej, która miała przynosić korzyść społeczeństwu, jednostce
- wiedza użyteczna opiera się na:
współdziałaniu rzetelnego doświadczenia opartego na zmysłach i racjonalistycznego wnioskowania
- twierdził, że w średniowieczu upadły nauki oraz obyczaje nauczycieli
System pedagogiczny Vivesa:
- w drugiej części „ O naukach” przedstawił program reformy wychowania
- pedagogika ma być znanym systemem opartym na etyce i psychologii
- rozważania pedagogiczne ograniczył do potrzeb mieszczaństwa( w każdym mieście miała istnieć szkoła)
- twierdził, że powinno się kształcić chłopców
- stawiał nie na ilość uczniów, ale na jakość ich pozyskiwania wiedzy
- miała odbywać się selekcja dokonywana przez rodziców i szkołę. Oceny uczniów powinni dokonywać wszyscy nauczyciele na organizowanych kilka razy w roku specjalnych konferencjach nauczycielskich, których idee wysunął Vives
- zwracał uwagę na odpowiednią lokalizację szkoły oraz dobór nauczycieli i wychowawców
- rodzice powinni być przykładem i uważać na swoje zachowanie
- od zdolności pedagogicznych oraz od poziomu etyki nauczyciela zależą wyniki wychowania
- żądał od nauczycieli ukończenia studiów uniwersyteckich i zaświadczeń o walorach moralnych
- nauczyciele powinni dostawać od skarbu państwa odpowiednie wynagrodzenie
- uczeń powinien kochać nauczyciela jak ojca
- domagał się ograniczenia kar cielesnych; „ bicie” to zabieg wykorzystywany w ostateczności
- zwracał uwagę na dobrą atmosferę w szkole
- uczenie się wiązał ze zdolnością do zapamiętywania
- zalecał codzienne uczenie się czegoś na pamięć i łączenie słuchania, czytania, pisania
- dobre wyniki daje powtarzanie materiału w godzinach rannych
- od nauczycieli wymagał indywidualnego podejścia do ucznia
- zalecał częste przerwy
- dodatnie i ujemne cechy charakteru ucznia zalecał omawiać zbiorowo nauczycielom na konferencjach
- oddzielny program dla dzieci kalekich i zaniedbanych
- język ojczysty w szkołach
- szkoły miały organizować praktyki dla uczniów
- duże znaczenie łaciny i greki
- chciał usunąć filozofię scholastyczną
Andrzej Frycz Modrzewski:
- szkoła miała propagować, według niego, nowe idee społeczne i kształtować w ich duchu nowe pokolenia
- nie popierał wychowania scholastycznego
- szkoła miała:
łagodzić krzywdy ustroju feudalnego
zacierać ślady między szlachtą, mieszczaństwem i chłopstwem
dawać równy start życiowy dzieciom wszystkim stanów
- krytykował wychowanie magnackie i atmosferę panującą na dworach, nie chciał tego jednak likwidować, ale przystosować do potrzeb państwa
- potępiał oświatę kościelną dostosowaną tylko do potrzeb kleru
- twierdził, że pierwsze lata życia dziecka są najważniejsze, bo budują się w nich wtedy moralne fundamenty
- rodzice muszą troszczyć się o rozwój fizyczny dziecka
- zasady moralne nie mają służyć życiu pozagrobowemu, lecz miały uświadamiać człowiekowi jego obowiązki codzienne
- państwo miało prowadzić szkoły i czuwać nad ich programem
- postulował wychowanie dla wszystkich chłopców
- dochody kościoła powinny być przeznaczone na utrzymanie nauczyciela
- nauka podzielona na 2 stopnie:
1. gramatyka, retoryka, dialektyka- szkoła elementarna
2. szkoła średnia- języki klasyczne, filozofia, piękny styl wymowy, dysputy, deklamacje, język polski
- domagał się oparcia życia szkoły na samorządzie uczniowskim i sądach uczniów
Erazm Gliczner- Skrzetuski:
- 1558- „ Ksiązki o wychowaniu dzieci, bardzo dobre, pożyteczne i potrzebne, z których rodacy ku wychowaniu dzieci swych naukę dołożę wyczerpać mogą”
- domagał się skromnego ubierania dzieci, karania ich biciem
- człowiek bez nauki podobny jest do wołu lub cielęcia
- wyrażał się negatywnie wobec wychowania na dworach magnackich, jednak zgadzał się na oddawanie chłopców na dwory magnackie pod warunkiem, że zdobędą w szkole nieco wykształcenia
- szkoła wg. niego ma największą wartość wychowawczą
- negował prywatne nauczanie
Szymon Marycjusz:
- krytykował sytuację oświaty w Polsce
- starał się wprowadzić naukę sztuk wyzwolonych na Wydziale Prawa na Akademii Krakowskiej ale mu odmówiono
- 1551 „ O szkołach” czyli akademiach
walka z niskim poziomem umysłowym i nieróbstwem kleru
omawiająca zagadnienia pod dydaktyczne
protest przeciwko krzywdzeniu przez władze państwowe szkoły wyższej i uczonych przez Biskupców
- szkoła ma dostarczać kandydatów na wszystkie urzędy
- chciał rozszerzyć oświatę na warstwy ludowe( oświata miała być środkiem poskramiania rewolucyjnych nastrojów)
- z jednej strony domagał się opieki władz państwowych nad wychowaniem, z drugiej strony chciał przyznać główną rolę klerowi
- poświęcał mało uwagi wychowaniu elementarnemu
- nauczyciele musieli posiadać przynajmniej średnie wykształcenie
- szkoły miały kształcić uczniów w zmodernizowanym zakresie 7 sztuk wyzwolonych i przede wszystkim przygotowywać ich nie do studiów teologicznych lecz do czekających ich w życiu zadań świeckich
- chciał usunąć filozofię scholastyczną
Sebastian Petrycy:
- domagał się opieki państwa nad szkolnictwem
- krytykował związki z magnaterią oraz z przedstawicielami kontrreformacji, szkolnictwo jezuickie
- upowszechniał wychowanie moralne, służące życiu prywatnemu i obywatelskiemu oraz wychowanie fizyczne służące rozrywce, a także przyszłej służbie wojskowej
- dla szlachty przewidywał tworzenie szkół szermierczych, a w szkolnictwie średnim zalecał odrębne programy, mające przygotować młodzież do urzędów Rzeczpospolitej
- dla mieszczan szkoły średnie miały zapewnić zdobycie środków do życia, przewidywał szkolnictwo wyższe, radząc studia medyczne i prawnicze
- całkowicie pomijał program kształcenia synów chłopskich
Reformacja, Kontrreformacja
Marcin Luter:
- jego stosunek do oświaty nie był konsekwentny, początkowo głosił powszechność nauczania w języku niemieckim
- szkoła powinna być udostępniona każdemu dziecku, niezależnie od jego pochodzenia
- język niemiecki powinien być nauczany na tych samych prawach co łaciński
- pod naciskiem książąt niemieckich Luter zmienił swój stosunek do szkół i nauczania, zaczął zwalczać język niemiecki w szkołach i dążył do zamykania szkół języka niemieckiego
- twierdził, że chwała i potęga religii, a tym samym państwa zależy jedynie od dobrze wychowanych i wykształconych obywateli
- nawoływał do zakładania jak największej liczby szkół, zarówno dla chłopców jak i dla dziewczyn
- dużą wagę przywiązywał do wychowania rodzinnego i religijnego
- jego zdaniem szkoła powinna zajmować drugie miejsce po kościele
- pod wpływem humanizmu opowiadał się za ograniczeniem kar fizycznych w szkole
- wzmógł zainteresowanie sprawą szkolnictwa kościelnego
- w odezwie z 1524 r. do burmistrzów i rajców miast niemieckich nawoływał do tworzenia nowych szkół, które by nauczały nieskażonej ewangelii oraz przygotowywały do wypełniania różnych obowiązków
- początkowo okazywał niechęć dla spraw wychowania racjonalnego. Zmienił stanowisko pod wpływem swego współpracownika Filipa Melanchtona
- kościół luterański wiele uwagi poświęcał szkolnictwu parafialnemu, zmierzano do tego by w każdej parafii pod kierownictwem pastora funkcjonowała szkoła, w której uczonoby czytania, pisania, rachunków, śpiewu kościelnego, katechizmu
Filip Melanchton:
- uważał, że wychowanie racjonalne nie jest sprzeczne z wiarą religijną, a może nawet służyć umacnianiu reformacji religijnej
- opracował ordynację szkolną dla Księstwa Saksonii, co zdobyło Melanchtonowi zaszczytny przydomek nauczyciela Niemiec. Ordynacja ustalała łacinę jako powszechny język nauczania
- projektował szkołę średnią o trzech poziomach nauczania
Jan Sturm:
- w szkole w Strasburgu kładł wielki nacisk na wykształcenie ogólne młodzieży, oparte na szerokich podstawach kultury humanistycznej
- ideałem wychowawczym jego szkoły była „ pobożność mądra i wymowna”
- poglądy na organizację szkolną wyłożył Sturm w 1538 r. w dziele „ O dobrym urządzeniu szkół” rozszerzył w „ Listach klasycznych”
- był rzecznikiem szkoły jednolitej, stopniowo w systemie klasowym realizującej plan nauczania
- szkoła Sturma była dziesięcioklasowa
- opracował również plan szkoły pięcioletniej, o skróconym programie nauczania
- gimnazjum Sturma pięcio- i dziesięcioletnie, było szkołą łacińską
- gimnazjum Sturma dzięki doskonałej organizacji i atmosferze pedagogicznej zyskało znaczną popularność
XVII i XVIII w.
Jan Amos Komeński:
- wielki czeski pedagog
- wykorzystywał własne doświadczenia wychowawcze
- naprawę stosunków społecznych wiązał z postępem wychowania
- uważał, że nie ma „ skuteczniejszej drogi do naprawy zepsucia ludzkiego niż należyte wychowanie młodzieży” oraz, że „ naprawa kościoła musi się zacząć od dzieci”
- napisał wielkie dzieło pt. „ Wielka Dydaktyka” oraz „ Drzwi języków otworzone”, „ Świat w zmysłowych obrazach”
- opracował program kształcenia w okresie pierwszym. Miała go udzielać dziecku tzw. przez niego szkoła macierzyńska
- szczegółowo obmyślił zakres wiadomości, właściwych dla wieku dziecinnego
- ułożył program możliwy do opanowania z 6 rokiem życia
- gromadził wskazówki, jak ćwiczyć rozum we wczesnym wieku przez zużytkowanie nabywanych wiadomości, przez bajki i opowiastki i różnorodne zajęcia
- baczną uwagę poświęcił zabawkom dziecinnym, radząc je tak dobierać, aby pomagały dziecku do należytego zrozumienia rzeczy
- wyraźne wygłaszanie, przyzwyczajanie do akcentowania wyrazów, to wstęp do rozwinięcia należytej mowy
- uważał, że największą troskę należy poświęcić wychowaniu moralnemu
- uważał, że dziecko jest największym darem
- radził od 4 roku życia uczyć dziecko na pamięć katechizmu
- uważał, że szkoła elementarna jest potrzebna każdemu, a program dla niej jest ogólny
- szkoła macierzyńska powinna istnieć w każdym domu, elementarna w każdym mieście
- uczeń nie powinien przy nauce siedzieć
- materiał naukowy miał być stopniowany
- nie powinno się wymagać nauki biciem, a nauczyciel powinien postępować naturalnie
- polecał te zabawy, w których ruch jest podstawą
John Locke:
- w dziejach wychowania zapisał się jako autor dzieła „Myśli o wychowaniu” przedstawił w nim koncepcję kształcenia i wychowania gentelmena- przyszłego członka elity rządzącej w Anglii,
- * miał to być człowiek przygotowany do zajmowania wysokiej pozycji w hierarchii społecznej,
- * członek parlamentu,
- * sprawny polityk, mający wysokie poczucie odpowiedzialności za sprawy państwa,
- * winien charakteryzować się dobrym zdrowiem, wysoką moralnością i mądrością życiową,
- * uważał, że oddziaływania wychodzące powinny sprzyjać rozwojowi fizycznemu, moralnemu i
- umysłowemu przyszłego gentelmena,
- * kładł nacisk na naukę języków, uważał, że gentelmen poza językiem ojczystym, powinien władać
- też francuskim i łaciną,
- wychowanie fizyczne opierał na zdrowym trybie życia tj. zasadzie hartowania, zapewnieniu dzieciom i młodzieży diety właściwej dla rozwijającego się organizmu, możliwości ruchu na świeżym powietrzu i odpowiedniej odzieży,
- wychowanie moralne opierał natomiast na honorze, który stanowi podstawę samostanowienia się człowieka, zwracał uwagę na konieczność kształtowania u przyszłej elity społecznej podporządkowania emocji rozumowi,
- podkreślał zasadniczą rolę domu w wychowaniu,
- zachęcał rodziców, aby byli dla swoich dzieci wzorem,
- ostrzegał przed nadmiernym rozpieszczaniem i uleganiem zachciankom czy kaprysom dzieci,
- był zwolennikiem surowego wychowania,
- preferowanym przez niego środkiem wychowawczym była pochwała,
- karę fizyczną uważał za dopuszczalną jedynie w szczególnych przypadkach krnąbrności,
- za ważne uważał rozwijanie intelektu, który należy oprzeć na działalności praktycznej,
- radził rodzicom aby oddawali dzieci pod opiekę guwernera nie szkoły, zwracając uwagę aby guwerner jak i sami rodzice dobrze obserwowali dzieci w celu rozpoznania ich zainteresowań i uzdolnień,
- dzieci zachęcał do stawiania nurtujących je pytań,
- polecał rozpoczynać naukę od treści „prostych i bliskich”,
- naukę czytania należy zaczynać od najmłodszych lat, nadając jej charakter zabawy,
- naukę pisania również od najwcześniejszych lat życia dziecka, zwracając uwagę na właściwe trzymanie pióra,
- duża wagę przywiązywał do rysunku jako formy aktywności dziecka, rozwijającej nie tylko spostrzegawczość, ale wyobraźnie przestrzenną,
- kładł nacisk na naukę języków,
- za niezbędne uważał odbywanie podróży zagranicznych przez dzieci w wieku od 7 do 14 lat pod opieką guwernera,
- jego zdaniem w programie nauczania chłopców pochodzących z rodzin szlacheckich i arystokratycznych nie powinno zabraknąć zajęć z zakresu: geografii, arytmetyki, chronologii oraz historii, przyrody, tańca, szermierki (lub zapasów) i jazdy konnej,
- szlachcic powinien zdobyć przygotowanie do jednego a najlepiej dwóch, trzech zawodów rzemieślniczych oraz nauczać się księgowości
Jan Jakub Rousseau:
- uznawał, że człowiek jest z natury dobry, jego rozwój wypacza cywilizacja i kultura
- głównym celem wychowania uczynił kształtowanie człowieka poprzez wyzwalanie jego naturalnych, spontanicznych, indywidualnych sił i pozostawienie mu swobody wyboru dróg i celów życiowych
- potępiał ówczesną teorię i praktykę wychowania domowego oraz szkolnego, jako wytwór społeczeństwa feudalnego
- wierzył, że tylko wychowanie zgodnie z prawami natury i w warunkach naturalnych może ukształtować nowego człowieka, który będzie tworzył lepsze społeczeństwo przyszłości
- swoje poglądy na temat wychowania wyłożył w dziele „ Emil czyli o wychowaniu”
- dobry wychowawca powinien odznaczać się takimi zaletami jak: młodość i jej umiłowanie, własne dobre wychowanie, całkowita bezinteresowność oraz zdolność nauczenia dziecka „ wiedzy o obowiązkach człowieka
- głównym zadaniem wychowawcy stawało się ułatwienie i podtrzymywanie naturalnego rozwoju wychowanka, a także zaspokajanie jego fizycznych potrzeb. Z jednej strony wychowawca nie mógł narzucać dziecku z góry ustalonych zasad, z drugiej zaś nie wolno mu było ulega zachciankom dziecka
- okres między 12 a 15 rokiem życia dziecka nazywał „ najcenniejszym okresem w życiu”. Wtedy właśnie następowało najbardziej intensywne kształcenie umysłowe
Do wartościowych cech koncepcji wychowania propagowanych przez Rousseau można zaliczyć:
- postulat gruntownego poznania dziecka przez wychowawcę i zwrócenie uwagi na odrębność psychiki dziecięcej
- propozycję oparcia wychowania i nauczania na bezpośredniej obserwacji zjawisk świata zewnętrznego oraz na doświadczeniu
- położenie nacisku nie tyle na wychowaniu fizycznym dziecka, ile na żądaniu bezwzględnego egzekwowania tego postulatu w praktyce
- wskazanie ścisłego związku pomiędzy fizycznym rozwojem człowieka, a jego wzrostem duchowym, pomiędzy życiem zmysłowym a umysłowym, pomiędzy zdrowiem fizycznym a moralnym dziecka
- powiązanie wszelkiego poznania z praktyką
- nauka powinna znaleźć zastosowanie w życiu
- żądanie „ emancypacji intelektualnej” i wyzwolenie się z przewagi ślepego autorytetu
- podkreślenie znaczenia pracy w wychowaniu
- zwrócenia uwagi na potrzebę wypracowania nowej koncepcji nauczyciela- wychowawcy
- ukazanie społecznej roli nauczyciela- wychowawcy, podkreślenie znaczenia jakie dla postępu i wyzwolenia człowieka ma świadom swej roli wychowawca
Pijar Stanisław Konarski:
- założyciel wzorowanego na rzymskim Collegium Nazareum warszawskiego Collegium Nobilium,
- * była to szkoła elitarna przeznaczona dla synów magnackich mających w przyszłości objąć
- kierownicze stanowiska w państwie,
- * główny cel szkoły: wychowanie „uczciwego człowieka i dobrego obywatela”
- * cele wychowawcze Konarski opierał na zasadach religijnych oraz wpajaniu cnót wierności,
- szacunku i posłuszeństwa królowi, poszanowaniu praw krajowych, sprawiedliwości,
- odpowiedzialności za losy państwa i narodu,
- * Collegium dzieliło się na 5 klas a nauka trwała w nim 8 lat (klasy II, IV, V były dwuletnie),
- * istniało w nim także dwuletnie studium prawa ojczystego i międzynarodowego dla chętnych po
- ukończeniu klasy V
- * ograniczono naukę łaciny a dowartościowano język polski,
- * wprowadzono nowe przedmioty: języki nowożytne (niemiecki, francuski), historię Polski i
- powszechną, geografię, matematykę, fizykę i architekturę oraz tzw. nowszą filozofię,
- Konarski chciał nadać szkolnictwu pijarskiemu charakter narodowy,
Ksiądz Grzegorz Piramowicz:
- brał udział w organizacji pracy Towarzystwa Pedagogicznego: w wyszukiwanie i pobudzanie autorów podręczników i programów w kraju i za granicą, w opracowywanie przepisów i regulaminów dla szkół oraz projektów ustaw Komisji Edukacji Narodowej,
- autor książki „Podręcznik wymowy dla szkół średnich”,
- uzasadniał potrzebę ograniczenia programu filologiczno-retorycznego na rzecz przedmiotów niezbędnych we współczesnym życiu
- obrońca rozszerzonego i unowocześnionego programu nauk realnych, które podnoszą gospodarkę rolną i przyczyniają się do rozwoju „potrzebnych i pożytecznych rękodzieł,
- „Nauka obyczajowa” dzieło Piramowicza to pierwsza próba popularnego wykładu moralności opartej na filozofii natury przeznaczonego dla szkoły wiejskiej,
- * wykazał w niej dobrą znajomość psychiki dziecka i stosunków społeczności wiejskiej,
- * wykład ten stał się popularnym podręcznikiem mówiącym o wychowaniu społecznym w rodzinie, w
- środowisku wsi, w społeczności narodowej i ogólnoludzkiej zgodnego z ideologią oświeceniową
- największe osiągnięcie w dziedzinie nauki elementarnej stanowią „Powinności nauczyciela”:
- * dzieło to składa się z 4 części,
- * w 1 części Piramowicz szkicuje sylwetkę wzorowego nauczyciela szkoły parafialnej,
- * w 2 mówi o fizycznym wychowaniu dzieci,
- * w 3 o sprawach wychowawczych,
- * w 4 mówi o problemach metodycznych,
- bardzo wysoko Piramowicz ustawia wymarzony przez siebie wzór nauczyciela parafialnego:
- * ma to być osoba o wielkiej wewnętrznej kulturze,
- * o szerokim widzeniu zadań wychowawczych i społecznych,
- * humanitarnym, nasyconym wrażliwością pedagogiczną stosunku do dziecka,
- * winien posiadać odpowiednie przygotowanie naukowe do pracy w szkole,
- * powinien się kształcić, pogłębiać swoją wiedzę i znajomość współczesnych wybitnych twórców,
- * musi poczuwać się również do solidarności z ludem,
XVIII i XIX w.
Jan Fryderyk Herbart:
- całe życie psychiczne człowieka powstaje z wyobrażeń, które są pierwotnymi faktami psychicznymi. Z zetknięcia się różnych wyobrażeń powstają uczucia pożądania i wola człowieka, stąd wniosek, że do kształcenia uczuć i woli należy iść poprzez nauczanie
- najbliższym celem wychowania jest budzenie wielostronności zainteresowań(całkowite, idealne, wolne od materialnych względów oddanie się przedmiotowi)
- warunkiem kształcenia wielostronności zainteresowań jest stosowanie się do psychologicznych prawideł, z których wynika potrzeba jasności, kojarzenia, systematyczności i metodyczności
- Herbart wymienia takie czynności pedagogiczne jak: rząd wychowawczy i wychowanie moralne
- system pedagogiczny F. Herbarta opierający się na określonych i stałych stopniach w procesie nauczania: przygotowanie, przedstawienie materiału, powiązanie z wiedzą już posiadaną, usystematyzowanie.
Herbart Spencer:
- wychodzi z założenia, że między człowiekiem a zwierzęciem nie ma istotnej różnicy, jest on wytworem natury
- odrzucił wykształcenie klasyczne ponieważ nie daje praktycznego przygotowania do życia, nie kształci w zakresie tych dziedzin wiedzy, które stanowią podstawę produkcji i wymiany
- zadaniem szkoły jest przygotowanie do pełnego życia, na które składa się: życie fizyczne, zawodowe, rodzinne, obywatelskie( społeczne) i estetyczne
- wykształcenie naukowe i postawienie na pierwszym miejscu nauk ścisłych powinno być trzonem w strukturze wychowania
- ewentualne reformy szkoły średniej powinny być ściśle związane z równoczesnym reformowaniem kształcenia nauczycieli
- nie zalecał wykształcenia intelektualnego kobietom
Poglądy pedagogiczne socjalistów utopijnych( Owen, Saint- Simon, Fourier)
Robert Owen:
- ograniczył dzień pracy w fabryce włókienniczej do 12 godz., założył dla dzieci robotników szereg wzorowych instytucji oświatowo- wychowawczych, bezpłatnych i świeckich tj. „ szkołę dla małych dzieci”, „ szkołę powszechną”, dla dorosłych wprowadził odczyty, rozrywki kulturalne i porady
- w wychowaniu moralnym kładziono nacisk na rozwijanie w dzieciach ducha zespołowości
- poczynania wychowawcze Owena, ich nowość( zniesienie kar i nagród, wielka swoboda pozostawiana dzieciom) dały nadspodziewanie dobre wyniki
- z jego działalnością pedagogiczną wiążą się początki nowoczesnych żłobków, przedszkoli i dokształcania młodzieży, oświaty dorosłych oraz doskonalenia metod nauczania
Claude Henri Saint- Simon:
- wychowanie ujmował jako szeroki proces przygotowania młodej generacji do działalności w instytucjach życia społecznego
- istotą i podstawowym celem wychowania jest rozwój społeczno- moralny
- program kształcenia intelektualnego musi być rzeczowy, tzn. wyposażać w wiedzę użyteczną przygotowującą do przyszłych zawodów, pobudzać twórczość intelektualną i artystyczną
- program ten zalecał oprzeć na zdobyczach współczesnej nauki
- państwo powinno mieć decydujący wpływ na programy szkolne
Charles Fourier:
- jego system wychowawczy opiera się na poznawaniu indywidualności i zróżnicowań naturalnych dzieci
- wychowanie i kształcenie w warunkach „ ustroju harmonii” obejmowało wszystkie bez wyjątku dzieci i było skierowane na harmonijny rozwój „ ciała i duszy pod każdym względem”
- w sposób naturalny należy także rozwijać w dzieciach uczucia społeczne i wciągać je do udziału w pracy społecznej i użytecznej
Fryderyk Fröbel i jego wychowanie przedszkolne:
- wychowanie człowieka jest rozwijaniem jego siły poznania
- kładł nacisk na samodzielność wychowanków w działaniu i dochodzeniu do wiedzy
- doszedł do przekonania o konieczności wykształcenia zdolnych matek i istocie jak najwcześniejszego wychowania, aby stało się ono fundamentem dalszego rozwoju jednostki
- zakładał, że w duszy ludzkiej istnieje dążenie do rozwoju wrodzonych instynktów: pracy, wiedzy
- zadaniem wychowawcy jest ułatwienie tego rozwoju za pomocą odpowiednich podniet. Wychowawca jest w tym stroną obserwującą i ochraniającą, dziecko zaś aktywną
- bodźcami najodpowiedniejszymi dla dziecka, którego natura ujawnia się w zabawie, są tzw. dary- najprostsze kształty geometryczne, które są najłatwiejsze do objęcia przez umysł dziecka
- zabawa dziecka nie jest pustą rozrywką, ma ona doniosły sens i głębokie znaczenie, ponieważ w zabawie rozwija się i przejawia cały człowiek w swych najsubtelniejszych zadatkach, w swym wewnętrznym poczuciu
- wprowadził ochronki gdzie:
przyjmowano dzieci, które już potrafiły samodzielnie chodzić, chroniono je tam przed złymi przyzwyczajeniami
wpajano im dobre nawyki, nauczano je wszystkiego, co mogły z pożytkiem zrozumieć
urozmaicano nauki poprzez śpiew, taniec i zabawy służące zdrowiu oraz pogodzie ducha
w ochronce panowała swoboda, nie stosowano ani kar ani nagród
System dydaktyczny Bella i Lancastra:
Bell:
- młodszych uczniów nauczali zaawansowani uczniowie( pro ceres i monitores)
- w 1798 r. opracował publikację „ Eksperyment wychowawczy wykonany w schronisku Madras, naprowadzający na sposób, w jaki szkoła może uczyć się sama pod dozorem nauczyciela lub rodzica”
- w 1805 r. opublikował „ Szkic instytucji narodowej dla kształcenia ubogich dzieci w zasadach moralności i religii i w przyzwyczajeniu do pożytecznej pracy”
- w 1811 r. powstało Narodowe Towarzystwo dla Postępu Wychowania Ubogich”
Lancaster:
- otworzył szkołę dla ubogich w 1798 r. w Londynie
- uczniowie starsi uczyli młodszych
- opublikował w 1803 r. „ Udoskonalenie wychowania”
- od 1819 r. powstało jeszcze kilka szkół dla artystów
- system nauczania Lancastra znalazł popularność w szkołach cyrkułowych dla najuboższych
Jan Henryk Pestalozzi:
- założył zakład wychowawczy dla biednych( uczył czytania, pisania, rachunków, religii, ogrodnictwa i tkactwa)
- w 1780 r. napisał aforyzmy pt. „ Wieczory pustelnika”, zawierające myśl przewodnią działalności pedagogicznej:
głosił, że każdy ma prawo do wykształcenia
podłożem wychowania jest rodzina
szkole elementarnej należy nadać charakter nie zawodowy lecz ogólno- wychowawczy
- w 1781 r. ukazała się jego powieść dydaktyczna „ Leonard i Gertruda” opisująca życie wsi szwajcarskiej:
dzieci poświęcały dużo czasu na zajęcia praktyczne
nauka schodziła na drugi plan
dominowała w niej idea ogólno- wychowawcza
- ogłosił książkę dla ludu „ Krzysztof i Eliza”:
chciał w ten sposób wydobyć lud z nędzy duchowej i moralnej
wychowanie miało działać od wewnątrz
zwracał uwagę na indywidualność dziecka
- głównym celem jego metody jest podniesienie i wzmocnienie intensywnej mocy ducha i jedności pojęć, a źródłem nauki elementarnej są mowa, liczba, kształt
- wyróżniał 3 etapy wychowania moralnego:
pobudzenie moralnej wrażliwości
ćwiczenia w przestrzeganiu norm moralnych
kształtowanie pojęć moralnych
- łączył nauczanie z pracą produkcyjną( dzieci uczyły się 2 godz. rano i 4 godz. po południu)
- wprowadził rytmiczną naukę chóralną, system nauczania pośredniego- starsi uczniowie nauczali młodszych
- w 1801 r. napisał książkę „ Jak Gertruda uczy swoje dzieci”
- stał się reprezentantem teorii formalnego nauczania, która przeciwstawiała się biernemu przyswajaniu wiedzy
- opierał się na twierdzeniu, że poznanie zmysłowe stanowi fundament wszelkiej wiedzy
- wprowadził formy działalności umysłowej: analizę i syntezę oraz metodę syntetyczno- dźwiękową nauczania sylab i wyrazów
- zwracał uwagę na rozwój fizyczny dzieci
- rozszerzył program szkoły ludowej o geometrię i rysunki
Adolf Diesterweg:
- w jego koncepcji szkoła ludowa miała być placówką wychowawczo- oświatową
- dzięki dobranemu programowi nauczania miła rozwijać umysł, przygotowywać do przyszłych zadań życiowych i kształcić charakter
- uważał, że państwo powinno zapewnić każdemu dziecku możliwość ukończenia szkoły ludowej
- szkoła miała wychowywać dzieci na dobrych obywateli
- poglądy na temat nowej szkoły ludowej próbował realizować praktycznie w szkole ćwiczeń w Mors( 4 klasy dwuletnie)
- rozszerzył tam program o naukę rysunków, śpiewu, gramatyki, kaligrafii i wiadomości ogólnie użytecznych, wprowadził gimnastykę
- usunięto całkowicie karę cielesną, a w jej miejsce wprowadzono oddziaływanie na ambicję ucznia
- formą kontaktu szkoły z rodzicami były zebrania szkolne, w czasie których nauczyciele dawali rodzicom wskazówki pedagogiczne
- był pierwszym organizatorem i twórcą towarzystw, mających na celu podniesienie poziomu kształcenia nauczycieli i czuwanie nad ich interesami zawodowymi.
Księstwo Warszawskie i Królestwo Kongresowe:
Stanisław Kostka Potocki:
- przewodniczący Izby edukacji i dyrektor Dyrekcji Edukacji Narodowej, oraz od 1817 r. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Królestwie Polskim
- wyznawał zasadę, że „ żadne miasto i miasteczko ani żadna wieś nie ma pozostawać bez potrzebnej dla niej szkoły”. Wprowadził do ustawy szkolnej z 1808 r. postanowienie, że żadne dziecko, bez względu na pochodzenie społeczne i wyznawaną religię nie może mieć utrudnionego dostępu do oświaty. Oświatą publiczną pragnął objąć też dzieci żydowskie, kształcące się dotychczas w chederach
- wprowadził obowiązek szkolny, ale nie wykonania jego nie zabezpieczał karami, jednak w ustawie Potockiego był przepis przerzucający cały ciężar utrzymania szkoły elementarnej na ogół mieszkańców wsi i miast. Każdy z nich zobowiązany był płacić „ składkę szkolną”
- mimo uznawania w teorii prawa każdego dziecka do oświaty Potocki nie potrafił wyzbyć się tradycyjnego stanowiska szlachty ustanawiającej dla każdego stanu inny zakres wiedzy
- w 1820 r. nastąpił „ szturm generalny”- Potocki napisał „ Podróż do ciemnogrodu”
Program oświatowy Stanisława Potockiego:
- podporządkowanie szkolnictwa centralnego władzom państwowym z szeroką rozbudową samorządu lokalnego
- przezwyciężono ograniczenia stanowe oświaty publicznej, łącząc wszystkie szczeble szkolnictwa w przemyślaną strukturę- od poziomu elementarnego po najwyższy
- objęcie wszystkich warstw społecznych, zgodnie z potrzebami rozwoju ekonomicznego państwa
- budowa gęstej sieci szkół świeckich, elementarnych utrzymywanych z funduszy publicznych pod nadzorem przedstawicieli społeczeństwa
- zakładanie szkół ponadelementarnych, średnich, zawodowych
Stanisław Staszic:
- działacz polityczny, oświatowy, pisarz, prof. Akademii Zamojskiej
- 1808- 1826 r. prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk, członek Izby Edukacyjnej
- ważnymi postulatami w tematyce wychowawczej były: wychowanie w rodzinie, wychowanie fizyczne, wychowanie zdrowotne, znajomość osobowości wychowanków
- jego najważniejszą koncepcją pedagogiczną było ustanowienie nowicjatu obywatelskiego. Młodzi ludzie powinni odbywać praktykę w instytucjach państwowych
- przełomem w myśli pedagogicznej Staszica było zwrócenie uwagi na kobietę, na konieczność jej edukacji i uznanie równości z mężczyzną
Poglądy i działalność Stanisława Staszica:
- nauczanie było powszechne i powinno rozpoczynać się od 6 roku życia
- ważną rolę miało odgrywać wychowanie w rodzinie, która wspólnie ze szkołą powinna wpoić dziecku przekonania moralne
- ważniejsze wychowanie wojskowe od wychowania kulturowego
Aleksander Wielopolski:
Najważniejsze punkty reformy Wielopolskiego:
- spolszczenie szkolnictwa
- rozbudowa szkolnictwa ludowego w oparciu o dochody publiczne
- rozszerzenie programu szkoły początkowej
- dopuszczenie czynnika społecznego do nadzorowania szkolnictwem ludowym
- równouprawnienie stanów w odstępie od oświaty
- otwarcie szkół zawodowych
- jednolitość programu szkół powiatowych i gimnazjum w zakresie 3- 4 klas
- nadanie gimnazjum charakteru filozoficznego
- zniesienie rządowych szkół żeńskich i oddanie tej edukacji w ręce szkół prywatnych
- otwarcie szkół wyższych
Jan Władysław Dawid:
- urodził się 26 czerwca 1859 roku w Lublinie,
- interesował się psychologią i pedagogiką,
- przywiązywał duża uwagę do nauczania elementarnego, temu właśnie nauczaniu poświęcił książkę „Nauka o rzeczach”,
- * książka ta miała służyć nauczycielowi skuteczną pomocą w zaznajamianiu
- uczniów z przedmiotami i zjawiskami ich otoczenia przyrodniczego,
- społecznego i kulturalnego a oprócz tego doskonalić ich zmysły,
- spostrzegawczość, wyobraźnię i myślenie,
- * przedstawił w niej również rozwój poglądowego nauczania; szczegółowo
- opisał jego formy i treść a przede wszystkim poddał gruntownej analizie
- teoretyczne podstawy owej nauki,
- „Nauka o rzeczach” odegrała znaczącą rolę w rozwoju polskiej dydaktyki, w szczególności stanowiła drogowskaz oraz była cennym źródłem inspiracji do coraz intensywniej rozwijanych w Polsce od czasu jej opublikowania badań empirycznych nad procesami nauczania i uczenia się,
- „O duszy nauczycielstwa” w tym dziele Dawid zawarł bogate rozważania aksjologiczne i etyczne podporządkowane problematyce pedeutologicznej,
- za szczególną cechę dobrego nauczyciela uważał Dawid „miłość dusz ludzkich”,
- „Inteligencja, wola i zdolność do pracy” dzieło zawierające opis empirycznych i pedeutologicznych badań Jana,
- * główna myśl tej książki to „wiedzieć, chcieć i móc” to trzy źródła ożywiające
- ludzkie życie; „wiedzieć” to tyle co być inteligentnym, „chcieć” to
- wskazywać wolę, a „umieć i móc” to pracować, przekształcać plany w
- rzeczywistość,
- * te trzy źródła są ze sobą bardzo ściśle powiązane i oddziałują na siebie
- wzajemnie,
- * najwięcej spośród tych źródeł poświęcił inteligencji, rozumiał przez nią
- „aktywność duchową, która decyduje o przyswajaniu sobie przez człowieka
- wiedzy, ale nie tylko samej wiedzy”
- * dowodził, że nie jest ona czymś co jest komuś dane i istnieje w gotowej
- postaci, lecz czymś co może zaistnieć i być kształtowane, co obejmuje
- warunki i procesy niezbędne do rozwoju człowieka
- * warunki te to: zmysły, uwaga, pamięć, myślenie, wyobraźnia, aktywność
- istotą inteligencji jest myślenie, zdolność tworzenia abstrakcyjnych pojęć, dowodzenia, wnioskowania, wyjaśniania i sprawdzania,
- myślenie definiował jako dążenie do wykrywania nowych związków i zależności między rzeczami, zjawiskami i procesami, jako chęć zgłębiania „czegoś co dla zmysłów niedostępne, czego nie ma w pamięci, co nasz umysł dodaje do rzeczywistości”,
- dla nauczycieli, którzy mieli ambicje podejmować empiryczne badania nad nauczaniem napisał Dawid obszerny artykuł „O duchu pedagogiki eksperymentalnej” w którym zalecał:
- * badać konkretne procesy wychowawcze
- * rzeczywiste życie duchowe uczniów oraz czynniki wpływające na kształt
- tego życia
- * dopiero na tej podstawie można podejmować skuteczne zabiegi
- wychowawcze a w innym miejscu „Pedagogiki nie można się nauczyć z
- książek, nawet najlepszych”
- uważał, że wychowanie trzeba oprzeć z jednej strony na wynikach badań psychologicznych z drugiej zaś strony na działalności praktycznej, uwzględniającej zainteresowania i możliwości psychofizyczne dzieci i młodzieży,
- niemały wpływ wywarł Dawid na ukształtowanie i rozpowszechnianie wśród Polskich nauczycieli i działaczy oświatowych nowego modelu szkoły
- przeciwstawiał się modelowi tradycyjnemu, opartemu na encyklopedyzmie i stopniach formalnych herbartystów, lansował model „szkoły humanitarnej”, która urabiała charaktery i zaszczepiała u wychowanków ludzki pogląd na świat,
- w proponowanym modelu szkoły Dawid nakazywał:
- * nie przeciążać uczniów nauką
- * łączyć teorię z praktyką
- * koncentracja i ponad przedmiotowa integracja nauczania
- * domagał się rozwijania zainteresowań i zdolności poznawczych ucznia
- * szkoła powinna uczyć „wiedzieć, chcieć i móc”
- * pragnął aby nauczanie miało charakter wychowujący
- * postulował by nauczyciele jak najlepiej poznawali swoich uczniów za
- pomocą: badań psychologicznych a pracę z nimi opierali na partnerstwie,
- wzajemnym poszanowaniu i zaufaniu,
- * szkoła powinna koncentrować swoje wysiłki nie tyle na kształceniu
- umysłowym, lecz również emocjonalnym i wolicjonalnym
- pragnął aby nauczyciele mieli poczucie doniosłości swojego zawodu, odpowiedzialności za wyniki własnej pracy i stałą potrzebę samodoskonalenia
Aniela Szycówna:
- wychowanie traktowała jako świadome oddziaływanie na naturę dziecka, wszelkie więc celowe procesy wychowawcze zalecała opierać na znajomości praw i czynników rozwoju psychicznego
- była autorką rozprawy o pedologii jako kierunku badań nad dzieckiem
- z kierunkiem pedologicznym wiążą się specjalne metody poznawania dziecka, w których najbardziej typowe są testy, kwestionariusze, szczegółowe obserwacje
- jej prace, głównie „ Nauka w domu” wytyczyły kierunek nauczania początkowego w okresie poprzedzającym I wojnę światową
- w książce „ O powinnościach nauczyciela i jego kształceniu”, postulowała udostępnienie nauczycielstwu wszystkich poziomów wykształcenia
- koncentrowała się na zagadnieniach dotyczących nauczania początkowego
- założyła Towarzystwo Badań nad Dziećmi w Warszawie
- przejawiała dużą aktywność w pracach nad organizacją oświaty powszechnej
Stanisław Karpowicz:
-W 1903 r założył Towarzystwo Pedagogiczne, które zajęło się opracowywaniem reform szkolnych a także reform kształcenia nauczycieli,
- pod auspicjami Towarzystwa Pedagogicznego ukazała się anonimowo w 1905 roku broszura Karpowicza „Jakiej potrzeba nam szkoły”, rozwinął w niej program ośmioletniej ogólnokształcącej szkoły średniej, powinna ona poprzedzać wykształcenie specjalistyczne w szkołach zawodowych i wolnych uniwersytetach dostępnych dla wszystkich,
- w Towarzystwie kształcono nauczycieli na specjalnych kursach, były również kursy dla wychowawczyń przedszkoli,
- przedmiotem własnej pracy badawczej i studiów naukowych uczynił procesy wychowawcze i poszukiwanie podstaw do nowego systemu wychowania zgodnego z osiągnięciami nauk biologicznych oraz społecznych odpowiadających potrzebom życia,
- „Ideały i metody wychowania współczesnej mu szkoły” w dziele tym poddał ostrej krytyce współczesną mu szkołę i jej klasowe oblicze, a także ukazał perspektywy rozwojowe pedagogiki naukowej,
- w 1911 roku zorganizował w Warszawie zakład wychowawczy dla dzieci pod nazwą „Dom Dziecięcy” miał być miejscem realizacji zamierzeń wychowawczych,
- był zwolennikiem gimnastyki a także gier i zabaw na świeżym powietrzu
Tadeusz Czacki:
- współpracował z Hugo Kołłątajem
- postanowił stworzyć w każdej guberni gimnazjum, w każdym powiecie mniejszą szkołę średnią, a w każdej parafii szkółkę
- w 1807 r. „ Ustawa dla szkół parafialnych w guberniach wolyńskiej, kijowskiej i podolskiej”
szkoły miejskie dwuklasowe, wiejskie jednoklasowe, ale program ich zasadniczo ten sam
oddzielne szkoły dla dziewcząt prowadzone przez nauczycielki
takie same szkółki dla dzieci żydowskich i seminaria nauczycielskie dla nauczycieli żydowskich
obowiązek szkolny
ubodzy rodzice byli wolni od opłat
- założyciel szkoły w Krzemieńcu:
liceum składało się z dwóch szkół:
niższa czteroklasowa
wyższa, która miała trzy dwuletnie kursy
starannie dobrana kadra pedagogiczna
Czacki znał każdego ucznia osobiście
dbano o ćwiczenia i gry na świeżym powietrzu, urządzano zamiejskie wycieczki
dla uboższej młodzieży stworzono konwikty
panował ostry dozór
wprowadzenie sądu studenckiego
coroczne egzaminy
August Cieszkowski:
- postawy wychowania wywodzi od wizji majestatycznej przyszłego społeczeństwa( oświata ma przygotować intelektualnie i moralnie ludzi do nadchodzącej epoki)
- społeczeństwo powinno zapewnić powszechną oświatę szkolną oraz ciągłe środki dalszego kształcenia
- należy organizować powszechne ochronki wiejskie, ponieważ dzieci pozbawione opieki ulegają demoralizacji, a także ochronki odciążą kobiety
- w ochronkach kładziono nacisk na naturalny rozwój oraz zaspokojenie potrzeb emocjonalnych
- przy każdej ochronce powinien być ogród
- propagowanie idei kolonii wakacyjnych dla dzieci i młodzieży
Karol Libelt:
- zwalczał dwutorowość szkoły i propagował powszechną oświatę
- zarysował nową koncepcję programową szkoły elementarnej i średniej
szkoła elementarna- powinna zapewnić młodzieży pochodzącej z ludu wszechstronne wykształcenie; powinna być szkołą stanową, dawać szeroką wiedzę o stosunkach społecznych i zawodzie, wychowywać w poczuciu godności i moralnej odpowiedzialności
szkoła średnia- powinna ograniczyć filologizm, poszerzyć program wykształcenia realnego, przygotować młodą generację do uszlachetnienia wykonywanego zawodu w dojrzałym życiu
- głosił pogląd, że ważną rolę w wychowaniu odgrywają treści emocjonalne a wśród nich muzyka
- był przeciw tradycyjnemu uprzywilejowaniu szkoły klasycznej
Bronisław Trentowski:
- kładł nacisk na wszechstronny rozwój młodzieży, podstawowym ogniwem miało być szkolnictwo elementarne
- pochodzenie społeczne nie powinno ograniczać dostępu do szkół wyższych stopni
- dużą uwagę przykładał do właściwego doboru i kształcenia nauczycieli
- domagał się polepszenia pozycji ekonomicznej i społecznej nauczycieli ludowych, ale jednocześnie aprobował ich podporządkowanie nadzorowi dziedzica i proboszcza
- podstawy kształcenia na poziomie średnim dwojakiego typu:
szkoły 7- letnie
szkoły realne ogólne
Ewaryst Estkowski:
- stworzył fundament nowoczesnej szkoły elementarnej
- działacz Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, które miało na celu utrzymanie języka polskiego w szkołach
- dzięki niemu powstało pierwsze czasopismo pedagogiczne „ Szkoła Polska”
- zalecał zwiększenie wiadomości przyrodniczych
- krytycznie oceniał schematyzm i rygoryzm szkoły niemieckiej, przestrzegał przed ich przenoszeniem na teren polskiej szkoły
- twierdził, że najlepsza szkoła nie da wykształcenia zupełnego i konieczne jest dalsze kształcenie w dorosłym życiu
- propagował koncepcję stworzenia specjalnego instytutu dokształcania nauczycieli ludowych
Główne kierunki w pedagogice na przełomie XIX i XX w.:
George Kerchensteiner:
- swoją koncepcję „ szkoły pracy” opracował wówczas, gdy kierował szkolnictwem miasta Monachium
- podporządkował ją wychowaniu państwowemu, kształceniu charakteru
- państwo jest najwyższym dobrem realizującym także dobro jednostki
- zadaniem wychowania jest wychowywać obywatela dla państwa, natomiast państwo od obywatela wymaga aby uzyskał określony zawód, służący nie tylko jemu osobiście lecz i celom ogólnym oraz aby umiał oddziaływać moralnie na innych w kierunku realizowania „ idealnych celów państwowych”
- zadaniem szkoły jest zatem przede wszystkim kształcenie zawodowe lub przygotowanie do określonego zawodu
- zadaniem szkoły jest umoralnianie zawodu tzn. podniesienie go do rangi społeczno- państwowej, wreszcie rozwój moralny jednostki i kształcenie charakteru wychowanka, aby potęgować stan moralny środowiska
- do rozwijania zainteresowań praktycznych dzieci najlepiej nadają się prace ręczne, dlatego praca szkolna musi być oparta na warsztatach i ogrodach szkolnych, kuchni, szwalni i laboratoriach.
Ellen Key:
- szwedzki pedagog, publicystka, pisarka, działaczka społeczna
- walczyła o prawa kobiet, w szczególności interesowała się problematyką małżeństwa, miłości, życia seksualnego oraz emancypacji kobiet
- naszkicował obraz kobiety matki, która w spełnianiu swoich macierzyńskich zadań nie może być ograniczana pracą zarobkową
- napisała „ Stulecie dziecka”. W pracy tej żądała uznania prawa nie tylko kobiety ale i dziecka do osobistej wolności i niezależności, a zarazem domagała się poszanowania naturalnej odrębności dziecka i jego prawa do swobodnego rozwoju oraz pełnej indywidualizacji nauczania
- proponowała aby zastąpić szkołę nauczaniem domowym. Poddała placówkę oświatową miażdżącej krytyce- stwierdziła, że szkoła jest miejscem gdzie zabuja się charakterystyczną dziecku energię i spontaniczność.
Maria Montessori:
- włoska lekarka i reformatorka wychowania przedszkolnego
Główne cele pedagogiki Montessori:
- pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości
- pomaga w formowaniu prawidłowego charakteru
- pomaga w zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałaniu
Cele te pomagają dziecku w:
- rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły
- wypracowaniu szacunku do porządku i pracy
- wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej
- osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem
- szacunku do pracy innych
- rozwijaniu indywidualnych uzdolnień
- formowaniu postaw wzajemnej pomocy beza rywalizacji
Główne zadania pedagogiki Montessori:
- uczenie przez działanie
- samodzielność
- koncentracja
- lekcje w ciszy
- porządek
- społeczne reguły
- obserwacja
- indywidualny tok rozwoju każdego dziecka
Pedagogika kultury Wilhelma Dilthey'a:
- człowiek jest przede wszystkim istotą kulturalną uczestniczącą w procesie przyswajania sobie rozumienia i gotowych dóbr kultury oraz wytwarzania nowych
- proces ten dokonuje się głównie w drodze przeżyć w świadomości człowieka, która ma charakter jednolitej struktury
- na kulturę składają się przedmiotowe wartości kulturalne czyli dobra kultury i procesy duchowe odbywające się na podłożu przeżywania tych dóbr
- zadaniem wychowania jest przygotowanie młodych pokoleń w oparciu o istniejącą kulturę do czynnego i twórczego udziału w budowaniu nowych wartości
- pedagogika kultury przeciwstawiała się indywidualizmowi pedagogicznemu tym, że wykazuje zależność bytu duchowego jednostki od rzeczywistości kulturalnej, socjologizmowi zaś podporządkowującemu jednostkę społeczeństwu lub państwu tym, że podnosi prawa osobowości ludzkiej dzięki, której jedynie przedmiotowe wartości kulturalne mogą nabrać życia i mogą być urzeczywistnione
- swoją pedagogikę oparła na założeniu, że „ czym jest człowiek o tym dowiaduje się o9n nie przez ślęczenie nad sobą ani też przez psychologiczne eksperymenty, ale przez historię”
- jej zdaniem wychowanie polega na kształceniu, kształcenie zaś oznacza wszelką czynność, która zmierza do udoskonalenia procesów przeżywania i rozumienia oraz ich związków w życiu psychicznym czyli do ukształtowania osobowości
Fryderyk Wilhelm Foerster- kierunek etyczno- społeczny:
- uważał, że jednostki trzeba przygotowywać przez wychowanie do odporności przeciw złym wpływom do wyrabiania w sobie mocnego oparcia wewnętrznego
- służy temu szereg środków higienicznych jak panowanie nad sobą, pewne wyobrażenie etyczne, przyzwyczajenie się do ofiarności i miłości, dobrowolne ograniczenie się i wychowawcze znaczenie cierpienia.