4. Nominalne i realne tempo wzrostu gospodarczego

Tempo wzrostu gospodarczego obliczamy na podstawie porównania efektów globalnych wytworzonych
w kolejnych latach. Kategorie te możemy mierzyć w cenach bieżących lub w cenach stałych (w cenach roku bazowego) i uzyskiwać odpowiednio nominalne tempo wzrostu i realne tempo wzrostu gospodarczego. Ponieważ nominalne tempo wzrostu zawiera w sobie wzrost wartości spowodowany wzrostem cen (inflacją), to nie może być dobrym miernikiem wzrostu produkcji w gospodarce.

Mówiąc o tempie wzrostu gospodarczego interesuje nas zawsze realne tempo wzrostu, z którego został wyeliminowany wzrost cen spowodowany inflacją.

Zmiana poziomu cen dotyczy różnych kategorii ekonomicznych. Ceny dla tych kategorii rosną w różnym tempie,
w związku z tym oblicza się konkretne wskaźniki wzrostu cen towarów i usług (konsumpcyjnych, inwestycyjnych, produktów przemysłowych, budowlanych, eksportowych, importowych). Znając wielkość tych wskaźników buduje się deflator, który jest ogólnym wskaźnikiem wzrostu cen, korygującym wpływ inflacji na wielkość produktu.

Wskaźnik cen towarów i usług w ramach określonej kategorii to iloraz średnich ważonych cen konkretnych, reprezentatywnych produktów w danej grupie. Wagami są średnie udziały w spożyciu w danej grupie produktów. Na przykład, wskaźniki cen dla dóbr konsumpcyjnych w Polsce oblicza się na podstawie cen od 1700 do 2000 reprezentantów, a wagami jest struktura spożycia gospodarstw domowych; dla dóbr inwestycyjnych struktura pochodzi z roku poprzedniego; dla produkcji przemysłowej jest to około 19 tys. produktów pochodzących z 3 tys. firm; dla produkcji budowlanej wskaźnik wylicza się na podstawie ponad 3200 budów realizowanych na terenie całego kraju przez ponad 500 firm.

Dysponując deflatorami należy wybrać rok bazowy i sprowadzić wszystkie kategorie do poziomu cen roku bazowego, za pomocą ogólnego wzoru:

gdzie

PKB_t - PKB z roku t w cenach bieżących,

PKB_t(t-n) - PKB z roku t w cenach roku t-n,

def_t/t-n - deflator (wskaźnik wzrostu cen) dla okresu pomiędzy końcem roku t-n a końcem roku t

jeżeli za rok bazowy przyjmujemy rok t-n

lub

gdzie

PKB_t - PKB z roku t w cenach bieżących,

PKB_t(t+n) - PKB z roku t w cenach roku t+n,

def_t/t+n - deflator (wskaźnik wzrostu cen) dla okresu pomiędzy początkiem roku t a początkiem roku t+n

jeżeli za rok bazowy przyjmujemy rok t+n.

Na podstawie kategorii wyrażonych w cenach stałych (bazowych) możemy liczyć realne tempo wzrostu.

Tabela 4. Nominalne i realne tempo wzrostu PKB w Polsce

	1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001P
PKB w cenach bieżących, mld zł	122,3	165,7	223,8	306,3	385,4	469,3	550,0	617,1	706,6	760,2
deflator (rok poprzedni =100)	138,5	130,5	128,4	127,9	118,7	114,0	111,8	107,8	110,1	106,0
PKB w cenach 1998 roku, mld zł	396,5	411,7	433,0	463,4	491,2	524,7	550,0	573,1	595,3	604,2
Realne tempo wzrostu	2,6%	3,8%	5,2%	7,0%	6,0%	6,8%	4,8%	4,2%	4,0%	1,5%
Nominalne tempo wzrostu	42,0%	35,5%	35,1%	36,9%	25,8%	21,8%	17,2%	12,2%	14,5%	7,6%

Źródło: Rocznik statystyczny; obliczenia własne.

Dysponując wartością nominalnego PKB z danego roku (np. 2000) oraz prognozą realnego tempa wzrostu PKB
w roku następnym (np. 2001) i prognozą wzrostu cen dla tego roku można obliczyć nominalny PKB roku przyszłego oraz nominalną stopę wzrostu odpowiednio, jako:

PKB _t+1 = PKB _t ⋅ (1+r _t+1) ⋅ (1+Π _t+1)

n _t+1 = (1+r _t+1) ⋅ (1+Π _t+1) - 1

gdzie

PKB _t+1 - PKB roku następnego

PKB _t - PKB roku poprzedniego

r _t+1 - stopa realnego wzrostu PKB w roku następnym

n _t+1 - stopa nominalnego wzrostu PKB w roku następnym

Π _t+1 - przewidywana stopa inflacji w roku następnym

Na przykład, wiedząc, że nominalny PKB w roku 2000 wynosił 706,6 mld zł (GUS) oraz zakładając, że tempo realne wzrostu gospodarczego w 2001 roku wyniesie 1,5%, zaś inflacja średnioroczna 6% (deflator równy 106,0) możemy dokonać prognozy PKB w roku 2001 jako:

PKB ₂₀₀₁ = PKB ₂₀₀₀ ⋅ (1+r ₂₀₀₁) ⋅ (1+Π ₂₀₀₁) = 706,6 ⋅ (1+0,015) ⋅ (1+0,06) = 760,2 mld zł

n ₂₀₀₁ = (1+r ₂₀₀₁) ⋅ (1+Π ₂₀₀₁) - 1 = (1+0,015) ⋅ (1+0,06) - 1 = 0,076 = 7,6%

Zmieniając tempo wzrostu gospodarczego i tempo inflacji możemy przewidywać różne scenariusze rozwoju wielkości nominalnego PKB (sytuacji gospodarczej) oraz wielkości makroekonomicznych, które są od niego zależne, na przykład wielkości wpływów do budżetu państwa z tytułu podatków pośrednich (około 13% PKB, patrz dane w tabelce 3, s. 14). Im wyższy jest nominalny PKB (nie jest ważne czy wzrośnie dlatego, że produkuje się więcej, czy dlatego, że wzrosły ceny), tym większe dochody otrzymuje budżet. Oznacza to, że założenia co do tempa wzrostu gospodarczego i wzrostu cen przyjmowane w projektach budżetu na kolejne lata musza być ostrożnie prognozowane.

MAKROEKONOMIA • Materiały do ćwiczeń

16

Mariusz Kicia <[e-mail]> http://www.kicia.hg.pl

---