Temat :
Polska myśl pedagogiczna w okresie
Renesansu i Baroku .
Epoka Renesansu w Europie
Model kształcenia młodego pokolenia
kształcenie szlachty
kształcenie mieszczan
Wychowanie domowe
Pobyt na dworach magnackich
Ideały wychowania w okresie baroku
Renesans inaczej Odrodzenie to epoka w dziejach kultury
europejskiej i polskiej panująca od XV - XVI wieku .
Po mrocznym Średniowieczu - Odrodzenie było prawdziwym „wybuchem” i rozwojem nauki , sztuki , odkryć geograficznych , technicznych oraz , co najważniejsze , nowoczesnej myśli pedagogicznej .
Koncepcja kultury , społeczeństwa , życia człowieka znalazła wyraz
w głównym prądzie umysłowym zwanym humanizmem .
Najwybitniejsi przedstawiciele tej epoki spoglądali często wstecz - do starożytnej Grecji , a skutkiem tego było odnowienie starożytnych kierunków filozoficznych .Zainteresowano się ponownie etyką Platona i jego ucznia Arystotelesa , która dotykała odwieczny problem
-kształtem życia ludzkiego .
O rozwoju nauki zdecydowały kierunki empiryczne i eksperymentalne,
którego wybitnymi przedstawicielami byli ;Galileusz , M. Kopernik ,
a wynalezienie druku przez Johanna Guttenberga , wyeliminowało mozolne kopiowanie książek i uczyniło je zarazem bardziej dostępnymi.
Powstały również nowe teorie pedagogiczne, które głosił min. Erazm z Rotterdamu zw. „uczonym uczonych” w swych dziełach ;”Pochwała głupoty”, „O sposobie studiów” ,”O wczesnym rozpoczynaniu kształcenia chłopców” , społeczne , jak utopia Tomasza Marusa oraz polityczne Machiavelliego , a w Polsce Andrzeja Frycza Modrzewskiego „ O poprawie Rzeczpospolitej” .
Odkrycia geograficzne tego okresu też należą do wielkich .
Odkryto Amerykę (Krzysztof Columb) , drogę do Indii .
Poznawano świat i kulturę innych narodów , a nowatorskie odkrycia
naszego rodaka -M. Kopernika wstrząsnęły nim do głębi .
Okazało się , że Ziemia jest okrągła , kręci się wokół Słońca i nie jest
centrum Wszechświata .
Literatura polska wydała wielkich tego okresu - Jana Kochanowskiego
i Mikołaja Reja , a ich twórczość w języku łacińskim i narodowym przeszła do kanonów kultury światowej . Szczególnie cennym źródłem
były utwory poetyckie , które pełniły rolę publicystyki politycznej , kulturalnej i światopoglądowej.
Prawdziwą kolebką Renesansu były jednak Włochy . Do Italii podróżowali wszyscy wielcy tamtego świata , bo rozkwit nauki i sztuki jaśniał tam największym blaskiem .
Humanizm lansował tam ideę człowieka wyzwolonego z ideologii średniowiecznej ,człowieka wszechstronnie rozwiniętego , którego odkryte ciało uczynił symbolem piękna w ogóle .
Osiągnięcia wybitnych artystów tego okresu , ich autorytet sprawiały ,
że zasady , które głosiki , stawały się niemal obowiązującymi normami.
Do nich należał np. Leonardo da Vinci , Michał Anioł , Rafael Santi ,
Botticelli , Petrarka . Sławę i podziw wzbudzały wszechstronnie
utalentowane jednostki , a renesans włoski wydał sporą grupę tak uzdolnionych artystów . We Włoszech , w siedlisku renesansu , nawrót do antyku , nie polegał na zasadzie kopiowania , lecz przejmowania jego trwałych wartości i ich unowocześnianiu .Do czołowych przedstawicieli nowych myśli kulturalnych i pedagogicznych należeli min. Guarino
z Werony (szkoła humanistyczna ,elitarna ,bez kar cielesnych),
Vittorino da Feltre( szkoła w Mantui ”Szkoła Radości”- uczenie się sprawia przyjemność, brak kar cielesnych, indywidualne podejście do ucznia), Piotr Paweł Vergerio (pracował jako prof. na uniwersytecie w Bolonii, Padwie, napisał traktat pedagogiczny pt. ”O szlachetnych obyczajach i studiach wyzwolonych”- opisał swoje poglądy).
Renesans był jednocześnie nawrotem do rodzinnej tradycji .
Podobne procesy przebiegały innych krajach europejskich , jak również
w Polsce .
Polska pozostawała w ścisłych kontaktach z renesansową Europą , a wiek XVI był okresem gwałtownego rozwoju szkolnictwa na naszych
ziemiach i narodzinami polskiej teorii pedagogicznej .
Zaczęto dostrzegać ważną rolę jaką odgrywało wychowanie w życiu jednostki i dziejach narodu .
Najbardziej popularne były w owym czasie humanistyczne szkoły łacińskie prowadzone przez Kościół lub inne wyznania .
Na pierwszym miejscu w edukacji jednostki stawiano jednak dom rodzinny , gdzie odbywały się początkowe procesy i działania edukacyjne . Kształcenie dworskie , podróże zagraniczne , a później uczestniczenie młodzieży w działalności różnych instytucji demokracji
szlacheckiej , były kolejnymi etapami edukacji młodego człowieka.
Światłe umysły tamtego okresu , jak kanclerz Jan Zamoyski , zdawały sobie sprawę , że „takie będą Rzeczpospolite , jakie ich młodzieży chowanie” .J. Zamoyski był inicjatorem i twórcą Akademii Zamoyskiej w Zamościu. Początkowo starał się zreformować Uniwersytet Krakowski, ale kiedy plany te zawiodły postanowił własnym kosztem ufundować szkołę (1595).Jej zadaniem było wychowanie użyteczne dla Polski i jej obywateli .Była ośrodkiem nowoczesnych studiów humanistycznych dla młodzieży szlacheckiej przygotowującej się do aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym .
W Polsce okresu renesansu zajmowano się przede wszystkim edukacją warstwy szlacheckiej ; w mniejszym stopniu edukacją pozostałych grup społecznych , choć pęd do zdobywania wykształcenia stawał się powszechny .Utalentowani i wykształceni młodzi szlachcice
odegrali niemałą rolę w dynamicznym rozwoju kultury i nauki polskiego renesansu , a także w życiu politycznym kraju .
Jako humaniści znaleźli się na dworach królewskich , magnackich czy biskupich .Wybierali najczęściej karierę duchowną lub świecką
i razem z plebejuszami współtworzyli kulturę narodową .
Dopiero w XVI wieku rola nauki i oświaty stała się przedmiotem
rozważań i filozoficznych refleksji , a wykształcenie miało walor moralny i polityczny .Nastąpiły masowe wyjazdy , które przyczyniły się do ugruntowania przekonania , że program nauki winien być dostosowany do potrzeb politycznych kraju .Dostrzegano , że wykształcenie jest niezbędne człowiekowi , podkreślano wagę edukacji nie tylko dla jednostki , ale przede wszystkim dla państwa .
Jeden z najświatlejszych umysłów tamtej epoki Andrzej Frycz Modrzewski umieścił edukację wśród najważniejszych problemów
państwowych , ważniejszych od religii. Kształcenie młodzieży dla potrzeb państwa było najważniejszym aspektem edukacji ,choć podlegała jej wyłącznie młodzież męska -szlachecka czy mieszczańska .
Dla wielu plebejuszy była to jedyna możliwość awansu społecznego , wybicia się ,ale pomocny był w tej sprawie mecenat , majątek czy protekcja .Na kształcenie studentów A. Frycz Modrzewski proponował
przekazywanie części funduszy bogatych konwentów oraz od biskupów
Tak też wiedza w okresie renesansu stawała się coraz większą i bardziej powszechną wartością .
W okresie odrodzenia często spierano się o model kształcenia .
Szlachecki model kształcenia był niejednolity i zróżnicowany pod względem majątkowym ,narodowym i wyznaniowym .
Na szczycie tej hierarchii stała magnateria posiadająca rozległe dobra ziemskie i przygotowywana do piastowania najwyższych urzędów państwowych .
Zamożna szlachta , szlachta zagrodowa oraz ta bez majątku ziemskiego
brała też czynny udział w zdobywaniu wiedzy , obejmując później większe lub mniejsze rangą urzędy .
Najbiedniejsza szlachta miała najbardziej utrudniony dostęp do oświaty , pobierając nauki jedynie w szkołach parafialnych , albo wcale się nie uczyła .
Stosunek społeczeństwa staropolskiego do kształcenia w szkołach
był bardzo różny ,od całkowitych zwolenników , poprzez tych , którzy dostrzegali braki ,aż po zdecydowanych przeciwników .
Najczęściej krytykowano szkoły z programem humanistycznym za nieużyteczność wiedzy szkolnej w życiu codziennym .
Programy szkolne były w większości wybitnie teoretyczne ,
choć doceniano przydatność czytania i pisania .
Krytyce poddane zostały szkoły krajowe , a szczególnie kolegia jezuickie, które prowadzone były na wysokim poziomie , ale kultywowały nauczanie werbalne, a zaniedbywały wpajanie zasad moralnych , ucząc fanatyzmu religijnego .Pierwsza szkoła jezuicka powstała w 1564 r. w Bianiewie .Atakowała ona każdą myśl postępową
dając jedynie ścisłe filologiczno-retoryczne wykształcenie .
W 1578 r. otwarto w Wilnie pierwszy na ziemiach polskich Uniwersytet Jezuicki korzystając z obniżenia poziomu naukowego Akademii Krakowskiej . Krytykowano programy i metody nauczania ,a największy autorytet owego czasu , twórca pedagogiki XVI wieku -J. Amos Komeński zalecał łączenie nauki z rozumieniem treści , co w naszym współczesnym pojęciu jest najbardziej pożądanym zabiegiem .Jako
pierwszy wprowadził trzy podstawowe zasady nauczania :
zasada poglądowości
zasada systematyczności (w nauczaniu)
zasada stopniowania trudności
Opracował dydaktyczny system nauczania (klasowo-lekcyjny), który przetrwał do dziś .Stał się twórcą dydaktyki nowożytnej , opracowując
nowe zasady nauczania .Opisał je min. w swoim dziele pt.” Wielka dydaktyka” w 1632 r.
Szkoły ówczesne kształciły przede wszystkim mówców , a znajomość
retoryki i łaciny traktowano , jako niezbędne w życiu publicznym .
Opracowanie sztuki doskonałego przemawiania było w owym czasie bardzo istotne z punktu widzenia Kościoła .Dobry mówca był odpowiedzią na potrzeby przynajmniej części społeczeństwa
staropolskiego , a wyniesiony ze szkół zasób wiedzy i umiejętności umożliwiał udział w życiu kulturalnym epoki .Wiedza szkolna opierała się na edukacji językowej (łacina , greka , jęz. polski), literackiej historycznej ,politycznej ,artystycznej , matematyczno-przyrodniczej i religijno-moralnej .
Ideał szlachcica to wzór dojrzałego obywatela .Był to w okresie renesansu polski ideał wychowawcy . Wykształcenie szlachcica powinno być ukierunkowane na jego przyszłe obowiązki .
Polityczna i religijna dojrzałość szlachty wymagała odpowiednich przygotowań pod kątem historycznym ,prawnym oraz oratorskim .
Sztuka pięknej wymowy -retoryka była dla szlachty podstawową umiejętnością , ponieważ często przemawiano na sejmikach , zjazdach,
elekcjach konfederacjach , salach sądowych . Toczono także dyskusje wyznaniowe , przemawiano podczas różnych uroczystości .
Szkoły uwzględniały w swych programach wykształcenie retoryczne .
Cechą charakterystyczną społeczeństwa okresu Odrodzenia była głęboka religijność , przywiązanie do wiary ; szczególnie katolickiej ,
ale nie tylko . Polska w owym czasie była krajem dużej tolerancji religijnej , dzięki czemu inne wyznania znalazły swoje miejsce na polskim gruncie .
Bez nauki języków (łaciny , greki ,hebrajskiego , włoskiego , francuskiego ) nie można było dostatecznie zgłębić nauki chrześcijańskiej , a tym samym piastować godności kapłańskich .
Wychowanie religijne opierało się też na filozofii moralnej ,
ukazującej cele i drogi życia etycznego .
W nauczaniu wykorzystywano dzieła pisarzy starożytnych , ale podkreślano ,że etyka jest najważniejszym elementem filozofii -
królowa nauk . Miała ona przygotować drogę do żywota wiecznego .
Filozofia kształtowała oblicze moralne młodego człowieka , a praktyki religijne były nakazem rodzicielskim .
Najbardziej wyznaniowe były szkoły jezuickie , opierające wychowanie na nauce religii , systemie praktyk religijnych .
Nauczaniu formalnemu poświęcono niewiele czasu . Sprawy wyznaniowe wpływały w istotny sposób na charakter edukacji szlachty i były ściśle powiązane z podróżami edukacyjnymi oraz miejscami studiów ( Uniwersytet Jagieloński ,Uniwersytety w Padwie,
Bolonii , Paryżu ) .
Szlachta innowiercza wysyłała swych synów do Niemiec , Strasburga , Lipska , Wittenbergi, Frankfurtu , zwłaszcza po wystąpieniu
reformacyjnym Lutra . Szkoły staropolskie były otwarte na postulaty szlachty i starały się uwzględnić w swych programach elementy wychowania obywatelskiego .
Taką placówką była szkoła ariańska w Lewartowie i Rakowie .
Szkoła w Lewartowie została założona w 1588 r.przez właściciela miasteczka -Mikołaja Firleja .Po jego śmierci przejął ją zbór ariański .
Organizacja i program nauczania opierał się na planie gimnazjum -5 lat,
opracowanym przez J. Sturma , który wydał broszurę pt.” Wznowiona szkoła lewartowska”.
W szkole lewartowskiej uczono etyki , ekonomii prawa , retoryki, polityki- sposobu zarządzania państwem , urzędami.
Wpajano również uczciwość w życiu prywatnym , sprawiedliwość w życiu zbiorowym . Szkoła w Lenartowie nie funkcjonowała długo, upadła w 1597r zyskując jednak ogromną popularność .
Kontynuacją jej osiągnięć była szkoła w Rakowie ,powstała w1603r.
Przygotowywała ona młodzież do spełnienia czekających zadań życiowych. Szkoła rakowska była bardzo popularna wśród młodzieży
i wiele polskich rodów szlacheckich kształciło tam swoich synów .
Szkoły różnowiercze proponowały szlachcie zgodne z jej oczekiwaniami programy nauczania , oparte na wzorach humanistycznych . Dla mniej zamożnej szlachty wykształcenie było szczególnie cenne ,a w szkołach różnowierczych oferowano im rzetelną
wiedzę opartą na przesłankach rozumowych i dostosowaną do obywatelskiego charakteru wychowania . Wychowanie w Rakowie
oparte było na zasadach tolerancji religijnej i wzorowej dyscyplinie.
Szkoła ta uznawała oficjalnie tzw. pedagogów prywatnych czyli
korepetytorów , których zadaniem było min. doprowadzanie chłopców
do szkoły , na nabożeństwa , towarzyszenie w czasie spacerów ,
czuwanie nad ich bezpieczeństwem. W 1638 r. szkoła w Rakowie
przestała istnieć . Liczne wówczas procesy przeciw arianom zalecały burzenie ich szkół.
Program kształcenia synów magnatów i bogatej szlachty oparty był na wzorach rakowskich (Paleastra nobilium) . Naczelnym zadaniem było przygotowanie chłopców do zadań czekających ich w przyszłości .
Do piastowania wysokich urzędów konieczne było połączenie
zdobywania wiedzy z polityką , aby młodzież mogła wykorzystać swe wiadomości w służbie dla kraju .
Uczono młodych ludzi biegle władać łaciną (akta publiczne, sądowe ,
ustawy spisywano w jęz. łacińskim) . Łacina była też niezbędna w kontaktach międzynarodowych .
Przykładem obywatelskiego profilu edukacji była założona przez
Jana Zamoyskiego Akademia Wykorzystywano w niej dorobek europejskiej myśli pedagogicznej , dostosowano do wymagań polskich .
Jan Zamoyski polecał uczyć wszystkiego , co jest potrzebne ojczyźnie , co może pogłębić i ułatwić pracę obywatelską każdego szlachcica .
Kanclerz uważał , że należy uczyć szlachcica gramatyki , retoryki , dialektyki ,łaciny, greki, polityki , filozofii moralnej i prawa.
Program Akademii zw. także „szkołą obywatelską” kształtował wzorzec człowieka wszechstronnego-wrażliwego na naukę i życie, dobrego obywatela Rzeczpospolitej , światłego i rozumnego
potrzeb ojczyzny .Szczególnie polecał dzieła Cycesora , z których młodzież polska powinna uczyć się obowiązków wobec ojczyzny ,
brać przykład z przedstawionych tam postaci .
Po osiągnięciu ogólnej wiedzy „starożytno-filozoficznej” rozpoczynano
studia nastawione na zaspokojenie potrzeb praktycznego życia politycznego .Uczono filozofii moralnej ,polityki , prawa rzymskiego i feudalnego oraz prawa polskiego , konstytucji i ustroju Polski ,
prawa sądowego oraz obowiązujących formuł kancelaryjnych.
Taką edukację odebrał syn kanclerza - Tomasz . Po prywatnej nauce
domowej ,odbył naukę publiczną , co dało mu wiedzę encyklopedyczną,
dobrą znajomość literatury ,umiejętność przemawiania .
Kanclerz w testamencie nakazał synowi służyć w wojsku , po zakończeniu nauki , wyjechać za granicę w celu „doskonalenia nauk” .
Studia zagraniczne jak cała edukacja Zamoyskiego , miały charakter praktyczny.
Działalność Akademii, sposób kształcenia w niej młodzieży oraz postawa kanclerza ,należały w owym czasie do najbardziej nowoczesnych i światłych poczynań obywatelskich . Z takich form edukacji ,które były niezwykle kosztowne i podróży zagranicznych ,
mogła korzystać jedynie magnateria i bardzo zamożna szlachta .
Dla mniej zamożnych szlachciców pozostawała nauka w szkołach wyłącznie krajowych .
Wychowanek takiej szkoły był gorliwym katolikiem , sumiennie praktykującym i patriotą .
Szkoły staropolskie nie uczyły szlachty jak gospodarować na własnych włościach , choć wiedza rolnicza i hodowlana była dla ziemianina bardzo ważna . Wiedzę przydatną w gospodarstwie można
było zdobyć w praktyce lub z poradników rolniczych tzw. „Kalendarzy”. Kalendarze zawierały najważniejsze obserwacje i przepisy gospodarowania , upowszechniały wiedzę rolniczą wśród szerokich mas .
Mieszczański ideał edukacyjny był również niejednolity .
Sytuacja majątkowa miała wpływ na dostęp do wiedzy , możliwości jej zdobywania .
Ludność najuboższa miała niewielki wybór w zakresie zdobywania
wiedzy -szkoły parafialne ,nad którymi opiekę przejęło mieszczaństwo.
Przedstawiciele tego stanu pełnili funkcje wychowawców -nauczycieli,
opiekunów dzieci szlacheckich w kraju i w czasie podróży zagranicznych .
Mieszczanie wywarli też duży wpływ na dzieje Akademii Krakowskiej
i innych szkół polskich. Poprzez studia akademickie mogli osiągnąć
„wyższy szczebel w drabinie” społecznej , dostarczając krajowi wielu wybitnych osobistości .
Mieszczanie w miastach zajmowali się rzemiosłem , handlem ,
rybołówstwo.Posiadanie szkolnego wykształcenia humanistycznego
pozwoliło im pełnić funkcję nauczycieli , tłumaczy ,pisarzy , urzędników , sekretarzy duchownych różnych szczebli i wyznań .
Natomiast wykonywanie zawodu lekarza i prawnika nie cieszyło się wśród szlachty popularnością ,a często uważano je za hańbiące . Wykonywanie tych zawodów stanowiło dla mieszczan awans społeczny.
Istniała także dość liczna grupa wykształconych ludzi tworzących tzw.
„proletariat umysłowy” ,wędrujący po krajach w poszukiwaniu zarobku i pracy .
Mieszczanie inaczej wychowywali swe dzieci i czego innego wymagali
od szkoły i wykształcenia .Potrzebna im była określona wiedza do wykonywania przyszłych zawodów np. rachunki kupieckie, znajomość języków obcych do prowadzenia handlu za granicą .
Przygotowanie zawodowe dawały młodzieży mieszczańskiej
szkoły prywatne np. Gimnazjum Akademickie w Gdańsku przygotowywało min. do pracy związanej z morzem (1558).
Postępowa część szlachty mocno zabiegała o uznanie wartości wykształcenia . Mieszczanie głosili pochwałę wiedzy i wykształcenia , bo dawała ona człowiekowi korzyści materialne , a także przyczyniała się do rozwoju osobowości jednostki .
Krytykowano szlachtę za brak dostatecznych kwalifikacji ,bo o objęciu
przez nią urzędu , najczęściej decydowało pochodzenie i majątek .
Dopatrywano się w tym przejawów nierówności społecznej oraz przyczyn nieprawidłowego funkcjonowania państwa .
Młodzież mieszczańska mogła się kształcić w różnego rodzaju szkołach
krajowych (miejskie szkoły parafialne ,szkoły prywatne , średnie szkoły-
-gimnazja różnowiercze ,czasami kolegia jezuickie oraz Akademia Krakowska , której studenci byli w większości pochodzenia plebejskiego .
Zdobywano też wiedzę za granicą na własny koszt lub możnych
(J.Zamoyski finansował studia uzdolnionych młodzieńców na
Uniwersytecie w Padwie ).
Mieszczanie wyjeżdżali jako opiekunowie młodzieży szlacheckiej
czy magnackiej i stąd mieli możliwość poszerzania zdobytej
wiedzy w znanych ośrodkach naukowo-kulturalnych Europy .
Mieszczan pozostających w kręgu zajęć miejskich , uczono zawodu-
-terminowania u mistrza , w ramach cechów i w warsztatach .
Ludzie tej grupy społecznej rozumieli wartość wiedzy , dlatego
dużą wagę przywiązywali do kształcenia swoich dzieci .
Często wykształcenie mieszczan przewyższało szlacheckie .
Wiedza była dla nich drogą do zrobienia kariery w mieście .
Wychowanie małego dziecka rozpoczynało się w domu
rodzinnym . Wychowanie domowe stanowiło jeden z etapów kształcenia młodego Polaka . Dom rodzinny i rodzina odgrywały dużą rolę
w kształtowaniu osobowości dziecka .
Mikołaj Rej uważał , że tylko w domu rodzinnym możliwe jest
uchronienie dziecka przed złymi wpływami rówieśników .
Starannie dobrany nauczyciel i dobry przykład rodziców oraz instrukcje rodzicielskie pozwolą na odpowiednie ukształtowanie młodego człowieka .
Wychowanie domowe miało swoich zwolenników , jak i przeciwników.
Podobnie ,jak wychowanie dworskie , które było kolejnym miejscem,
gdzie młodzi ludzie mogli zdobywać wiedzę .
Krytykowano dwory , jako siedlisko złych obyczajów . Uważano ,że młodzież czerpie z nich złe wzory postępowania, chociaż dostrzegano fakt ,że pod opieką odpowiednich ludzi młodzi Polacy mogli się
na dworach wiele nauczyć i przygotować do praktycznego działania .
Zwolennikami tej formy wychowania była drobna i średnia szlachta ,
której pobyt na dworze zapewniał lepszy start życiowy , uzyskanie
dobrego stanowiska .
Dwór był ośrodkiem życia kulturalnego . Skupiał twórców min.
pisarzy , poetów ,malarzy , rzeźbiarzy , architektów .
Młodzi ludzie przebywając na dworach kontaktowali się z twórcami
i dziełami przez nich i ich poprzedników stworzonymi (J Kochanowski)
Dwory były także miejscami zabaw , gdzie urządzano turnieje poetyckie
oraz przedstawienia teatralne , recytacje utworów , dysputy polemiczne, słuchano muzyki i tańczono .
Wiek XVII przyniósł zmianę sytuacji politycznej Polski .
Jest to czas kryzysu i zamierania dotychczasowych wzorów wychowania
oraz instytucji ,a także pojawienie się nowych idei.
Poszerzano horyzonty geograficzne , nastąpiło zacieśnienie życia kulturalnego przeciętnego szlachcica do granic parafii ,a sarmatyzm odnosił się z niechęcią do wszystkiego co obce , bo to zagrażało wolności szlacheckiej i było szkodliwe . Powstała nowa hierarchia cnót kształtujący nowy barokowy wzorzec osobowy.
Ograniczano kontakty z zagranicą . Polska magnateria pobierała nauki w domu pod opieką prywatnych nauczycieli (często obcokrajowców),
a potem wyjeżdżała za granicę , by kontynuować naukę.
Najczęściej jednak szukano rozrywki ,a nie wiedzy .
W okresie baroku szlachecki ideał wychowawczy rozpadł się na trzy odłamy :
-„szlachecki ”-pozostający pod wpływem sarmatyzmu
i edukacji jezuickiej
-„magnacki”- oderwany często od polskiej rzeczywistości
ze ścisłymi kontaktami z zagranicą
-„patriotyczny” -kontynuujący chlubne tradycje renesansowe.
Edukacja każdego młodego szlachcica przebiegała dość podobnie .
Najpierw edukacja w domu rodzinnym , potem nauka w szkole
(przeważnie jezuickiej) , którą uzupełniano wyjazdem zagranicznym .
Po zakończeniu podróży uzupełniano nauką podczas wciągania się
w działalność polityczną, społeczną i gospodarczą.
W XVII wieku kładziono coraz większy nacisk na nauczanie wymowy okolicznościowej i popisowej , a barokowa wymowa opanowała
nie tylko szkoły , ale i życie codzienne .Mowy stawały się coraz dłuższe i kwieciste i jednocześnie pozbawione treści .
Interesowano się przede wszystkim własnymi sprawami i najbliższego otoczenia . Szlachta coraz bardziej zamykała się we własnych sprawach i najbliższego otoczenia ,a dwór szlachecki stał się ostoją konserwatyzmu i opierał się najdłużej nowym prądom umysłowym.
LITERATURA: Dorota Żołądź -
„Ideały edukacyjne doby staropolskiej”