Nalewki, wyciągi

Preparaty wykonywane ex tempore otrzymywane przez wytrawienie surowców roślinnych:

1. Suchych

• nalewki ( Tinctura, Tincturae, Tincturae, Tct. )- płynne, niezagęszczone preparaty, otrzymywane w wyniku wytrawiania suchych surowców roślinnych lub przez rozpuszczenie wyciągów suchych lub gęstych. Jako rozpuszczalnik stosuje się etanol, mieszaninę etanolu z wodą lub eter etylowy. Większość nalewek sporządza się przy użyciu alkoholu 70°. Wyjątki!!!:

1. etanol 90° - nalewka z pieprzu tureckiego, nalewka miętowa

2. etanol 80° - nalewka z dębianki,

3. etanol 45° - nalewka z korzenia mydlnicy

Do wytrawiania stosuje się, o ile nie podano inaczej, surowce rozdrobnione i przesiane przez sita: liście, zioła, kwiaty - sito o średnicy oczek 5,6mm; korzenie i kora - sito 3,15mm oraz owoce, nasiona i surowce szczególnie twarde - sito 1,6mm. Nalewki z surowców roślinnych nie zawierających składników silnie działających otrzymuje się przez macerację lub perkolację, zachowując stosunek surowca do rozpuszczalnika 1:5. Z surowców silnie działających nalewki otrzymuje się zwykle metodą perkolacji w stosunku 1:10. Wyjątek stanowi nalewka z ziela lobelii - 1:6, naparstnica wełnista - 1:25, mięta pieprzowa - 1:20 + 5% olejku miętowego.

Trwałość nalewek wynosi 12 miesięcy.

• wyciągi ( Extractum, Extracta, Extracti, Extr.) - zawierają więcej ciał balastowych niż nalewki. Są to zagęszczone preparaty roślinne, otrzymane przez wytrawienie wysuszonego, rozdrobnionego surowca określonym rozpuszczalnikiem ( etanol, etanol+ woda, inny).

• płynny (fluidum, fluida, fluidi, fl.) - stosunek surowca do wyciągu wynosi 1:1, wytrawiane etanolem metodą dwustopniowej perkolacji

• rzadki ( tenuum, tenua, tenui) - może zawierać do 50% wody

• gęsty ( spissum, spissa, spissi, spis.) - stosunek surowca do wyciągu wynosi 1:1, może zawierać do 30% wody, wytrawiane etanolem lub mieszaniną etanolu z wodą w procesie ekstrakcji bateryjnej.

• suchy ( siccum, sicca, sicci, sic.) - zawartość wody nie powinna przekraczać 5%, suszenie - oddestylowanie rozpuszczalnika pod zmniejszonym ciśnieniem. Otrzymywanie płynu wyciągowego za pomocą perkolacji z etanolem.

!!! Wyjątek!!! wyciąg suchy z pokrzyku jest 4 razy silniejszy od wyciągu płynnego, a ten z kolei jest 10 razy silniejszy od nalewki!!!

2. świeżych

• soki ( succus, succi, succi, suc.) - trwałość 6 - 12 miesięcy, po otwarciu 7 dni. Surowiec myje się, rozdrabnia, prasuje, sączy , odwirowuje i poddaje procesowi klarowania.

• soki stabilizowane ( succi stabilisatae) - wstępne unieczynnienie enzymów dzięki alkoholowi etylowemu, stabilizacja 96% etanolem, zebranie płynu wyciągowego poprzez odciekanie, prasowanie i odbalastowywanie ( leżakowania). Zawartość alkoholu wynosi 25 - 30%.

• alkoholatury ( Intractum, Intracta, Intacti, Intr.) - wytrawianie 80 - 95° etanolem, stabilizacja w parach wrzącego alkoholu etylowego.

Napary, odwary, maceracje

Preparaty płynne, do użytku wewnętrznego rzadziej zewnętrznego, otrzymywane prze ekstrakcję wodną. Trwałość : 7 dni. Przechowywać w chłodnym miejscu, wstrząsnąć przed użyciem. Aby przedłużyć trwałość stosuje się środki konserwujące.

Nipagina M, A, P (syn. Paraben, Aseptinum, estry kwasu para - hydroksybenzoesowego) - trwałe w pH 4 - 6, słabo rozpuszczają się w wodzie, działają drażniąco. Stosowane jako środki konserwujące w ilości 0,15%. Mieszanina Nipaginy M ( działanie bakteriobójcze) i Nipaginy P ( działanie grzybobójcze).

Napary (Infusum, Infusa, Infusi, Inf.) - z surowców termolabilbych wrażliwych na temperaturę). Surowce zawierające glikozydy nasercowe:

• Herba Adonis vernalis

• Herba Convalaria mayalis

• Folium Digitalis lanata

• Folium Digitalis purpurae

Aby unieczynnić enzymy surowiec zalewa się wrzącą wodą i ogrzewa 15 minut często mieszając, następnie pozostawia na kolejne 15 minut bez ogrzewania mieszając od czasu do czasu. Otrzymany napar przecedza się przez gazę. Pozostały surowiec przepłukuje się wrzącą wodą, którą uzupełnia się napar do przepisanej ilości, cedząc przez uprzednio użytą gazę. Napary wykonujemy w stosunku 1: 100.

Naparów nie słodzi się ! Jeśli lekarz zapisze substancje do osłodzenia preparatu to: zamiast 6,0 cukru lub 10,0 syropu daje się 0,01 sacharyny lub glicerol, w takiej ilości by nie przekraczała ona 10% masy produktu.

Odwary (Decoctum, Decocta, Decocti, Dec.) - otrzymywane w wyniku ekstrakcji wodą o temperaturze 90° w czasie 30 minut w infuzorce, lub bez kontroli temperatury w czasie 45 minut na wrzącej łaźni wodnej. Rozdrobniony i przesiany przez sito surowiec : części nadziemne 3,15 mm; korzenie kłącza kory 1,6mm; nasiona, owoce 0,5mm, zalewa się w infuzorce przepisaną ilością wody o temperaturze pokojowej, starannie miesza, przykrywa i wstawia do wrzącej łaźni wodnej. Podczas ogrzewania temperatura w infuzorce powinna się utrzymywać powyżej 90° przez 30 minut. Następnie zawartość infuzorki cedzi się przez gazę. Surowiec przepłukuje się wrzącą wodą i uzupełnia odwar do przepisanej objętości, cedząc przez uprzednio użytą gazę. Jeśli nie podano stosunku surowca do wody, z 1 części surowca słabo działającego sporządza się 10 części odwaru, a z 1 części surowca silnie działającego 100 części odwaru.

Jeżeli surowiec zawiera ciała alkaloidowe ( słabo rozpuszczalne w wodzie) np. Radix Ipecacuahnaea zawiera alkaloid emetynę, dodaje się kwasu cytrynowego celem wytrawienia alkaloidu ( przeprowadzenia go w rozpuszczalne sole). Kwas cytrynowy dodaje się w ilości 0,5 na 100,0 odwaru. Do innych alkaloidów dodaje się również kwasu winowego. Po dodaniu kwasu, ogrzewa się w 45°C. Ilość wody do wykonania odwaru jest równa ilości wykonywanego odwaru. Po zdjęciu z łaźni wodnej neutralizujemy amoniakiem w ilości 25 kropli na 100,0 odwaru.

Dla surowców saponinowych, dodaje się wodorowęglan sodu w ilości 0,1 na 1,0 użytego surowca, ponieważ saponiny lepiej wytrawiają się w środowisku obojętnym lub lekko alkalicznym. Radix Senegae, Radix Primmulae, Radix Saponariae ( do korzenia mydlnicy nie dodajemy wodorowęglanu sodu!). Po zakończeniu, cedzimy przez podwójną warstwę gazy z małą ilością waty.

Korzeń można zastąpić wyciągiem suchym w stosunku 1 : 1 lub nalewką w ilości 10- krotnie większej.

Maceraty (Maceratio, Macerationes, Macerationis, Mac.) - wykonuje się tylko z substancji śluzowych ( surowiec grubo rozdrobniony lub całe nasiona) na zimno ( ekstrakcja 30 minut). Śluz dobrze rozpuszcza się w temperaturze pokojowej. Substancje śluzowe często zawierają skrobię i dlatego po podgrzaniu preparat zacznie mętnieć. Surowiec należy przesiać, odważyć, przemyć wodą i dopiero wówczas zalać wodą, a następnie cedzić i uzupełnić wodą do określonej masy.

Maceracja ze sporyszu (zawiera przetrwalniki buławinki czerwonej). Sporysz zawiera alkaloidy nietrwałe w podwyższonej temperaturze, dodawało się kwasu winowego przeprowadzając w sole. Surowiec odtłuszczano eterem naftylenowym.

Maceraty wykonuje się w stosunku 1 : 20.

Krople

Krople ( Guttae, Guttae, Gutt.) - Mixturae concentratae - postać leku do użytku wewnętrznego ( Guttae pro usu internum) lub zewnętrznego. Krople do użytku wewnętrznego są bardziej stężone niż mieszanki. Mają postać roztworu, emulsji lub zawiesin. Dawkowane są kroplami. Zapisywane w ilości 5,0 do 50,0. W skład kropli mogą wchodzić:

• substancje z wykazów A, B i N,

• preparaty gotowe ( nalewki, wyciągi, gotowe roztwory np. kardiamid lub nitrogliceryna)

• rozpuszczalnikami są woda, etanol, glicerol, oleje roślinne i mineralne ( parafina płynna)

Do kropli w zasadzie nie dodaje się substancji korygujących smak i zapach, ponieważ krople podaje się na wodę, mleko lub cukier. Nie dodaje się również substancji pomocniczych np. Mixturae Nervinae. Nie dodaje się środków konserwujących do kropli do użytku wewnętrznego.

Guttae gargarismae (płukania)

Preparaty jodu i taniny

Pro usum internum Pro usum externum

- cardiacae - ophtalmicae

- sedativae - otologicae

- stomachicae - nasales (rhinologicae)

Guttae otologicae ( krople do uszu) - roztwory spirytusowe ( 70°), wodno - spirytusowe, wodno - glicerynowe, glicerynowe. Z substancjami leczniczymi stosuje się środki przeciwbakteryjne ( nadtlenek wodoru lub kwas borny) lub rozpuszczające woszczynę uszną
( wodorowęglan sodu). Kwas borny rozpuszcza się w gorącej wodzie w stosunku 1:30. Wodorowęglan sodu rozpuszcza się w wodzie w stosunku 1:12.

Guttae nasales (krople do nosa) - jako rozpuszczalnik stosuje się wodę, rzadziej oleje, nie stosuje się spirytusu ani parafiny ( która hamuje ruchy rzęsek). Stosuje się następujące substancje lecznicze :

• substancje przeciwbakteryjne

• antybiotyki

• substancje obkurczające

• znieczulające

Krople z koloidowymi preparatami srebra:

• Argentum proteinicum ( pH ∼ 9)

• Argentum colloidalae ( pH ∼ 8)

• Tangesinum ( pH ∼7)

Zawierają srebro metaliczne i roztwór białka, który pełni rolę solubilizatora. Wykonanie kropli polega na wysypaniu na powierzchnię wody koloidu. Koloidowe preparaty srebra dają duże niezgodności z siarczanem cynku i adrenaliną, oraz roztworami chlorku sodu i kwasu bornego, które możemy zastąpić zgodnym - 5% roztworem glukozy.

Krople do użytku wewnętrznego - dawkowane w ilości 5 - 30 kropli. Najpierw rozpuszczamy substancje stałe, a następnie dodajemy preparaty.

• 1,0 wody = 20 kropli ( 1 kropla = 0,05 wody)

• 1,0 nalewek ( na spirytusie 70°) = 53 krople ( 1 kropla = 0,019 nalewki)

• Cardiamid liq. (Nicetamid) 1,0 = 30 kropli

• Nitroglicerinum solutum 0.1% 1,0 = 60 kropli

Do kardiamidu, aby zapewnić mu trwałość dodaje się kwas mlekowy w celu osiągnięcia pH=4

Nitrogliceryna jest roztworem spirytusowym.

Synonimy :

Benzokaina - Anestezyna - Aminobenzoesan etylu, Anaesthin

Ichtiol - Ammonii bituminosulfonas, Ichtyolum, Ichtammol

---